[go: nahoru, domu]
Przejdź do zawartości

Aleja 3 Maja w Warszawie: Różnice pomiędzy wersjami

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycja
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m źródła/przypisy
→Inne obiekty: drobne merytoryczne, drobne redakcyjne
 
(Nie pokazano 19 wersji utworzonych przez 8 użytkowników)
Linia 3: Linia 3:
|nazwa oryginalna =
|nazwa oryginalna =
|jednostki = [[Solec (Warszawa)|Solec]]
|jednostki = [[Solec (Warszawa)|Solec]]
|zdjęcie = Aleja 3 maja w Warszawie 2015.jpg
|zdjęcie = Aleja 3 Maja w Warszawie 2021.jpg
|opis zdjęcia = Ulica na odcinku między ulicami [[Ulica Solec w Warszawie|Solec]] i Kruczkowskiego (strona nieparzysta)
|opis zdjęcia = Nieparzysta (południowa) strona alei 3 Maja.
|państwo = Polska
|państwo = mazowieckie
|miejscowość = [[Warszawa]]
|miejscowość = [[Warszawa]]
|długość = 660 m<ref>{{Cytuj |tytuł = Mapa Warszawy |data dostępu = 2020-11-25 |opublikowany = mapa.um.warszawa.pl |url = http://mapa.um.warszawa.pl/}}</ref>
|długość = 660 m<ref>{{Cytuj |tytuł = Mapa Warszawy |data dostępu = 2020-11-25 |opublikowany = mapa.um.warszawa.pl |url = http://mapa.um.warszawa.pl/ |archiwum = https://web.archive.org/web/20201203155902/https://mapa.um.warszawa.pl/ |zarchiwizowano = 2020-12-03 }}</ref>
|poprzednie nazwy =
|poprzednie nazwy =
|plan =
|plan =
Linia 15: Linia 15:
{{Ulica infobox/przebieg|SK|0|160 m|[[Ulica Solec w Warszawie|ul. Solec]]}}
{{Ulica infobox/przebieg|SK|0|160 m|[[Ulica Solec w Warszawie|ul. Solec]]}}
{{Ulica infobox/przebieg|SK|0|400 m|ul. Leona Kruczkowskiego}}
{{Ulica infobox/przebieg|SK|0|400 m|ul. Leona Kruczkowskiego}}
{{Ulica infobox/przebieg|ŚLK|0|660 m|[[Skarpa warszawska]]}}
{{Ulica infobox/przebieg|ŚLK|0|660 m|[[skarpa warszawska]]}}
|kod mapy = Warszawa
|kod mapy = Warszawa
|współrzędne = 52°14′4″N 21°2′3″E
|współrzędne = 52°14′4″N 21°2′3″E
Linia 22: Linia 22:
[[Plik:Aleja 3 Maja i gmach BGK w Warszawie przed 1939.jpg|thumb|Aleja 3 Maja przy [[Ulica Nowy Świat w Warszawie|Nowym Świecie]] przed 1939]]
[[Plik:Aleja 3 Maja i gmach BGK w Warszawie przed 1939.jpg|thumb|Aleja 3 Maja przy [[Ulica Nowy Świat w Warszawie|Nowym Świecie]] przed 1939]]
[[Plik:Wjazd na most Poniatowskiego przed 1939.jpg|thumb|Fragment alei na wiadukcie [[Most Poniatowskiego|mostu Poniatowskiego]]]]
[[Plik:Wjazd na most Poniatowskiego przed 1939.jpg|thumb|Fragment alei na wiadukcie [[Most Poniatowskiego|mostu Poniatowskiego]]]]
'''Aleja 3 Maja w Warszawie''' – jedna z ulic [[Warszawa|warszawskiego]] [[Powiśle (Warszawa)|Powiśla]]. Biegnie po obu stronach wiaduktu [[Most Poniatowskiego|mostu Poniatowskiego]] od [[Wisłostrada|Wisłostrady]] do podnóża [[Skarpa warszawska|skarpy warszawskiej]].
'''Aleja 3 Maja''' – ulica na [[Warszawa|warszawskim]] [[Powiśle (Warszawa)|Powiślu]]. Biegnie po obu stronach wiaduktu [[Most Poniatowskiego|mostu Poniatowskiego]], od [[Wisłostrada|Wisłostrady]] do podnóża [[Skarpa warszawska|skarpy warszawskiej]].


== Historia ==
== Historia ==
Droga od Solca do Nowego Światu została przeprowadzona w latach 1823–1824. Droga prowadziła w wykopie – wśród 4 rzędów drzew – do portu nad [[Wisła|Wisłą]], wielu nadbrzeżnych składów drzewnych i dzielnicy przemysłowej południowego Powiśla. Nowa ulica została nazwana Nową Drogą Jerozolimską. Nieoficjalnie zwana była Drogą Steinkellera od nazwiska właściciela młyna parowego Towarzystwa Wyrobów Zbożowych, który zbudowano tu w latach 1826–1827, i innych zakładów przemysłowych powstałych wzdłuż południowej strony drogi. Około 1838 roku ulica została przedłużona o ok. 170 m od [[Ulica Solec w Warszawie|Solca]] do nabrzeża<ref name=":0">{{Cytuj|tytuł=Aleja 3 Maja|data dostępu=2016-10-23|opublikowany=Dzielnica Śródmieście m. st. Warszawy|url=http://www.srodmiescie.warszawa.pl/ulica-184.html}}</ref>.
Droga od Solca do Nowego Światu została przeprowadzona w latach 1823–1824. Droga prowadziła w wykopie – wśród 4 rzędów drzew – do portu nad [[Wisła|Wisłą]], wielu nadbrzeżnych składów drzewnych i dzielnicy przemysłowej południowego Powiśla. Nowa ulica została nazwana Nową Drogą Jerozolimską. Nieoficjalnie zwana była Drogą Steinkellera od nazwiska właściciela młyna parowego Towarzystwa Wyrobów Zbożowych, który zbudowano tu w latach 1826–1827, i innych zakładów przemysłowych powstałych wzdłuż południowej strony drogi. Około 1838 roku ulica została przedłużona o ok. 170 m od [[Ulica Solec w Warszawie|Solca]] do nabrzeża<ref name=":0">{{Cytuj|tytuł=Aleja 3 Maja|data dostępu=2016-10-23|opublikowany=Dzielnica Śródmieście m. st. Warszawy|archiwum = https://web.archive.org/web/20170610031549/http://www.srodmiescie.warszawa.pl/ulica-184.html |zarchiwizowano = 2017-06-10}}</ref>.


W 1845 roku ulica została przecięta torami kolejki łączącej fabrykę wagonów z portem. Zakłady przemysłowe przy Nowej Drodze zostały przejęte w połowie XIX w. przez [[Bank Polski (Królestwo Polskie)|Bank Polski]], a następnie przez znanego bankiera warszawskiego [[Jan Gotlib Bloch|Jana Gotliba Blocha]], który przekształcił je w koszary. Około 1900 roku na odcinku dzisiejszej alei 3 Maja przeprowadzono poważne prace wodociągowe. Nad ulicą w latach 1904–1913 wybudowano 700-metrowy wiadukt mostu Poniatowskiego, zasypując jednocześnie wcześniejszy wykop<ref name=":0" />.
W 1845 roku ulica została przecięta torami kolejki łączącej fabrykę wagonów z portem. Zakłady przemysłowe przy Nowej Drodze zostały przejęte w połowie XIX w. przez [[Bank Polski (Królestwo Polskie)|Bank Polski]], a następnie przez znanego bankiera warszawskiego [[Jan Gotlib Bloch|Jana Gotliba Blocha]], który przekształcił je w koszary. Około 1900 roku na odcinku dzisiejszej alei 3 Maja przeprowadzono poważne prace wodociągowe. Nad ulicą w latach 1904–1913 wybudowano 700-metrowy wiadukt mostu Poniatowskiego, zasypując jednocześnie wcześniejszy wykop<ref name=":0" />.
Linia 31: Linia 31:
W dniu 3 maja 1916 roku, w 125 rocznicę uchwalenia [[Konstytucja 3 maja|Konstytucji]], władze Warszawy podjęły decyzję, że przedłużenie [[Aleje Jerozolimskie w Warszawie|Alej Jerozolimskich]] na odcinku od [[Ulica Nowy Świat w Warszawie|Nowego Światu]] do mostu Poniatowskiego będzie nosić nazwę ''Aleja 3 Maja''. Ta nazwa obejmowała zarówno wiadukt prowadzący na most, jak i jezdnie biegnące wzdłuż niego, przy których w okresie międzywojennym wybudowano kilka domów spółdzielczych.
W dniu 3 maja 1916 roku, w 125 rocznicę uchwalenia [[Konstytucja 3 maja|Konstytucji]], władze Warszawy podjęły decyzję, że przedłużenie [[Aleje Jerozolimskie w Warszawie|Alej Jerozolimskich]] na odcinku od [[Ulica Nowy Świat w Warszawie|Nowego Światu]] do mostu Poniatowskiego będzie nosić nazwę ''Aleja 3 Maja''. Ta nazwa obejmowała zarówno wiadukt prowadzący na most, jak i jezdnie biegnące wzdłuż niego, przy których w okresie międzywojennym wybudowano kilka domów spółdzielczych.


W okresie [[Okupacja niemiecka ziem polskich (1939–1945)|okupacji niemieckiej]] nazwa ulicy została zmieniona na ''Bahnhofstrasse'' (ulica Dworcowa)<ref>{{Cytuj książkę|nazwisko=|imię=|tytuł=Śladami nazw miejskich Warszawy|data=|rok=2012|wydawca=Muzeum Historyczne m.st. Warszawy|miejsce=Warszawa|strony=66|rozdział=Pamięć II wojny światowej w nazewnictwie ulic Warszawy|nazwisko r=Kunert|imię r=Andrzej Krzysztof|isbn=978-83-62189-21-2}}</ref>.
W okresie [[Okupacja niemiecka ziem polskich (1939–1945)|okupacji niemieckiej]] ulicy nadano nowe nazwy: polską ''Dworcowa'' i niemiecką ''Bahnhofstrasse''<ref>{{Cytuj książkę|nazwisko=|imię=|tytuł=Śladami nazw miejskich Warszawy|data=|rok=2012|wydawca=Muzeum Historyczne m.st. Warszawy|miejsce=Warszawa|strony=66|rozdział=Pamięć II wojny światowej w nazewnictwie ulic Warszawy|nazwisko r=Kunert|imię r=Andrzej Krzysztof|isbn=978-83-62189-21-2}}</ref><ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Szarota |imię = Tomasz |tytuł = Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne |wydawca = Czytelnik |miejsce = Warszawa |data = 2010 |strony = 49 |isbn = 978-83-07-03239-9}}</ref>, a później na ''Ostlandstrasse''<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Szarota |imię = Tomasz |autor link=Tomasz Szarota|tytuł = Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne |wydawca = Czytelnik |miejsce = Warszawa |data = 2010 |strony = 50 |isbn = 978-83-07-03239-9}}</ref>.


W 1946 roku wzdłuż ulicy ułożono tory tramwajowe oraz wybudowano pod wiaduktem mostu Poniatowskiego tymczasową [[zajezdnia|zajezdnię]] tramwajową „Solec”. Zajezdnia, oddana do użytku 22 lipca 1946 roku, istniała do 1960 roku<ref name=":1">{{Cytuj|tytuł=Kamienica Spółdzielni Mieszkaniowej "3-ego Maja"|data dostępu=2016-10-28|opublikowany=Warszawa1939.pl|url=http://web.archive.org/web/20160304142140/http://www.warszawa1939.pl/strona_2.php?kod=3maja_5_b}}</ref>. Przy zajezdni powstał unikalny w Warszawie kraniec w formie [[Trójkąt torowy|trójkąta torowego]]<ref>{{Cytuj książkę|nazwisko=|imię=|tytuł=Warszawskie tramwaje elektryczne 1908–1998|data=1998|rok=|wydawca=Wydawnictwa Komunikacji i Łączności|miejsce=Warszawa|strony=302|tom=II|isbn=83-907574-00}}</ref>.
Fragment ulicy od Nowego Światu do wiaduktu mostu Poniatowskiego 27 listopada 1946 został przemianowany na ''Al. Generała Władysława Sikorskiego''<ref>{{Cytuj | tytuł = Uchwała Stołecznej Rady Narodowej w sprawie zmiany nazw niektórych ulic w m.st. Warszawie | czasopismo = Dziennik Urzędowy Rady Narodowej i Zarządu Miejskiego m.st. Warszawy | wolumin = 4 | numer = 9 (3 kwietnia 1948) | data = 1948 | s = 1}}</ref>. W 1946 roku wzdłuż ulicy ułożono tory tramwajowe oraz wybudowano pod wiaduktem mostu Poniatowskiego prowizoryczną [[zajezdnia|zajezdnię]] tramwajową „Solec”. Zajezdnia, oddana do użytku wraz z odbudowanym mostem 22 lipca 1946 roku<ref name="WTEII">{{Cytuj książkę | tytuł = Warszawskie tramwaje elektryczne. Tom II | wydawca = Wydawnictwo Komunikacji i Łączności | miejsce = Warszawa | data = 1998 | strony = 189 | isbn = 83-907574-00}}</ref>, istniała do przełomu lutego i marca 1961 roku<ref>{{Cytuj książkę | tytuł = Warszawskie tramwaje elektryczne. Tom II | wydawca = Wydawnictwo Komunikacji i Łączności | miejsce = Warszawa | data = 1998 | strony = 216 | isbn = 83-907574-00}}</ref><ref>{{Cytuj stronę | url = https://tramwar.pl/tw-z10.html | tytuł = Zajezdnia „Solec“ | opublikowany = tramwar.pl | data dostępu = 2021-05-07}}</ref>. Na ulicy powstał również tor odstawczy o pojemności kilkunastu wagonów<ref name="WTEII"/>. Przy zajezdni powstał unikalny w Warszawie kraniec w formie [[Trójkąt torowy|trójkąta torowego]]<ref>{{Cytuj książkę|nazwisko=|imię=|tytuł=Warszawskie tramwaje elektryczne 1908–1998|data=1998|rok=|wydawca=Wydawnictwa Komunikacji i Łączności|miejsce=Warszawa|strony=302|tom=II|isbn=83-907574-00}}</ref>.


Od 22 czerwca 1949 zasięg nazwy alei 3 Maja ograniczono do fragmentu od [[Ulica Smolna w Warszawie|ulicy Smolnej]] do linii Wisły<ref>{{Cytuj | tytuł = Uchwała Rady Narodowej m. st. Warszawy z dnia 26.III.1949 r. Nr 468 w sprawie zmiany nazw ulic | czasopismo = Dziennik Urzędowy Rady Narodowej i Zarządu Miejskiego m.st. Warszawy | wolumin = 5 | numer = 16 (26 września 1949) | data = 1949 | kropka = , poz. 67.}}</ref>.
Około 1950 roku zasięg nazwy alei 3 Maja ograniczono jedynie do części ulicy biegnącej wzdłuż wiaduktu mostu Poniatowskiego, od wybrzeża do dawnego śladu [[Ulica Smolna w Warszawie|ulicy Smolnej]]<ref name=":0" />.


W latach 90. zamknięto wjazd od strony Wisłostrady. W wyniku remontu nawierzchni w 2005 roku przedwojenny [[bruk]] zastąpiono asfaltem, a jedynie przed kamienicą nr 5 zachowano fragment historycznego bruku z torem tramwajowym<ref name=":1" />.
W latach 90. zamknięto wjazd od strony Wisłostrady. W wyniku remontu nawierzchni w 2005 roku przedwojenny [[bruk]] zastąpiono asfaltem, a jedynie przed kamienicą nr 5 zachowano fragment historycznego bruku z torem tramwajowym<ref name=":1">{{Cytuj|tytuł=Kamienica Spółdzielni Mieszkaniowej "3-ego Maja"|data dostępu=2016-10-28|opublikowany=Warszawa1939.pl|url=https://www.warszawa1939.pl/galeria-powiazany/3maja-5-b/al-3-ego-maja-tor-tramwajowy|archiwum=http://web.archive.org/web/20160304142140/http://www.warszawa1939.pl/strona_2.php?kod=3maja_5_b|zarchiwizowano=2016-03-04}}</ref>.


== Zabudowa ==
== Zabudowa ==
Linia 48: Linia 48:
Kamienica powstała w 1931 roku dla Spółdzielni Mieszkaniowej „3-ego Maja”. Zaprojektował ją w duchu funkcjonalizmu znany warszawski architekt [[Wacław Weker]], który był członkiem spółdzielni. Do dziś zachowała wiele elementów pierwotnego wystroju: schody z lastriko, metalową balustradę z drewnianym uchwytem przy schodach, sprawną windę z kryształowymi lustrami i ławeczką obitą skórą oraz elementy zabytkowej stolarki, np. drzwi do niektórych mieszkań. Oryginalny projekt budynku do dziś przechowywany jest w archiwum spółdzielni.
Kamienica powstała w 1931 roku dla Spółdzielni Mieszkaniowej „3-ego Maja”. Zaprojektował ją w duchu funkcjonalizmu znany warszawski architekt [[Wacław Weker]], który był członkiem spółdzielni. Do dziś zachowała wiele elementów pierwotnego wystroju: schody z lastriko, metalową balustradę z drewnianym uchwytem przy schodach, sprawną windę z kryształowymi lustrami i ławeczką obitą skórą oraz elementy zabytkowej stolarki, np. drzwi do niektórych mieszkań. Oryginalny projekt budynku do dziś przechowywany jest w archiwum spółdzielni.


Podczas okupacji elegancki budynek został zasiedlony przez lokatorów niemieckich. W czasie [[Powstanie warszawskie|powstania warszawskiego]] w jedną z klatek trafiła bomba, jednak pozostałe dwie zachowały się w dobrym stanie, umożliwiając powrót mieszkańców<ref name=":2">{{Cytuj|tytuł=Kamienica z Powiśla wpisana do rejestru zabytków|data dostępu=2016-10-28|opublikowany=Interia.pl Fakty|url=http://fakty.interia.pl/mazowieckie/news-kamienica-z-powisla-wpisana-do-rejestru-zabytkow,nId,1267658}}</ref>.
Podczas okupacji elegancki budynek został zasiedlony przez lokatorów niemieckich. W czasie [[Powstanie warszawskie|powstania warszawskiego]] w jedną z klatek trafiła bomba, jednak pozostałe dwie zachowały się w dobrym stanie, umożliwiając powrót mieszkańców<ref name=":2">{{Cytuj|tytuł=Kamienica z Powiśla wpisana do rejestru zabytków|data dostępu=2016-10-28|opublikowany=Interia.pl Fakty|url=https://wydarzenia.interia.pl/mazowieckie/news-kamienica-z-powisla-wpisana-do-rejestru-zabytkow,nId,1267658}}</ref>.


W budynku tym w latach 1934–1944 mieszkała [[Mieczysława Ćwiklińska]]<ref name=":2" />.
W budynku tym w latach 1934–1944 mieszkała [[Mieczysława Ćwiklińska]]<ref name=":2" />.


W lipcu 2011 dom został wpisany do [[Rejestr zabytków|rejestru zabytków]]<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/ | tytuł = Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków - stan na 31 grudnia 2017 r. Woj. mazowieckie (Warszawa) | praca = Narodowy Instytut Dziedzictwa | opublikowany = nid.pl | strony = 36 | data dostępu = 2018-02-05}}</ref>.
W lipcu 2011 dom został wpisany do [[Rejestr zabytków|rejestru zabytków]]<ref name="zabytek">{{Cytuj |tytuł = Rejestr zabytków nieruchomych – województwo mazowieckie (Warszawa) |data = 2023-12-31 |opublikowany = [[Narodowy Instytut Dziedzictwa]] |s = 42 |język = pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20240126161228/https://nid.pl/wp-content/uploads/2024/01/MAZ-WAR_rej_23.01.2024.pdf |zarchiwizowano = 2024-01-26 |data dostępu = 2024-03-28}}</ref>.


=== Inne obiekty ===
=== Inne obiekty ===
Przy alei 3 Maja znajdują się m.in.:
Przy alei 3 Maja znajdują się m.in.:
* al. 3 Maja 5a, 7b, 12 – budynki Spółdzielni Budowlano-Mieszkaniowej „Powiśle”<ref>{{Cytuj stronę | url = http://sbmpowisle.pl/o-zasobach/ | tytuł = O zasobach | praca = Spółdzielnia Budowlano-Mieszkaniowa Powiśle | opublikowany = sbmpowisle.pl | data dostępu = 2019-05-30}}</ref>
* al. 3 Maja 5a, 7b, 12 – budynki Spółdzielni Budowlano-Mieszkaniowej „Powiśle”<ref>{{Cytuj stronę | url = http://sbmpowisle.pl/o-zasobach/ | tytuł = O zasobach | praca = Spółdzielnia Budowlano-Mieszkaniowa Powiśle | opublikowany = sbmpowisle.pl | data dostępu = 2019-05-30}}</ref>
* al. 3 Maja 7 – kamienica z 1932 roku projektu J. Steinberga<ref>{{Cytuj|tytuł=al. 3-ego Maja 7|data dostępu=2016-10-28|opublikowany=Warszawa1939.pl|url=http://web.archive.org/web/20160416095037/http://warszawa1939.pl/index_arch_main.php?r1=3maja_7&r3=0}}</ref>
* al. 3 Maja 7 – kamienica Wolfa Mazelmana wzniesiona w latach 1931−1932 według projektu Józefa Steinberga<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Mika | imię = Grzegorz | tytuł = Józef Steinberg − architekt zapomniany | czasopismo = Skarpa Warszawska | strony = 12 | data = kwiecień 2024}}</ref>
* na odcinku między ulicami [[Ulica Solec w Warszawie|Solec]] i Kruczkowskiego, między jezdniami alei, pod wiaduktem mostu Poniatowskiego - Centrum Handlowe „Arkada” (adres: ul. Solec 81b)<ref>{{Cytuj|tytuł=Centrum Arkada|data dostępu=2016-10-28|url=http://centrumarkada.pl/}}</ref>
* na odcinku między ulicami [[Ulica Solec w Warszawie|Solec]] i Kruczkowskiego, między jezdniami alei, pod wiaduktem mostu Poniatowskiego − Centrum Handlowe „Arkada” (adres: ul. Solec 81b)<ref>{{Cytuj|tytuł=Centrum Arkada|opublikowany=centrumarkada.pl|data dostępu=2016-10-28|archiwum = https://web.archive.org/web/20230204145333/http://centrumarkada.pl/ |zarchiwizowano = 2023-02-04}}</ref>
* na rogu ulicy Kruczkowskiego – Nordic Park, budynek biurowy z 2000 roku o powierzchni przekraczającej 18 tysięcy m² (adres: Kruczkowskiego 8)<ref>{{Cytuj|tytuł=Nordic Park|data dostępu=2016-10-28|opublikowany=OfficeMAP|url=http://www.officemap.pl/office/nordic-park}}</ref>
* na rogu ulicy Kruczkowskiego – Nordic Park, budynek biurowy z 2000 roku o powierzchni przekraczającej 18 tysięcy m² (adres: Kruczkowskiego 8)<ref>{{Cytuj|tytuł=Nordic Park|data dostępu=2016-10-28|opublikowany=OfficeMAP|url=https://www.officemap.pl/office/nordic-park}}</ref>
* na rogu ulicy Kruczkowskiego w pobliżu Skarpy warszawskiej – przystanek [[Kolej średnicowa w Warszawie|kolei średnicowej]] [[Warszawa Powiśle]] zbudowany w 1962 roku (adres: Kruczkowskiego 3b)
* na rogu ulicy Kruczkowskiego w pobliżu Skarpy warszawskiej – przystanek [[Kolej średnicowa w Warszawie|kolei średnicowej]] [[Warszawa Powiśle]] zbudowany w 1962 roku (adres: Kruczkowskiego 3b)


== Miejsca pamięci ==
== Miejsca pamięci ==
[[Plik:PL Warsaw new plaque under Poniatowski Bridge.JPG|thumb|240x240px|Tablica na filarze wiaduktu mostu Poniatowskiego.]]
[[Plik:PL Warsaw new plaque under Poniatowski Bridge.JPG|thumb|240x240px|Tablica na filarze wiaduktu mostu Poniatowskiego.]]
Na filarze wiaduktu mostu Poniatowskiego przy Wybrzeżu Kościuszkowskim znajduje się jedna z [[Tablice pamiątkowe Tchorka w Warszawie|tablic pamiątkowych Tchorka,]] poświęcona ofiarom niemieckiej zbrodni z okresu powstania warszawskiego.
Na filarze wiaduktu mostu Poniatowskiego, przy Wybrzeżu Kościuszkowskim, znajduje się jedna z [[Tablice pamiątkowe Tchorka w Warszawie|tablic pamiątkowych Tchorka]], poświęcona ofiarom niemieckiej zbrodni z okresu powstania warszawskiego<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Ciepłowski | imię = Stanisław | tytuł = Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w. | wydawca = Argraf | miejsce = Warszawa | data = 2004 | strony = 227–228 | isbn = 83-912463-4-5}}</ref>.


== Komunikacja miejska ==
== Komunikacja miejska ==
Linia 70: Linia 70:


== W kulturze ==
== W kulturze ==
Aleja 3 Maja sceną akcji polskich filmów i seriali. Kręcono tu m. in. sceny do:
Aleja 3 Maja sceną akcji polskich filmów i seriali. Kręcono tu m.in. sceny do:
* kryminałów telewizyjnych ''Kobra''
* kryminałów telewizyjnych ''Kobra''
* serialu ''Ekstradycja 3'' (mieszkanie Beaty przy al. 3 Maja 7/51, pod którym na Halskiego czatował Sumar; odcinki 7. i 8.)
* serialu ''Ekstradycja 3'' (mieszkanie Beaty przy al. 3 Maja 7/51, pod którym na Halskiego czatował Sumar; odcinki 7. i 8.)
* komedii ''[[Co mi zrobisz jak mnie złapiesz]]'' [[Stanisław Bareja|Stanisława Barei]] z 1978 roku
* komedii ''[[Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz]]'' [[Stanisław Bareja|Stanisława Barei]] z 1978 roku
* filmu ''Zamach stanu''
* filmu ''Zamach stanu''
* filmu ''[[Żołnierze wolności]]'' (sceny z powstania warszawskiego)
* filmu ''[[Żołnierze wolności]]'' (sceny z powstania warszawskiego)

Aktualna wersja na dzień 20:57, 2 maj 2024

Aleja 3 Maja w Warszawie
Solec
Ilustracja
Ulica na odcinku między ulicami Solec i Kruczkowskiego (strona nieparzysta)
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Długość

660 m[1]

Przebieg
0 m ← ul. Wybrzeże Kościuszkowskie

→ ul. Wioślarska (Wisłostrada)

20 m
160 m ul. Solec
400 m ul. Leona Kruczkowskiego
660 m skarpa warszawska
Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Aleja 3 Maja w Warszawie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Aleja 3 Maja w Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Aleja 3 Maja w Warszawie”
Ziemia52°14′04,0″N 21°02′03,0″E/52,234444 21,034167
Multimedia w Wikimedia Commons
Aleja 3 Maja przy Nowym Świecie przed 1939
Fragment alei na wiadukcie mostu Poniatowskiego

Aleja 3 Maja – ulica na warszawskim Powiślu. Biegnie po obu stronach wiaduktu mostu Poniatowskiego, od Wisłostrady do podnóża skarpy warszawskiej.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Droga od Solca do Nowego Światu została przeprowadzona w latach 1823–1824. Droga prowadziła w wykopie – wśród 4 rzędów drzew – do portu nad Wisłą, wielu nadbrzeżnych składów drzewnych i dzielnicy przemysłowej południowego Powiśla. Nowa ulica została nazwana Nową Drogą Jerozolimską. Nieoficjalnie zwana była Drogą Steinkellera od nazwiska właściciela młyna parowego Towarzystwa Wyrobów Zbożowych, który zbudowano tu w latach 1826–1827, i innych zakładów przemysłowych powstałych wzdłuż południowej strony drogi. Około 1838 roku ulica została przedłużona o ok. 170 m od Solca do nabrzeża[2].

W 1845 roku ulica została przecięta torami kolejki łączącej fabrykę wagonów z portem. Zakłady przemysłowe przy Nowej Drodze zostały przejęte w połowie XIX w. przez Bank Polski, a następnie przez znanego bankiera warszawskiego Jana Gotliba Blocha, który przekształcił je w koszary. Około 1900 roku na odcinku dzisiejszej alei 3 Maja przeprowadzono poważne prace wodociągowe. Nad ulicą w latach 1904–1913 wybudowano 700-metrowy wiadukt mostu Poniatowskiego, zasypując jednocześnie wcześniejszy wykop[2].

W dniu 3 maja 1916 roku, w 125 rocznicę uchwalenia Konstytucji, władze Warszawy podjęły decyzję, że przedłużenie Alej Jerozolimskich na odcinku od Nowego Światu do mostu Poniatowskiego będzie nosić nazwę Aleja 3 Maja. Ta nazwa obejmowała zarówno wiadukt prowadzący na most, jak i jezdnie biegnące wzdłuż niego, przy których w okresie międzywojennym wybudowano kilka domów spółdzielczych.

W okresie okupacji niemieckiej ulicy nadano nowe nazwy: polską Dworcowa i niemiecką Bahnhofstrasse[3][4], a później na Ostlandstrasse[5].

Fragment ulicy od Nowego Światu do wiaduktu mostu Poniatowskiego 27 listopada 1946 został przemianowany na Al. Generała Władysława Sikorskiego[6]. W 1946 roku wzdłuż ulicy ułożono tory tramwajowe oraz wybudowano pod wiaduktem mostu Poniatowskiego prowizoryczną zajezdnię tramwajową „Solec”. Zajezdnia, oddana do użytku wraz z odbudowanym mostem 22 lipca 1946 roku[7], istniała do przełomu lutego i marca 1961 roku[8][9]. Na ulicy powstał również tor odstawczy o pojemności kilkunastu wagonów[7]. Przy zajezdni powstał unikalny w Warszawie kraniec w formie trójkąta torowego[10].

Od 22 czerwca 1949 zasięg nazwy alei 3 Maja ograniczono do fragmentu od ulicy Smolnej do linii Wisły[11].

W latach 90. zamknięto wjazd od strony Wisłostrady. W wyniku remontu nawierzchni w 2005 roku przedwojenny bruk zastąpiono asfaltem, a jedynie przed kamienicą nr 5 zachowano fragment historycznego bruku z torem tramwajowym[12].

Zabudowa

[edytuj | edytuj kod]

Dom przy alei 3 Maja 2

[edytuj | edytuj kod]
 Główny artykuł: Kamienica przy alei 3 Maja 2 w Warszawie.

Kamienica wzniesiona w latach 1923–1931 według projektu Wincentego Oczykowskiego przez Spółdzielnię Budowlano-Mieszkaniową „Domy Spółdzielcze” posiada starannie utrzymane, zachowane lub odtworzone elementy oryginalnego wystroju, w tym windy.

Zarówno w okresie przedwojennym, jak i po wojnie, w domu tym mieszkało wiele osób znanych z działalności publicznej, w tym Stanisław Dubois, Maria Wittek i Zbigniew Religa.

Dom przy alei 3 Maja 5

[edytuj | edytuj kod]

Kamienica powstała w 1931 roku dla Spółdzielni Mieszkaniowej „3-ego Maja”. Zaprojektował ją w duchu funkcjonalizmu znany warszawski architekt Wacław Weker, który był członkiem spółdzielni. Do dziś zachowała wiele elementów pierwotnego wystroju: schody z lastriko, metalową balustradę z drewnianym uchwytem przy schodach, sprawną windę z kryształowymi lustrami i ławeczką obitą skórą oraz elementy zabytkowej stolarki, np. drzwi do niektórych mieszkań. Oryginalny projekt budynku do dziś przechowywany jest w archiwum spółdzielni.

Podczas okupacji elegancki budynek został zasiedlony przez lokatorów niemieckich. W czasie powstania warszawskiego w jedną z klatek trafiła bomba, jednak pozostałe dwie zachowały się w dobrym stanie, umożliwiając powrót mieszkańców[13].

W budynku tym w latach 1934–1944 mieszkała Mieczysława Ćwiklińska[13].

W lipcu 2011 dom został wpisany do rejestru zabytków[14].

Inne obiekty

[edytuj | edytuj kod]

Przy alei 3 Maja znajdują się m.in.:

  • al. 3 Maja 5a, 7b, 12 – budynki Spółdzielni Budowlano-Mieszkaniowej „Powiśle”[15]
  • al. 3 Maja 7 – kamienica Wolfa Mazelmana wzniesiona w latach 1931−1932 według projektu Józefa Steinberga[16]
  • na odcinku między ulicami Solec i Kruczkowskiego, między jezdniami alei, pod wiaduktem mostu Poniatowskiego − Centrum Handlowe „Arkada” (adres: ul. Solec 81b)[17]
  • na rogu ulicy Kruczkowskiego – Nordic Park, budynek biurowy z 2000 roku o powierzchni przekraczającej 18 tysięcy m² (adres: Kruczkowskiego 8)[18]
  • na rogu ulicy Kruczkowskiego w pobliżu Skarpy warszawskiej – przystanek kolei średnicowej Warszawa Powiśle zbudowany w 1962 roku (adres: Kruczkowskiego 3b)

Miejsca pamięci

[edytuj | edytuj kod]
Tablica na filarze wiaduktu mostu Poniatowskiego.

Na filarze wiaduktu mostu Poniatowskiego, przy Wybrzeżu Kościuszkowskim, znajduje się jedna z tablic pamiątkowych Tchorka, poświęcona ofiarom niemieckiej zbrodni z okresu powstania warszawskiego[19].

Komunikacja miejska

[edytuj | edytuj kod]

Aleją 3 Maja nie kursują obecnie żadne linie komunikacji miejskiej. Do 1960 roku kończyły tu trasę tramwaje linii 9, dojeżdżające z placu Trzech Krzyży ulicami Książecą, Ludną i Solec[20].

W kulturze

[edytuj | edytuj kod]

Aleja 3 Maja sceną akcji polskich filmów i seriali. Kręcono tu m.in. sceny do:

Galeria

[edytuj | edytuj kod]
  • Fragment południowej jezdni alei 3 Maja z pozostawionym fragmentem bruku i torem tramwajowym
    Fragment południowej jezdni alei 3 Maja z pozostawionym fragmentem bruku i torem tramwajowym
  • Kamienica pod nr 2 od strony południowo-zachodniej
    Kamienica pod nr 2 od strony południowo-zachodniej
  • Po lewej stronie: południowa pierzeja alei 3 Maja: budynki nr 7 i 5 między ulicami Kruczkowskiego i Solec
    Po lewej stronie: południowa pierzeja alei 3 Maja: budynki nr 7 i 5 między ulicami Kruczkowskiego i Solec

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Mapa Warszawy [online], mapa.um.warszawa.pl [dostęp 2020-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2020-12-03].
  2. ↑ a b Aleja 3 Maja, Dzielnica Śródmieście m. st. Warszawy [dostęp 2016-10-23] [zarchiwizowane 2017-06-10].
  3. ↑ Andrzej Krzysztof Kunert: Pamięć II wojny światowej w nazewnictwie ulic Warszawy. W: Śladami nazw miejskich Warszawy. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2012, s. 66. ISBN 978-83-62189-21-2.
  4. ↑ Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 49. ISBN 978-83-07-03239-9.
  5. ↑ Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 50. ISBN 978-83-07-03239-9.
  6. ↑ Uchwała Stołecznej Rady Narodowej w sprawie zmiany nazw niektórych ulic w m.st. Warszawie, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej i Zarządu Miejskiego m.st. Warszawy”, 4 (9 (3 kwietnia 1948)), 1948, s. 1.
  7. ↑ a b Warszawskie tramwaje elektryczne. Tom II. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1998, s. 189. ISBN 83-907574-00.
  8. ↑ Warszawskie tramwaje elektryczne. Tom II. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1998, s. 216. ISBN 83-907574-00.
  9. ↑ Zajezdnia „Solec“. tramwar.pl. [dostęp 2021-05-07].
  10. ↑ Warszawskie tramwaje elektryczne 1908–1998. T. II. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1998, s. 302. ISBN 83-907574-00.
  11. ↑ Uchwała Rady Narodowej m. st. Warszawy z dnia 26.III.1949 r. Nr 468 w sprawie zmiany nazw ulic, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej i Zarządu Miejskiego m.st. Warszawy”, 5 (16 (26 września 1949)), 1949, poz. 67.
  12. ↑ Kamienica Spółdzielni Mieszkaniowej "3-ego Maja" [online], Warszawa1939.pl [dostęp 2016-10-28] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04].
  13. ↑ a b Kamienica z Powiśla wpisana do rejestru zabytków [online], Interia.pl Fakty [dostęp 2016-10-28].
  14. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo mazowieckie (Warszawa), Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 grudnia 2023, s. 42 [dostęp 2024-03-28] [zarchiwizowane 2024-01-26] (pol.).
  15. ↑ O zasobach. [w:] Spółdzielnia Budowlano-Mieszkaniowa Powiśle [on-line]. sbmpowisle.pl. [dostęp 2019-05-30].
  16. ↑ Grzegorz Mika. Józef Steinberg − architekt zapomniany. „Skarpa Warszawska”, s. 12, kwiecień 2024. 
  17. ↑ Centrum Arkada, centrumarkada.pl [dostęp 2016-10-28] [zarchiwizowane 2023-02-04].
  18. ↑ Nordic Park [online], OfficeMAP [dostęp 2016-10-28].
  19. ↑ Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 227–228. ISBN 83-912463-4-5.
  20. ↑ Linia tramwajowa 9 [online], Trasbus [dostęp 2017-12-27].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Aleja_3_Maja_w_Warszawie&oldid=73685910”