[go: nahoru, domu]
Przejdź do zawartości

Gryfice: Różnice pomiędzy wersjami

To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
JDavid (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
41 890 edycji
m →‎Przyroda: grafika
Courrier (dyskusja | edycje)
2023 edycje
drobne redakcyjne
Linia 53: Linia 53:


'''Gryfice''' ([[język niemiecki|niem.]] ''Greifenberg in Pommern'', [[język pomorski|pom.]] ''Grifiô Góra'') – [[miasto]] w północnej części [[województwo zachodniopomorskie|województwa zachodniopomorskiego]], [[miasto powiatowe|siedziba powiatu]] [[powiat gryficki|gryfickiego]] i miejsko-wiejskiej [[gmina Gryfice|gminy Gryfice]].
'''Gryfice''' ([[język niemiecki|niem.]] ''Greifenberg in Pommern'', [[język pomorski|pom.]] ''Grifiô Góra'') – [[miasto]] w północnej części [[województwo zachodniopomorskie|województwa zachodniopomorskiego]], [[miasto powiatowe|siedziba powiatu]] [[powiat gryficki|gryfickiego]] i miejsko-wiejskiej [[gmina Gryfice|gminy Gryfice]].
Położone na [[Pobrzeże Szczecińskie|Pobrzeżu Szczecińskim]], nad rzeką [[Rega|Regą]], w odległości 22&nbsp;km od Morza Bałtyckiego<ref>Odległość mierzona w linii prostej do linii brzegowej. Wg wikimapia.org 21 km, wg szukacz.mapa.pl 21,49 km, Wg Wielkiej Encyklopedii PWN odległość ta wynosi ok. 25 km (Wielka Encyklopedia PWN, Warszawa 2002, t. 10, s. 518, ISBN 8301133570 t. 1-30, ISBN 8301136731 t. 10).</ref>. Według danych z grudnia [[2007]] roku Gryfice liczyły 16&nbsp;394 mieszkańców{{ŹródłoPL|1}}, co lokuje miasto na 13. miejscu pod względem ludności w [[województwo zachodniopomorskie|województwie]].
Położone na [[Pobrzeże Szczecińskie|Pobrzeżu Szczecińskim]], nad rzeką [[Rega|Regą]], w odległości 22&nbsp;km od [[Morze Bałtyckie|Morza Bałtyckiego]]<ref>Odległość mierzona w linii prostej do linii brzegowej. Wg wikimapia.org 21 km, wg szukacz.mapa.pl 21,49 km, Wg Wielkiej Encyklopedii PWN odległość ta wynosi ok. 25 km (Wielka Encyklopedia PWN, Warszawa 2002, t. 10, s. 518, ISBN 8301133570 t. 1-30, ISBN 8301136731 t. 10).</ref>. Według danych z grudnia [[2007]] roku Gryfice liczyły 16&nbsp;394 mieszkańców{{ŹródłoPL|1}}, co lokuje miasto na 13. miejscu pod względem ludności w [[województwo zachodniopomorskie|województwie]].


Gryfice są lokalnym ośrodkiem usługowo-przemysłowym, a także ważnym węzłem komunikacyjnym, w którym zbiegają się trzy [[droga wojewódzka|drogi wojewódzkie]]. Miasto stanowi centrum administracyjne powiatu – znajdują się tam m.in. starostwo, [[sąd rejonowy]], [[prokuratura rejonowa]], komenda powiatowa [[Policja|Policji]] i [[Państwowa Straż Pożarna|Państwowej Straży Pożarnej]].
Gryfice są lokalnym ośrodkiem usługowo-przemysłowym, a także ważnym węzłem komunikacyjnym, w którym zbiegają się trzy [[droga wojewódzka|drogi wojewódzkie]]. Miasto stanowi centrum administracyjne powiatu – znajdują się tam m.in. starostwo, [[sąd rejonowy]], [[prokuratura rejonowa]], komenda powiatowa [[Policja|Policji]] i [[Państwowa Straż Pożarna|Państwowej Straży Pożarnej]].

Wersja z 09:42, 24 wrz 2008

Szablon:Propozycja

{{{nazwa}}}
{{{nazwa oryginalna}}}
[[Plik:{{{zdjęcie}}}|240x240px|alt=Ilustracja|{{{opis zdjęcia}}}]]
{{{opis zdjęcia}}}
Herb [[Plik:{{{flaga}}}| 100x130px| alt=Flaga]]
[[Herb {{{dopełniacz nazwy}}}|Herb]] [[Flaga {{{dopełniacz nazwy}}}|Flaga]]
Państwo {{{państwo}}}
Zarządzający

Burmistrz

Powierzchnia

12,4 km²

Wysokość

17-45 m n.p.m.

Populacja (2007)
• liczba ludności
• gęstość


{{{liczba ludności}}}
{{{gęstość zaludnienia}}} os./km²

Nr kierunkowy

{{{numer kierunkowy}}}

Kod pocztowy

{{{kod pocztowy}}}

Tablice rejestracyjne

{{{tablice rejestracyjne}}}

Położenie na mapie brak
Mapa konturowa brak
Brak mapy: {{państwo dane {{{państwo}}} | mapa/core | wariant = {{{państwo}}} }}
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie świata
Mapa konturowa świata
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark}
[[commons:{{{commons}}}|Multimedia w Wikimedia Commons]]
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Gryfice (niem. Greifenberg in Pommern, pom. Grifiô Góra) – miasto w północnej części województwa zachodniopomorskiego, siedziba powiatu gryfickiego i miejsko-wiejskiej gminy Gryfice. Położone na Pobrzeżu Szczecińskim, nad rzeką Regą, w odległości 22 km od Morza Bałtyckiego[1]. Według danych z grudnia 2007 roku Gryfice liczyły 16 394 mieszkańcówSzablon:ŹródłoPL, co lokuje miasto na 13. miejscu pod względem ludności w województwie.

Gryfice są lokalnym ośrodkiem usługowo-przemysłowym, a także ważnym węzłem komunikacyjnym, w którym zbiegają się trzy drogi wojewódzkie. Miasto stanowi centrum administracyjne powiatu – znajdują się tam m.in. starostwo, sąd rejonowy, prokuratura rejonowa, komenda powiatowa Policji i Państwowej Straży Pożarnej.

Geografia

Miasto położone jest na Równinie Gryfickiej, jednym z mezoregionów Pobrzeża Szczecińskiego. Historycznie Gryfice leżą na Pomorzu Zachodnim (w tym na Pomorzu Szczecińskim).

Obszar gminy Gryfice znajduje się w północnej części wału pomorskiego, w strefie jednostki strukturalnej bloku Gryfic. Jednostka ta charakteryzuje się stosunkowo wysokim położeniem osadów jury dolnej, które tworzą tzw. antyklinę Gryfic[2].

Rozciągłość zabudowań miejskich w kierunku południkowym wynosi ok. 2,6 km, a w kierunku równoleżnikowym ok. 2,7 km[3]. Centrum miasta położone jest na wysokości 17-19 m n.p.m., wschodnia i południowa część miasta na poziomie 25-45 m n.p.m. Najniższym obszarem jest dno doliny Regi 10-14 m n.p.m. Punktem charakterystycznym jest Góra Straceń - 32 m n.p.m.[4].

Struktura użytkowania gruntów (2005)Szablon:ŹródłoPL
Rodzaj Powierzchnia (ha) %
Użytki rolne 565 45,56
Lasy i grunty leśne 63 5,08
Pozostałe grunty i nieużytki 612 49,35
Σ 1240 100

Powierzchnia gruntów leśnych w obrębie miasta wynosiła w 2006 roku 60,4 ha, co daje lesistość na poziomie 4,80%. Według danych z 2005 r. użytki rolne na obszarze miasta obejmowały 565 ha, czyli 45,56%Szablon:ŹródłoPL.

Widok na centrum miasta

Przez miasto płynie jedna z największych rzek Pomorza – Rega. Jest drugą rzeką pod względem wielkości zasobów wodnych byłego woj. szczecińskiego. Rega należy do najpiękniejszych szlaków kajakowych w Polsce i stanowi dużą wartość pod względem krajoznawczo-przyrodniczym[5]. Przez miasto przepływa również rzeka Stuchowska Struga, która jest lewym dopływem Regi.

Klimat miasta ma cechy zbliżone do klimatu morskiego. Charakteryzuje się małą amplitudą roczną; sezonową i dzienną temperaturą powietrza; dużą wilgotnością i wietrznością; krótkim okresem występowania zimy; chłodniejszym latem; łagodniejszą zimą, oraz dużą wilgotnością powietrza i znaczną ilością opadów.

 Zobacz więcej w artykule gmina Gryfice, w sekcji Geografia.

Demografia

Powierzchnia miasta obejmuje 12,4 km², co przy obecnej liczbie mieszkańców daje gęstość zaludnienia równą 1322 osób na 1 km²Szablon:ŹródłoPL. Miasto zajmuje 279. miejsce pod względem liczby ludności w Polsce[6] pomiędzy Jędrzejowem a Namysłowem. W województwie zachodniopomorskim zajmuje 13. miejsce pod wzlędem ludności.

  • Wykres liczby ludności miasta Gryfice na przestrzeni wieków[7]:

Wikiźródła Zobacz wykaz na Wikiźródłach

Największą populację Gryfice miały w 1997 roku – wg danych GUSu 18 177 mieszkańców[8].

Na przebiegu ostatniej dekady można zauważyć w Gryficach stały wzrost udziału liczby ludności w wieku produkcyjnym (59,4% w 1995 r.→ 62,11% w 2000 r.→ 66,53% w 2006 r.) oraz liczby ludności wieku poprodukcyjnym (11,42% w 1995 r.→ 13,16 w 2000 r.→ 14,18% w 2006 r.). Udział w społeczności miasta dzieci i młodzieży w wieku przed 17 rokiem życia od 1995 roku zmalał do 2006 roku o 9,9%.

Przyroda

Rzeka Rega z gryfickiego mostu

W granicach miasta znajduje się jeden zespół przyrodniczo-krajobrazowy zwany Doliną Regi. Zespół ten obejmuje bardzo zróżnicowane ekosystemy w dolinie Regi, która jest także ważnym korytarzem ekologicznym o ponadregionalnym znaczeniu. Poddane ochronie są m.in. skarpy nadrzeczne w parku leśnym. Rega stanowi duży walor w krajobrazie miejskim Gryfic[9].

Zieleń nad rzeką z lotu ptaka

Miasto ma dwa duże parki, znajdujące się na prawym brzegu Regi:

  • park miejski nad Regą – drzewostan mieszany z przewagą drzew liściastych, gatunki rodzime i obce, kilka alej (lipową, jesionową, topolową), dużo drzew pomnikowych i okazałych drzew dziuplastych[10].
  • park leśny nad Regą – drzewostan mieszany z przewagą liściastego. Dominują tu buki, lipy, dęby oraz dużo drzew pomnikowych (m.in. buk o obwodzie pnia 750 cm – trzy zrośnięte pnie).[10]

Parki miejskie, razem z rzeką Regą - dzielą miasto na dwie części. Niewielkie obszary leśne znajdują się w pobliżu szpitala wojewódzkiego, a także tereny przy siedzibie nadleśnictwa w osadzie Zdrój, niedaleko której znajduje się także ogród działkowy im. Jana Kasprowicza.

Historia

 Osobny artykuł: Historia Gryfic.
Baszta Prochowa

We wczesnym średniowieczu tereny ziemi gryfickiej zamieszkiwały plemiona zachodnich Pomorzan – były to kręgi wpływów (zgodnie z nowszymi badaniami) Wolinian, Pyrzyczan i Brzeżan[11]. Współczesne badania archeologiczne dowodzą o prawdopodobieństwie ciągłości osadniczej, sięgającej okresu kultury jastorfskiej[12], z silnymi wpływami halsztackimi[13].

W czasach Mieszka I i Bolesława Chrobrego ziemie te na krótko były przyłączane do państwa polskiego. W 1121 r. na ziemi gryfickiej miała miejsce bitwa pod Niekładzem, w której Bolesław Krzywousty pobił wojska Pomorza Zachodniego dowodzone przez księcia Świętopełka[14].

W połowie XIII wieku Pomorzem rządzili książęta z pomorskiej dynastii Gryfitów. W 1262 r. Warcisław III podpisał dokument lokacyjny na prawie lubeckim, w którym osiedle w okolicach dolnego biegu rzeki Regi otrzymało prawa miejskie. Po śmierci Warcisława III, właścicielem jego ziem został Barnim I, który nadał miastu jego pierwszą właściwą nazwę Gryfia Góra - miasto nad Regą (łac. Civitat Griphemberch super Regam).

Pod koniec XIII wieku rozpoczęto budowę ceglanego kościoła mariackiego o trzech nawach, a w 1300 r. budowę murów obronnych otaczających miasto wraz z pozostałymi fortyfikacjami[15]. Powstaje również ratusz miejski. W jednym z dokumentów z 1386 roku, wymieniona została szkoła łacińska w Gryficach, którą powszechnie określa się jako najstarszą szkołę łacińską na Pomorzu[16].

Panorama Gryfic z Wielkiej Mapy Księstwa Pomorskiego Lubinusa z 1618 r.

Rozwijał się handel morski i żegluga na rzece Redze. W XIV w. Gryfice stały się pośrednim[17] członkiem Hanzy. W latach 1394-1401, miasto brało udział w zwalczaniu piratów, tzw. "Braci Witalijskich"[18] W XV i XVI wieku kilkakrotnie dochodziło do sporów z położonym na północ od Gryfic – Trzebiatowem (z klasztorem norbertanów w Białobokach w XIV wieku[19]). W 1464 r. Otton III nadał Gryficom przywilej bicia własnej monety, którego miasto nigdy nie wykorzystało[19].

Brama Kamienna w 1910 roku
Plik:Gryfice Town Square old1.jpg
Plac w Gryficach sprzed 1939 roku

Po reformacji – w 1534 r. kościół farny stał się własnością Kościoła luterańskiego. W 1580 r. otwarto tu szkołę dla dziewcząt[20][21]. Przemarsz wojsk brunszwickich w latach 60. XVI w. przez Gryfice (I wojna północna) – powoduje wiele zniszczeń i strat w gospodarce miejskiej, a w dalszej kolei, regres gospodarczy trwający do II poł. XVII wieku. W roku 1595 i 1620 – miały miejsce rebelie, podniesione przez niezadowolonych rzemieślników. Od 1603 r. działa tu bractwo kurkowe[19].

W 1618 r. rozpoczęła się wojna trzydziestoletnia, która przerwała rozwój miasta. Wojska cesarskie dalej plądrowały okoliczne wsie i miasto, aż do czasu pojawienia się w sierpniu 1630 r. wojsk szwedzkich. Gryfice przeżywały kolejny okres klęsk, trwóg i zniszczeń.[19] W 1637 r. umiera ostatni Gryfita – Bogusław XIV. Postanowieniem pokoju westfalskiego, miasto w 1648 roku zostało włączone do Brandenburgii-Prus.

W 1657 r. w okolice Gryfic, w pogoni za Szwedami – podeszły zagony jazdy Stefana Czarnieckiego[19][22]. Ogromne straty wyrządziły miastu pożary i epidemie. Największy pożar miał miejsce w 1658 r. Strawił całą południowo-zachodnią część miasta. Kolejny pożar w 1668 r. zniszczył ponownie większość miasta. Upamiętnieniem tych wydarzeń, stała się doroczna uroczystość – "Święto Ognia", obchodzoną w Gryficach do XVIII w.[19]

W XVIII wieku nastąpiło ożywienie gospodarcze. W 2. połowie XVIII wieku (wojna siedmioletnia), miasto było zajmowane trzykrotnie, przez wojska carycy Elżbiety.

Na początku XIX wieku wzrosła liczba do ok. 3 tys. mieszkańców. Doprowadziło to do rozbudowy miasta. Od 1816 r. w wyniku reformy administracyjnej, miasto stało się siedzibą powiatu w prowincji Pomorze. Przełom XIX i XX wieku przyniósł dalszy rozwój gospodarczy miasta, na którego terenie wybudowano cukrownię, fabrykę wyrobów ceramicznych i pieców, krochmalnię, fabrykę marmolady.[23] Gryfice uzyskały połączenie kolejowe w 1882 r. dzięki budowie linii Dąbie – Kołobrzeg.

W 1945 r. miasto zostało włączone do Polski. Pozostałą w mieście ludność wysiedlono do Niemiec.

Od 1970 r. Gryfice były siedzibą dowództwa 26 Brygady Artylerii OPK. W tym roku także – oddano do użytku, obecny budynek ratusza. W 1982 r. zakończono budowę szpitala.

W latach 1945-1998, miasto należało do woj. szczecińskiego. 1 stycznia 1999 r. Gryfice stały się ponownie siedzibą powiatu. Pod koniec 2001 r., rozformowano gryficką jednostkę wojskową.

Etnografia

Na gruncie autochtonicznej kultury dawnych plemion pomorskich (tzw. Wendów), na ziemiach gryfickich nawarstwiały się wpływy obce, przenoszone przez kolejne fale osadnictwa, reprezentujące różne kultury regionalne z różnych okresów historii od XII w. po XIX w.[24].

Proces ten spowodował zatarcie kulturowych różnic, które jeszcze we wczesnym średniowieczu pozwoliły na określenie ich odrębności. Przykładem mogą być Wolinianie, Brzeżanie, czy Pyrzyczanie. Te, które spotykane były w wieku XIX czy po II wojnie światowej w samych Gryficach, w dialektyce i etnografii są wynikiem procesów różnicujących, spowodowanych migracją ludności. Przykładem może być kolejny etap germanizacji i pojawianiu się polskich robotników w XIX w., czy masowych przesiedleń repatriacyjnych po 1945 r.[25]

Na procesy asymilacyjne w ludowej kulturze regionu oddziaływały dwa czynniki: ilościowy wzrost żywiołu niemieckiego i normatywna działalność władz terenowych, które reprezentowały niemiecką, a po 1945 r. radziecką i polską specyfikę kulturową[26].

Toponimika nazwy miasta

Gryf z herbem na gryfickim moście

Nowe miasto nad Regą[27] (łac. Nova civitas supra Regam) było lokowane na prawie lubeckim w 1262 r. Dopiero po śmierci Warcisława III, jego kuzyn Barnim I Dobry nadał miastu nazwę Gryfia Góra - miasto nad Regą (łac. Civitat Griphemberch super Regam)[28]. Niemiecka nazwa miasta Greifenberg in Pommern – wywodzi się od łacińskiej nazwy griphus i późniejszego niemieckiego słowa Grief(f), Greif(f) (pol. gryf). Drugi człon -berg zawarty jest w wielu niemieckich nazwach miast i dosłownie oznacza górę – zatem nazwę tą można tłumaczyć jako "Gryfia Góra", bądź "Góra Gryfitów", odnoszącej się do nazwy dynastii książąt zachodniopomorskich, która fundowała miasto i od której miasto przyjęło gryfa do swojego herbu.

Podobną niemiecką nazwę – Greiffenberg miało miasto Gryfów Śląski. Nazwę Greifenberg nosi nadal niemiecka gmina w południowej Bawarii, miasto w Brandenburgii oraz szczyt w Alpach Wschodnich.

Od czerwca 1945 do czerwca 1946 r. władze polskie przejściowo używały nazwy Zagórze[29]. Do dziś wylotowa ulica w Trzebiatowie, w kierunku Gryfic – nosi nazwę Zagórska[30]. Obecna nazwa Gryfice obowiązuje od czerwca 1946 r.[29]. Podobną nazwę w woj. zachodniopomorskim – ma także inne miasto powiatowe – Gryfino (niem. Greifenhagen), które również posiada w herbie gryfa.

Symbole miasta

Brama Kamienna
Flaga Gryfic
Flaga miejska została ustanowiona uchwałą z 2004 r. Obecnie wywieszana jest z okazji imprez lokalnych, spotkań miast partnerskich, a także w postaci baneru na sesjach rady miejskiej. Na żółto-czerwonej fladze, umieszczony jest herb miasta.
Herb Gryfic
Herbem miasta jest Gryf Pomorski w kolorze czerwonym na białym polu tarczy z zaokrągloną dolną krawędzią, trzymający w szponach lilię w kolorze żółtym. Krawędzie tarczy są okonturowane cienką czarną linią.
Hejnał Gryfic
( posłuchaj) Od 28 grudnia 2007 r. hejnał odtwarzany jest w Bramie Kamiennej trzy razy w ciągu doby. Poranny i wieczorny hejnał nawiązuje do średniowiecznej tradycji, kiedy oznajmiał otwarcie i zamknięcie bram miasta, południowy natomiast do Hejnału Mariackiego w Krakowie. Utwór poprzednio był grywany z okazji świąt państwowych i ważniejszych wydarzeń. Hejnał powstał na kanwie piosenki "Piękna nasza jest ziemia" [31], z okazji 700-lecia Gryfic. Autorem jest artysta i kompozytor Mieczysław Górny z Gryfic. Po raz pierwszy został zagrany na trąbce przez Waldemara Tomickiego[32], podczas obchodów nadania praw miejskich w 1962 r. Rada miejska przyjęła hejnał do Statutu Gminy Gryfice w 2000 r.[33]. Hejnał odrzuciło MSWiA, skutkiem czego nastąpiły zmiany w statucie gminy Gryfice w 2004 r.[34].

Architektura

Układ urbanistyczny

Plan miasta

We współczesnym planie miasta wyraźnie zaznaczone są akcenty staromiejskiej zabudowy. Wchłonięte zostały one przez nowożytne elementy zabudowy od południa, zachodu i północy miasta. Stare miasto o wrzecionowatym kształcie zajmuje przestrzeń 650 m, z regularną siatką ulic podłużnych: Wojska Polskiego i Niepodległości oraz poprzecznych: Podgórnej, Kościelnej, Strzeleckiej, Młyńskiej, Szewskiej, Brackiej i Nadrzecznej, przecinających się pod kątem prostym[35]. Centralną część tego układu wyznacza prostokątny rynek przedzielony wąskim pasem zabudowy. Staromiejski układ urbanistyczny jest charakterystyczny dla typu rzędowego, spotykanego w miastach portowych Pomorza. Plan powstały po lokacji miasta w 1262 r. - przetrwał do poł. XIX w. Na początek XX w. dopiero można datować regularną zabudowę, która objęła stopniowo wszystkie strony starego miasta. Do tego celu wykorzystano jednocześnie dawne trakty, które zmieniono z czasem w ulice[36]. Nieregularny układ urbanistyczny miasta obserwujemy we współczesnej zabudowie, szczególnie na obrzeżach miasta. Dominuje tu budownictwo mieszkalne wielorodzinne (osiedlowe) i jednorodzinne. W Gryficach jest 114 ulic i 1 plac zwany placem Zwycięstwa[37], ponadto miasto ma 2 duże osiedla mieszkaniowe: os. Słoneczne i os. XXX-lecia PRL. W granicach miasta leży również szpital wojewódzki, znajdujący się w kompleksie leśnym poza zwartą zabudową miejską.

Plik:Gryfice Plac Zwyciestwa panorama 2008-07.jpg
Plac Zwycięstwa (z dachu Urzędu Miejskiego)

Zabytki

Kościół Mariacki
Cerkiew prawosławna
Zabudowa młyna nad Regą
Zabytkowy dom

Gryfice są jedynym miastem w dorzeczu Regi, w którym zachowały się dwie bramy miejskie (spośród trzech). Dawniej Gryfice miały 6 baszt i 3 wieże włączone w układ fortyfikacyjny miasta. Prócz wieży Prochowej istniała także Młyńska oraz Mostowa (zwaną też Krzywą)[38]. Obszar Starego Miasta Gryfic wpisany jest do rejestru zabytków[39]. Poniżej przedstawiono miejskie zabytki chronione prawnie:

  • Brama Wysoka – południowa brama położona przy rozwidleniu dróg do Kamienia Pomorskiego i Nowogardu. Element fortyfikacji obronnych zwany Bramą Wysoką zbudowano w XV wieku, uzupełniając przebudowę szczytu w wieku XVI – co dało w sumie mieszany styl gotycko-renesansowy. Brama ta powstała w miejscu istniejącego wcześniej obiektu o podobnym przeznaczeniu – powstałego w 1300 r.[40]. Po pożarze w 1658 r. obniżono korpus obiektu i później bramę nakryto czterospadowym dachem z sygnaturą. Wąskie otwory strzelnicze obu kondygnacji zastąpiono szerszymi okienkami - co zniekształciło pierwotną architekturę gotycką.
  • Brama Kamienna (dawniej zwana Młyńską) – położona przy północnej części Starego Miasta, na drodze w kierunku Trzebiatowa. Pierwsza wzmianka o bramie miała miejsce już w 1333 r.[41]. W XV w. Brama Kamienna została rozbudowana, jednak w wyniku pożaru szczyty budowli uległy zniszczeniu. W XVI w. do pierwotnej bryły dodano elementy renesansowe m.in. gzymsy, szczyty i pilastry, okno o rustykowym obramowaniu, a także tarczę zegarową umieszczoną od strony rynku.
  • pozostałości miejskich murów obronnych – budowę obwarowań rozpoczęto pod koniec XIII wieku i kontynuowano je w XIV w. Owalna linia murów obronnych opasywała dawniej obszar starego miasta, o długości 650 m i szerokości 200 – 350 m. Miejscami osiągały – 5 m wysokości, wzmocnione wałem ziemnym oraz fosą. W XIX w. Kiedy średniowieczne fortyfikacje stały się nieprzydatne - rozpoczęto ich rozbiórkę. Obecnie z murów tych, pozostały niewielkie fragmenty.
  • Baszta Prochowa – znajdująca się nad rzeką Regą, w północno-wschodniej części dawnych obwarowań, gdzie spełniała funkcję wieży strzelniczej. Wieża została zbudowana na przełomie XIV/XV wieku, licowaną cegłą w wiązaniu gotyckim. Budowlę stanowią dwa cylindry o jednakowej wysokości. Dolny, szerszy posiada w górnej części lico, w przeważającej mierze wymienione i uzupełnione. Zwieńczeniem wieży jest dach w kształcie stożka. Po przebudowie baszta posiada balkon widokowy. Poprzednia nazwa baszty to Wieża Prochowa (niem. Pulverturm)
  • Kościół Mariacki pw. Wniebowzięcia NMP z końca XIII w. – gotycka budowla sakralna na przestrzeni wieków była wiele razy przebudowywana - m.in. posiada wieżę z XV wieku, dzwonnicę z początku XV w. Kościół ma bogate wyposażenie: barokowy ołtarz główny, ambonę z drugiej połowy XVIII w., prospekt organowy, chrzcielnicę romańską z XIII w., stalle z XVIII w., gotycki tryptyk (ołtarz boczny) z końca XV w., liczne płyty nagrobne oraz epitafia z XVIII w.
  • Kaplica św. Jerzego – została zbudowana w stylu gotyckim na przełomie XV/XVI w. Jej powstanie związane było z istniejącym w tym miejscu szpitalem. W kaplicy modlili się przede wszystkim chorzy. Znajduje się w północno-wschodniej części miasta; obecnie pełni funkcję kaplicy cmentarnej. W jej wnętrzach znajdują się epitafia z XVIII w.
  • Cerkiew Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy – obiekt sakralny został wybudowany w 2. połowie XIX wieku w stylu neogotyckim na planie krzyża łacińskiego jako kościół luterański. W 1947 r. została przejęta przez prawosławnych, a w 1953 r. erygowano tu parafię. Jako jedyna cerkiew w Polsce, nie ma ikonostasu.
  • zespół zabudowy młyna tj. młyn zbożowy z połowy XIX w., przebudowany po 1920 r., do 1974 r. był napędzany turbiną wodną[42]; magazyn zbożowy z 2. połowy XIX wieku, następnie przebudowany w na przełomie lat 20. i 30. oraz dom młynarza z początku XX wieku (ul. Młyńska 1),
  • spichlerz z końca XIX wieku (ul. Wałowa 11),
  • poczta przy ul. Dworcowej wybudowana ok. 1900 r.,
  • zespół szpitala powiatowego – wybudowany po 1880 r. obejmujący kaplicę, park, szpital będący obecnie domem pomocy społecznej (ul. Kościuszki 71),
  • kamieniczki – dom przy ul. Kamienna Brama 1a z 1. ćwierćwiecza XIX w., następnie przebudowany na początku XX, kamienica przy ul. Niepodległości 52 z przełomu XIV/XV w., przebudowana na początku XVIII wieku,
  • zespół dworca kolei wąskotorowej – obejmujący dworzec oraz szachulcowy magazyn; zespół jest częścią zabytkowej linii wąskotorowej Gryfice-Popiele-Trzebiatów z przełomu XIX/XX wieku.
  • dom przy ul. St. Ruta 2 – zabytkowy dom z końca XIX wieku, w budynku tym 1 września 1945 r. ukonstytuował się i pracował pierwszy w powiecie gryfickim komitet powiatowy Polskiej Partii Robotniczej.
Pomnik Ofiar Deportacji

Pomniki i miejsca pamięci narodowej

  • Pomnik na placu Zwycięstwa, z tablicą umieszczoną w maju 1995 r. – "Pamięci wszystkich, którzy przyczynili się do zwycięstwa i polskości ziemi gryfickiej",
  • Tablica Pamięci Żołnierzy 1 Warszawskiej Samodzielnej Brygady Kawalerii, którzy polegli na POLU CHWAŁY w marcu 1945 r. wyzwalając ziemię gryficką – tablica pamięci 19 polskich żołnierzy[43] znajduje się na budynku Gryfickiego Domu Kultury,
  • Pomnik Ofiar Deportacji – znajdujący się na cmentarzu, ufundowany przez sybiraków w 2004 r.,
  • Pomnik upamiętniający pontyfikat papieża Jana Pawła II – usytuowany przy kościele mariackim, odsłonięty 18 maja 2006 r. Ma on ponad 180 cm wysokości, jest wykonany z brązu, waży ok. 250 kg[44],
  • Tablica pamięci wielu pokoleń Niemców spoczywających na cmentarzu komunalnym – tablica na kaplicy św. Jerzego.

Mosty

Śródmieście miasta, z jego prawobrzeżem połączone jest mostem drogowym, który posiada chodniki dla pieszych. Most jest częścią drogi wojewódzkiej nr 105 (łączącej ul. Nadrzeczną z J. Dąbskiego). W Gryficach istnieje jeszcze kilka mostków drogowych (tzw. przepustowych). Usytuowane są one na ul. Litewskiej, Kamienna Brama, Górskiej, A. Rapackiego, T. Kościuszki, Podwiejskiej i Pomorskiej.

Most żelbetowy przy parku miejskim

Ruch pieszy przez rzekę odbywa się poprzez 3 kładki, mostek przepustowy oraz gryficki most drogowy. Od strony ulicy Strzeleckiej do parku miejskiego zbudowany jest mostek i kładka. Druga kładka dla pieszych zbudowana jest przy mostku przepustowym na ul. Kamienna Brama. W samym parku natomiast położona jest kładka, usprawniająca ruch z ul. Zdrojową.

Pierwszy żelbetowy most w Gryficach przez rzekę Regę został zbudowany na przełomie XIX i XX wieku[45]. Oddany do użytku w 1905 r. Most gryficki przebudowano i poszerzono w 2001 roku wg projektu biura inżynieryjno-technicznego w Poznaniu. Most na swoich końcach posiada cztery odlewy gryfów trzymających herb Gryfic, nawiązujących do historii miasta, jego herbu i zachodniopomorskich książąt z rodu Gryfitów.

Do nieczynnych natomiast mostów należy most kolejowy kolei wąskotorowej na trasie Gryfice – Brojce – Trzebiatów.

Gospodarka

Struktura użytków rolnych w mieście (2005)Szablon:ŹródłoPL
Rodzaj Powierzchnia [ha] %
grunty orne 381 67,43
pastwiska 103 18,23
łąki 81 14,34
sady 0 0
Σ 565 100
Cukrownia

Gospodarka Gryfic związana jest z rolniczo-turystycznym charakterem regionu. Od czasu zamknięcia jedynej w regionie cukrowni, a także elewatorów zbożowych, przetwórstwo rolno-spożywcze odgrywa coraz mniejsze znaczenie. W miejscowości działają głównie przedsiębiorstwa budowlano-remontowe oraz zakłady przemysłowe. W Gryficach produkowane są natryski prysznicowe, wanny, galanteria papiernicza i wyroby higieniczne. W okolicach miasta znajdują się zakłady przetwórstwa drewna. Ponadto rozwinięty jest sektor usług transportowych, obsługujący obszar wykraczający poza granice powiatu gryfickiego. Znaczna liczba małych podmiotów gospodarczych prowadzi działalność w miejscowościach nadmorskich, w sezonie letnim.

Miasto pełni funkcję lokalnego ośrodka administracyjnego, finansowego, oświatowego oraz centrum opieki zdrowotnej. Znajdują się tu placówki użytku publicznego, m.in. siedziba Rejonu Dróg Wojewódzkich, siedziba nadleśnictwa, urząd skarbowy, inspektorat ZUS. W Gryficach mieści się 5 banków, 3 placówki pocztowe, kilka agencji ubezpieczeniowych, targowisko miejskie, 8 dyskontów oraz wiele lokali handlowo-usługowych skupionych przy ulicach Starego Miasta.

Targowisko miejskie

Według danych z 2007 roku w mieście działało 2 378 prywatnych podmiotów gospodarczych, z czego 1 982 stanowiły osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. W 2007 r. działalność prowadziło 15 spółek handlowych z udziałem kapitału zagranicznegoSzablon:ŹródłoPL. W mieście w 2007 r. najwięcej prywatnych przedsiębiorstw tzn. 712 związanych było z motoryzacją (PDK sekcja G)Szablon:ŹródłoPL. Druga największa grupa z branży finansowo-ubezpieczeniowej liczyła 461 przedsiębiorstw (PDK sekcja K)Szablon:ŹródłoPL. W kwietniu 2008 roku w Powiatowym Urzędzie Pracy było zarejestrowanych 1370 bezrobotnych mieszkańców Gryfic[46].

Jednym z ważniejszych obiektów w Gryficach jest Zachodniopomorski Szpital Specjalistyczny. W szpitalu znajduje się także Zachodniopomorskie Centrum Leczenia Ciężkich Oparzeń i Chirurgii Plastycznej. Corocznie w klinice leczy się 17,5 tys. pacjentów[47].

Kultura

Życie kulturalne miasta

Galeria Muzeum Brama

Miasto ma kilka instytucji kulturalnych. Gryficki Dom Kultury, który organizuje festyny, koncerty, przeglądy zespołów, a także prowadzi grupy i pracownie artystyczne. Jest siedzibą i miejscem spotkań Gryfickiego Towarzystwa Kultury. Galeria Muzeum Brama znajdująca się w południowej bramie Starego Miasta. Można tu zobaczyć m.in. galerie obrazów znanych artystów i zwiedzić Muzeum Ziemi Gryfickiej. Zgromadzone zostały tu eksponaty, z różnych okresów historii Gryfic. Dla ruchu turystycznego udostępniono Basztę Prochową, jeden z zabytkowych obiektów dawnych fortyfikacji miasta (od 1 czerwiec 2008 r.). Z balkonu widokowego można obserwować panoramę miasta, z wysokości ponad 20 metrów[48].

W Gryficach znajduje się Stała Wystawa Pomorskich Kolei Wąskotorowych, która jest filią Muzeum Kolejnictwa w Warszawie. Na wystawie można obejrzeć kilkanaście parowozów wąskotorowych, pojazdów, wagonów, a także fotografie obrazujące historię kolei wąskotorowej i normalnotorowej na Pomorzu Zachodnim.

Miejska Biblioteka Publiczna im. Zbigniewa Załuskiego
Px48 na Stałej Wystawie Pomorskich Kolei Wąskotorowych

W mieście czynna jest Miejska Biblioteka Publiczna im. Zbigniewa Załuskiego, której księgozbiór głównej wypożyczalni zawiera ok. 40 000 woluminów[49], a w czytelni ok. 5 400 woluminów[49]. Biblioteka udostępnia także elektroniczny katalog pozycji na swojej stronie internetowej. W szpitalu znajduje się także jej filia. W budynku biblioteki siedzibę mają: Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Mniejszości Niemieckiej, Związek Sybiraków oraz Polski Związek Filatelistyczny.

Na ulicy Koszarowej mieści się filia Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej im. H. Radlińskiej, która ma bogaty księgozbiór naukowy i popularnonaukowy liczący 24.244 pozycji[50], a także zbiór czasopism o tematyce pedagogicznej i psychologicznej, zbiory audiowizualne. Biblioteka działa przy Centrum Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli.

Na przełomie maja i czerwca organizowane są Dni Gryfic, na których odbywają się koncerty, spektakle i inne wydarzenia sportowo-kulturalne. Pod koniec lipca natomiast Festyn Ziemi Gryfickiej.

Media lokalne

W mieście wydawane są 4 gazety o zasięgu lokalnym: Gazeta Gryficka, Gryfickie Echa, Nev Gazeta Gryficka i bezpłatna Panorama Gryficka. Co miesiąc wydawany jest także Samorządowy Biuletyn Informacyjny Kraina Regi. Lokalną gazetą jest również Trybun Ludu, wydawany w pobliskim mieście Płoty. Gryfice są opisywane w Głosie Szczecińskim[51], Kurierze Szczecińskim, dodatku regionalnym Gazety Wyborczej (w mieście działają korespondenci tych gazet).

Lokalnym radiem jest VOX FM (oddział Gryfice), w którym zazwyczaj można usłyszeć złote przeboje (oldies) i ogłoszenia lokalne. Drugim nowoczesnym medium jest Zachodniopomorska Telewizja Regionalna Telsat, będąca programem gryfickiej sieci kablowej.

Oświata

Liceum im. Bolesława Chrobrego

Gryfice to lokalny ośrodek edukacyjny. Znajdują się tu 2 szkoły podstawowe, 2 gimnazja, 2 licea ogólnokształcące (dla młodzieży), 2 licea ogólnokształcące dla dorosłych, 1 technikum, 2 zasadnicze szkoły zawodowe. W mieście wg danychSzablon:ŹródłoPL z 2006 roku uczyło się 1 213 dzieci w szkołach podstawowych oraz 677 uczniów w dwóch gimnazjach. W szkołach średnich nauki pobierało 1 097 uczniówSzablon:ŹródłoPL. W mieście działa wydział uczelni wyższej ze Szczecina.

Lista szkół znajdujących się w Gryficach:

  • Zachodniopomorska Szkoła Biznesu w Szczecinie – Wydział Przedsiębiorczości w Gryficach - wydział prowadzi obecnie dwa kierunki Socjologia i Ekonomia, o wielu specjalnościach.
  • Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego, rozpoczęło nauczanie już 1 października 1945 roku jako gimnazjum, następnie przekształciło się w liceum. 5 sierpnia 1946 liceum otrzymało budynek przy ul. Wałowej 18, który został wybudowany w 1862 r. Mieściło się w nim niemieckie Gimnazjum im. Fryderyka Wilhelma powstałe w 1852 r.[21]. 6 grudnia 1959 r. Liceum Ogólnokształcące w Gryficach otrzymało sztandar oraz imię Bolesława Chrobrego. 12 czerwca 1979 r. sztandar liceum został uhonorowany Gryfem Pomorskim[52].
  • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. Czesława Miłosza, zmieniał wiele razy swoją nazwę jak i podległość organizacyjną. Za początek działalności szkoły uważa się otworzenie filii Technikum Handlowego w Szczecinie w budynku LO w Gryficach. Obecnie zespół szkół znajduje się przy ul. 11 listopada, gdzie w jego skład wchodzą: Technikum Ekonomiczne, Liceum Profilowane, Liceum Ogólnokształcące II oraz Zasadnicza Szkoła Zawodowa.
  • Liceum Plastyczne przy ul. Piłsudskiego, to niepubliczna szkoła artystyczna o uprawnieniach szkoły publicznej, uczniowie są kształceni w specjalności reklama wizualna.
  • Policealne Studium Zawodowe TOM – zawodowa szkoła ucząca w trybie zaocznym, szkoła mieszcząca się w budynku Gimnazjum nr 2
Gimnazjum nr 1 im. Żołnierzy AK

W mieście znajdują się 2 przedszkola, 2 szkoły podstawowe, 2 gimnazja, do których dojeżdżają także dzieci i młodzież z okolicznych wsi.

W Gryficach mieści się także filia Centrum Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli w Szczecinie, która kształci kadry nauczycielskie, pedagogów, pracowników samorządu związanych z oświatą.

Sport i rekreacja

Stadion Miejski im. Karola Kucharskiego

Do miejscowych klubów sportowych należą: MKS "Sparta" Gryfice. Drużyna rozgrywa mecze piłkarskie, przy ul. Sportowej na Stadionie Miejskim im. Karola Kucharskiego, mającym ok. 2000 miejsc. Klub powstał 7 lipca 1947 roku. W 1965 roku Sparta awansowała do III ligi wojewódzkiej. Od 2003 r. jest klubem V ligowym (grupy szczecińskiej).

Kolejnym klubem w mieście jest KS Chrobry Gryfice, który ma 3 sekcje: koszykówki męskiej, lekkoatletyki i triathlonu. Od 1973 r. działał jako Międzyszkolny Klub Sportowy. Od 1994 r. jako KS Chrobry zrzesza uzdolnioną sportowo młodzież w dyscyplinach najbardziej popularnych w szkołach gryfickich.

W Gryficach działa także klub tenisa stołowego LKS Nasiennik Gryfice, który obecnie (luty 2008) gra w II lidze woj. zachodniopomorskiego.

Przez Gryfice zostały wytyczone 2 szlaki rowerowe:

Kąpielisko miejskie

Na południowy wschód od Gryfic, w lesie nad Regą została poprowadzona leśna dydaktyczna ścieżka rowerowa, którą opiekują się Lasy Państwowe. Ścieżka wiedzie od parkingu przy siedzibie Nadleśnictwa Gryfice do jeziora Rejowickiego, a także do Brodnik i do siedziby Leśnictwa Lubin.

Gryfice mają kilka obiektów sportowo-rekreacyjnych: salę tenisową do tenisa stołowego, korty miejskie przy stadionie (dziś użytkowane przez gryfickich piłkarzy), dwie hale sportowe przy szkołach podstawowych. Przy ul. Rodziewiczówny znajduje się strzelnica, z której korzystają m.in. służby porządkowe i Liga Obrony Kraju. Przy ul. Nowy Świat mieści się niestrzeżone kąpielisko miejskie. Mieszkańcy korzystają także z kąpielisk nad jeziorami, w miejscowościach Kołomąć (7 km) i Barkowo (na rozlewisku, ok. 6 km).

Do obszarów rekreacyjnych zaliczyć jeszcze można - dwa duże parki, znajdujące się w centrum miasta oraz trzy boiska do piłki nożnej, skupione wokół stadionu miejskiego.

Religia

Kaplica św. Jerzego - lapidarium

Teren miasta obejmują 2 parafie rzymskokatolickie: parafia pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa oraz parafia pw. Wniebowzięcia NMP, która jest także siedzibą dekanatu Gryfice. Parafia ta została erygowana w 1977 r., przedtem Gryfice miały jedną parafię obsługującą dwa kościoły. W szpitalu wojewódzkim znajduje się kaplica pw. św. Łukasza Ewangelisty.

W mieście znajduje się prawosławna cerkiew parafialna pw. Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy, która do 1947 r. była kościołem luterańskim. W Gryficach znajduje się także zbór Kościoła Chrystusowego oraz Sala Królestwa Świadków Jehowy. Pozostałością sakralną na terenie miasta jest nieczynny kościół nowoapostolski (niem. Neueapostolische Kirche) przy ul. Rodziewiczówny (obiekt ten jest wykorzystywany przez Ośrodek Sportu i Rekreacji)[53]

Na terenie starego cmentarza znajduje się kaplica św. Jerzego, spełniająca funkcję lapidarium. Nowy cmentarz komunalny znajduje się poza granicami miasta przy drodze powiatowej na Modlimowo.

Już od początków miasta rozpoczęto budowę ceglanego kościoła katolickiego. W XIII w. powstał tu klasztor franciszkanów wraz z przylegającym do niego kościołem (przy ul. Brackiej i Klasztornej). W XIV wieku miasto posiadało już 5 kościołów[54]. W 1534 r. kościół farny z nakazu księcia pomorskiego Barnima IX Pobożnego stał się własnością Kościoła luterańskiego. W 1535 r. miasto odwiedził z misją Jan Bugenhagen (przyjaciel Marcina Lutra). Reformacja przyniosła zmiany w oświacie i życiu kulturalnym – ludność pomorska w mieście ulegała dalszej germanizacji i osadnictwu niemieckiemu[55].

Żydowscy mieszkańcy Gryfic po raz pierwszy wzmiankowani byli w 1692 roku[56]. W 1752 r. w mieście żyło siedem rodzin żydowskich. Wiadomo, że w 1880 r. społeczność żydowska Gryfic liczyła 146 osób, w mieście istniały synagoga oraz cmentarz żydowski. W późniejszym okresie liczba wyznawców judaizmu zmniejszała się do 68 osób w 1933 roku. W maju 1939 r. w Gryficach mieszkało już tylko 22 Żydów oraz pięć osób w małżeństwach mieszanych[57].

Przed II wojną światową wśród niemieckiej ludności dominowali wierni Pomorskiego Kościoła Ewangelickiego. Mniejszość stanowili katolicy i Żydzi. Według danych z 1890 r. w powiecie gryfickim zamieszkiwało 35.039 osób. Było 86 katolików i 281 Żydów (brak jest danych o ewangelikach). W 1925 r. natomiast - ewangelików było 42.092, katolików 803, Żydów 164[58].

Administracja

Urząd Miejski
Sąd Rejonowy

Miasto ma 4 jednostki pomocnicze zwane osiedlami[59]. W każdej z nich mieszkańcy wybierają radę osiedla, która z kolei wybiera zarząd osiedla i przewodniczącego zarządu.

Miasto podzielone jest na 3 okręgi wyborcze. Mieszkańcy Gryfic wybierają do Rady Miejskiej 15 radnych (15 z 21). Pozostałych 6 radnych wybierają mieszkańcy terenów wiejskich. Organem wykonawczym władz jest burmistrz, którym obecnie jest Andrzej Szczygieł, wybrany po raz drugi w wyborach samorządowych. Siedzibą władz jest budynek przy placu Zwycięstwa, w którym mieści się także większość urzędów.

Burmistrzowie Gryfic (od 1990 r.):

  • Stanisław Gołębiewski (1990 - 1994)
  • Sławomir Sidor (5 lipca 1994 - 20 grudnia 1994)
  • Andrzej Wacław Szczygieł (od 6 kwietnia 1995) – pełnił obowiązki burmistrza jako zastępca poprzedniego od 20 grudnia 1994 r., następnie w wyniku konkursu został obrany burmistrzem.

W Gryficach znajdują się 4 biura poselskie: Joachim Brudziński (PiS), Longin Komołowski (PiS), Mirosława Masłowska (PiS), Konstanty Oświęcimski (PO) oraz 1 biuro senatora Krzysztof Zaremba (PO). Parlamentarzyści zostali wybrani z okręgu wyborczego Szczecin.

W Gryficach działa prokuratura rejonowa, znajduje się tu również sąd rejonowy.

Infrastruktura

Transport

Dworzec autobusowy

Gryfice są węzłem komunikacyjnym łączącym miejscowości leżące na wybrzeżu powiatu gryfickiego (Rewal, Niechorze, Mrzeżyno) z resztą kraju. Przez miasto przebiegają 3 drogi wojewódzkie: nr 105, nr 109, nr 110, a 12 km od miasta przebiega droga krajowa nr 6 ze Szczecina do Koszalina i Gdańska.

Dworzec kolejowy

Usługi komunikacji miejskiej świadczone są przez prywatnego przewoźnika. Cztery firmy transportowe zapewniają połączenie ze Szczecinem i innymi miejscowościami[60]. W centrum miasta znajduje się dworzec autobusowy i kolejowy. Przez Gryfice przechodzi niezelektryfikowana linia kolejowa (nr 402) z Goleniowa do Kołobrzegu. Orientacyjny czas dojazdu koleją do okolicznych miast: Płoty ≈ 21 minut, Trzebiatów ≈ 24 minuty, Kołobrzeg ≈ 54 minuty, Szczecin ≈ 1 godzina i 45 minut[61]. W okresie wakacyjnym działa także jedna linia kolei wąskotorowej z Gryfic do Pogorzelicy.

 Osobny artykuł: Gryfice (stacja kolejowa).

Najbliżej znajdującym się lotniskiem jest port lotniczy Szczecin-Goleniów, z którym miasto ma dogodne połączenie poprzez drogę krajową nr 6. Najbliższe duże porty morskie znajdują się w Kołobrzegu i Dziwnowie, a najbliższa przystań jachtowa w porcie w Mrzeżynie.

Gospodarka komunalna

Zasoby mieszkaniowe (2006)Szablon:ŹródłoPL
Forma własności Liczba %
mieszkania osób fizycznych 2 848 50,00
mieszkania spółdzielcze 1 422 24,97
mieszkania komunalne 922 16,19
mieszkania TBS 260 4,56
mieszkania zakładów pracy 208 3,65
pozostałe mieszkania 36 0,63
Σ 5 696 100

Gryfice według danych z 2006 roku posiadały 5 696 mieszkań o łącznej powierzchni 353 395 m². W mieście 99,6% mieszkań miało dostęp do wodociągów, 92% do łazienki, a 83,1% posiadało centralne ogrzewanie. Przeciętna powierzchnia użytkowa gryfickiego mieszkania to 62 m², a 21,1 m² przypadało na 1 mieszkańcaSzablon:ŹródłoPL.

Zakład Gospodarki Komunalnej w Gryficach jest jednostką organizacyjną gminy Gryfice, która zajmuje się m.in. dostawą wody i odprowadzaniem ścieków, gospodarką odpadów komunalnych, utrzymaniem zieleni, szaletów miejskich i obiektów rekreacyjno-sportowych (tj. stadion miejski, kąpielisko, przystań kajakowa z zapleczem technicznym). W 2006 roku 98,7% mieszkańców Gryfic miało dostęp do sieci wodociągowej, 87,9% do sieci kanalizacyjnej, 94,1% do sieci gazowej. Przeciętny mieszkaniec Gryfic w 2006 roku zużył 39,6 m³ wody z wodociągów, 676,8 kWh energii elektrycznej, 189,7 m³ gazu z sieciSzablon:ŹródłoPL.

Mieszkańcy Gryfic mają możliwość bezpłatnej sterylizacji kotów i usypiania ślepych jeszcze miotów. Miasto walczy z plagą bezpańskich kotów, dzięki umowie urzędu miejskiego z prywatną kliniką weterynaryjną[62].

Infrastruktura techniczna

Do Gryfic wiodą dwie linie elektryczne 110 KV z Kamienia Pomorskiego i z Kołobrzegu. Sieć miasta Gryfice zasilana jest ze stacji 110/15 KV (GPZ) o mocy 32 MVA. Z tej stacji wyprowadzanych jest liniami napowietrznymi i kablowymi 15 KV do 58 stacji transformatorowych 0,4 KV. Przy obciążeniach szczytowych stacja 110/15 KV nie posiada mocy rezerwowej[63]. Lokalnym operatorem elektroenergetycznym jest Enea.

Głównym źródłem zaopatrzenia Gryfic w wodę jest ujęcie wody podziemnej zlokalizowane w południowo-zachodniej części miasta, przy ulicy Trzygłowskiej. Drugim źródłem wody dla miasta jest Stacja Uzdatniania Wody przy ul. Śniadeckich. Łączna wydajność ujęć komunalnych miasta wynosi 329 m³/h[64]. W 2006 r. długość czynnej roździelczej sieci wodociągowej w mieście wynosiła 45,8 kmSzablon:ŹródłoPL

W Gryficach znajdują się dwie oczyszczalnie ścieków. Pierwsza przemysłowa o przepustowości 300 m³/doba[65] jest podłączona do zlikwidowanej cukrowni, druga miejska o przepustowości 6000 m³/doba[65][66] jest wykorzystywana na poziomie 2/3 docelowej mocy.[65]. Władze gminy planują skanalizowanie i podłączenie do niej okolicznych wsi. W 2006 r. długość czynnej sieci kanalizacyjnej w mieście wynosiła 52,1 kmSzablon:ŹródłoPL.

Mieszkańcy miasta zasilani są w gaz ziemny wysokometanowy z istniejącego gazociągu wysokiego ciśnienia DN150 Goleniów – Gorzysław, poprzez stację redukcyjną I°. Na obszarze miasta zlokalizowane są trzy stacje redukcyjne II°, z których gazociągami niskoprężnymi obsługiwane jest całe miasto. W 2006 roku liczba gospodarstw domowych odbierających gaz w mieście wynosiła 5 408Szablon:ŹródłoPL. Wydajność rozdzielni wynosi 3600 m³/h, a maksymalne zużycie zimą 1042 m³/h. Odbiorcy zaopatrywani są w gaz siecią niskoprężną z wyjątkiem ul. Trzygłowskiej, szpitala oraz kotłowni lokalnej przy ul. Wałowej, gdzie gaz dostarczany jest siecią średnioprężną. Długość sieci gazowej wynosi 38,5 km[67]. W 2006 r. ogólna długość czynnej sieci gazowej w mieście wynosiła 46,64 kmSzablon:ŹródłoPL.

Gryfice zaopatrywane są w ciepło z kotłowni lokalnych wolnostojących lub wbudowanych, jednak w większości gospodarstw dominuje ogrzewanie piecowe oraz c.o. Ogrzewanie poszczególnych osiedli realizowane jest z reguły z kotłowni lokalnych o niewielkim obszarze obsługi. Zakłady przemysłowe i usługowe, urzędy, szkoły, przedszkola i gastronomia mają kotłownie lokalne o ograniczonej wydajności, opalane są paliwami stałymi i gazem[68].

W Gryficach działa spółka gminna Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej, która prowadzi produkcję ciepła w 9 kotłowniach zasilanych gazem, miałem węglowym i zrębkami drzewnymi. PEC posiada kotłownie w Gryficach o łącznej zainstalowanej mocy 8,38 MW, którymi ogrzewa 972 lokali w mieście (wykorzystane 5,97 MW). Właścicielem kotłowni jest także Spółdzielnia Mieszkaniowa "Nad Regą" Gryfice, posiadająca 2 kotłownie gazowe o łącznej mocy 7,4 MW ogrzewające 90 tys. m². Kotłownię gazową o mocy 6,2 MW posiada szpital wojewódzki, który wykorzystująć 3,54 MW ogrzewa własne budynki (26 tys. m²) oraz 200 lokali mieszkaniowych. Kotłownię na miał węglowy o mocy zainstalowanej 2,3 MW posiada cukrownia, która prócz zakładu ogrzewa 13 tys. m² w lokalach mieszkalnych[68].

Ochrona środowiska

Gmina Gryfice należy do Celowego Związku Gmin R-XXI, przez co realizuje wspólny program gospodarowania odpadami, z innymi gminami. Obecnie wszystkie odpady z Gryfic trafiają na składowisko odpadów komunalnych pod Smolęcinem. W 2007 r. w mieście wytworzone w ciągu roku ogółem 1,6 tys. ton odpadów, z czego 1,1 tys. ton zostało poddane odzyskowiSzablon:ŹródłoPL. Przy każdym większym osiedlu znajdują się pojemniki na plastik i szkło. Pojemniki na zużyte baterie posiada 1 dyskont spożywczy. W mieście nie prowadzi się zbiórki makulatury.

W czerwcu 2002 r. przeprowadzono ocenę stanu ekologicznego wód zgodnie z zaleceniami Ramowej Dyrektywy Wodnej, kwalifikując je do pięciu klas jakości. Ocena makrozoobentosu została przeprowadzona w oparciu o indeksy biotyczne (BMWP, TBI) oraz o indeks saprobowości. Dokonano próby na Redze poniżej Gryfic (36,9 km rzeki) oraz powyżej Gryfic (41,2 km). Stanu ekologicznego makrozoobentosu w czerwcu 2002 r. na Redze poniżej Gryfic oceniono na bardzo dobry, powyżej Gryfic na dobry. Na podstawie wskaźnika saprobowości i wskaźnika TBI oceniono stanu ekologicznego zespołu ichtiofauny – poniżej Gryfic na umiarkowany, a powyżej Gryfic na dobry[69].

Potencjalnymi zagożeniami dla środowiska dla miasta są zakłady przemysłowe oraz szpital wojewódzki. Jeden z zakładów w Gryficach produkuje natryski łazienkowe oraz wanny na bazie żywic poliestrowych oraz płyt akrylowych. Szpital posiada decyzję Wojewody Zachodniopomorskiego[70], zezwalającą na wytwarzanie odpadów niebezpiecznych oraz ich unieszkodliwianie (szpital używa spalarki odpadów medycznych). Drugim zakładem przemysłowym posiadającym potencjalne źródła emisji zanieczyszczeń jest cukrownia, która ma trzy kotły rusztowe starej konstrukcji oraz gruntowe zbiorniki ziemne. Posiada instalację odsiarczania spalin, dzięki czemu emisja zanieczyszczeń została znacznie obniżona[71]. Obecnie cukrownia jest zamknięta.

Bezpieczeństwo

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń – w Gryficach działa Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej. Jednostka ratowniczo-gaśnicza posiada trzy zmiany i wyposażona jest w specjalistyczny sprzęt. W Gryficach mieści się Centrum Powiadamiania Ratunkowego, koordynujące prowadzone działania ratownicze.

Samochód Straży Pożarnej i Komenda Powiatowa Policji

Teren miasta rozdzielony jest pomiędzy trzech dzielnicowych z Komendy Powiatowej Policji[72]. Gryfice posiadają Straż Miejską, a w Urzędzie Miejskim działa Obrona Cywilna i Gminne Centrum Reagowania.

Ratownictwo medyczne w Gryficach zapewnia placówka Wojewódzkiej Stacji Pogotowia Ratunkowego. Obsługują ją dwa zespoły ratownictwa medycznego (1 zespół reanimacyjny R oraz 1 zespół wypadkowy W)[73]. Zespoły w zakresie swojego działania, prócz gminy Gryfice, obejmują gminy ościenne. W Gryficach mieści się także szpital wojewódzki, będący ogólnopolskim centrum leczenia oparzeń. Mieści się tutaj także Szpitalny Oddział Ratunkowy. Nad zapobieganiem powstawaniu chorób zakaźnych i epidemii czuwa Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna. W Gryficach mieści się także powiatowy odział WOPR.

Najbliższa jednostka wojskowa znajduje się w Trzebiatowie.

 Zobacz więcej w artykule powiat gryficki, w sekcji Bezpieczeństwo.

Opieka zdrowotna

Największą placówką opieki zdrowotnej w Gryficach jest Zachodniopomorski Szpital Specjalistyczny. Mieszczący się przy ulicy Niechorskiej zespół szpitalny jest uprawniony do prowadzenia specjalizacji w następujących dziedzinach: anestezjologii i intensywnej terapii, chirurgii ogólnej, chorób wewnętrznych, medycyny ratunkowej, ortopedii i traumatologii narządu ruchu, neurologii, radiologii i diagnostyki obrazowej, pediatrii, rehabilitacji medycznej. W szpitalu znajduje się także Zachodniopomorskie Centrum Leczenia Ciężkich Oparzeń i Chirurgii Plastycznej. Corocznie w klinice leczy się 17,5 tys. pacjentów[74]. Szpital obejmuje 15 oddziałów, 19 pododdziałów, 27 pracowni, 5 zakładów, 6 sal operacyjnych i 3 zabiegowe[75]. Przy obiekcie znajduje się także przyszpitalne lądowisko dla śmigłowców.

W Gryficach znajduje się 5 aptek[76]. W 2006 roku działało tu 10 niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej oraz 2 publiczne ZOZ, które podlegały samorządowi terytorialnemu. Praktyki lekarskie w Gryficach prowadziło 3 lekarzySzablon:ŹródłoPL.

Gryficzanie

Lista osób urodzonych w Gryficach:

  • Friedrich von Dreger (1699–1750) – historyk i publicysta, gryficzanin, pochodził z tutejszej rodziny prawników, wydawca Codex Pomeraniae Diplomaticus, zwanego też Kodeksem Dregera
  • Albert Wangerin (1844–1933) – niemiecki matematyk, gryficzanin, w latach 1853-1862 uczęszczał do tutejszego gimnazjum, gdzie w 1862 r. uzyskał najlepszy wynik w grece
  • Fritz Wilke – niemiecki teolog, członek NSDAP
  • Moriz Seeler (1896–1942) – niemiecki poeta i producent filmowy żydowskiego pochodzenia, urodził się i mieszkał w Gryficach do 15 roku życia
  • Ramona Rey (właśc. Katarzyna Okońska) (ur. 1983) – polska wokalistka muzyki pop, gryficzanka, ukończyła miejscowe liceum

Miasta partnerskie

Obecnie gmina Gryfice ma podpisane umowy z trzema miastami:

  • Niemcy Güstrow – podpisały umowę współpracy 20 czerwca 1997 r.
  • Niemcy Meldorf – współpracują od 1997 r.
  • Polska Gryfów Śląski – umowa o współpracy i partnerstwie miast podpisana 13 czerwca 2008 r.

Władze rozwijają kontakty z polskim miastem Gryfów Śląski. Gryfice w styczniu 2008 r. odwiedzili burmistrz i przewodniczący rady miejskiej Gryfowa.[77]

Gryfice są członkiem Unii Miast i Gmin Dorzecza Regi oraz Celowego Związku Gmin R–XXI.

Przypisy

  1. ↑ Odległość mierzona w linii prostej do linii brzegowej. Wg wikimapia.org 21 km, wg szukacz.mapa.pl 21,49 km, Wg Wielkiej Encyklopedii PWN odległość ta wynosi ok. 25 km (Wielka Encyklopedia PWN, Warszawa 2002, t. 10, s. 518, ISBN 8301133570 t. 1-30, ISBN 8301136731 t. 10).
  2. ↑ 3.2.2. Zarys budowy geologicznej. W: Biuro Studiów i Projektów Europejskich "Eurocentrum": Plan rozwoju lokalnego dla gminy Gryfice 2004-2006 i 2007-2013. Gryfice: Urząd Miejski w Gryficach, 2004-06-15, s. 22.
  3. ↑ Dane z wikimapia.org
  4. ↑ W. Andrzejewski: Park miejski w Gryficach - zagospodarowanie terenu, szata roślinna i mała architektura. Gryfice: Powiatowy Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej w Gryficach, 1970. (pol.).
  5. ↑ 2.1.1. Rzeki. W: Beata Pszczoła-Bryńska: Program Ochrony Środowiska Gminy Gryfice. Gryfice: BIP Urzędu Miejskiego w Gryficach, 2005-05-11, s. 53.
  6. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2008 r., GUS, Warszawa, 2008, ISSN 1505-5507
  7. ↑ Dane przed II wś: Strategia gminy Gryfice na lata 2005-2020; Dane 1960-1980 Rocznik Statystyczny 1981, GUS, Warszawa 1981, Rok XLI; Dane 1995-2005 Bank Danych Regionalnych stan zamieszkania liczony na 30 czerwca
  8. ↑ GUS Bank Danych Regionalnych, faktyczne miejsce zamieszkania, stan na 30.VI.1997
  9. ↑ 2.1.10. W: RBGP: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Gryfice. Szczecin: BIP Urzędu Miejskiego w Gryficach, 2003-07-04, s. 27.
  10. ↑ a b 2.1.8. W: RBGP: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Gryfice. Szczecin: BIP Urzędu Miejskiego w Gryficach, 2003-07-04, s. 22.
  11. ↑ Jerzy Mościcki: Polska Popielidów. Słubice: 2001. (pol.).
  12. ↑ R. Wąłągiewicz „Lubieszewo”, Materiały do studiów nad kulturą społeczności Pomorza Zachodniego w okresie od IV w p.n.e. do I w n.e.
  13. ↑ O wpływach kultury halsztackiej w samych Gryficach mówi archeolog Dworaczyk M. w swojej pracy "Od epoki kamienia do okresu rzymskiego", "XIV Sesja Pomorzoznawcza", Vol. 1, opracowanie zbiorowe, Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, Gdańsk 2005, ss. 175-182
  14. ↑ Ziemia Gryficka. W: Edward Rymar: Rodowód książąt pomorskich. Szczecin: 2005.
  15. ↑ Opis miasta Gryfice. ePolska. [dostęp 9 stycznia 2008]. (pol.).
  16. ↑ Stanisław Rzeszowski. Ważniejsze momenty dziejów Gryfic. „Szczecin, miesięcznik Pomorza Zachodniego”. Nr 3, 1962. Szczecin. (pol.). 
  17. ↑ J. Mitkowski: Pomorze Zachodnie w stosunku do Polski. Poznań: 1946.
  18. ↑ G. Kratz: Die Städte des Provinz Pommern. Berlin: 1865. (niem.).
  19. ↑ a b c d e f H. Riemann: Geschichte der Stadt Greifenberg im Pommern. Greifenberg im Pommern (Gryfice): 1862. (niem.).
  20. ↑ Czesław Piskorski: Pomorze Zachodnie : mały przewodnik. Warszawa: "Sport i Turystyka", 1980. ISBN 83-217-2292-X.
  21. ↑ a b Województwo szczecińskie. W: Mateusz Siuchniński: Miasta polskie w tysiącleciu. T. 2. Cz. Gryfice. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1967, s. 420-421.
  22. ↑ Wniosek H. Riemanna o pobycie zagonów St. Czarnieckiego pod Gryficami, został obalony przez E. Rymara. Za: E. Rymar, "Pierwsza wyprawa Stefana Czarnieckiego na Pomorze Zachodnie (1657 r.)", w: "Mówią Wieki", Nr 5/1986, str. 10-15
  23. ↑ Opis miasta Gryfice. Informator turystyczny. [dostęp 9 stycznia 2008]. (pol.).
  24. ↑ W niemieckiej literaturze i źródłach autorzy nie zwracali uwagi na kształtowanie się stosunków etnicznych. Za:Ziemia Gryficka 1969. W: Stanisław Rzeszowski: Z dziejów Gryfic. Tadeusz Białecki (red.). T. 1. Gryfice: Gryfickie Towarzystwo Kultury w Gryficach, 1971, s. 58. (pol.).
  25. ↑ Kazimierz Slaski: Przemiany etniczne na Pomorzu Zachodnim. Poznań: 1954. (pol.).
  26. ↑ Ludowa kultura Pomorza Zachodniego Folklor. Ludowa kultura Pomorza Zachodniego. Folklor (czyli dla każdego coś). [dostęp 12 września 2008]. (pol.).
  27. ↑ Ziemia Gryficka. W: Stanisław Rzeszowski: Z dziejów Gryfic. Tadeusz Białecki (red.). T. 1 (1969). Szczecin: 1971.
  28. ↑ Stanisław Rospond: Słownik etymologiczny miast i gmin PRL. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1984. ISBN 83-04-01090-9.
  29. ↑ a b Informacje o zespole archiwalnym Starostwo Powiatowe Gryfickie, (SEZAM). Archiwum Państwowe w Szczecinie Oddział w Płotach. [dostęp 25 listopada 2007]. (pol.).
  30. ↑ UM w Trzebiatowie: "Nazwa ta ze społeczno-politycznego względu jest neutralna, więc nie ma żadnych podstaw do takiej zmiany. Szczególnie, że wiążą się z tym wielkie koszty - przy tej ulicy jest sporo mieszkań i podmiotów gospodarczych, które musiałyby zmienić wszystkie dokumenty."
  31. ↑ Autorem tekstu jest Andrzej Strzygocki. Muzykę napisał Mieczysław Górny
  32. ↑ członek kapeli "Przepióreczka", listonosz
  33. ↑ Uchwała nr XVIII/198/2000 z dnia 11 lipca 2000 r. (nuty hejnału znajdują się w Załączniku nr 4 do statutu)
  34. ↑ Uchwała nr XXII/180/2004 z dnia 7 grudnia 2004 r. w sprawie ustanowienia herbu i flagi gminy Gryfice
  35. ↑ Obwód starego miasta jest wyznaczony przez ulice: Wałową, Murarską, Małą Młyńską, Klasztorną i Leśną.
  36. ↑ Władysław Niemierowski. Zabytkowa zabudowa Gryfic. „Szczecin, czasopismo regionu zachodniopomorskiego”. Zeszyt nr 9/10, s. 41-54, 1962. K. Golczewski (red.). Szczecin. (pol.). 
  37. ↑ liczba ulic z TERYT
  38. ↑ Ziemia Gryficka, 1969. Tadeusz Białecki (red.). Szczecin: Gryfickie Towarzystwo Kultury w Gryficach, 1971. (pol.).
  39. ↑ Zachodniopomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Szczecinie, nr rej. 71 z dnia 29.10.1955
  40. ↑ Ziemia Gryficka, 1945-1985. Kazimierz Kozłowski (red.). T. 3. Gryfice: Gryfickie Towarzystwo Kultury w Gryficach, 1987. (pol.).
  41. ↑ Kamienna Brama. Oficjalny Serwis Miasta i Gminy, 2006. [dostęp 13 stycznia 2008]. (pol.).
  42. ↑ 3.7.4. Regulacja stosunków wodnych. W: RBGP: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Gryfice. Szczecin: BIP Urzędu Miejskiego w Gryficach, 2003-07-04, s. 72.
  43. ↑ nazwiska 19 żołnierzy znajdują się na tablicy
  44. ↑ Archiwum newsów. Oficjalny serwis miasta. [dostęp 11 stycznia 2008]. (pol.).
  45. ↑ informacja podana na tablicy na moście
  46. ↑ Powiatowy Urząd Pracy w Gryficach: Bezrobocie w gminach powiatu gryfickiego (stan na koniec kwietnia 2008). [dostęp 19 lipca 2008]. (pol.).
  47. ↑ SPZZOZ Medicam: Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej w Gryficach. [dostęp 10 lutego 2008]. (pol.).
  48. ↑ Gryfice. Serwis Głosu Szczecińskiego. [dostęp 8 czerwca 2008]. (pol.).
  49. ↑ a b Urząd Miejski w Gryficach: (BIP) Miejska Biblioteka Publiczna im. Zbigniewa Załuskiego w Gryficach. 2003-12-01. [dostęp 3 stycznia 2008].
  50. ↑ Centrum Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli w Szczecinie (filia w Gryficach): Zbiory [biblioteki]. 2006-06-30. [dostęp 7 lutego 2008].
  51. ↑ Serwis Głosu Szczecińskiego, Korespondent Gryfice (Marzena Domaradzka), [dostęp 3 lutego 2008]
  52. ↑ Informacja o szkole - I LO im. Bolesława Chrobrego. szkolnelata.pl. [dostęp 14 stycznia 2008].
  53. ↑ Międzykościelna Komisja Regulacyjna, działająca od 1989 r., zwróciła się w 2008 r. do gminy Gryfice o zwrot nieczynnego obiektu sakralnego nowoapostolskiego kościoła. Patrz: OSiR do zwrotu. „Panorama Gryficka”. 18(65), s. 3, 06.09.2008. Gryfice: Planet 7.. ISSN 1895-6467. (pol.). 
  54. ↑ Pierwszym kościołem był kościół fary, drugim klasztorny franciszkanów, trzecim św. Ducha, czwartym - św. Jerzego, piątym natomiast kościołem w Gryficach był kościół pw. św. Gertrudy. Za: Białecki T. (pod red.), Ziemia Gryficka 1969, Gryfickie Towarzystwo Kultury w Gryficach, Szczecin 1971, s. 95
  55. ↑ "Opanowanie przez Niemców rady miejskiej i władz cechowych, wprowadzenie jęz. niemieckiego w księgach miejskich i zapiskach kupieckich - nie świadczą wcale o szybkiej germanizacji Gryfic". Za: Rzeszowski St., "Ważniejsze momenty dziejów Gryfic", w: "Szczecin, czasopismo regionu zachodnio-pomorskiego", zeszyt 9/10, Szczecin 1962, s.32
  56. ↑ Encyclopedia of Jewish Life before and during the Holocaust. Shmuel Spector (red.). New York, Jerusalem: New York University Press, Yad Vashem, 2001. ISBN 0-8147-9376-2. (ang.).
  57. ↑ Cmentarze żydowskie w Polsce: Gryfice. [dostęp 8 września 2008]. (pol.).
  58. ↑ Deutsche Verwaltungsgeschichte: Landkreis Greifenberg. [dostęp 6 września 2008]. (niem.).
  59. ↑ Rada Miejska w Gryficach: Uchwała Nr XI/90/2003 Rady Miejskiej w Gryficach z dnia 21 października 2003 r.. BIP gminy Gryfice, 2005-08-01. [dostęp 6 stycznia 2008].
  60. ↑ Urząd Miejski w Gryficach: Rozkład jazdy busów. 2007-01-04. [dostęp 28 lipca 2008]. (pol.).
  61. ↑ Rozkład PKP. [dostęp 22 listopada 2007]. (pol.).
  62. ↑ Szablon:Cytuj news
  63. ↑ 1.2 Elektroenergetyka. W: Biuro Studiów i Projektów Europejskich: Strategia rozwoju gminy Gryfice na lata 2005-2020. Szczecin, Gryfice: BIP Urzędu Miejskiego w Gryficach, czerwiec 2005, s. 21.
  64. ↑ 6.2.3 Infrastruktura techniczna. W: Biuro Studiów i Projektów Europejskich "Eurocentrum": Plan rozwoju lokalnego dla gminy Gryfice 2004-2006 i 2007-2013. Gryfice: Urząd Miejski w Gryficach, 2004-06-15, s. 116.
  65. ↑ a b c 4.3.2 Gospodarka ściekowa. W: Biuro Studiów i Projektów Europejskich "Eurocentrum": Plan rozwoju lokalnego dla gminy Gryfice 2004-2006 i 2007-2013. Gryfice: Urząd Miejski w Gryficach, 2004-06-15, s. 69.
  66. ↑ Regional Business: Stawka na ekologię (Wywiad z burmistrzem Gryfic). Telvinet-Markom, 2003, Nr 2 (58) 2003 [dostęp 4 stycznia 2008].
  67. ↑ 6.5.3. Zaopatrzenie w gaz. W: Biuro Studiów i Projektów Europejskich: Strategia rozwoju gminy Gryfice na lata 2005-2020. Szczecin, Gryfice: BIP Urzędu Miejskiego w Gryficach, czerwiec 2005, s. 179-180.
  68. ↑ a b 6.5.2. Zaopatrzenie w ciepło. W: Biuro Studiów i Projektów Europejskich: Strategia rozwoju gminy Gryfice na lata 2005-2020. Szczecin, Gryfice: BIP Urzędu Miejskiego w Gryficach, czerwiec 2005, s. 178-179.
  69. ↑ 6.8.8. Rzeki. W: WIOŚ Szczecin: Program Ochrony Środowiska Gminy Gryfice. Gryfice: BIP UM w Gryficach, 2005-05-11, s. 57-58. Cytat: Mapy 7,8 z ocenami stanu ekologicznego rzek.
  70. ↑ Decyzja Wojewody Zachodniopomorskiego nr SR-Ś-12-6620/3/03 z dnia 13 lutego 2003 r.
  71. ↑ 6.8.6. Powietrze atmosferyczne. W: UM w Gryficach: Program Ochrony Środowiska Gminy Gryfice. Gryfice: BIP UM w Gryficach, 2005-05-11, s. 45-47.
  72. ↑ Komenda Powiatowa Policji w Gryficach: Dzielnicowi. [dostęp 26 lipca 2008]. (pol.).
  73. ↑ Zachodniopomorskie Centrum Organizacji i Promocji Zdrowia, Dział Ratownictwa Medycznego. Tabela 1 Rozmieszczenie ambulansów typu „R” i „W”. „Plan 2007”. Errata do planu na rok 2007. s. 1. (pol.). 
  74. ↑ SPZZOZ Medicam: Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej w Gryficach. [dostęp 10 lutego 2008]. (pol.).
  75. ↑ Wspólny Rynek Medyczny Sp. z o.o.: Zachodniopomorski Szpital Specjalistyczny. [dostęp 10 lutego 2008]. (pol.).
  76. ↑ apteki: ul. 11 listopada 1a, Bankowa 7, Nadrzeczna 3, Niechorska, Wałowa 2
  77. ↑ Rozmowa z Olgierdem Poniźnikiem (burmistrz Gryfowa) i Robertem Skrzypkiem (przewodniczący RM Gryfowa). Gryfów-Gryfice. „Panorama Gryficka”. 26 stycznia 2008, s. 9, 2008. Gryfice: Planet 7.. ISSN 1895-6467. 

Bibliografia

  • praca zbiorowa pod red. Tadeusza Białecki: Ziemia Gryficka. T. 1, 2. Szczecin: Gryfickie Towarzystwo Kultury w Gryficach, 1971, 1973.
  • praca zbiorowa pod red. Kazimierza Kozłowskiego: Ziemia Gryficka. T. 3, 4. Gryfice: Gryfickie Towarzystwo Kultury w Gryficach, 1985, 1993.
  • H. Riemann: Geschichte der Stadt Greifenberg in Pommern. Greifenberg: 1862. (niem.).
  • RBGP: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Gryfice. Szczecin: BIP Urzędu Miejskiego w Gryficach, 2003-07-04.
  • Biuro Studiów i Projektów Europejskich "Eurocentrum": Plan rozwoju lokalnego dla gminy Gryfice 2004-2006 i 2007-2013. Gryfice: BIP Urzędu Miejskiego w Gryficach, 2004-06-15.

Linki zewnętrzne

Informacje w projektach siostrzanych
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Teksty źródłowe w Wikiźródłach
 Definicje słownikowe w Wikisłowniku

Szablon:Linki do map Polski

Miasta województwa zachodniopomorskiego
Miasta na prawach powiatu
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Herb województwa zachodniopomorskiego

Szablon:Gminy powiatu gryfickiego

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gryfice&oldid=14199705”