Historia socjologii: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m Bot: Removing Link GA template |
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje) m Poprawa linkowań i typografii |
||
(Nie pokazano 19 wersji utworzonych przez 15 użytkowników) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Historia [[socjologia|socjologii]]''', w zależności od sposobu widzenia jej przedmiotu, może obejmować różne zakresy. [[Jerzy Szacki]] wyróżnia trzy zakresy historii socjologii: |
'''Historia [[socjologia|socjologii]]''', w zależności od sposobu widzenia jej przedmiotu, może obejmować różne zakresy. [[Jerzy Szacki (socjolog)|Jerzy Szacki]] wyróżnia trzy zakresy historii socjologii: |
||
⚫ | # '''Historia socjologii''' jako takiej, czyli wszelkich działań prowadzonych pod szyldem „socjologii” począwszy od [[Auguste Comte|Auguste’a Comte’a]] – twórcy nazwy nauki. Podejście takie prowadzi jednak, z jednej strony, do przesadnego eksponowania wielu mniej ważnych autorów będących „socjologami” z nazwy, z drugiej – do pomijania innych, którzy nimi nie byli, ale przyczynili się do rozwoju nauki. |
||
⚫ | # '''Historia socjologii''' jako takiej, czyli wszelkich działań prowadzonych pod szyldem |
||
# '''Historia myśli socjologicznej''', która dotyczy zagadnień związanych z rozwojem problemów socjologicznych znajdujących się w ośrodku zainteresowań socjologii współczesnej. Obejmuje myślicieli, którzy podejmowali takie problemy, nawet jeśli sami nie uważali się za socjologów lub nawet nigdy o socjologii nie słyszeli, czy też się od niej odżegnywali. |
# '''Historia myśli socjologicznej''', która dotyczy zagadnień związanych z rozwojem problemów socjologicznych znajdujących się w ośrodku zainteresowań socjologii współczesnej. Obejmuje myślicieli, którzy podejmowali takie problemy, nawet jeśli sami nie uważali się za socjologów lub nawet nigdy o socjologii nie słyszeli, czy też się od niej odżegnywali. |
||
# '''Historia analizy socjologicznej''' zajmuje się rozwojem naukowej analizy badania zjawisk społecznych, czyli ważniejszymi socjologami i ich wypowiedziami, o ile przyczynili się oni do szczególnych osiągnięć badawczych, odpowiadających przyjętym przez badacza standardom naukowości. Wtedy należałoby dokonać rozdziału pomiędzy właściwą nauką społeczną a wczesną socjologią, która nauką jeszcze nie była, i myślą socjologiczną. |
# '''Historia analizy socjologicznej''' zajmuje się rozwojem naukowej analizy badania zjawisk społecznych, czyli ważniejszymi socjologami i ich wypowiedziami, o ile przyczynili się oni do szczególnych osiągnięć badawczych, odpowiadających przyjętym przez badacza standardom naukowości. Wtedy należałoby dokonać rozdziału pomiędzy właściwą nauką społeczną a wczesną socjologią, która nauką jeszcze nie była, i myślą socjologiczną. |
||
Spór o to, kiedy właściwie zaczyna się historia socjologii jest, zdaniem Szackiego, bezzasadny. Na jednym jego biegunie znajdują się bowiem opinie, że socjologia istniała niemal zawsze i wszędzie, gdyż zgodnie ze słowami [[Émile Durkheim| |
Spór o to, kiedy właściwie zaczyna się historia socjologii jest, zdaniem Szackiego, bezzasadny. Na jednym jego biegunie znajdują się bowiem opinie, że socjologia istniała niemal zawsze i wszędzie, gdyż zgodnie ze słowami [[Émile Durkheim|Émile’a Durkheima]]: „Ludzie nie czekali na pojawienie się nauki społecznej, by wytworzyć sobie ideę prawa, moralności, rodziny, państwa, a nawet społeczeństwa, ponieważ bez tych idei nie mogliby się w życiu obejść”. Drugim skrajnym podejściem jest stwierdzenie, że socjologia nie istnieje nawet do tej pory, ponieważ nie spełnia jeszcze zasad naukowości jak np. fizyka (nie dysponuje równie niezawodnymi metodami naukowymi). Każde ze stanowisk zależy od przyjętego poglądu na to, czym jest socjologia i co jest w niej najważniejsze. Zdaniem Szackiego historia myśli socjologicznej najpełniej przedstawia historyczne tło socjologii współczesnej oraz ukazuje kolejne rewolucje, przez które przeszło myślenie o życiu społecznym. Szacki wymienia cztery takie rewolucje: |
||
* wyodrębnienie porządku ludzkiego z porządku przyrody (starożytni myśliciele greccy); |
* wyodrębnienie porządku ludzkiego z porządku przyrody (starożytni myśliciele greccy); |
||
Linia 12: | Linia 11: | ||
* unaukowienie refleksji o społeczeństwie (wciąż trwa). |
* unaukowienie refleksji o społeczeństwie (wciąż trwa). |
||
== Na podstawie == |
|||
: <small> |
: <small>[[Jerzy Szacki (socjolog)|Szacki, Jerzy]] „Historia myśli socjologicznej”.PWN, Warszawa 2006. {{ISBN|83-01-13844-0}}.</small> |
||
---- |
---- |
||
Linia 25: | Linia 24: | ||
|- |
|- |
||
| rozróżnienie [[prawo natury|prawa naturalnego]] i [[prawo stanowione|stanowionego]] |
| rozróżnienie [[prawo natury|prawa naturalnego]] i [[prawo stanowione|stanowionego]] |
||
| align=center| || [[sofiści]] || |
| align=center| || [[sofiści]] || – |
||
|- |
|- |
||
| pierwszy model organizmu społecznego |
| pierwszy model organizmu społecznego |
||
| align=center| || [[Platon]] || |
| align=center| || [[Platon]] || ''[[Państwo (utwór)|Państwo]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[politikon zoon]] |
| [[politikon zoon]] |
||
| align=center| || [[Arystoteles]] || |
| align=center| || [[Arystoteles]] || ''[[Polityka (Arystoteles)|Polityka]]'' |
||
|- |
|- |
||
| analizy porównawcze ustrojów [[polis]] |
| analizy porównawcze ustrojów [[polis]] |
||
| align=center| || [[Arystoteles]] || |
| align=center| || [[Arystoteles]] || ''[[Polityka (Arystoteles)|Polityka]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[państwo]] jako wynik władzy i [[prawo|prawa]] |
| [[państwo]] jako wynik władzy i [[prawo|prawa]] |
||
| align=center| || [[Cyceron|Marek Tulliusz Cyceron]] || |
| align=center| || [[Cyceron|Marek Tulliusz Cyceron]] || ''[[O państwie]]'' |
||
|- |
|- |
||
| przeciwstawienie [[państwo Boże|państwa Bożego]] i świeckiego |
| przeciwstawienie [[państwo Boże|państwa Bożego]] i świeckiego |
||
| align=center| [[413]]-426 || [[Augustyn z Hippony|święty Augustyn]] || |
| align=center| [[413]]-426 || [[Augustyn z Hippony|święty Augustyn]] || ''[[Państwo Boże|O państwie Bożym]]'' |
||
|- |
|- |
||
| podział pracy |
| [[podział pracy]] |
||
| align=center| [[1225]]-1273 || [[Tomasz z Akwinu|święty Tomasz z Akwinu]] || |
| align=center| [[1225]]-1273 || [[Tomasz z Akwinu|święty Tomasz z Akwinu]] || ''[[Summa theologiae|Suma teologiczna]]'' |
||
|- |
|- |
||
| hierarchiczny schemat społeczeństwa |
| hierarchiczny schemat społeczeństwa |
||
| align=center| 1225-1273 || [[Tomasz z Akwinu|święty Tomasz z Akwinu]] || |
| align=center| 1225-1273 || [[Tomasz z Akwinu|święty Tomasz z Akwinu]] || ''[[Summa theologiae|Suma teologiczna]]'' |
||
|- |
|- |
||
| pierwsza nowożytna [[utopia]] |
| pierwsza nowożytna [[utopia]] |
||
| align=center| [[1516]] || [[Tomasz More|Tomasz Morus]] || |
| align=center| [[1516]] || [[Tomasz More|Tomasz Morus]] || ''[[Utopia (utwór)|Utopia]]'' |
||
|- |
|- |
||
| pierwsze dyrektywy [[Inżynieria społeczna (politologia)|socjotechniczne]] |
| pierwsze dyrektywy [[Inżynieria społeczna (politologia)|socjotechniczne]] |
||
| align=center| [[1532]] || [[Niccolò Machiavelli]] || |
| align=center| [[1532]] || [[Niccolò Machiavelli]] || ''[[Książę (utwór)|Książę]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[suwerenność]] |
| [[suwerenność]] |
||
| align=center| [[1566]] || [[Jean Bodin]] || |
| align=center| [[1566]] || [[Jean Bodin]] || ''[[Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[państwo narodowe]] |
| [[państwo narodowe]] |
||
| align=center| [[1566]] || [[Jean Bodin]] || |
| align=center| [[1566]] || [[Jean Bodin]] || ''[[Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej]]'' |
||
|- |
|- |
||
| prekursorskie rozważania na temat [[relatywizm kulturowy|relatywizmu kulturowego]] |
| prekursorskie rozważania na temat [[relatywizm kulturowy|relatywizmu kulturowego]] |
||
| align=center| [[1580]] || [[Michel de Montaigne]] || |
| align=center| [[1580]] || [[Michel de Montaigne]] || ''[[Próby (eseje)|Próby]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[stan natury (filozofia)|stan natury]] jest stanem wojny każdy z każdym |
| [[stan natury (filozofia)|stan natury]] jest stanem wojny każdy z każdym |
||
| align=center| [[1651]] || [[Thomas Hobbes]] || |
| align=center| [[1651]] || [[Thomas Hobbes]] || ''[[Lewiatan (traktat filozoficzny)|Lewiatan]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[umowa społeczna]] |
| [[umowa społeczna]] |
||
| align=center| 1651 || [[Thomas Hobbes]] || |
| align=center| 1651 || [[Thomas Hobbes]] || ''[[Lewiatan (traktat filozoficzny)|Lewiatan]]'' |
||
|- |
|- |
||
| prekursorska koncepcja [[społeczeństwo obywatelskie|społeczeństwa obywatelskiego]] |
| prekursorska koncepcja [[społeczeństwo obywatelskie|społeczeństwa obywatelskiego]] |
||
| align=center| || [[John Locke]] || |
| align=center| || [[John Locke]] || ''[[Dwa traktaty o rządzie]]'' |
||
|- |
|- |
||
| krytyka geometrycznego, racjonalnego ujmowania człowieka |
| krytyka geometrycznego, racjonalnego ujmowania człowieka |
||
| align=center| [[1725]] || [[Giambattista Vico]] || |
| align=center| [[1725]] || [[Giambattista Vico]] || ''[[Nauka Nowa]]'' |
||
|- |
|- |
||
| działania wynikające z [[Instynkt|popędów]] poprzedzają działania racjonalne |
| działania wynikające z [[Instynkt|popędów]] poprzedzają działania racjonalne |
||
| align=center| [[1739]]-1740 || [[David Hume]] || |
| align=center| [[1739]]-1740 || [[David Hume]] || ''[[Traktat o naturze ludzkiej]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[Obserwacja (nauki społeczne)|metoda obserwacji]] |
| [[Obserwacja (nauki społeczne)|metoda obserwacji]] |
||
| align=center| [[1748]] || [[Monteskiusz|Montesquieu]] || |
| align=center| [[1748]] || [[Monteskiusz|Montesquieu]] || ''[[O duchu praw]]'' |
||
|- |
|- |
||
| pierwsza [[typologia]] społeczeństw |
| pierwsza [[typologia]] społeczeństw |
||
| align=center| 1748 || [[Monteskiusz|Montesquieu]] || |
| align=center| 1748 || [[Monteskiusz|Montesquieu]] || ''[[O duchu praw]]'' |
||
|- |
|- |
||
| rozdzielenie pojęć [[natura|natury]] i [[kultura|kultury]] |
| rozdzielenie pojęć [[natura|natury]] i [[kultura|kultury]] |
||
| align=center| [[1762]] || [[Jean-Jacques Rousseau|Jan Jakub Rousseau]] || |
| align=center| [[1762]] || [[Jean-Jacques Rousseau|Jan Jakub Rousseau]] || ''[[Umowa społeczna (utwór)|Umowa społeczna]]'' |
||
|- |
|- |
||
| krytyka społeczeństwa jako wytwórcy sztucznych [[potrzeba|potrzeb]] |
| krytyka społeczeństwa jako wytwórcy sztucznych [[potrzeba|potrzeb]] |
||
| align=center| 1762 || [[Jean-Jacques Rousseau|Jan Jakub Rousseau]] || |
| align=center| 1762 || [[Jean-Jacques Rousseau|Jan Jakub Rousseau]] || ''[[Umowa społeczna (utwór)|Umowa społeczna]]'' |
||
|- |
|- |
||
| fazy rozwoju społecznego:[[dzikość]], [[Barbarzyńca|barbarzyństwo]], [[cywilizacja]] |
| fazy rozwoju społecznego:[[dzikość]], [[Barbarzyńca|barbarzyństwo]], [[cywilizacja]] |
||
| align=center| [[1767]] || [[Adam Ferguson]] || |
| align=center| [[1767]] || [[Adam Ferguson]] || ''[[An Essay on the History of Civil Society]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[Homeostaza|samoregulacja]] ładu społecznego |
| [[Homeostaza|samoregulacja]] ładu społecznego |
||
| align=center| [[1776]] || [[Adam Smith]] || |
| align=center| [[1776]] || [[Adam Smith]] || ''[[Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[naród]] |
| [[naród]] |
||
| align=center| [[1784]]-1791 || [[Johann Gottfried Herder|Johann Gottfried von Herder]] || |
| align=center| [[1784]]-1791 || [[Johann Gottfried Herder|Johann Gottfried von Herder]] || ''[[Myśli o filozofii dziejów]]'' |
||
|- |
|- |
||
| determinizm geograficzny |
| determinizm geograficzny |
||
| align=center| 1784-1791 || [[Johann Gottfried Herder|Johann Gottfried von Herder]] || |
| align=center| 1784-1791 || [[Johann Gottfried Herder|Johann Gottfried von Herder]] || ''[[Myśli o filozofii dziejów]]'' |
||
|- |
|- |
||
| konserwatywna myśl społeczna |
| konserwatywna myśl społeczna |
||
| align=center| [[1790]] || [[Edmund Burke]] || |
| align=center| [[1790]] || [[Edmund Burke]] || ''[[Rozważania o rewolucji we Francji]]'' |
||
|- style="background-color: #d3d3d3;" |
|- style="background-color: #d3d3d3;" |
||
| align=center colspan=4| Odkrycia i koncepcje socjologiczne XIX wieku |
| align=center colspan=4| Odkrycia i koncepcje socjologiczne XIX wieku |
||
|- |
|- |
||
| projekt nauki społecznej na wzór [[nauki przyrodnicze|nauk przyrodniczych]] |
| projekt nauki społecznej na wzór [[nauki przyrodnicze|nauk przyrodniczych]] |
||
| align=center| [[1807]]-1808 || [[Henri de Saint-Simon]] || |
| align=center| [[1807]]-1808 || [[Henri de Saint-Simon]] || ''[[Wprowadzenie do prac naukowych dziewiętnastego wieku]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[fizjologia społeczna]] |
| [[fizjologia społeczna]] |
||
| align=center| [[1813]] || [[Henri de Saint-Simon]] || |
| align=center| [[1813]] || [[Henri de Saint-Simon]] || ''[[La physiologie sociale]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[społeczeństwo przemysłowe]] |
| [[społeczeństwo przemysłowe]] |
||
| align=center| [[1823]]-1824 || [[Henri de Saint-Simon]] || |
| align=center| [[1823]]-1824 || [[Henri de Saint-Simon]] || ''[[Katechizm industrialistów]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[więź społeczna]] |
| [[więź społeczna]] |
||
| align=center| || [[Henri de Saint-Simon]] || |
| align=center| || [[Henri de Saint-Simon]] || ''[[O systemie industrialnym]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[klasa społeczna|klasy społeczne]]: rolnicza, przemysłowa i |
| [[klasa społeczna|klasy społeczne]]: rolnicza, przemysłowa i „myśląca” |
||
| align=center| [[1821]] || [[Georg Wilhelm Friedrich Hegel]] || |
| align=center| [[1821]] || [[Georg Wilhelm Friedrich Hegel]] || ''[[Zasady filozofii prawa]]'' |
||
|- |
|- |
||
| socjologia jako nauka pozytywna |
| socjologia jako nauka pozytywna |
||
| align=center| [[1830]]-1842 || [[Auguste Comte|August Comte]] || |
| align=center| [[1830]]-1842 || [[Auguste Comte|August Comte]] || ''[[Kurs filozofii pozytywnej]]'' |
||
|- |
|- |
||
| podział socjologii na [[statyka społeczna|statykę społeczną]] i [[dynamika społeczna|dynamikę społeczną]] |
| podział socjologii na [[statyka społeczna|statykę społeczną]] i [[dynamika społeczna|dynamikę społeczną]] |
||
| align=center| 1830-1842 || [[Auguste Comte|August Comte]] || |
| align=center| 1830-1842 || [[Auguste Comte|August Comte]] || ''[[Kurs filozofii pozytywnej]]'' |
||
|- |
|- |
||
| pierwszy obszerny opis [[społeczeństwo demokratyczne|społeczeństwa demokratycznego]] |
| pierwszy obszerny opis [[społeczeństwo demokratyczne|społeczeństwa demokratycznego]] |
||
| align=center| [[1835]]-1840 || [[Alexis de Tocqueville]] || |
| align=center| [[1835]]-1840 || [[Alexis de Tocqueville]] || ''[[O demokracji w Ameryce]]'' |
||
|- |
|- |
||
| ujęcie praw społecznych jako praw [[statystyka|statystycznych]] |
| ujęcie praw społecznych jako praw [[statystyka|statystycznych]] |
||
| align=center| [[1843]] || [[John Stuart Mill]] || |
| align=center| [[1843]] || [[John Stuart Mill]] || ''[[System logiki dedukcyjnej i indukcyjnej]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[alienacja]] pracy |
| [[alienacja]] pracy |
||
| align=center| [[1844]] || [[Karol Marks]] || |
| align=center| [[1844]] || [[Karl Marx|Karol Marks]] || ''[[Rękopisy ekonomiczno-filozoficzne]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[formacja społeczna|formacje społeczne]] |
| [[formacja społeczna|formacje społeczne]] |
||
| align=center| 1844 || [[Karol Marks]] || |
| align=center| 1844 || [[Karl Marx|Karol Marks]] || ''[[Rękopisy ekonomiczno-filozoficzne]]'' |
||
|- |
|- |
||
| postulat zmatematyzowania nauk społecznych |
| postulat zmatematyzowania nauk społecznych |
||
| align=center| [[1848]] || [[Adolphe Quételet|Lambert Quételet]] || |
| align=center| [[1848]] || [[Adolphe Quételet|Lambert Quételet]] || ''[[Układ społeczny i jego prawa]]'' |
||
|- |
|- |
||
| ogólne zasady [[liberalizm]]u |
| ogólne zasady [[liberalizm]]u |
||
| align=center| [[1859]] || [[John Stuart Mill]] || |
| align=center| [[1859]] || [[John Stuart Mill]] || ''[[O wolności]]'' |
||
|- |
|- |
||
| teoria klasowej struktury społeczeństwa |
| teoria klasowej struktury społeczeństwa |
||
| align=center| [[1867]] || [[Karol Marks]] || |
| align=center| [[1867]] || [[Karl Marx|Karol Marks]] || ''[[Kapitał: krytyka ekonomii politycznej|Kapitał]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[baza (marksizm)]] i [[nadbudowa społeczeństwa|nadbudowa]] |
| [[baza (marksizm)]] i [[nadbudowa społeczeństwa|nadbudowa]] |
||
| align=center| 1867 || [[Karol Marks]] || |
| align=center| 1867 || [[Karl Marx|Karol Marks]] || ''[[Kapitał: krytyka ekonomii politycznej|Kapitał]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[świadomość społeczna]] |
| [[świadomość społeczna]] |
||
| align=center| 1867 || [[Karol Marks]] || |
| align=center| 1867 || [[Karl Marx|Karol Marks]] || ''[[Kapitał: krytyka ekonomii politycznej|Kapitał]]'' |
||
|- |
|- |
||
| prawa [[rozwój społeczny|rozwoju społecznego]] |
| prawa [[rozwój społeczny|rozwoju społecznego]] |
||
| align=center| 1867 || [[Karol Marks]] || |
| align=center| 1867 || [[Karl Marx|Karol Marks]] || ''[[Kapitał: krytyka ekonomii politycznej|Kapitał]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[norma społeczna]] |
| [[norma społeczna]] |
||
| align=center| [[1869]] || [[Adolphe Quételet|Lambert Quételet]] || |
| align=center| [[1869]] || [[Adolphe Quételet|Lambert Quételet]] || ''[[Physique sociale]]'' |
||
|- |
|- |
||
| badania [[ewolucja kultury|ewolucji kultury]] |
| badania [[ewolucja kultury|ewolucji kultury]] |
||
| align=center| [[1871]] || [[Edward Burnett Tylor|Edward Tylor]] || |
| align=center| [[1871]] || [[Edward Burnett Tylor|Edward Tylor]] || ''[[Cywilizacja pierwotna]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[Instytucja (socjologia)|instytucja społeczna]] |
| [[Instytucja (socjologia)|instytucja społeczna]] |
||
| align=center| [[1876]]-1896 || [[Herbert Spencer]] || |
| align=center| [[1876]]-1896 || [[Herbert Spencer]] || ''[[Zasady socjologii]]'' |
||
|- |
|- |
||
| podział społeczeństw na produkcyjne – o współdziałaniu dobrowolnym i wojownicze – o współdziałaniu przymusowym |
| podział społeczeństw na produkcyjne – o współdziałaniu dobrowolnym i wojownicze – o współdziałaniu przymusowym |
||
| align=center| 1876-1896 || [[Herbert Spencer]] || |
| align=center| 1876-1896 || [[Herbert Spencer]] || ''[[Zasady socjologii]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[ewolucja instytucji]] z zarodków myśli |
| [[ewolucja instytucji]] z zarodków myśli |
||
| align=center| [[1877]] || [[Lewis Morgan]] || |
| align=center| [[1877]] || [[Lewis Morgan]] || ''[[Społeczeństwo pierwotne (utwór)|Społeczeństwo pierwotne]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[dyfuzja kulturowa]] |
| [[dyfuzja kulturowa]] |
||
| align=center| [[1882]]-1891 || [[Friedrich Ratzel]] || |
| align=center| [[1882]]-1891 || [[Friedrich Ratzel]] || ''[[Anthropogeographia]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[grupa społeczna]] |
| [[grupa społeczna]] |
||
| align=center| [[1885]] || [[Ludwik Gumplowicz]] || |
| align=center| [[1885]] || [[Ludwik Gumplowicz]] || ''[[Grundriss der Soziologie]]'' |
||
|- |
|- |
||
| podział typologiczny społeczeństw na [[wpólnota|wspólnoty]] i [[stowarzyszenie|stowarzyszenia]] |
| podział typologiczny społeczeństw na [[wpólnota|wspólnoty]] i [[stowarzyszenie|stowarzyszenia]] |
||
| align=center| [[1887]] || [[Ferdinand Tönnies]] || |
| align=center| [[1887]] || [[Ferdinand Tönnies]] || ''[[Wspólnota i stowarzyszenie]]'' |
||
|- |
|- |
||
| koncepcja [[jaźń społeczna|jaźni społecznej]] |
| koncepcja [[jaźń społeczna|jaźni społecznej]] |
||
| align=center| [[1890]] || [[William James]] || |
| align=center| [[1890]] || [[William James]] || ''[[The Principles of Psychology]]'' |
||
|- |
|- |
||
| |
| solidarność mechaniczna i organiczna |
||
| align=center| [[1893]] || [[Émile Durkheim]] || |
| align=center| [[1893]] || [[Émile Durkheim]] || ''[[O podziale pracy społecznej]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[komunikacja]] |
| [[komunikacja]] |
||
| align=center| [[1894]] || [[Charles Cooley]] || |
| align=center| [[1894]] || [[Charles Cooley]] || ''[[The Theory of Transportation]]'' |
||
|- |
|- |
||
| postulat badania [[fakt społeczny|faktów społecznych]] jak rzeczy |
| postulat badania [[fakt społeczny|faktów społecznych]] jak rzeczy |
||
| align=center| [[1895]] || [[Émile Durkheim]] || |
| align=center| [[1895]] || [[Émile Durkheim]] || ''[[Zasady metody socjologicznej]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[morfologia społeczna]] |
| [[morfologia społeczna]] |
||
| align=center| 1895 || [[Émile Durkheim]] || |
| align=center| 1895 || [[Émile Durkheim]] || ''[[Zasady metody socjologicznej]]'' |
||
|- |
|- |
||
| analiza i klasyfikacja [[tłum]]ów |
| analiza i klasyfikacja [[tłum]]ów |
||
| align=center| [[1895]] || [[Gustave Le Bon]] || |
| align=center| [[1895]] || [[Gustave Le Bon]] || ''[[Psychologia tłumu]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[Wartości|wartość]] |
| [[Wartości|wartość]] |
||
| align=center| [[1899]] || [[Heinrich Rickert (filozof)|Heinrich Rickert]] || |
| align=center| [[1899]] || [[Heinrich Rickert (filozof)|Heinrich Rickert]] || ''[[Kulturwissensdraft und Naturwissensdraft]]'' |
||
|- style="background-color: #d3d3d3;" |
|- style="background-color: #d3d3d3;" |
||
| align=center colspan=4| Odkrycia i koncepcje socjologiczne pierwszej połowy [[XX wiek]]u |
| align=center colspan=4| Odkrycia i koncepcje socjologiczne pierwszej połowy [[XX wiek]]u |
||
|- |
|- |
||
| teoria [[naśladownictwo|nasladownictwa]] |
| teoria [[naśladownictwo|nasladownictwa]] |
||
| align=center| [[1901]] || [[Gabriel Tarde]] || |
| align=center| [[1901]] || [[Gabriel Tarde]] || ''[[Opinia i tłum]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[publiczność]] |
| [[publiczność]] |
||
| align=center| 1901 || [[Gabriel Tarde]] || |
| align=center| 1901 || [[Gabriel Tarde]] || ''[[Opinia i tłum]]'' |
||
|- |
|- |
||
| rozróżnienie [[obyczaj]]u i [[moda (styl)|mody]] |
| rozróżnienie [[obyczaj]]u i [[moda (styl)|mody]] |
||
| align=center| 1901 || [[Gabriel Tarde]] || |
| align=center| 1901 || [[Gabriel Tarde]] || ''[[Opinia i tłum]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[psychologia społeczna]] |
| [[psychologia społeczna]] |
||
Linia 218: | Linia 217: | ||
|- |
|- |
||
| [[Cząsteczka|molekularna]] teoria zachowania się |
| [[Cząsteczka|molekularna]] teoria zachowania się |
||
| align=center| [[1908]] || [[William McDougall (psycholog)|William McDougall]] || |
| align=center| [[1908]] || [[William McDougall (psycholog)|William McDougall]] || ''[[An Introduction to Social Psychology]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[interakcja społeczna]] |
| [[interakcja społeczna]] |
||
| align=center| 1908 || [[Georg Simmel]] || |
| align=center| 1908 || [[Georg Simmel]] || ''[[Socjologia (utwór)|Socjologia]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[socjologia formalna]] |
| [[socjologia formalna]] |
||
| align=center| 1908 || [[Georg Simmel]] || |
| align=center| 1908 || [[Georg Simmel]] || ''[[Socjologia (utwór)|Socjologia]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[grupa pierwotna]] |
| [[grupa pierwotna]] |
||
| align=center| [[1909]] || [[Charles Cooley]] || |
| align=center| [[1909]] || [[Charles Cooley]] || ''[[Social Organization]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[anomia (stan społeczny)|anomia]] |
| [[anomia (stan społeczny)|anomia]] |
||
| align=center| [[1912]] || [[Émile Durkheim]] || |
| align=center| [[1912]] || [[Émile Durkheim]] || ''[[Elementarne formy życia religijnego]]'' |
||
|- |
|- |
||
| metoda analizy dokumentów osobistych |
| metoda analizy dokumentów osobistych |
||
Linia 236: | Linia 235: | ||
|- |
|- |
||
| [[case study]], początek [[Szkoła chicagowska (socjologia)|szkoły chicagowskiej]] |
| [[case study]], początek [[Szkoła chicagowska (socjologia)|szkoły chicagowskiej]] |
||
| align=center| [[1915]] || [[Robert Park|Robert Ezra Park]] || |
| align=center| [[1915]] || [[Robert E. Park|Robert Ezra Park]] || ''[[The City (utwór)|The City]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[system społeczny]] |
| [[system społeczny]] |
||
| align=center| [[1916]] || [[Vilfredo Pareto]] || |
| align=center| [[1916]] || [[Vilfredo Pareto]] || ''[[Trattato di sociologia generale]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[teoria krążenia elit]] |
| [[teoria krążenia elit]] |
||
| align=center| 1916 || [[Vilfredo Pareto]] || [[Trattato di sociologia generale]] |
| align=center| 1916 || [[Vilfredo Pareto]] || ''[[Trattato di sociologia generale]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[postawa]] |
| [[postawa]] |
||
| align=center| [[1918]]-1920 || [[William Thomas]] i [[Florian Znaniecki]] || |
| align=center| [[1918]]-1920 || [[William Thomas]] i [[Florian Znaniecki]] || ''[[Chłop polski w Europie i Ameryce]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[cykle życiowe kultur]] |
| [[cykle życiowe kultur]] |
||
| align=center| |
| align=center| 1918–1922 || [[Oswald Spengler]] || ''[[Zmierzch Zachodu]]'' |
||
|- |
|- |
||
| przeciwstawienie kultury i cywilizacji |
| przeciwstawienie kultury i cywilizacji |
||
| align=center| |
| align=center| 1918–1920 || [[Oswald Spengler]] || ''[[Zmierzch Zachodu]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[typ idealny]] |
| [[typ idealny]] |
||
| align=center| || [[Max Weber]] || |
| align=center| || [[Max Weber]] || ''[[Obiektywność poznania]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[rola społeczna]] |
| [[rola społeczna]] |
||
| align=center| [[1921]] || [[Robert Park|Robert Ezra Park]] || |
| align=center| [[1921]] || [[Robert E. Park|Robert Ezra Park]] || ''[[Introduction to the Science of Sociology]]'' |
||
|- |
|- |
||
| miasto jako laboratorium badawcze |
| miasto jako laboratorium badawcze |
||
| align=center| 1921 || [[Robert Park|Robert Ezra Park]] || |
| align=center| 1921 || [[Robert E. Park|Robert Ezra Park]] || ''[[Introduction to the Science of Sociology]]'' |
||
|- |
|- |
||
| założenia [[ekologia społeczna|ekologii społecznej]] |
| założenia [[ekologia społeczna|ekologii społecznej]] |
||
| align=center| 1921 || [[Robert Park|Robert Ezra Park]] || |
| align=center| 1921 || [[Robert E. Park|Robert Ezra Park]] || ''[[Introduction to the Science of Sociology]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[grupa wtórna]] |
| [[grupa wtórna]] |
||
| align=center| 1921 || [[Robert Park|Robert Ezra Park]] || |
| align=center| 1921 || [[Robert E. Park|Robert Ezra Park]] || ''[[Introduction to the Science of Sociology]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[Działanie (socjologia)#Działanie społeczne|działanie społeczne]] |
| [[Działanie (socjologia)#Działanie społeczne|działanie społeczne]] |
||
| align=center| [[1922]] || [[Max Weber]] || |
| align=center| [[1922]] || [[Max Weber]] || ''[[Gospodarka i społeczeństwo]]'' |
||
|- |
|- |
||
| model [[biurokracja|biurokracji]] |
| model [[biurokracja|biurokracji]] |
||
| align=center| 1922 || [[Max Weber]] || |
| align=center| 1922 || [[Max Weber]] || ''[[Gospodarka i społeczeństwo]]'' |
||
|- |
|- |
||
| początek [[Funkcjonalizm (socjologia)|funkcjonalizmu]] w socjologii |
| początek [[Funkcjonalizm (socjologia)|funkcjonalizmu]] w socjologii |
||
| align=center| 1922 || [[Bronisław Malinowski (antropolog)|Bronisław Malinowski]] || |
| align=center| 1922 || [[Bronisław Malinowski (antropolog)|Bronisław Malinowski]] || ''[[Argonauci zachodniego Pacyfiku]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[współczynnik humanistyczny]] |
| [[współczynnik humanistyczny]] |
||
| align=center| 1922 || [[Florian Znaniecki]] || |
| align=center| 1922 || [[Florian Znaniecki]] || ''[[Wstęp do socjologii (utwór)|Wstęp do socjologii]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[pamięć zbiorowa]] |
| [[pamięć zbiorowa]] |
||
| align=center| [[1925]] || [[Maurice Halbwachs]] || |
| align=center| [[1925]] || [[Maurice Halbwachs]] || ''[[Społeczne ramy pamięci]]'' |
||
|- |
|- |
||
| analiza społecznego uwarunkowania myślenia |
| analiza społecznego uwarunkowania myślenia |
||
| align=center| [[1929]] || [[Karl Mannheim]] || |
| align=center| [[1929]] || [[Karl Mannheim]] || ''[[Ideologia i utopia]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[komunikacja symboliczna]] |
| [[komunikacja symboliczna]] |
||
| align=center| [[1934]] || [[George Mead|George Herbert Mead]] || |
| align=center| [[1934]] || [[George Mead|George Herbert Mead]] || ''[[Umysł, osobowość i społeczeństwo]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[uogólniony inny]] |
| [[uogólniony inny]] |
||
| align=center| 1934 || [[George Mead|George Herbert Mead]] || |
| align=center| 1934 || [[George Mead|George Herbert Mead]] || ''[[Umysł, osobowość i społeczeństwo]]'' |
||
|- |
|- |
||
| mechanizm przyjmowania ról |
| mechanizm przyjmowania ról |
||
| align=center| 1934 || [[George Mead|George Herbert Mead]] || |
| align=center| 1934 || [[George Mead|George Herbert Mead]] || ''[[Umysł, osobowość i społeczeństwo]]'' |
||
|- |
|- |
||
| technika [[socjometria|socjometryczna]] |
| technika [[socjometria|socjometryczna]] |
||
| align=center| 1934 || [[Jacob Moreno]] || |
| align=center| 1934 || [[Jacob Moreno]] || ''[[Who Shall Survive]]'' |
||
|- |
|- |
||
| zależności między kulturą i [[osobowość|osobowością]] |
| zależności między kulturą i [[osobowość|osobowością]] |
||
| align=center| 1934 || [[Ruth Benedict]] || |
| align=center| 1934 || [[Ruth Benedict]] || ''[[Wzory kultury]]'' |
||
|- |
|- |
||
| ujęcie cywilizacji jako społeczności |
| ujęcie cywilizacji jako społeczności |
||
| align=center| 1934-1961 || [[Arnold Joseph Toynbee]] || |
| align=center| 1934-1961 || [[Arnold Joseph Toynbee]] || ''[[Studium historii]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[teoria systemów]] |
| [[teoria systemów]] |
||
| align=center| [[1937]]-1941 || [[Pitirim Sorokin]] || |
| align=center| [[1937]]-1941 || [[Pitirim Sorokin]] || ''[[Social and Cultural Dynamics]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[interakcjonizm symboliczny]] |
| [[interakcjonizm symboliczny]] |
||
| align=center| 1937-1941 || [[Pitirim Sorokin]] || |
| align=center| 1937-1941 || [[Pitirim Sorokin]] || ''[[Social and Cultural Dynamics]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[instytucja pierwotna|instytucje pierwotne]] i [[instytucja wtórna|wtórne]] |
| [[instytucja pierwotna|instytucje pierwotne]] i [[instytucja wtórna|wtórne]] |
||
| align=center| [[1939]] || [[Abram Kardiner]] || |
| align=center| [[1939]] || [[Abram Kardiner]] || ''[[The Individual and His Society]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[habitus]] |
| [[habitus]] |
||
| align=center| 1939 || [[Norbert Elias]] || |
| align=center| 1939 || [[Norbert Elias]] || ''[[Über der Prozess der Zivilisation]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[prestiż]] jako wyróżnik [[warstwa społeczna|warstw społecznych]] |
| [[prestiż]] jako wyróżnik [[warstwa społeczna|warstw społecznych]] |
||
| align=center| [[1941]] || [[William Warner]] || "[[The social Life of Modern Community]]" |
|||
|- |
|- |
||
| [[Hierarchia potrzeb|teoria potrzeb]] |
| [[Hierarchia potrzeb|teoria potrzeb]] |
||
| align=center| [[1944]] || [[Bronisław Malinowski (antropolog)|Bronisław Malinowski]] || |
| align=center| [[1944]] || [[Bronisław Malinowski (antropolog)|Bronisław Malinowski]] || ''[[Naukowa teoria kultury]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[teoria średniego zasięgu]] |
| [[teoria średniego zasięgu]] |
||
| align=center| [[1949]] || [[Robert K. Merton]] || |
| align=center| [[1949]] || [[Robert K. Merton]] || ''[[Teoria socjologiczna i struktura społeczna]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[teoria grup odniesienia]] |
| [[teoria grup odniesienia]] |
||
| align=center| 1949 || [[Robert K. Merton]] || |
| align=center| 1949 || [[Robert K. Merton]] || ''[[Teoria socjologiczna i struktura społeczna]]'' |
||
|- style="background-color: #d3d3d3;" |
|- style="background-color: #d3d3d3;" |
||
| align=center colspan=4| Odkrycia i koncepcje socjologiczne drugiej połowy [[XX wiek]]u |
| align=center colspan=4| Odkrycia i koncepcje socjologiczne drugiej połowy [[XX wiek]]u |
||
|- |
|- |
||
| próba budowy ogólnej teorii socjologicznej |
| próba budowy ogólnej teorii socjologicznej |
||
| align=center| [[1951]] || [[Talcott Parsons]] || |
| align=center| [[1951]] || [[Talcott Parsons]] || ''[[The Social System]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[AGIL]] |
| [[AGIL]] |
||
| align=center| 1951 || [[Talcott Parsons]] || |
| align=center| 1951 || [[Talcott Parsons]] || ''[[The Social System]]'' |
||
|- |
|- |
||
| typy [[struktura komunikacji|struktur komunikacyjnych]] |
| typy [[struktura komunikacji|struktur komunikacyjnych]] |
||
| align=center| 1951 || [[Harold Leavitt]] || |
| align=center| 1951 || [[Harold Leavitt]] || ''[[Some Effect of Certain Communication Patterns on Group Performance]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[Strukturalizm (socjologia)|strukturalizm]] |
| [[Strukturalizm (socjologia)|strukturalizm]] |
||
| align=center| [[1955]] || [[Claude Lévi-Strauss|Claude Levi-Strauss]] || |
| align=center| [[1955]] || [[Claude Lévi-Strauss|Claude Levi-Strauss]] || ''[[Smutek tropików]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[osobowość statusowa]] |
| [[osobowość statusowa]] |
||
| align=center| 1955 || [[Ralph Linton]] || |
| align=center| 1955 || [[Ralph Linton]] || ''[[Kulturowe podstawy osobowości]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[osobowość modalna]] |
| [[osobowość modalna]] |
||
| align=center| 1955 || [[Ralph Linton]] || |
| align=center| 1955 || [[Ralph Linton]] || ''[[Kulturowe podstawy osobowości]]'' |
||
|- |
|- |
||
| konfliktowy model społeczeństwa |
| konfliktowy model społeczeństwa |
||
| align=center| [[1957]] || [[Ralf Dahrendorf|Ralph Dahrendorf]] || |
| align=center| [[1957]] || [[Ralf Dahrendorf|Ralph Dahrendorf]] || ''[[Soziale Klassen und Klassenkonflikt in der industriallen Gesellschaft]]'' |
||
|- |
|- |
||
| koncepcja [[Struktura głęboka (socjologia)|struktury głębokiej]] |
| koncepcja [[Struktura głęboka (socjologia)|struktury głębokiej]] |
||
| align=center| [[1958]] || [[Claude Lévi-Strauss|Claude Levi-Strauss]] || |
| align=center| [[1958]] || [[Claude Lévi-Strauss|Claude Levi-Strauss]] || ''[[Antropologia strukturalna]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[yryesyenie imperatzwnie skoordznowane|ZIS]] |
| [[yryesyenie imperatzwnie skoordznowane|ZIS]] |
||
| align=center| 1958 || [[Ralf Dahrendorf|Ralph Dahrendorf]] || |
| align=center| 1958 || [[Ralf Dahrendorf|Ralph Dahrendorf]] || ''[[Out of Utopia]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[perspektywa dramaturgiczna]] |
| [[perspektywa dramaturgiczna]] |
||
| align=center| [[1959]] || [[Erving Goffman]] || |
| align=center| [[1959]] || [[Erving Goffman]] || ''[[Człowiek w teatrze życia codziennego]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[rama odniesienia]] |
| [[rama odniesienia]] |
||
| align=center| 1959 || [[Erving Goffman]] || |
| align=center| 1959 || [[Erving Goffman]] || ''[[Człowiek w teatrze życia codziennego]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[teoria wymiany]] |
| [[teoria wymiany]] |
||
| align=center| [[1961]] || [[George Homans]] || |
| align=center| [[1961]] || [[George Homans]] || ''[[Social Behavior]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[interakcja zogniskowana|interakcje zogniskowane]] i [[intrakcja niezogniskowana|niezogniskowane]] |
| [[interakcja zogniskowana|interakcje zogniskowane]] i [[intrakcja niezogniskowana|niezogniskowane]] |
||
| align=center| 1961 || [[Erving Goffman]] || |
| align=center| 1961 || [[Erving Goffman]] || ''[[Encounters: Two Studies in the Sociology of Interaction]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[ |
| [[marginalizacja społeczna|ekskluzja]] |
||
| align=center| [[1963]] || [[Michel Foucault]] || |
| align=center| [[1963]] || [[Michel Foucault]] || ''[[Narodziny kliniki]]'' |
||
|- |
|- |
||
| triada [[eksternalizacja]]-[[obiektywizacja]]-[[internalizacja]] |
| triada [[eksternalizacja]]-[[obiektywizacja]]-[[internalizacja]] |
||
| align=center| [[1966]] || [[Peter Berger]], [[Thomas Luckmann]] || |
| align=center| [[1966]] || [[Peter Berger]], [[Thomas Luckmann]] || ''[[Społeczne tworzenie rzeczywistości]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[uprawomocnienie]] [[świat społeczny|społecznego świata]] |
| [[uprawomocnienie]] [[świat społeczny|społecznego świata]] |
||
| align=center| 1966 || [[Peter Berger]], [[Thomas Luckmann]] || |
| align=center| 1966 || [[Peter Berger]], [[Thomas Luckmann]] || ''[[Społeczne tworzenie rzeczywistości]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[eksperyment przerywania]] |
| [[eksperyment przerywania]] |
||
| align=center| [[1967]] || [[Harold Garfinkel]] || |
| align=center| [[1967]] || [[Harold Garfinkel]] || ''[[Studies in Ethnomethodology]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[formacje dyskursywne]] |
| [[formacje dyskursywne]] |
||
| align=center| [[1969]] || [[Michel Foucault]] || |
| align=center| [[1969]] || [[Michel Foucault]] || ''[[Archeologia wiedzy]]'' |
||
|- |
|- |
||
| początek [[analiza sieciowa|analizy sieciowej]] |
| początek [[analiza sieciowa|analizy sieciowej]] |
||
| align=center| 1969 || || |
| align=center| 1969 || || ''[[Social Networks in Urban Situations]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[struktura sieci społecznych]] |
| [[struktura sieci społecznych]] |
||
| align=center| [[1972]] || [[Richard Emerson]] || |
| align=center| [[1972]] || [[Richard Emerson]] || ''[[Exchange Theory]]'' |
||
|- |
|- |
||
| początek badań nad społecznym zachowaniem [[szympans]]ów |
| początek badań nad społecznym zachowaniem [[szympans]]ów |
||
| align=center| [[1974]] || [[Jane Goodall]] || |
| align=center| [[1974]] || [[Jane Goodall]] || ''[[W cieniu człowieka]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[Teoria systemów-światów|system światowy]] |
| [[Teoria systemów-światów|system światowy]] |
||
| align=center| [[1974]] || [[Immanuel Wallerstein]] || |
| align=center| [[1974]] || [[Immanuel Wallerstein]] || ''[[The Modern World System]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[społeczeństwa owadów]], początek [[socjobiologia|socjobiologii]] |
| [[społeczeństwa owadów]], początek [[socjobiologia|socjobiologii]] |
||
| align=center| [[1975]] || [[Edward Osborne Wilson]] || |
| align=center| [[1975]] || [[Edward Osborne Wilson]] || ''[[Socjobiologia (utwór)|Socjobiologia]]'' |
||
|- |
|- |
||
| koncepcja [[mem]]u |
| koncepcja [[mem]]u |
||
| align=center| [[1976]] || [[Richard Dawkins]] || |
| align=center| [[1976]] || [[Richard Dawkins]] || ''[[Samolubny gen]]'' |
||
|- |
|- |
||
| manifest [[Postmodernizm (filozofia)|postmodernizmu]] |
| manifest [[Postmodernizm (filozofia)|postmodernizmu]] |
||
| align=center| [[1979]] || [[Jean-François Lyotard]] || |
| align=center| [[1979]] || [[Jean-François Lyotard]] || ''[[Kondycja ponowoczesna]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[racjonalność komunikacyjna]] |
| [[racjonalność komunikacyjna]] |
||
| align=center| [[1981]] || [[Jürgen Habermas]] || |
| align=center| [[1981]] || [[Jürgen Habermas]] || ''[[Teoria działania komunikacyjnego]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[mutacja symboliczna]] |
| [[mutacja symboliczna]] |
||
| align=center| [[1982]] || [[Niklas Luhmann]] || |
| align=center| [[1982]] || [[Niklas Luhmann]] || ''[[The Differentiation of Society]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[teoria strukturacji]] |
| [[teoria strukturacji]] |
||
| align=center| [[1984]] || [[Anthony Giddens]] || |
| align=center| [[1984]] || [[Anthony Giddens]] || ''[[Stanowienie społeczeństwa]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[fakcja społeczna]] |
| [[fakcja społeczna]] |
||
| align=center| [[1985]] || [[Pierre Bourdieu]] || |
| align=center| [[1985]] || [[Pierre Bourdieu]] || ''[[Social Space and the Genesis of Groups]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[społeczeństwo ryzyka]] |
| [[społeczeństwo ryzyka]] |
||
Linia 421: | Linia 419: | ||
|- |
|- |
||
| [[teoria solidarności grupowej]] |
| [[teoria solidarności grupowej]] |
||
| align=center| [[1987]] || [[Michael Hechter]] || |
| align=center| [[1987]] || [[Michael Hechter]] || ''[[Principles of Group Solidarity]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[System autopoietyczny|system autopojetyczny]] |
| [[System autopoietyczny|system autopojetyczny]] |
||
| align=center| [[1990]] || [[Niklas Luhmann]] || |
| align=center| [[1990]] || [[Niklas Luhmann]] || ''[[The Autopoiesis of Social System]]'' |
||
|- |
|- |
||
| koncepcja pola |
| koncepcja pola |
||
| align=center| [[1992]] || [[Pierre Bourdieu]] || |
| align=center| [[1992]] || [[Pierre Bourdieu]] || ''[[Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego]]'' |
||
|- |
|- |
||
| symbole jako ekwiwalenty alfabetu [[genetyka|genetycznego]] |
| symbole jako ekwiwalenty alfabetu [[genetyka|genetycznego]] |
||
| align=center| [[1995]] || [[Gerhard Lenski]], [[Patrick Nolan]] || |
| align=center| [[1995]] || [[Gerhard Lenski]], [[Patrick Nolan]] || ''[[Human Societes. An Introduction to Macrosociology]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[gender]] |
| [[gender]] |
||
| align=center| 1995 || [[Richard Udry]] || |
| align=center| 1995 || [[Richard Udry]] || ''[[Sociology and Biology: What Biology Do Sociologists Need to Know]]'' |
||
|- |
|- |
||
| koncepcja [[zderzenie cywilizacji|zderzenia cywilizacyjnego]] |
| koncepcja [[zderzenie cywilizacji|zderzenia cywilizacyjnego]] |
||
| align=center| [[1996]] || [[Samuel Huntington]] || |
| align=center| [[1996]] || [[Samuel P. Huntington]] || ''[[Zderzenie cywilizacji (utwór)|Zderzenie cywilizacji]]'' |
||
|- |
|- |
||
| [[społeczeństwo sieciowe]] |
| [[społeczeństwo sieciowe]] |
||
| align=center| 1996 || [[Manuel Castells]] || |
| align=center| 1996 || [[Manuel Castells]] || ''[[The Rise of the Network Society]]'' |
||
|} |
|} |
||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
||
⚫ | |||
* [[Główne nurty w historii socjologii i ich przedstawiciele]] |
|||
⚫ | |||
{{Historia nauki}} |
|||
{{Działy socjologii}} |
|||
{{Kontrola autorytatywna}} |
|||
[[Kategoria:Historia według |
[[Kategoria:Historia według tematyki|Socjologii, Historia]] |
||
[[Kategoria:Socjologia]] |
[[Kategoria:Socjologia]] |
||
[[Kategoria:Strony przeglądowe |
[[Kategoria:Strony przeglądowe – historia]] |
||
[[Kategoria:Literatura socjologiczna]] |
Wersja z 19:58, 22 maj 2024
Historia socjologii, w zależności od sposobu widzenia jej przedmiotu, może obejmować różne zakresy. Jerzy Szacki wyróżnia trzy zakresy historii socjologii:
- Historia socjologii jako takiej, czyli wszelkich działań prowadzonych pod szyldem „socjologii” począwszy od Auguste’a Comte’a – twórcy nazwy nauki. Podejście takie prowadzi jednak, z jednej strony, do przesadnego eksponowania wielu mniej ważnych autorów będących „socjologami” z nazwy, z drugiej – do pomijania innych, którzy nimi nie byli, ale przyczynili się do rozwoju nauki.
- Historia myśli socjologicznej, która dotyczy zagadnień związanych z rozwojem problemów socjologicznych znajdujących się w ośrodku zainteresowań socjologii współczesnej. Obejmuje myślicieli, którzy podejmowali takie problemy, nawet jeśli sami nie uważali się za socjologów lub nawet nigdy o socjologii nie słyszeli, czy też się od niej odżegnywali.
- Historia analizy socjologicznej zajmuje się rozwojem naukowej analizy badania zjawisk społecznych, czyli ważniejszymi socjologami i ich wypowiedziami, o ile przyczynili się oni do szczególnych osiągnięć badawczych, odpowiadających przyjętym przez badacza standardom naukowości. Wtedy należałoby dokonać rozdziału pomiędzy właściwą nauką społeczną a wczesną socjologią, która nauką jeszcze nie była, i myślą socjologiczną.
Spór o to, kiedy właściwie zaczyna się historia socjologii jest, zdaniem Szackiego, bezzasadny. Na jednym jego biegunie znajdują się bowiem opinie, że socjologia istniała niemal zawsze i wszędzie, gdyż zgodnie ze słowami Émile’a Durkheima: „Ludzie nie czekali na pojawienie się nauki społecznej, by wytworzyć sobie ideę prawa, moralności, rodziny, państwa, a nawet społeczeństwa, ponieważ bez tych idei nie mogliby się w życiu obejść”. Drugim skrajnym podejściem jest stwierdzenie, że socjologia nie istnieje nawet do tej pory, ponieważ nie spełnia jeszcze zasad naukowości jak np. fizyka (nie dysponuje równie niezawodnymi metodami naukowymi). Każde ze stanowisk zależy od przyjętego poglądu na to, czym jest socjologia i co jest w niej najważniejsze. Zdaniem Szackiego historia myśli socjologicznej najpełniej przedstawia historyczne tło socjologii współczesnej oraz ukazuje kolejne rewolucje, przez które przeszło myślenie o życiu społecznym. Szacki wymienia cztery takie rewolucje:
- wyodrębnienie porządku ludzkiego z porządku przyrody (starożytni myśliciele greccy);
- odróżnienie społeczeństwa od państwa (czasy nowożytne, zwłaszcza XVII i XVIII wiek);
- uczynienie społeczeństwa przedmiotem systematycznej refleksji oraz stworzenie pojęcia nauki o społeczeństwie (XIX wiek);
- unaukowienie refleksji o społeczeństwie (wciąż trwa).
Na podstawie
- Szacki, Jerzy „Historia myśli socjologicznej”.PWN, Warszawa 2006. ISBN 83-01-13844-0.
Historia ważniejszych odkryć i koncepcji socjologicznych w zestawieniu chronologicznym