Historia socjologii: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Linia 40: | Linia 40: | ||
|- |
|- |
||
| przeciwstawienie [[państwo Boże|państwa Bożego]] i świeckiego |
| przeciwstawienie [[państwo Boże|państwa Bożego]] i świeckiego |
||
| align=center| [[413]]-426 || [[Augustyn z Hippony|święty Augustyn]] || "[[O państwie Bożym]]" |
| align=center| [[413]]-426 || [[Augustyn z Hippony|święty Augustyn]] || "[[Państwo Boże|O państwie Bożym]]" |
||
|- |
|- |
||
| podział pracy |
| podział pracy |
||
| align=center| [[1225]]-1273 || [[święty Tomasz z Akwinu]] || "[[Suma teologiczna]]" |
| align=center| [[1225]]-1273 || [[Tomasz z Akwinu|święty Tomasz z Akwinu]] || "[[Summa theologiae|Suma teologiczna]]" |
||
|- |
|- |
||
| hierarchiczny schemat społeczeństwa |
| hierarchiczny schemat społeczeństwa |
||
| align=center| 1225-1273 || [[święty Tomasz z Akwinu]] || "[[Suma teologiczna]]" |
| align=center| 1225-1273 || [[Tomasz z Akwinu|święty Tomasz z Akwinu]] || "[[Summa theologiae|Suma teologiczna]]" |
||
|- |
|- |
||
| pierwsza nowożytna [[utopia]] |
| pierwsza nowożytna [[utopia]] |
||
| align=center| [[1516]] || [[ |
| align=center| [[1516]] || [[Tomasz More|Tomasz Morus]] || "[[Utopia (utwór)|Utopia]]" |
||
|- |
|- |
||
| pierwsze dyrektywy [[ |
| pierwsze dyrektywy [[Inżynieria społeczna|socjotechniczne]] |
||
| align=center| [[1532]] || [[Niccolò Machiavelli]] || "[[Książę (utwór)|Książę]]" |
| align=center| [[1532]] || [[Niccolò Machiavelli]] || "[[Książę (utwór)|Książę]]" |
||
|- |
|- |
||
Linia 78: | Linia 78: | ||
| align=center| [[1739]]-1740 || [[David Hume]] || "[[Traktat o naturze ludzkiej]]" |
| align=center| [[1739]]-1740 || [[David Hume]] || "[[Traktat o naturze ludzkiej]]" |
||
|- |
|- |
||
| [[ |
| [[Obserwacja (nauki społeczne)|metoda obserwacji]] |
||
| align=center| [[1748]] || [[Monteskiusz|Montesquieu]] || "[[O duchu praw]]" |
| align=center| [[1748]] || [[Monteskiusz|Montesquieu]] || "[[O duchu praw]]" |
||
|- |
|- |
||
Linia 85: | Linia 85: | ||
|- |
|- |
||
| rozdzielenie pojęć [[natura|natury]] i [[kultura|kultury]] |
| rozdzielenie pojęć [[natura|natury]] i [[kultura|kultury]] |
||
| align=center| [[1762]] || [[Jan Jakub Rousseau]] || "[[Umowa społeczna (utwór)|Umowa społeczna]]" |
| align=center| [[1762]] || [[Jean-Jacques Rousseau|Jan Jakub Rousseau]] || "[[Umowa społeczna (utwór)|Umowa społeczna]]" |
||
|- |
|- |
||
| krytyka społeczeństwa jako wytwórcy sztucznych [[potrzeba|potrzeb]] |
| krytyka społeczeństwa jako wytwórcy sztucznych [[potrzeba|potrzeb]] |
||
| align=center| 1762 || [[Jan Jakub Rousseau]] || "[[Umowa społeczna (utwór)|Umowa społeczna]]" |
| align=center| 1762 || [[Jean-Jacques Rousseau|Jan Jakub Rousseau]] || "[[Umowa społeczna (utwór)|Umowa społeczna]]" |
||
|- |
|- |
||
| fazy rozwoju społecznego:[[dzikość]], [[barbarzyństwo]], [[cywilizacja]] |
| fazy rozwoju społecznego:[[dzikość]], [[Barbarzyńca|barbarzyństwo]], [[cywilizacja]] |
||
| align=center| [[1767]] || [[Adam Ferguson]] || "[[An Essay on the History of Civil Society]]" |
| align=center| [[1767]] || [[Adam Ferguson]] || "[[An Essay on the History of Civil Society]]" |
||
|- |
|- |
||
| [[samoregulacja]] ładu społecznego |
| [[Homeostaza|samoregulacja]] ładu społecznego |
||
| align=center| [[1776]] || [[Adam Smith]] || "[[Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów]]" |
| align=center| [[1776]] || [[Adam Smith]] || "[[Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów]]" |
||
|- |
|- |
||
| [[naród]] |
| [[naród]] |
||
| align=center| [[1784]]-1791 || [[Johann Herder|Johann Gottfried von Herder]] || "[[Myśli o filozofii dziejów]]" |
| align=center| [[1784]]-1791 || [[Johann Gottfried Herder|Johann Gottfried von Herder]] || "[[Myśli o filozofii dziejów]]" |
||
|- |
|- |
||
| determinizm geograficzny |
| determinizm geograficzny |
||
| align=center| 1784-1791 || [[Johann Herder|Johann Gottfried von Herder]] || "[[Myśli o filozofii dziejów]]" |
| align=center| 1784-1791 || [[Johann Gottfried Herder|Johann Gottfried von Herder]] || "[[Myśli o filozofii dziejów]]" |
||
|- |
|- |
||
| konserwatywna myśl społeczna |
| konserwatywna myśl społeczna |
||
Linia 141: | Linia 141: | ||
|- |
|- |
||
| postulat zmatematyzowania nauk społecznych |
| postulat zmatematyzowania nauk społecznych |
||
| align=center| [[1848]] || [[Lambert Quételet]] || "[[Układ społeczny i jego prawa]]" |
| align=center| [[1848]] || [[Adolphe Quételet|Lambert Quételet]] || "[[Układ społeczny i jego prawa]]" |
||
|- |
|- |
||
| ogólne zasady [[liberalizm]]u |
| ogólne zasady [[liberalizm]]u |
||
Linia 159: | Linia 159: | ||
|- |
|- |
||
| [[norma społeczna]] |
| [[norma społeczna]] |
||
| align=center| [[1869]] || [[Lambert Quételet]] || "[[Physique sociale]]" |
| align=center| [[1869]] || [[Adolphe Quételet|Lambert Quételet]] || "[[Physique sociale]]" |
||
|- |
|- |
||
| badania [[ewolucja kultury|ewolucji kultury]] |
| badania [[ewolucja kultury|ewolucji kultury]] |
||
| align=center| [[1871]] || [[Edward Burnett Tylor|Edward Tylor]] || "[[Cywilizacja pierwotna]]" |
| align=center| [[1871]] || [[Edward Burnett Tylor|Edward Tylor]] || "[[Cywilizacja pierwotna]]" |
||
|- |
|- |
||
| [[instytucja społeczna]] |
| [[Instytucja (socjologia)|instytucja społeczna]] |
||
| align=center| [[1876]]-1896 || [[Herbert Spencer]] || "[[Zasady socjologii]]" |
| align=center| [[1876]]-1896 || [[Herbert Spencer]] || "[[Zasady socjologii]]" |
||
|- |
|- |
||
Linia 235: | Linia 235: | ||
| align=center| 1912 || [[Florian Znaniecki]], [[William Thomas]] || |
| align=center| 1912 || [[Florian Znaniecki]], [[William Thomas]] || |
||
|- |
|- |
||
| [[case study]], początek [[ |
| [[case study]], początek [[Szkoła chicagowska (socjologia)|szkoły chicagowskiej]] |
||
| align=center| [[1915]] || [[Robert Park|Robert Ezra Park]] || "[[The City (utwór)|The City]]" |
| align=center| [[1915]] || [[Robert Park|Robert Ezra Park]] || "[[The City (utwór)|The City]]" |
||
|- |
|- |
||
Linia 268: | Linia 268: | ||
| align=center| 1921 || [[Robert Park|Robert Ezra Park]] || "[[Introduction to the Science of Sociology]]" |
| align=center| 1921 || [[Robert Park|Robert Ezra Park]] || "[[Introduction to the Science of Sociology]]" |
||
|- |
|- |
||
| [[działanie społeczne]] |
| [[Działanie (socjologia)#Działanie społeczne|działanie społeczne]] |
||
| align=center| [[1922]] || [[Max Weber]] || "[[Gospodarka i społeczeństwo]]" |
| align=center| [[1922]] || [[Max Weber]] || "[[Gospodarka i społeczeństwo]]" |
||
|- |
|- |
||
Linia 274: | Linia 274: | ||
| align=center| 1922 || [[Max Weber]] || "[[Gospodarka i społeczeństwo]]" |
| align=center| 1922 || [[Max Weber]] || "[[Gospodarka i społeczeństwo]]" |
||
|- |
|- |
||
| początek [[ |
| początek [[Funkcjonalizm (socjologia)|funkcjonalizmu]] w socjologii |
||
| align=center| 1922 || [[Bronisław Malinowski (antropolog)|Bronisław Malinowski]] || "[[Argonauci |
| align=center| 1922 || [[Bronisław Malinowski (antropolog)|Bronisław Malinowski]] || "[[Argonauci zachodniego Pacyfiku]]" |
||
|- |
|- |
||
| [[współczynnik humanistyczny]] |
| [[współczynnik humanistyczny]] |
||
Linia 319: | Linia 319: | ||
| align=center| [[1941]] || [[William Warner]] || "[[The social Life of Modern Community]]" |
| align=center| [[1941]] || [[William Warner]] || "[[The social Life of Modern Community]]" |
||
|- |
|- |
||
| [[teoria potrzeb]] |
| [[Hierarchia potrzeb|teoria potrzeb]] |
||
| align=center| [[1944]] || [[Bronisław Malinowski (antropolog)|Bronisław Malinowski]] || "[[Naukowa teoria kultury]]" |
| align=center| [[1944]] || [[Bronisław Malinowski (antropolog)|Bronisław Malinowski]] || "[[Naukowa teoria kultury]]" |
||
|- |
|- |
||
Linia 339: | Linia 339: | ||
| align=center| 1951 || [[Harold Leavitt]] || "[[Some Effect of Certain Communication Patterns on Group Performance]]" |
| align=center| 1951 || [[Harold Leavitt]] || "[[Some Effect of Certain Communication Patterns on Group Performance]]" |
||
|- |
|- |
||
| [[strukturalizm]] |
| [[Strukturalizm (socjologia)|strukturalizm]] |
||
| align=center| [[1955]] || [[Claude Lévi-Strauss|Claude Levi-Strauss]] || "[[Smutek tropików]]" |
| align=center| [[1955]] || [[Claude Lévi-Strauss|Claude Levi-Strauss]] || "[[Smutek tropików]]" |
||
|- |
|- |
||
Linia 351: | Linia 351: | ||
| align=center| [[1957]] || [[Ralf Dahrendorf|Ralph Dahrendorf]] || "[[Soziale Klassen und Klassenkonflikt in der industriallen Gesellschaft]]" |
| align=center| [[1957]] || [[Ralf Dahrendorf|Ralph Dahrendorf]] || "[[Soziale Klassen und Klassenkonflikt in der industriallen Gesellschaft]]" |
||
|- |
|- |
||
| koncepcja [[ |
| koncepcja [[Struktura głęboka (socjologia)|struktury głębokiej]] |
||
| align=center| [[1958]] || [[Claude Lévi-Strauss|Claude Levi-Strauss]] || "[[Antropologia strukturalna]]" |
| align=center| [[1958]] || [[Claude Lévi-Strauss|Claude Levi-Strauss]] || "[[Antropologia strukturalna]]" |
||
|- |
|- |
||
Linia 393: | Linia 393: | ||
| align=center| [[1974]] || [[Jane Goodall]] || "[[W cieniu człowieka]]" |
| align=center| [[1974]] || [[Jane Goodall]] || "[[W cieniu człowieka]]" |
||
|- |
|- |
||
| [[system światowy]] |
| [[Teoria systemów-światów|system światowy]] |
||
| align=center| [[1974]] || [[Immanuel Wallerstein]] || "[[The Modern World System]]" |
| align=center| [[1974]] || [[Immanuel Wallerstein]] || "[[The Modern World System]]" |
||
|- |
|- |
||
Linia 423: | Linia 423: | ||
| align=center| [[1987]] || [[Michael Hechter]] || "[[Principles of Group Solidarity]]" |
| align=center| [[1987]] || [[Michael Hechter]] || "[[Principles of Group Solidarity]]" |
||
|- |
|- |
||
| [[system autopojetyczny]] |
| [[System autopoietyczny|system autopojetyczny]] |
||
| align=center| [[1990]] || [[Niklas Luhmann]] || "[[The Autopoiesis of Social System]]" |
| align=center| [[1990]] || [[Niklas Luhmann]] || "[[The Autopoiesis of Social System]]" |
||
|- |
|- |
Wersja z 12:04, 30 cze 2014
Historia socjologii, w zależności od sposobu widzenia jej przedmiotu, może obejmować różne zakresy. Jerzy Szacki wyróżnia trzy zakresy historii socjologii:
- Historia socjologii jako takiej, czyli wszelkich działań prowadzonych pod szyldem "socjologii" począwszy od Auguste'a Comte'a – twórcy nazwy nauki. Podejście takie prowadzi jednak, z jednej strony, do przesadnego eksponowania wielu mniej ważnych autorów będących "socjologami" z nazwy, z drugiej – do pomijania innych, którzy nimi nie byli, ale przyczynili się do rozwoju nauki.
- Historia myśli socjologicznej, która dotyczy zagadnień związanych z rozwojem problemów socjologicznych znajdujących się w ośrodku zainteresowań socjologii współczesnej. Obejmuje myślicieli, którzy podejmowali takie problemy, nawet jeśli sami nie uważali się za socjologów lub nawet nigdy o socjologii nie słyszeli, czy też się od niej odżegnywali.
- Historia analizy socjologicznej zajmuje się rozwojem naukowej analizy badania zjawisk społecznych, czyli ważniejszymi socjologami i ich wypowiedziami, o ile przyczynili się oni do szczególnych osiągnięć badawczych, odpowiadających przyjętym przez badacza standardom naukowości. Wtedy należałoby dokonać rozdziału pomiędzy właściwą nauką społeczną a wczesną socjologią, która nauką jeszcze nie była, i myślą socjologiczną.
Spór o to, kiedy właściwie zaczyna się historia socjologii jest, zdaniem Szackiego, bezzasadny. Na jednym jego biegunie znajdują się bowiem opinie, że socjologia istniała niemal zawsze i wszędzie, gdyż zgodnie ze słowami Émile'a Durkheima: "Ludzie nie czekali na pojawienie się nauki społecznej, by wytworzyć sobie ideę prawa, moralności, rodziny, państwa, a nawet społeczeństwa, ponieważ bez tych idei nie mogliby się w życiu obejść". Drugim skrajnym podejściem jest stwierdzenie, że socjologia nie istnieje nawet do tej pory, ponieważ nie spełnia jeszcze zasad naukowości jak np. fizyka (nie dysponuje równie niezawodnymi metodami naukowymi). Każde ze stanowisk zależy od przyjętego poglądu na to, czym jest socjologia i co jest w niej najważniejsze. Zdaniem Szackiego historia myśli socjologicznej najpełniej przedstawia historyczne tło socjologii współczesnej oraz ukazuje kolejne rewolucje, przez które przeszło myślenie o życiu społecznym. Szacki wymienia 4 takie rewolucje:
- wyodrębnienie porządku ludzkiego z porządku przyrody (starożytni myśliciele greccy);
- odróżnienie społeczeństwa od państwa (czasy nowożytne, zwłaszcza XVII i XVIII wiek);
- uczynienie społeczeństwa przedmiotem systematycznej refleksji oraz stworzenie pojęcia nauki o społeczeństwie (XIX wiek);
- unaukowienie refleksji o społeczeństwie (wciąż trwa).
Na podstawie
- 1.Szacki Jerzy "Historia myśli socjologicznej".PWN, Warszawa 2006. ISBN 83-01-13844-0.
Historia ważniejszych odkryć i koncepcji socjologicznych w zestawieniu chronologicznym