Isaszeg: Różnice pomiędzy wersjami

Isaszeg
	; Pomnik honwedów
Herb	Flaga
Państwo	Węgry
Komitat	Pest
Powiat	Gödöllő
Powierzchnia	54,83 km²
Populacja (2008); • liczba ludności; • gęstość	; 11 151; 206,93 os./km²
Nr kierunkowy	28
Kod pocztowy	2117
	Położenie na mapie Węgier Isaszeg
	47°31′48″N 19°23′57″E/47,530000 19,399167
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 04:24, 26 kwi 2023

Isaszeg – miasto na Węgrzech, w komitacie Pest, w powiecie Gödöllő.

Położenie

Isaszeg leży 30 km na południe od śródmieścia Budapesztu na obszarze Wzgórz Gödöllő. W granicach miasta przepływa Rákos-patak. Sąsiednie miejscowości to Gödöllő, Dány, Pécel, Valkó i Nagytarcsa.

Historia

Pierwsza wzmianka o miejscowości pojawiła się w dokumencie z 1274 roku pod nazwą Ilsuazg. Odkrycia archeologiczne dowodzą, że okolica była zamieszkała już okresie brązu. W XII wieku został zbudowany tzw. Stary kościół (Öreg templom), który obecnie jest zabytkiem. Właścicielem miejscowości był Sándor, żupan Sybina, a później ród Domoszlói. Tutaj był jeden z ulubionych terenów łowieckich króla Macieja. W 1529 r. trafia w posiadanie rodziny Báthori. Z powodu zarazy w 1536 r. i najazdów tureckich, liczba ludności znacznie spadła. W 1690 r. przybyli tu niemieccy osadnicy. W 1723 r. staje się własnością Antala Grassalkovicha, który osiedla tu najpierw Polaków, a potem Słowaków. Jeszcze przed końcem XIX wieku Polacy ulegli zesłowaczeniu^[2].

Sándor Petőfi bywał tu wielokrotnie w latach 1845–1848.

Dzień zwycięskiej bitwy pod Isaszegiem w dniu 6 kwietnia 1849 roku ogłoszono miejscowym świętem. Jej miejsce upamiętnia pomnik honwedów.

Na południe od miasta w okolicy zwanej Katonapallag znajdują się groby honwedów, które upamiętniają starcie węgierskich wojsk pod dowództwem Artúra Görgeya z armią austriacką. Wśród nich znajduje się również grób nieznanego polskiego kapitana^[3]. Mór Jókai osobiście odwiedzał wieś i zbierał informacje od mieszkańców przed napisaniem powieści „Synowie człowieka o kamiennym sercu”^[4]. Emília Csernovics, wdowa po Jánosu Damjanichu, generale walczącym w węgierskim powstaniu 1848 roku także wielokrotnie przyjeżdżała do Isaszegu i w czasie pobytu przychodziła pod pomnik, by się pomodlić. Cesarz Franciszek Józef również przyjeżdżał tutaj na polowania w czasie, gdy przebywał w Gödöllő.

W 1905 r. oddano do użytku budynek Urzędu Burmistrza, obecny Urząd Miasta.

W 1937 r. wybudowano kościół rzymskokatolicki.

W 1967 r. otworzono skansen, w którym znajduje się stała ekspozycja poświęcona historii regionalnej.

1 lipca 2008 r. prezydent Republiki Węgierskiej László Sólyom nadał miejscowości prawa miejskie.

Zabytki

Stojący na cmentarzu kościół rzymskokatolicki pod wezwaniem św. Marcina, zwany Starym Kościołem (Öregtemplom)
pomnik honwedów (pomnik bitwy pod Isaszegiem stoczonej w czasie powstania węgierskiego w 1848 roku na górze Szobor, dzieło rzeźbiarza Béli Radnaiego).
groby honwedów
arboretum z egzotycznymi drzewami, nie rosnącymi na Węgrzech znajdujące się w połowie drogi do Gödöllő (dawna królewska stacja uprawy sosny)
skansen ze zbiorami dotyczącymi miejscowej historii
„torfowe” stawy rybne dla wędkarzy na potoku Rákos
na północ od miejscowości przebiega Limes Sarmatiae
kamienny krzyż
kaplica Ave Maria poświęcona honwedom z Isaszegu, biorącym udział w powstaniu węgierskim
droga krzyżowa wiodąca z cmentarza na Kalwarię

Generałowie i oficerowie uczestniczący w bitwie pod Isaszegiem

Lajos Aulich – generał, János Damjanich – generał, János Fiala – inżynier, András Gáspár – generał huzarów, Artúr Görgey – generał, Károly Hauszer – major, Kálmán Iglódy – dowódca batalionu, Sándor Illési – pułkownik, János Kaszab – major, György Kmety – dowódca brygady, György Klapka – generał, Lajos Komlóssy – dowódca brygady, József Lord – kapitan, Pál Madách – emisariusz rządowy, Dénes Sárközy – porucznik, Pál Sipos – podporucznik, Józef Wysocki – generał. Lista nie jest pełna.

Media lokalne

Prasa: Isaszeg Önkormányzati Tájékoztató, Isaszegi Hírek Magazin
TV: Isaszeg TV (ITV)

Miejscowości partnerskie

W 2009 roku Isaszeg po raz pierwszy urządził Festiwal Miejscowości Partnerskich.

Przypisy

↑ Isaszeg na stronie Węgierskiego Centralnego Biura Statystycznego (węg.). 1 stycznia 2008.
↑ https://web.archive.org/web/20180315110659/http://www.jokai-bibl.hu/isaszeg_fuzet/isaszeg_fuzet.htm#tortenet_2 Historia Isaszegu od 1274 do 1848 roku.
↑ https://web.archive.org/web/20160421205017/http://www.wysocki.hu/old/irasok/besz/2007okt6.pdf Obchody rocznicy wybudowania grobu polskiego kapitana.
↑ https://web.archive.org/web/20180315110659/http://www.jokai-bibl.hu/isaszeg_fuzet/isaszeg_fuzet.htm#jokai Mór Jókai w Isaszegu.

Bibliografia

Gerevich Tibor: Magyarország román kori emlékei. (Romańskie zabytki na Węgrzech.) Egyetemi nyomda. Budapeszt, 1938.
Gerő, L. (1984): Magyar műemléki ABC. (ABC zabytków architektury węgierskiej) Budapeszt
Gervers-Molnár, V. (1972): A középkori Magyarország rotundái. (Średniowieczne rotundy Węgier). Akadémiai, Budapeszt
Henszlmann, I. (1876): Magyarország ó-keresztyén, román és átmeneti stylü mű-emlékeinek rövid ismertetése (Architektura starochrześcijańska, romańska i przejściowa na Węgrzech). Királyi Magyar Egyetemi Nyomda, Budapeszt

Linki zewnętrzne

[1] Isaszeg na stronie Węgierskiego Centralnego Biura Statystycznego (węg.). 1 stycznia 2008.

[2] ttps://web.archive.org/web/20180315110659/http://www.jokai-bibl.hu/isaszeg_fuzet/isaszeg_fuzet.htm#tortenet_2 Historia Isaszegu od 1274 do 1848 roku.

[3] ttps://web.archive.org/web/20160421205017/http://www.wysocki.hu/old/irasok/besz/2007okt6.pdf Obchody rocznicy wybudowania grobu polskiego kapitana.

[4] ttps://web.archive.org/web/20180315110659/http://www.jokai-bibl.hu/isaszeg_fuzet/isaszeg_fuzet.htm#jokai Mór Jókai w Isaszegu.

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Linia 5: / Linia 5: @@
  |opis zdjęcia                 = Pomnik [[Honvéd|honwedów]]
  |herb                         = HUN Isaszeg Címer.svg
- |flaga                        = Zaszloisa.jpg
+ |flaga                        = Flag of Isaszeg.svg
  |dopełniacz nazwy             =
  |państwo                      = HUN
@@ Linia 13: / Linia 13: @@
  |wysokość                     =
  |rok                          = 2008
- |liczba ludności              = 11151<ref>[http://portal.ksh.hu/pls/portal/cp.hnt_telep?NN=07807 Isaszeg] na stronie [[Węgierskiego Centralnego Biura Statystycznego]] (węg.). 1 stycznia 2008</ref>
+ |liczba ludności              = 11 151<ref>[http://portal.ksh.hu/pls/portal/cp.hnt_telep?NN=07807 Isaszeg] na stronie [[Węgierskiego Centralnego Biura Statystycznego]] (węg.). 1 stycznia 2008.</ref>
  |gęstość zaludnienia          = 206,93
  |numer kierunkowy             = 28
  |kod pocztowy                 = 2117
  |tablice rejestracyjne        =
+ |współrzędne                  = 47°31′48″N 19°23′57″E
- |stopniN = 47 |minutN = 31 |sekundN = 48
- |stopniE = 19 |minutE = 23 |sekundE = 57
  |commons                      = Category:Isaszeg
  |www                          = http://www.isaszeg.hu/
 }}
-'''Isaszeg''' – miasto w [[Komitat Pest|komitacie peszteńskim]], w [[Powiat Gödöllő|powiecie Gödöllő]].
+'''Isaszeg''' – miasto na [[Węgry|Węgrzech]], w [[Komitat Pest|komitacie Pest]], w [[Powiat Gödöllő|powiecie Gödöllő]].
 == Położenie ==
-Isaszeg leży 30 km na południe od śródmieścia [[Budapeszt]]u na obszarze [[Wzgórza Gödöllő|Wzgórz Gödöllő]]. W granicach miasta przepływa [[Rákos-patak]]. Sąsiednie miejscowości to  [[Gödöllő]], [[Dány]], [[Pécel]], [[Valkó]] i [[Nagytarcsa]].
+Isaszeg leży 30 km na południe od śródmieścia [[Budapeszt]]u na obszarze [[Wzgórza Gödöllő|Wzgórz Gödöllő]]. W granicach miasta przepływa [[Rákos-patak]]. Sąsiednie miejscowości to [[Gödöllő]], [[Dány]], [[Pécel]], [[Valkó]] i [[Nagytarcsa]].
 == Historia ==
-Pierwsza wzmianka o miejscowości pojawiła się w dokumencie z 1274 roku pod nazwą ''Ilsuazg''. Odkrycia archeologiczne dowodzą, że okolica była zamieszkała już okresie brązu. W XII wieku został zbudowany tzw. Stary kościół ''(Öreg templom)'', który obecnie jest zabytkiem. Właścicielem miejscowości był Sándor, [[żupan]] [[Sybin]]a, a później ród Domoszlói. Tutaj był jeden z ulubionych terenów łowieckich [[Maciej Korwin|króla Macieja]].  W 1529 r. trafia w posiadanie rodziny Báthori. Z powodu zarazy w 1536 r. i najazdów tureckich, liczba ludności znacznie spadła. W 1690 r. przybyli tu niemieccy osadnicy. W 1723 r. staje się własnością [[Antal Grassalkovich|Antala Grassalkovicha]], który osiedla tu najpierw [[Polacy|Polaków]], a potem [[Słowacy|Słowaków]]. Jeszcze przed końcem XIX wieku Polacy ulegli zesłowaczeniu<ref>http://www.jokai-bibl.hu/isaszeg_fuzet/isaszeg_fuzet.htm#tortenet_2 Historia Isaszegu od 1274 do 1848 roku</ref>.
+Pierwsza wzmianka o miejscowości pojawiła się w dokumencie z 1274 roku pod nazwą ''Ilsuazg''. Odkrycia archeologiczne dowodzą, że okolica była zamieszkała już okresie brązu. W XII wieku został zbudowany tzw. Stary kościół (''Öreg templom''), który obecnie jest zabytkiem. Właścicielem miejscowości był Sándor, [[żupan]] [[Sybin]]a, a później ród Domoszlói. Tutaj był jeden z ulubionych terenów łowieckich [[Maciej Korwin|króla Macieja]]. W 1529 r. trafia w posiadanie rodziny Báthori. Z powodu zarazy w 1536 r. i najazdów tureckich, liczba ludności znacznie spadła. W 1690 r. przybyli tu niemieccy osadnicy. W 1723 r. staje się własnością [[Antal Grassalkovich|Antala Grassalkovicha]], który osiedla tu najpierw [[Polacy|Polaków]], a potem [[Słowacy|Słowaków]]. Jeszcze przed końcem XIX wieku Polacy ulegli zesłowaczeniu<ref>https://web.archive.org/web/20180315110659/http://www.jokai-bibl.hu/isaszeg_fuzet/isaszeg_fuzet.htm#tortenet_2 Historia Isaszegu od 1274 do 1848 roku.</ref>.
 [[Sándor Petőfi]] bywał tu wielokrotnie w latach 1845–1848.
 Dzień zwycięskiej [[Bitwa pod Isaszeg|bitwy pod Isaszegiem]] w dniu 6 kwietnia 1849 roku ogłoszono miejscowym świętem. Jej miejsce upamiętnia pomnik [[Honvéd|honwedów]].
-Na południe od miasta w okolicy zwanej Katonapallag znajdują się groby honwedów, które upamiętniają starcie węgierskich wojsk pod dowództwem [[Artúr Görgey|Artúra Görgeya]] z armią austriacką. Wśród nich znajduje się również grób nieznanego polskiego kapitana<ref>http://www.wysocki.hu/old/irasok/besz/2007okt6.pdf Obchody rocznicy wybudowania grobu polskiego kapitana</ref>. [[Mór Jókai]] osobiście odwiedzał wieś i zbierał informacje od mieszkańców przed napisaniem powieści „Synowie człowieka o kamiennym sercu”<ref>http://www.jokai-bibl.hu/isaszeg_fuzet/isaszeg_fuzet.htm#jokai Mór Jókai w Isaszegu</ref>.
+Na południe od miasta w okolicy zwanej Katonapallag znajdują się groby honwedów, które upamiętniają starcie węgierskich wojsk pod dowództwem [[Artúr Görgey|Artúra Görgeya]] z armią austriacką. Wśród nich znajduje się również grób nieznanego polskiego kapitana<ref>https://web.archive.org/web/20160421205017/http://www.wysocki.hu/old/irasok/besz/2007okt6.pdf Obchody rocznicy wybudowania grobu polskiego kapitana.</ref>. [[Mór Jókai]] osobiście odwiedzał wieś i zbierał informacje od mieszkańców przed napisaniem powieści „Synowie człowieka o kamiennym sercu”<ref>https://web.archive.org/web/20180315110659/http://www.jokai-bibl.hu/isaszeg_fuzet/isaszeg_fuzet.htm#jokai Mór Jókai w Isaszegu.</ref>.
-Emília Csernovics, wdowa po [[János Damjanich|Jánosu Damjanichu]], generale walczącym w [[Powstanie węgierskie 1848|węgierskim powstaniu 1848 roku]] także wielokrotnie przyjeżdżała do Isaszegu i w czasie pobytu przychodziła pod pomnik, by się pomodlić. Cesarz [[Franciszek Józef I|Franciszek Józef]] również przyjeżdżał tutaj na polowania w czasie, gdy przebywał w [[Gödöllő]].
+Emília Csernovics, wdowa po [[János Damjanich|Jánosu Damjanichu]], generale walczącym w [[Powstanie węgierskie (1848–1849)|węgierskim powstaniu 1848 roku]] także wielokrotnie przyjeżdżała do Isaszegu i w czasie pobytu przychodziła pod pomnik, by się pomodlić. Cesarz [[Franciszek Józef I|Franciszek Józef]] również przyjeżdżał tutaj na polowania w czasie, gdy przebywał w [[Gödöllő]].
 W 1905 r. oddano do użytku budynek Urzędu Burmistrza, obecny Urząd Miasta.
-W 1937 r. wybudowano kościół rzymsko–katolicki.
+W 1937 r. wybudowano kościół rzymskokatolicki.
 W 1967 r. otworzono [[skansen]], w którym znajduje się stała ekspozycja poświęcona historii regionalnej.
@@ Linia 47: / Linia 46: @@
 == Zabytki ==
-* Stojący na cmentarzu kościół rzymsko–katolicki pod wezwaniem [[Marcin z Tours|św. Marcina]], zwany Starym Kościołem, ''(Öregtemplom)''
+* Stojący na cmentarzu kościół rzymskokatolicki pod wezwaniem [[Marcin z Tours|św. Marcina]], zwany Starym Kościołem (''Öregtemplom'')
-* pomnik [[Honvéd|honwedów]] (pomnik [[Bitwa pod Isaszeg|bitwy pod Isaszegiem]] stoczonej w czasie  [[Powstanie węgierskie 1848|powstania węgierskiego w 1848 roku]] na górze Szobor, dzieło rzeźbiarza [[Béla Radnai|Béli Radnaiego]]).
+* pomnik [[Honvéd|honwedów]] (pomnik [[Bitwa pod Isaszeg|bitwy pod Isaszegiem]] stoczonej w czasie [[Powstanie węgierskie (1848–1849)|powstania węgierskiego w 1848 roku]] na górze Szobor, dzieło rzeźbiarza [[Béla Radnai|Béli Radnaiego]]).
 * groby honwedów
 * [[arboretum]] z egzotycznymi drzewami, nie rosnącymi na Węgrzech znajdujące się w połowie drogi do Gödöllő (dawna królewska stacja uprawy sosny)
 * skansen ze zbiorami dotyczącymi miejscowej historii
-* „torfowe” stawy rybne dla wędkarzy na potoku [[ Rákos-patak|Rákos]]
+* „torfowe” stawy rybne dla wędkarzy na potoku [[Rákos-patak|Rákos]]
 * na północ od miejscowości przebiega [[Limes Sarmatiae]]
 * kamienny krzyż
 * kaplica Ave Maria poświęcona honwedom z Isaszegu, biorącym udział w powstaniu węgierskim
 * droga krzyżowa wiodąca z cmentarza na Kalwarię
-== Sławni ludzie ==
-* 15.09.1924 urodził się tu [[György Lázár]] komunistyczny polityk, premier.
-* 1.09.1871 urodził się tu Ferenc Ripka, dziennikarz i polityk,  autor albumu pod tytułem „Erzsébet királyné Gödöllőn” ''Królowa Elżbieta w Gödöllő'', były burmistrz Budapesztu.
-* 13.03.1979 urodził się tu Balázs Benik, zawodnik rajdowy, trzykrotny mistrz Węgier.
-* 18.07.1940 urodził się Zoltán Takács, artysta malarz.
-* 4.07.1937 urodził się József Ruszt, reżyser, laureat [[Nagroda Kossutha|nagrody Kossutha]] i [[Nagroda Mari Jászai|nagrody Mari Jászai]].
-* 29.08.1984 urodził się tu Richárd Kalocsai, fotoreporter czasopisma ''Reformátusok Lapja''.
 == Generałowie i oficerowie uczestniczący w bitwie pod Isaszegiem ==
@@ Linia 87: / Linia 78: @@
 W 2009 roku Isaszeg po raz pierwszy urządził Festiwal Miejscowości Partnerskich.
+== Przypisy ==
 {{Przypisy}}
@@ Linia 93: / Linia 85: @@
 * Gerő, L. (1984): Magyar műemléki ABC. (ABC zabytków architektury węgierskiej) Budapeszt
 * Gervers-Molnár, V. (1972): A középkori Magyarország rotundái. (Średniowieczne rotundy Węgier). Akadémiai, Budapeszt
-* Henszlmann, I. (1876): ''Magyarország ó-keresztyén, román és átmeneti stylü mű-emlékeinek rövid ismertetése'', (Architektura starochrześcijańska, romańska i przejściowa na Węgrzech). Királyi Magyar Egyetemi Nyomda, Budapeszt
+* Henszlmann, I. (1876): ''Magyarország ó-keresztyén, román és átmeneti stylü mű-emlékeinek rövid ismertetése'' (Architektura starochrześcijańska, romańska i przejściowa na Węgrzech). Királyi Magyar Egyetemi Nyomda, Budapeszt
 == Linki zewnętrzne ==
@@ Linia 100: / Linia 92: @@
 * [http://www.civertan.hu/legifoto/legifoto.php?page_level=251 Galeria zdjęć lotniczych Isaszegu]
+{{Kontrola autorytatywna}}
-[[Kategoria:Komitat Pest]]
-[[Kategoria:Miasta na Węgrzech]]
+[[Kategoria:Miasta w komitacie Pest]]