Kult solarny: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8 |
Nie podano opisu zmian |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
[[Plik: |
[[Plik:Earth symbol (black).svg|thumb|[[Krzyż słoneczny]] – najpopularniejszy symbol solarny.]] |
||
'''Kult solarny''' (od [[łacina|łac.]] ''Sol'', „[[Słońce]]”) a. '''heliolatria'''<ref>{{cytuj książkę|autor=Mirosław Jarosz i in.|tytuł=Słownik wyrazów obcych|inni=Irena Kamińska-Szmaj (red.)|wydawca=Europa|isbn=83-87977-08-X|rok=2001}}</ref> (od [[język grecki|gr.]] ''helio-'', „słońce” i ''latreía'', „służba bogom”) – w dawnych [[kultura]]ch oddawanie czci boskiej [[Słońce|Słońcu]] oraz [[bóstwa solarne|bóstwom solarnym]] z nim związanym bądź system wyznaniowy uznający [[Słońce]] jako prasiłę twórczą. Słońce było centralnym punktem wielu prehistorycznych i starożytnych religii. Słońce i jego ziemski przedstawiciel ogień były wówczas jedynymi źródłami światła i ciepła, a więc życia (było uważane za dawcę, ale też za niszczyciela życia). W konsekwencji często Słońce stawało się też symbolem nieskończoności, źródła energii i mocy życiowej, męskiego [[Stwórca|Stwórcy]] (zwykle Słońce utożsamiano z pierwiastkiem męskim – prawdy i oświecenia){{fakt|data=2012-04}}. Największą czcią Słońce darzyły ludy żyjące w [[strefa umiarkowana|strefie umiarkowanej]] Ziemi (w [[strefa podzwrotnikowa|strefie podzwrotnikowej]] większym kultem otaczano [[Księżyc]]). Kult Słońca znano w [[Egipt|Egipcie]], [[Mezopotamia|Mezopotamii]], [[Armenia|Armenii]]. Słońce czcili starożytni [[Grecy]], [[Persowie]], [[Aztekowie|Aztecy]] i [[Słowianie]], a także [[Indianie]] Ameryki Północnej ([[Taniec Słońca]]). Prawie wszędzie Słońce występowało jednak jako bóstwo bezpośrednio podporządkowane lub tożsame głównemu bogu (lub też stanowiąc jego atrybut). W tym ostatnim przypadku następowała często personifikacja Słońca (jako całości lub jego stanów), w formie bóstwa solarnego – najpopularniejsi z nich to: egipski [[Ra (bóg)|Ra]], irański i indyjski, a także rzymski [[Mitra (mitologia)|Mitra]], nordycka [[Sol (mitologia nordycka)|Sol]], słowiański [[Swaróg]]. Powszechnie uważa się, że kult słońca był punktem wyjścia wszystkich religii związanych z obrzędem [[Całopalenie|całopalenia]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://knsa.amu.edu.pl/other/obrzycko2002-katarzyna_tosta.pdf|tytuł=Ciałopalenie – obraz dawnej religii w świetle "nowej humanistyki"|nazwisko=Tośta|imię=Katarzyna|opublikowany=Instytut Archeologii Uniwersytet Łódzki|język=pl|data dostępu=2011-11-21|archiwum=https://web.archive.org/web/20090920082045/http://knsa.amu.edu.pl/other/obrzycko2002-katarzyna_tosta.pdf|zarchiwizowano=2009-09-20}}</ref>. |
'''Kult solarny''' (od [[łacina|łac.]] ''Sol'', „[[Słońce]]”) a. '''heliolatria'''<ref>{{cytuj książkę|autor=Mirosław Jarosz i in.|tytuł=Słownik wyrazów obcych|inni=Irena Kamińska-Szmaj (red.)|wydawca=Europa|isbn=83-87977-08-X|rok=2001}}</ref> (od [[język grecki|gr.]] ''helio-'', „słońce” i ''latreía'', „służba bogom”) – w dawnych [[kultura]]ch oddawanie czci boskiej [[Słońce|Słońcu]] oraz [[bóstwa solarne|bóstwom solarnym]] z nim związanym bądź system wyznaniowy uznający [[Słońce]] jako prasiłę twórczą. Słońce było centralnym punktem wielu prehistorycznych i starożytnych religii. Słońce i jego ziemski przedstawiciel ogień były wówczas jedynymi źródłami światła i ciepła, a więc życia (było uważane za dawcę, ale też za niszczyciela życia). W konsekwencji często Słońce stawało się też symbolem nieskończoności, źródła energii i mocy życiowej, męskiego [[Stwórca|Stwórcy]] (zwykle Słońce utożsamiano z pierwiastkiem męskim – prawdy i oświecenia){{fakt|data=2012-04}}. Największą czcią Słońce darzyły ludy żyjące w [[strefa umiarkowana|strefie umiarkowanej]] Ziemi (w [[strefa podzwrotnikowa|strefie podzwrotnikowej]] większym kultem otaczano [[Księżyc]]). Kult Słońca znano w [[Egipt|Egipcie]], [[Mezopotamia|Mezopotamii]], [[Armenia|Armenii]]. Słońce czcili starożytni [[Grecy]], [[Persowie]], [[Aztekowie|Aztecy]] i [[Słowianie]], a także [[Indianie]] Ameryki Północnej ([[Taniec Słońca]]). Prawie wszędzie Słońce występowało jednak jako bóstwo bezpośrednio podporządkowane lub tożsame głównemu bogu (lub też stanowiąc jego atrybut). W tym ostatnim przypadku następowała często personifikacja Słońca (jako całości lub jego stanów), w formie bóstwa solarnego – najpopularniejsi z nich to: egipski [[Ra (bóg)|Ra]], irański i indyjski, a także rzymski [[Mitra (mitologia)|Mitra]], nordycka [[Sol (mitologia nordycka)|Sol]], słowiański [[Swaróg]]. Powszechnie uważa się, że kult słońca był punktem wyjścia wszystkich religii związanych z obrzędem [[Całopalenie|całopalenia]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://knsa.amu.edu.pl/other/obrzycko2002-katarzyna_tosta.pdf|tytuł=Ciałopalenie – obraz dawnej religii w świetle "nowej humanistyki"|nazwisko=Tośta|imię=Katarzyna|opublikowany=Instytut Archeologii Uniwersytet Łódzki|język=pl|data dostępu=2011-11-21|archiwum=https://web.archive.org/web/20090920082045/http://knsa.amu.edu.pl/other/obrzycko2002-katarzyna_tosta.pdf|zarchiwizowano=2009-09-20}}</ref>. |
||
== Zapożyczenia w chrześcijaństwie == |
== Zapożyczenia w chrześcijaństwie == |
||
[[Plik:Christ pantocrator daphne1090-1100.jpg|thumb |
[[Plik:Christ pantocrator daphne1090-1100.jpg|thumb|Zapożyczenie symboliki solarnej do ikonografii chrześcijańskiej. Krzyż słoneczny jako [[nimb]].]] |
||
[[Krzyż]] od dawien dawna (równocześnie w wielu kulturach), był pierwotnie świętym znakiem solarnym, boskim [[Symbol solarny|symbolem słońca]] i ognia, często także symbolem płodności<ref>{{cytuj stronę|url=http://web.archive.org/web/20090322184957/http://www.kchds.pl/hist-krz.htm|tytuł=Historia krzyża|nazwisko=Rocz|imię=Andrzej|język=pl|data dostępu=2011-11-21}}</ref>. W pierwszych wiekach [[Chrześcijaństwo|chrześcijaństwa]] próbowano skierować rzymski kult solarny na osobę Chrystusa – określając go jako ''sol verus'' („słońce prawdziwe”), ''sol salutis'' („słońce zbawienia”), ''sol iustitiae'' („słońce sprawiedliwości”) i ''lux mundi'' („światłość świata”). Solarną symbolikę wykorzystywano w [[Ikonografia|ikonografii]], [[Liturgia|liturgii]], a pierwsze promienie Słońca i ich źródło – ''lux aeterna'' („światłość wieczną/wiekuistą”) chwalono w [[Laudes (literatura)|pieśniach]]. Ostatecznie „ochrzczono” także najpopularniejsze pogańskie święto rzymskie – [[Mitra (mitologia)|Dies Natalis Soli Invicti]], wyznaczając w tym samym dniu Święto [[Boże Narodzenie|Bożego Narodzenia]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.bwa.katowice.pl/?run=teksty&id=4|tytuł=Galeria Sztuki Współczesnej BWA w Katowicach|język=pl|data dostępu=2011-11-21}}</ref>. Współcześnie najwyraźniej ślady solaryzacji odnajdujemy choćby w ikonograficznym zapisie symbolu [[Chrystogram|IHS]] lub dość często w kształcie [[Monstrancja|monstrancji]]. |
[[Krzyż]] od dawien dawna (równocześnie w wielu kulturach), był pierwotnie świętym znakiem solarnym, boskim [[Symbol solarny|symbolem słońca]] i ognia, często także symbolem płodności<ref>{{cytuj stronę|url=http://web.archive.org/web/20090322184957/http://www.kchds.pl/hist-krz.htm|tytuł=Historia krzyża|nazwisko=Rocz|imię=Andrzej|język=pl|data dostępu=2011-11-21}}</ref>. W pierwszych wiekach [[Chrześcijaństwo|chrześcijaństwa]] próbowano skierować rzymski kult solarny na osobę Chrystusa – określając go jako ''sol verus'' („słońce prawdziwe”), ''sol salutis'' („słońce zbawienia”), ''sol iustitiae'' („słońce sprawiedliwości”) i ''lux mundi'' („światłość świata”). Solarną symbolikę wykorzystywano w [[Ikonografia|ikonografii]], [[Liturgia|liturgii]], a pierwsze promienie Słońca i ich źródło – ''lux aeterna'' („światłość wieczną/wiekuistą”) chwalono w [[Laudes (literatura)|pieśniach]]. Ostatecznie „ochrzczono” także najpopularniejsze pogańskie święto rzymskie – [[Mitra (mitologia)|Dies Natalis Soli Invicti]], wyznaczając w tym samym dniu Święto [[Boże Narodzenie|Bożego Narodzenia]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.bwa.katowice.pl/?run=teksty&id=4|tytuł=Galeria Sztuki Współczesnej BWA w Katowicach|język=pl|data dostępu=2011-11-21}}</ref>. Współcześnie najwyraźniej ślady solaryzacji odnajdujemy choćby w ikonograficznym zapisie symbolu [[Chrystogram|IHS]] lub dość często w kształcie [[Monstrancja|monstrancji]]. |
||
Aktualna wersja na dzień 08:26, 23 maj 2024
Kult solarny (od łac. Sol, „Słońce”) a. heliolatria[1] (od gr. helio-, „słońce” i latreía, „służba bogom”) – w dawnych kulturach oddawanie czci boskiej Słońcu oraz bóstwom solarnym z nim związanym bądź system wyznaniowy uznający Słońce jako prasiłę twórczą. Słońce było centralnym punktem wielu prehistorycznych i starożytnych religii. Słońce i jego ziemski przedstawiciel ogień były wówczas jedynymi źródłami światła i ciepła, a więc życia (było uważane za dawcę, ale też za niszczyciela życia). W konsekwencji często Słońce stawało się też symbolem nieskończoności, źródła energii i mocy życiowej, męskiego Stwórcy (zwykle Słońce utożsamiano z pierwiastkiem męskim – prawdy i oświecenia)[potrzebny przypis]. Największą czcią Słońce darzyły ludy żyjące w strefie umiarkowanej Ziemi (w strefie podzwrotnikowej większym kultem otaczano Księżyc). Kult Słońca znano w Egipcie, Mezopotamii, Armenii. Słońce czcili starożytni Grecy, Persowie, Aztecy i Słowianie, a także Indianie Ameryki Północnej (Taniec Słońca). Prawie wszędzie Słońce występowało jednak jako bóstwo bezpośrednio podporządkowane lub tożsame głównemu bogu (lub też stanowiąc jego atrybut). W tym ostatnim przypadku następowała często personifikacja Słońca (jako całości lub jego stanów), w formie bóstwa solarnego – najpopularniejsi z nich to: egipski Ra, irański i indyjski, a także rzymski Mitra, nordycka Sol, słowiański Swaróg. Powszechnie uważa się, że kult słońca był punktem wyjścia wszystkich religii związanych z obrzędem całopalenia[2].
Zapożyczenia w chrześcijaństwie
[edytuj | edytuj kod]
Krzyż od dawien dawna (równocześnie w wielu kulturach), był pierwotnie świętym znakiem solarnym, boskim symbolem słońca i ognia, często także symbolem płodności[3]. W pierwszych wiekach chrześcijaństwa próbowano skierować rzymski kult solarny na osobę Chrystusa – określając go jako sol verus („słońce prawdziwe”), sol salutis („słońce zbawienia”), sol iustitiae („słońce sprawiedliwości”) i lux mundi („światłość świata”). Solarną symbolikę wykorzystywano w ikonografii, liturgii, a pierwsze promienie Słońca i ich źródło – lux aeterna („światłość wieczną/wiekuistą”) chwalono w pieśniach. Ostatecznie „ochrzczono” także najpopularniejsze pogańskie święto rzymskie – Dies Natalis Soli Invicti, wyznaczając w tym samym dniu Święto Bożego Narodzenia[4]. Współcześnie najwyraźniej ślady solaryzacji odnajdujemy choćby w ikonograficznym zapisie symbolu IHS lub dość często w kształcie monstrancji.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Mirosław Jarosz i in.: Słownik wyrazów obcych. Irena Kamińska-Szmaj (red.). Europa, 2001. ISBN 83-87977-08-X.
- ↑ Katarzyna Tośta: Ciałopalenie – obraz dawnej religii w świetle "nowej humanistyki". Instytut Archeologii Uniwersytet Łódzki. [dostęp 2011-11-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-09-20)]. (pol.).
- ↑ Andrzej Rocz: Historia krzyża. [dostęp 2011-11-21]. (pol.).
- ↑ Galeria Sztuki Współczesnej BWA w Katowicach. [dostęp 2011-11-21]. (pol.).