Licitar: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m Dodano kategorię "Obiekty z listy niematerialnego dziedzictwa UNESCO" za pomocą HotCat |
m minus powtórzenie |
||
| (Nie pokazano 1 pośredniej wersji utworzonej przez tego samego użytkownika) | |||
| Linia 33: | Linia 33: | ||
[[Plik:Licitar1.jpg|thumb|Licitary z wyznaniem miłości (2013)]] |
[[Plik:Licitar1.jpg|thumb|Licitary z wyznaniem miłości (2013)]] |
||
Głównymi składnikami ciasta piernikowego są woda, mąka (żytnia, pszenna lub ziemniaczana), cukier, miód, proszek do pieczenia i przyprawy<ref name=":1" /><ref name="unesco-pl" />. Ręcznie ugniecione ciasto niegdyś było formowane przy użyciu drewnianych foremek, współcześnie stosuje się głównie foremki metalowe<ref name=":0" /><ref name="hre" />. Po upieczeniu ciasteczka są suszone, a następnie ręcznie malowane jadalnymi farbami (głównie czerwoną, ale także żółtą, białą, zieloną i niebieską<ref name=":1" /><ref name=":0" />) i dekorowane<ref name="unesco-en" />. Każdy ''medičar'' przyozdabia pierniki na swój sposób, często niewielkimi obrazkami, lusterkami, krótkimi wierszykami i przesłaniami<ref name="unesco-pl" /><ref name="nf" />. Licitary mają różne kształty, m.in. dzieci, ptaszków, koników, jeźdźców, wianków, podków, grzybków, |
Głównymi składnikami ciasta piernikowego są woda, mąka (żytnia, pszenna lub ziemniaczana), cukier, miód, proszek do pieczenia i przyprawy<ref name=":1" /><ref name="unesco-pl" />. Ręcznie ugniecione ciasto niegdyś było formowane przy użyciu drewnianych foremek, współcześnie stosuje się głównie foremki metalowe<ref name=":0" /><ref name="hre" />. Po upieczeniu ciasteczka są suszone, a następnie ręcznie malowane jadalnymi farbami (głównie czerwoną, ale także żółtą, białą, zieloną i niebieską<ref name=":1" /><ref name=":0" />) i dekorowane<ref name="unesco-en" />. Każdy ''medičar'' przyozdabia pierniki na swój sposób, często niewielkimi obrazkami, lusterkami, krótkimi wierszykami i przesłaniami<ref name="unesco-pl" /><ref name="nf" />. Licitary mają różne kształty, m.in. dzieci, ptaszków, koników, jeźdźców, wianków, podków, grzybków, sakiewek, gwiazdek, domków, zegarków czy różańców<ref name=":1" /><ref name="hre" /><ref name=":0" /><ref name="nf" />, jednak najpopularniejszy i najczęściej spotykany jest motyw serca<ref name="nf" />. Taki motyw często przygotowywany jest z okazji wesela i jest ozdabiane imionami nowożeńców i datą ślubu<ref name="unesco-pl" /><ref name="unesco-en" />. Zwyczaj dawania w prezencie licitara w kształcie serca jako sposób wyrażania uczuć zakochanych jest głęboko zakorzeniony w chorwackiej kulturze; odnosi się do niego balet ''Licitarsko srce'' autorstwa [[Krešimir Baranović|Krešimira Baranovicia]] z 1924 roku<ref name="hre" />. |
||
Tradycja wyrobu pierników przekazywana jest z pokolenia na pokolenie głównie w rodzinach; przepis na licitary w każdej z nich jest pilnie strzeżoną tajemnicą<ref name=":1" />. Wypieki te stały się ważnym symbolem chorwackiej tożsamości, sprzedawane są na jarmarkach, festynach, odpustach oraz jako pamiątki, a w okresie bożonarodzeniowym stanowią ozdoby choinkowe<ref name="nf" /><ref name=":0" />. W 2002 roku licitary zdobiły nawet choinkę na [[Plac Świętego Piotra|Placu Świętego Piotra]] oraz [[Aula Pawła VI|Aulę Pawła VI]] w [[Watykan]]ie<ref name="nf" />. |
|||
Zwyczaj dawania w prezencie licitara jako sposób wyrażania uczuć zakochanych jest głęboko zakorzeniony w chorwackiej kulturze; odnosi się do niego balet ''Licitarsko srce'' autorstwa [[Krešimir Baranović|Krešimira Baranovicia]] z 1924 roku<ref name="hre" />. |
|||
Tradycja wyrobu pierników przekazywana jest z pokolenia na pokolenie głównie w rodzinach; przepis na licitary w każdej z nich jest pilnie strzeżoną tajemnicą<ref name=":1" />. |
|||
== Przypisy == |
== Przypisy == |
||
Wersja z 08:31, 2 maj 2024
| Niematerialne dziedzictwo kulturowe UNESCO | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ | |
| Numer ref. | |
| Region[b] |
Europa i Ameryka Północna |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę |
2010 |
Licitar (l. mn. licitari[1]) – rodzaj tradycyjnych, bogato zdobionych kolorowych pierników, których produkcja jest szeroko rozpowszechniona w północnej Chorwacji wśród lokalnych rzemieślników piernikarzy[2].
Historia
Tradycja wyrobu pierników pojawiła się w niektórych klasztorach na terenie Europy Środkowej już w średniowieczu[3]. Na obszarze Alp Wschodnich wypiek pierników szybko stał się rzemiosłem, które w XIII wieku rozprzestrzeniło się m.in. na północne (panońskie) tereny Chorwacji[4][1]. Z XVII wieku pochodzą najstarsze dokumenty zawierające nazwiska wytwórców[3]. Pierwotnie rzemiosłem tym zajmowali się wyłącznie mężczyźni, jednak od XX wieku w procesie produkcji oraz sprzedaży pierników biorą udział również kobiety[3].
W 2010 roku sztuka wyrobu pierników z północnej Chorwacji (chorw. Medičarski obrt u Sjevernoj Hrvatskoj[3]) wpisana została na listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO[5]. Tradycja figuruje również w Rejestrze Dóbr Kultury Republiki Chorwacji (chorw. Registar kulturnih dobara Republike Hrvatske) – nr rej. Z-3353[3][6].
Podobny rodzaj piernika wytwarzany jest też w sąsiedniej Słowenii pod nazwą lect[7].
Charakterystyka
Sztuka wyrobu tradycyjnych pierników jest szeroko rozpowszechniona w całej północnej Chorwacji, obejmując tereny trzynastu żupanii: krapińsko-zagorskiej, varażdińskiej, karlowackiej, sisacko-moslawińskiej, kopriwnicko-kriżewczyńskiej, bielowarsko-bilogorskiej, pożedzko-slawońskiej, osijecko-barańskiej, zagrzebskiej, medzimurskiej, virowiticko-podrawskiej, vukowarsko-srijemskiej i brodzko-posawskiej oraz stołecznego Zagrzebia[3].
Rzemieślników zajmujących się wyrobem licitarów określa się mianem medičar[4]. Oprócz pieczenia pierników zajmują się oni także wyrobem świec, wotów dziękczynnych i upominków z wosku pszczelego sprzedawanych głównie na jarmarkach oraz miodów pitnych (gvirc) i słodkiej miodowej rakii (medica)[3][5][6].
Głównymi składnikami ciasta piernikowego są woda, mąka (żytnia, pszenna lub ziemniaczana), cukier, miód, proszek do pieczenia i przyprawy[6][2]. Ręcznie ugniecione ciasto niegdyś było formowane przy użyciu drewnianych foremek, współcześnie stosuje się głównie foremki metalowe[1][4]. Po upieczeniu ciasteczka są suszone, a następnie ręcznie malowane jadalnymi farbami (głównie czerwoną, ale także żółtą, białą, zieloną i niebieską[6][1]) i dekorowane[5]. Każdy medičar przyozdabia pierniki na swój sposób, często niewielkimi obrazkami, lusterkami, krótkimi wierszykami i przesłaniami[2][3]. Licitary mają różne kształty, m.in. dzieci, ptaszków, koników, jeźdźców, wianków, podków, grzybków, sakiewek, gwiazdek, domków, zegarków czy różańców[6][4][1][3], jednak najpopularniejszy i najczęściej spotykany jest motyw serca[3]. Taki motyw często przygotowywany jest z okazji wesela i jest ozdabiane imionami nowożeńców i datą ślubu[2][5]. Zwyczaj dawania w prezencie licitara w kształcie serca jako sposób wyrażania uczuć zakochanych jest głęboko zakorzeniony w chorwackiej kulturze; odnosi się do niego balet Licitarsko srce autorstwa Krešimira Baranovicia z 1924 roku[4].
Tradycja wyrobu pierników przekazywana jest z pokolenia na pokolenie głównie w rodzinach; przepis na licitary w każdej z nich jest pilnie strzeżoną tajemnicą[6]. Wypieki te stały się ważnym symbolem chorwackiej tożsamości, sprzedawane są na jarmarkach, festynach, odpustach oraz jako pamiątki, a w okresie bożonarodzeniowym stanowią ozdoby choinkowe[3][1]. W 2002 roku licitary zdobiły nawet choinkę na Placu Świętego Piotra oraz Aulę Pawła VI w Watykanie[3].
Przypisy
- ↑ a b c d e f Drewniane zabawki i pierniki [online], Visit Zagorje, 22 listopada 2019 [dostęp 2024-04-29] (pol.).
- ↑ a b c d Polski Komitet ds. UNESCO, Chorwacja [online], www.unesco.pl [dostęp 2024-04-26] (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l Gingerbread craft from Northern Croatia – Nomination form [online], ich.unesco.org, 25 sierpnia 2009 [dostęp 2024-04-28] (ang.).
- ↑ a b c d e licitar, [w:] Hrvatska enciklopedija [online], www.enciklopedija.hr [dostęp 2024-04-29] (chorw.).
- ↑ a b c d Gingerbread craft from Northern Croatia [online], ich.unesco.org [dostęp 2024-04-28] (ang.).
- ↑ a b c d e f Medičarski obrt s područja sjeverozapadne Hrvatske i Slavonije [online], Registar Kulturnih Dobara [dostęp 2024-04-29] (chorw.).
- ↑ Lectarstvo | Nesnovna kulturna dediščina Slovenije [online], www.nesnovnadediscina.si [dostęp 2024-04-28].