[go: nahoru, domu]
Przejdź do zawartości

Rzeszów: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
(Pokaż wszystkie zmiany oczekujące na przejrzenie)
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
→Geografia: systematyzacja
→Klimat: dr.
Linia 70: Linia 70:


=== Klimat ===
=== Klimat ===
Wedle podziału zaprezentowanego przez [[Eugeniusz Romer|Eugeniusza Romera]] północna część [[rzeszowszczyzna|Ziemie Rzeszowskiej]] zaliczana jest do klimatu podgórskich nizin i kotlin, część południowa zaś do klimatu górskiego. Z kolei podział E. Michna nazywa ten rejon jednostką mezotermiczną Kotliny Sandomierskiej i Pogórza Dynowskiego. Jednym z najważniejszych czynników kształtujących klimat w rejonie środkowego Podkarpacia są masy powietrza, w tym przypadku polarno-morskie (ok. 63%), których maksimum napływu przypada na lipiec. Ok. 32% mas powietrza zaliczana jest do grupy polarno-kontynentalnej, natomiast 5%
Wedle podziału zaprezentowanego przez [[Eugeniusz Romer|Eugeniusza Romera]] północna część [[rzeszowszczyzna|Ziemi Rzeszowskiej]] zaliczana jest do klimatu podgórskich nizin i kotlin, część południowa zaś do klimatu górskiego. Z kolei podział E. Michna nazywa ten rejon jednostką mezotermiczną Kotliny Sandomierskiej i Pogórza Dynowskiego. Jednym z najważniejszych czynników kształtujących klimat w rejonie środkowego Podkarpacia są masy powietrza, w tym przypadku polarno-morskie (ok. 63%), których maksimum napływu przypada na lipiec. Ok. 32% mas powietrza zaliczana jest do grupy polarno-kontynentalnej, natomiast 5% stanowią pozostałe masy powietrza. Średnia temperatura roczna dla Rzeszowa to 7,5°C i jest wyższa o 0,4°C od średniej w [[Kolbuszowa|Kolbuszowej]], ale niższa o 0,7°C od [[Dębica|dębickiej]]. Najwyższe średnie temperatury w skali roku przypadają na lipiec (17,6°C), a najniższe na styczeń (-4,6°C). Charakterystyczne są wczesne przymrozki (od września). Przeważają wiatry zachodnie i północno-zachodnie, wiatry wschodnie to ok. 13% ogółu i występują przede wszystkim w zimie<ref>j.w.</ref>.


{{Pogoda infobox
{{Pogoda infobox
|metric_first=yes
|metric_first=yes

Wersja z 19:56, 24 cze 2009

{{{nazwa}}}
{{{nazwa oryginalna}}}
[[Plik:{{{zdjęcie}}}|240x240px|alt=Ilustracja|{{{opis zdjęcia}}}]]
{{{opis zdjęcia}}}
Herb [[Plik:{{{flaga}}}| 100x130px| alt=Flaga | class=mw-no-invert]]
Herb Flaga
Państwo {{{państwo}}}
Zarządzający

Prezydent miasta

Powierzchnia

97,60 km²

Wysokość

200-330 m n.p.m.

Populacja (2008)
• liczba ludności
• gęstość


{{{liczba ludności}}}
{{{gęstość zaludnienia}}} os./km²

Nr kierunkowy

{{{numer kierunkowy}}}

Kod pocztowy

{{{kod pocztowy}}}

Tablice rejestracyjne

{{{tablice rejestracyjne}}}

Położenie na mapie świata
Mapa konturowa świata
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie brak
Mapa konturowa brak
Brak mapy: {{państwo dane {{{państwo}}} | mapa/core | wariant = {{{państwo}}} }}
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark}
[[commons:{{{commons}}}|Multimedia w Wikimedia Commons]]
Wiadomości w Wikinews
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Rzeszów (łac. Resovia, czes. Řešov, jid. רײַשע, ros. Жешув, ukr. Ряшiв, niem. Reichshof) – miasto w południowo-wschodniej Polsce, stolica województwa podkarpackiego oraz diecezji rzeszowskiej. Rzeszów stanowi powiat grodzki, a także jest siedzibą ziemskiego powiatu rzeszowskiego.

Według danych z 31 grudnia 2008, miasto miało 170 653 mieszkańców[1].

Miasto pełni funkcję głównego ośrodka administracyjnego, przemysłowego, handlowo-usługowego, akademickiego i kulturalnego w Polsce południowo-wschodniej. Rzeszów posiada międzynarodowy port lotniczy i Podkarpacki Park Naukowo-Technologiczny ukierunkowany na przemysł wysokotechnologiczny. W mieście znajdują się duże państwowe uczelnie wyższe tj. Uniwersytet Rzeszowski (z 11 wydziałami) i Politechnika Rzeszowska oraz kilka prywatnych m.in.: Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania, będąca jedną z największych niepublicznych uczelni w kraju.

W stolicy Podkarpacia działają trzy urzędy konsularne (Republiki Federalnej Niemiec, Republiki Słowacji oraz Ukrainy). Rzeszów jest członkiem Unii Metropolii Polskich oraz Stowarzyszenia Eurocities - zrzeszającego wielkie miasta europejskie. Dawna rezydencja magnaterii polskiej.

Geografia

Położenie

Rzeszowszczyzna leży na obszarze trzech jednostek fizycznogeograficznych: Karpat, Kotliny Sandomierskiej i Roztocza. Południową część zajmują Karpaty, południowo-wschodnią Bieszczady Zachodnie (z Tarnicą - 1346 m n.p.m. i Haliczem - 1335 m n.p.m.). Na obszarze Rzeszowszczyzny wyróżnić można elementy Pogórza Karpackiego takie jak Doły Jasielsko-Sanockie, Pogórze Dynowskie, Pogórze Ciężkowickie i zachodni kraniec Pogórza Przemyskiego. Północ regionu prawie w całości zajmuje Kotlina Sandomierska z charakterystycznymi płaskowyżami: Tarnowskim na zachód od Wisłoki i Kolbuszowskim (między Wisłoką, Wisłą i Sanem). Roztocze zajmuje niewielką północno-wschodnią część byłego województwa rzeszowskiego, gdzie znajduje się jego najwyższy punkt w na terenie Polski: Wielki Dział - 390 m n.p.m.

Sam Rzeszów położony jest na pograniczu Pogórza Karpackiego i Kotliny Sandomierskiej nad rzeką Wisłok. Ścisłe centrum miasta ułożone jest na rędzinie[3]. Bezpośrednie sąsiedztwo rzeki było zjawiskiem dość niekorzystnym, aż do momentu regulacji w początkach XIX w. w dość znacznym zakresie mógł zmieniać się bieg jej koryta (w obrębie tzw. tarasu łęgowego). Taki stan rzeczy opisuje w 1903 roku Wilhelm Friedberg. Ponad to, wedle jego badań miasto otoczone było licznymi bagnami np. osuszonym Żabnikiem od zachodu[4]. Podobnej charakterystyki dokonał A. Kamiński, który opisuje XVI-wieczną miejscowość jako "pagórek położony wśród mokradeł i bagien, w kotlinie, którą wypełnia niska terasa na lewym brzegu Wisłoka, pochodzenia dyluwialnego" (częściowo, niektóre mokradła tworzone były sztucznie w celu poprawy obronności miasta).

Miasto położone jest na wysokości w przedziale od 200 do 330 m n.p.m.[potrzebny przypis] Przecinają się tu ważne szlaki komunikacyjne (Drezno - Kijów, Białystok - Koszyce). Dystans dzielący miasto Rzeszów od granic ze Słowacją i Ukrainą wynosi ok. 100 km[5].

Podgórze Rzeszowskie w okolicach miasta

Geologia

Miasto leży na styku 2 jednostek tektonicznych, które dzielą je na dwie części. Południowa część leży na terenie płaszczowiny skolskiej, natomiast północna na zapadlisku przedkarpackim. W rejonie Rzeszowa próg Karpat jest wyraźnie obniżony, co powoduje, że najmłodsze utwory geologiczne zapadliska "wkroczyły już w tereny górskie tworząc tzw. "Zatokę Rzeszowską". Linia dzieląca dwie jednostki przebiega wzdłuż linii Wielopole - Iwierzyce - Zalesie - Markowa[6]. Na terenie środkowej części województwa wyznaczają ją antykliny: Brzezna, Babic, Wielopolski, Kąkolówki i Czerwonek. Najstarsze utwory skalne należą pochodzą z kredy górnej, należą do nich głównie bakulitowe margle (między Rzeszowem i Przemyślem, zlepieńce i czarne iły (na południe od Rzeszowa i Dębicy) oraz charakterystyczne wapniste piaskowce W okolicy Rzeszowa ostatnia warstwa pochodzi z młodszego wieku mioceńskiego, co tłumaczy powstanie charakterystycznej "wyspy fliszowej" między Bzianką a Będziemyślem, nazwanej przez Henryka Świdzińskiego Półwyspem Trzciany.

W powiecie rzeszowskim występują złoża gazo- i roponośne (w szczególności w regionie Przedgórza (Zapadlisko przedkarpackie). Na południe, pod Rzeszowem w sąsiednich gminach (Boguchwała, Błażowa) znajdują się złoża łupków melilitowych, które ze względu na własności mechaniczne są dobrej jakości surowcem budowlanym. Na południowy-zachód z kolei (Lubenia) występują gipsy krystaliczne i laminowane wieku mioceńskiego.

Region rzeszowski pod względem geomorfologicznym obejmuje tereny Pogórza Karpackiego i Kotliny Sandomierskiej, obie są oddzielone obniżeniem terenu o charakterze dolinnym - Rynnę Podkarpacką. Na północ od rynny występuje Płaskowyż Kolbuszowski, a na południe, rozciągające się z grubsza równoleżnikowo Przedgórze (Podgórze) Rzeszowskie, które następnie przechodzi w Pogórze Dynowskie[7].

Taka rzeźba terenu spowodowała, że niektóre tereny pagórkowate i górzyste narażone są na osuwanie (zwłaszcza w gminach Błażowa i Chmielnik Rzeszowski)[8]. Przykładem osuwiska w pobliżu miasta jest Borek Stary, gdzie na skarpie znajduje się barkowy klasztor dominikanów (prace zabezpieczające budynek przeprowadzono w latach 2005 - 2006[9]).

W 1969 i 1982 roku przeprowadzono pierwsze odwierty sondażowe, mające na celu sprawdzenie jakości wód mineralnych na terenie miasta. Badania ponowiono w 2007 roku. Na ich podstawie PZH w Poznaniu zakwalifikował źródła jako chlorkowo-sodowe, jodkowe oraz solankowe. Dodatkowo potwierdził, że są one zdatne do używania jako wody lecznicze. Póki co ich złoża nie są jednak eksploatowane[10][11]. Zdrój zlokalizowany jest w dzielnicy Staromieście. Dodatkowo prowadzone są badania nad zasobami wód geotermalnych.

Klimat

Wedle podziału zaprezentowanego przez Eugeniusza Romera północna część Ziemi Rzeszowskiej zaliczana jest do klimatu podgórskich nizin i kotlin, część południowa zaś do klimatu górskiego. Z kolei podział E. Michna nazywa ten rejon jednostką mezotermiczną Kotliny Sandomierskiej i Pogórza Dynowskiego. Jednym z najważniejszych czynników kształtujących klimat w rejonie środkowego Podkarpacia są masy powietrza, w tym przypadku polarno-morskie (ok. 63%), których maksimum napływu przypada na lipiec. Ok. 32% mas powietrza zaliczana jest do grupy polarno-kontynentalnej, natomiast 5% stanowią pozostałe masy powietrza. Średnia temperatura roczna dla Rzeszowa to 7,5°C i jest wyższa o 0,4°C od średniej w Kolbuszowej, ale niższa o 0,7°C od dębickiej. Najwyższe średnie temperatury w skali roku przypadają na lipiec (17,6°C), a najniższe na styczeń (-4,6°C). Charakterystyczne są wczesne przymrozki (od września). Przeważają wiatry zachodnie i północno-zachodnie, wiatry wschodnie to ok. 13% ogółu i występują przede wszystkim w zimie[12].


Szablon:Pogoda infobox

Przyroda Rzeszowa

Rezerwat przyrody "Lisia Góra"
Zbiornik Rzeszowski w tle Most Karpacki (zapora) i zabudowania Nowego Miasta

W obrębie samego Rzeszowa znajduje się rezerwat przyrody Lisia Góra, który jest położony nad sztucznie utworzonym w 1973 roku Zbiornikiem Rzeszowskim. Początkowo zbiornik ten miał pełnić funkcję rekreacyjną oraz retencyjną. Kształt zbiornika jest wydłużony (południkowo), a jego powierzchnia wynosi ok. 65 ha. Wskutek sukcesywnego nanoszenia mułu na terenie obecnego zbiornika powstały liczne wysepki i płycizny. W późniejszym czasie porosły one pałką szeroko- i wąskolistną, trzciną, manną mielec, skrzypem bagiennym, kosaćcem żółtym, szczawiem lancetowatym. W wodzie i na jej powierzchni rosną również żabieniec, rzęsa wodna, moczarka kanadyjska, rogatek, rdestnica pływająca, grążele żółte, grzybienie białe. Na brzegach dochodzi do sukcesji łęgu – występują wierzby, topole, olchy, jesiony. Bogata jest również fauna (chrząszcze żółtobrzeżki, czy pająki topiki, ślimaki wodne - błotniarki; 28 gatunków ryb, np.: lin, sum, amur, karp oraz płoć, karaś, leszcz, liczne płazy: kumaki nizinne, żaby wodne i jeziorkowe, traszki zwyczajne i grzebieniaste). Zbiornik jest bardzo ważnym miejscem godów i rozrodu żab: trawnej i moczarowej, ropuch: szarej i zielonej. Wśród przedstawicieli gadów można tu znaleźć prowadzącego ziemno-wodny tryb życia zaskrońca, a na brzegach również jaszczurki: zwinkę i żyworodną. Wśród ssaków popularny jest lis.

W mieście znajduje się również Ścieżka Przyrodnicza im. Władysława Szafera. Składa się ona z dziewięciu przystanków (Stary Cmentarz - Olszynki - Park Kultury i Wypoczynku - Zapora - Niżej Zespołu Szkół Elektronicznych - Ujęcie wody dla WSK - Lisia Góra - Skarpa Lessowa - Przeprawa na wyspę) na długości ok. 6 km wzdłuż Wisłoka. Rozpoczyna się w centrum miasta na Starym Cmentarzu przy ulicy Targowej. Można tu spotkać 230 gatunki ptaków (np.: kaczka krzyżówka, łabędź niemy, mewa śmieszka, gawron), nietoperze, łasice, jeża europejskiego i wiewiórki pospolitej. Na przystanku Lisia Góra można spotkać sarny i zające szaraki, jaszczurkę zwinkę, ropuchy: szarą, zieloną i chronionego chrząszcza kozioroga dębosza. Bogaty drzewostan, częściowo zasadzony przez człowieka (na ścisłym terenie miasta), a częściowo zachowany pierwotny obszar puszczy sandomierskiej. Liczne okazy orzecha czarnego, topoli: białej, czarnej, chińskiej, włoskiej oraz wiązu szypułkowego, dębu szypułkowego, graby wierzby płaczącą i mandżurską, liczne krzewy: irgi, ligustru, berberysu i derenia, bluszczu. Liczne organizmy pionierskie świadczące o czystości środowiska. Osobliwością ścieżki jest lessowa skarpa, której wysokość względna wynosi 30 m[13].

Hydrologia

Ze względu na zróżnicowaną budowę geologiczną, odmienną względem ogółu województwa podkarpackiego również stosunki wodne mają inny charakter. Sieć rzeczna nie jest gęsta, natomiast dużą zmienność wykazują głębokość i zasobność wód gruntowych. Na terenie miasta do wód powierzchniowych płynących zaliczamy:

  • Wisłok - największa zlewnia w województwie podkarpackim. Przecina miasto na 2 części (wschodnią i zachodnią). Na przełomie XIX i XX wieków uregulowana, ponowne prace poczyniono w latach powojennych. Nad rzeką widoczne tarasy, wzdłuż, których rozciągają się tarasy lessowe (Lenartowicza - Hetmańska - Staszica - Dąbrowskiego, a także częściowo Chopina). Tereny, starego XVII-wiecznego Wisłoczyska sięgają aż po klasztor pijarski, gdzie w latach 60. wybudowano bloki mieszkalne i 2 10-piętrowe biurowce (min. Elektromontaż). Do roku 1962 na terenie miasta z dna rzeki wydobywano piasek i żwir[14].
  • Stary Wisłok (Wisłoczysko) - obecnie przetrwało w północno-wschodniej części miasta w postaci niewielkich potoków/kanałów, które łączą się w 1 i są prawobrzeżnym dopływem Wisłoka. Ostatnie prace konserwacyjne potoku wykonano w 2009 roku (odmulanie, usypanie skarp)[15].
  • Strug - rzeka w województwie podkarpackim o dł. ok. 35 km. Jej średnia długość wynosi od 3 do 5 m, przy głębokości nie przekraczającej 3 m. Do miasta wpływa od strony południowej przez Drabiniankę i Białą. Jest prawobrzeżnym dopływem Wisłoka
  • Mikośka - potok znajdujący się na terenie Rzeszowa. Wedle Marka Czarnoty na podstawie jego badań na terenie miasta istnieją 2 potoki o tej samej nazwie na terenie obecnego miasta[16], łączą się one w 1 i wpadają do Wisłoka. Mikośki, swoje źródła mają w dzielnicy Zwięczyca (Mikośka I) i w ścisłym centrum miasta (Mikośka II), łączą się niedaleko źródła tej pierwszej.
  • Przyrwa - drobny potok biegnący przez Staromieście, wzdłuż ulic Dębickiej, gen. Maczka i alei Wyzwolenia. Wpada do Wisłoka, jako jego lewobrzeżny dopływ. Na rzeczką przewieszone są 2 niewielkie mosty. W przeszłości miała ona duże znaczenie strategiczne, w widłach jej i Wisłoka lokowany był pierwszy gród.
  • Młynówka - niewielka rzeka we wschodniej części miasta (Słocina i Nowe Miasto).
  • Krzypopa - drobny potok w rejonie Staromieścia
  • Paryja - drobny potok w południowo-zachodniej części miasta. Ślady osadnictwa w rejonie obniżenia Paryi sięgają wczesnego neolitu (KCWR). W jej obniżeniu powstała również wieś Zwięczyca.
Park im. "Solidarności"

Parki i tereny leśne

  • Park Kultury i Wypoczynku z Olszynkami (wzdłuż lewostronnego brzegu Wisłoka)

Ulokowany w terenie zalewowym między Mostem Lwowskim a Mostem Karpackim jest największym rzeszowskim parkiem. Stanowi również naturalny "zabezpieczenie" dla miasta w razie powodzi. Główne założenie architektoniczne parku zostało stworzone w latach 70. w czasie, gdy w okolicy na lewym brzegu rzeki powstawały duże osiedla mieszkaniowe wzdłuż ulic Hetmańskiej i Dąbrowskiego. W parku zlokalizowana jest mała estrada koncertowa, na której organizowane są latem imprezy plenerowe. Od południa łączy się z Rezerwatem Przyrody "Lisia Góra". Obecnie istnieją plany utworzenia równoległego parku od strony os. Nowe Miasto.

  • Ogród Miejski im. Solidarności (ulica Dąbrowskiego - Chrzanowskiej - Langiewicza)

Najstarszy z miejskich parków, znajduje się między ulicami Dąbrowskiego, Chrzanowskiej i Langiewicza, w miejscu dawnego ogrodu klasztornego reformatów. W 1871 Rada Miejska zdecydowała się na w tym miejscu utworzenie parku, plany obejmowały budowę sokolni i pomnika A. Mickiewicza. Ostatecznie w ogrodzie powstała tylko altana, w której grywała wojskowa orkiestra i odbywały się festyny. Domek ogrodnika i mała oranżeria mieściły się w północno-wschodniej części parku. Pomnik Mickiewicza ostatecznie powstał przy ulicy jego imienia, a nie w parku, ale w 1927 wmurowano kamień węgielny pod pomnik innego wieszcza - J. Słowackiego (pomnik powstał w 70 lat po tym podniosłym wydarzeniu w miejscu oddalonym o ok. 10 m, od pierwotnego cokołu. W 1944 Park był miejscem przywitania polskich żołnierzy idących od wschodu, którzy oswobodzili Rzeszów. W 1952 park przyozdobiono zrabowanymi rzeźbami z pałacu w Siarach. Rzeźby przedstawiały: Apollina, Dianę, Demeter, Atenę i Marka Aureliusza. Zamontowano też pochodzącą podobnie jak rzeźby z pałacowego parku fontannę Dionizosa (rzeźby i fontannę zwrócono w 1972 roku). W latach 1996 - 2000 powstał Instytut Jana Pawła II, obok mieści się też diecezjalna drukarnia. Obecnie trwają pracę mające na celu rewitalizację parku. W 2007 roku ustawione zostały rzeźby przedstawiające 4 pory roku, rok później uruchomiona została nowa fontanna.

  • Park Jedności Polonii z Macierzą (Cieplińskiego)
  • Plac Ofiar Getta (Piłsudskiego/Kopernika)
  • Zespół dworsko-parkowy w Słocinie (wzdłuż ulic Powstańców Śląskich i Paderewskiego w Słocinie) [1]

Położony we wschodniej części miasta, na stoku Pogórza Dynowskiego, w dolinie potoku Młynówka. Powstały w XIX wieku jako założenie dworsko-pałacowe o powierzchni ok. 6 ha. Na jego terenie znajduje się piętrowy eklektyczny dworek rodzin Chłapowskich i Branickich (porzucony), neogotycki domek ogrodnika, sztuczne jezioro z wyspą. Chroniony opieką miejskiego konserwatora zabytków (nr wpisu A-338) i wojewódzkiego konserwatora przyrody.

  • Park Dworski (Załęże)
  • Park Inwalidów Wojennych (Chrobrego/Dąbrowskiego)
  • Park Sybiraków (Sucharskiego)
  • Park przy pałacu Jędrzejowiczów i Szpitalu Miejskim (pomiędzy ulicami Partyzantów i Lubelską na Staromieściu)

XIX-wieczny park i pałac stanowiący pozostałość dawnej posiadłości rodziny Jędrzejowiczów – resztki parku wraz z dawnym pałacem, wzniesionym przez Adama Jędrzejowicza w latach 1879 – 1883 według projektu architekta Tadeusza Stryjeńskiego. Ostatni właściciel pałacu – Jan Jędrzejowicz – został zmuszony do jego opuszczenia w 1944 roku. Park przebudowano, a na jego terenie wzniesiono Szpital Miejski im. Jana Pawła II. Sam pałac w latach powojennych budynek został adaptowany na potrzeby służby zdrowia, obecnie mieści się w nim Szpital Gruźliczy.

  • Park Myśli Papieskiej (na rogu ulic Rejtana Sikorskiego na Zalesiu)

Najnowszy park, częściowo w fazie projektów. Znajduje się na błoniach w bezpośrednim sąsiedztwie katedry.

Panorama miasta z Zalesia
Panorama miasta z Zalesia

Historia

 Osobny artykuł: historia Rzeszowa.
Plik:Paniagarzeszowdzwonnicafary.PNG
Deptak na Starym Mieście w XIX wieku (obecnie ul. 3 Maja)
Plik:Dworzec główny rzeszów.jpg
Budynek dworca głównego przed II wojną światową
Plik:Rzeszowstaryrynek.jpg
Stary Rynek
Plik:Nowyrynekwrzeszowie.jpg
Nowy Rynek w Rzeszowie - w dniu targowym (obecnie Plac Wolności)
Plik:Pod Kasztanami w Rzeszowie.jpg
Pod Kasztanami - w dniu targowym (obecnie Plac Wolności)
Plik:Rzeszowski ratusz 2wojnaswiatowa.jpg
Ratusz na Starym Mieście podczas okupacji niemieckiej

Badania archeologów dowodzą, że już w czasach neolitu miało miejsce osadnictwo na terenie dzisiejszego Rzeszowa. Już przed nadaniem praw miejskich w rejonie dzisiejszego Staromieścia istniał tu duży gród, a drugi, prawdopodobnie graniczny znajdował się na terenie dzisiejszej dzielnicy Pobitno.

Miasto powstało oraz otrzymało prawa miejskie od króla Kazimierza Wielkiego 19 stycznia 1354. W 1363 istniał już w mieście kościół parafialny, a w 1406 parafialna szkoła. W XV wieku miasto zostało zdewastowane przez pożar. Po odbudowie otrzymało wiele przywilejów, co umożliwiło jego szybki rozwój. W XVI wieku miasto posiadało już dobrze zorganizowaną administrację.

W 1591 wzniesiono ratusz miejski, a w 1600 rozpoczęto budowę zamku. W 1627 miasto ufortyfikowano, a w latach 1624-1629 właściciel miasta ufundował warowny klasztor i kościół oo. Bernardynów. W 1638 Rzeszów przeszedł na własność rodu Lubomirskich, stając się wzorowym ośrodkiem dóbr magnackich. O ówczesnej zamożności miasta świadczą księgi miejskie z XVI i XVII wieku, które wymieniają działających licznie na jego terenie złotników. W 1658 Jerzy Sebastian Lubomirski założył słynne Kolegium Pijarów, jedną z nielicznych wówczas w kraju szkół średnich. Wśród jego wykładowców był ksiądz Stanisław Konarski, a wiele lat później szkołę ukończyli m.in. Ignacy Łukasiewicz, Julian Przyboś, Władysław Sikorski, Władysław Szafer.

13 sierpnia 1769 pod Rzeszowem, w rejonie dzisiejszej dzielnicy Pobitno doszło do bitwy między konfederatami barskimi a wojskami rosyjskimi. Po bitwie ciała zabitych pochowano, a nad mogiłą Polaków usypano zachowany do dziś kopiec. W 1772 miasto dostało się pod zabór austriacki. Następnie przez 146 lat wchodziło w skład Imperium Habsburgów. Od początku Rzeszów stał się stolicą dużego obwodu administracyjnego, zwanego cyrkułem, będącego właściwie odpowiednikiem powiatu.

Rzeszów stał się miastem wolnym w 1845. Uzyskanie przez Galicję swobód politycznych i gospodarczych przyczyniło się do rozwoju miasta. W 1858 do miasta doprowadzono linię kolejową z Dębicy, w 1888 pojawiły się pierwsze telefony, w 1900 powstała gazownia i gazowe lampy uliczne, a 11 lat później uruchomiono elektrownię i rozpoczęto tworzenie sieci wodociągowej. W 1910 Rzeszów liczył 23 tysiące mieszkańców. Miasto zaczęło przekształcać się w znaczący ośrodek kapitalistyczny, pojawiły się nowe ważne inwestycje budowlane i infrastrukturalne – koszary, szkoły, przebudowa ratusza, brukowanie ulic, wprowadzenie elektrycznego oświetlenia.

Zbliżający się koniec monarchii austriackiej przyczynił się do narastania ruchów niepodległościowych. W 1918 rozpoczęła w Rzeszowie działalność Polska Organizacja Wojskowa, której komendantem był Leopold Lis-Kula. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości znaczenie Rzeszowa nadal rosło. W latach 1937-1939 rozpoczęło się tworzenie i modernizacja zakładów zbrojeniowych (min. filia Zakładów H. Cegielskiego) w ramach Centralnego Okręgu Przemysłowego. Rzeszów stał się wówczas ważnym ośrodkiem przemysłu lotniczego i zbrojeniowego.

Dynamiczny rozwój przerwała II wojna światowa, w wyniku której miasto uległo częściowemu zniszczeniu. W pierwszych dniach listopada 1939 r. policja niemiecka aresztowała większość księży z parafii leżących w powiecie rzeszowskim i osadzono ich w więzieniu w Rzeszowie na okres około dwóch tygodni. Niektórych wywieziono do obozów. W 1941 hitlerowcy utworzyli w Rzeszowie getto, które funkcjonowało do listopada 1943. Większość z umieszczonych w nim Żydów (przed wojną w Rzeszowie mieszkało około 14 tys. ludności pochodzenia żydowskiego, co stanowiło ok. 30% mieszkańców miasta) wywieziono do obozu zagłady w Bełżcu.

W ramach Akcji "Kośba" 25 maja 1944 r. rzeszowska grupa dywersyjna Podokręgu Rzeszów AK dokonała udanego zamachu w Rzeszowie przy ul. Batorego na najgroźniejszych gestapowców Friedericha Pottenbauma i Hansa Flaschke.

W październiku 1944r. po zajęciu przy pomocy AK Rzeszowa przez sowietów na Zamku w Rzeszowie NKWD przetrzymywało i torturowało 400 żołnierzy AK. Ppłk. Łukasz Ciepliński „Pług” (1913–1951), od kwietnia 1941 r. Komendant Inspektoratu Rejonowego ZWZ–AK Rzeszów w nocy z 7 na 8 października 1944 r. dowodził akcją rozbicia więzienia na Zamku i po schwytaniu został skazany „na pięciokrotną karę śmierci”. W dniu 1 marca1951r. wykonano na nim wyrok przez rozstrzelanie.

Od chwili wkroczenia sowietów rozpoczęły się represje względem opozycji i przetrzymywania żołnierzy AK w obozach NKWD i wywózki w głąb ZSRR.

Po wojnie w Rzeszowie ustanowiono stolicę nowo utworzonego województwa rzeszowskiego. Miasto w szybkim tempie rozbudowano i unowocześniono.

W sierpniu 1980 roku w Rzeszowie rozpoczęły się strajki i powstały pierwsze niezależne od PZPR-u związki zawodowe NSZZ Solidarność.

W nocy z 18 na 19 lutego 1981 roku po 50 dniach ogólnopolskiego strajku robotniczo-chłopskiego, pomimo usilnych prób jego rozbicia i oddziaływania na jego przebieg przez Służbę Bezpieczeństwa PRL w ramach akcji KRET i przeniesienia się strajkujących z Ustrzyk Dolnych do Rzeszowa, podpisano Porozumienia Rzeszowsko-Ustrzyckie. Po podpisaniu porozumień Przewodniczący Komitetu Strajkowego; Jan Kułaj powiedział: "Chłopi Polska nasza!"

13 grudnia 1981 r. gen. Wojciech Jaruzelski wprowadził stan wojenny. Odcięto łączność telefoniczną i wprowadzono godzinę milicyjną oraz przepustki przy wyjeździe z miasta. Zarządzeniem Centralnego Zarządu Zakładów Karnych Ministerstwa Sprawiedliwości utworzonych zostało 46 ośrodków internowania, m.in. w Rzeszowie-Załężu, Nisku, Uhercach, w których przetrzymywano działaczy Solidarności.

Rozpoczęły się strajki. W Rzeszowie strajk w Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego PZL "Rzeszów" zawiązał się w sposób spontaniczny. Wobec beznadziejności sytuacji trzeciego dnia stanu wojennego został zakończony.

Po upadku systemu socjalistycznego Rzeszów zaczął zmieniać się w szybkim tempie. W mieście rozpoczął się proces rewitalizacji i modernizacji. Po wizycie papieża Jana Pawła II utworzono w 1992 nową diecezję rzeszowską. Zaczęły powstawać pierwsze prywatne szkoły wyższe. W całym mieście zaczęto budować nowoczesne osiedla. Powstało wiele inwestycji, szczególnie w dziale przemysłu i usług.

W 1999 następuje scalenie ziem Rzeszowszczyzny, likwidacji ulegają małe województwa i utworzone zostaje województwo podkarpackie ze stolicą w Rzeszowie, jego granice pokrywają się w dużej mierze z granicami województwa rzeszowskiego sprzed reformy terytorialnej w 1975 roku. Dwa lata później, w 2001, działalność rozpoczął Uniwersytet Rzeszowski, który powstał z połączenia wcześniej działającego Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej oraz Wyższej Szkoły Pedagogicznej, a także Akademii Rolniczej. Także wtedy pojawiły się w mieście duże inwestycje w przemysł lotniczy i informatyczny. W 2002 oddano do użytku halę widowiskową na Podpromiu, most Zamkowy i Trasę Zamkową.

W 2005 Rzeszów oficjalnie uznano za europol i przyjęto do stowarzyszenia Eurocities. W 2006 Rzeszów powiększył po raz kolejny swój obszar administracyjny.

W 2005 doszło do otwarcia pierwszego regularnego międzynarodowego połączenia z rzeszowskiego lotniska do Londynu. Obecnie z Rzeszowa dolecieć można do Dublina, Bristolu i od czerwca 2008 do Birmingham. Latem 2008 zostaną wznowione bezpośrednie rejsowe loty międzykontynentalne do dwóch lotnisk Nowego Jorku.

Polityka, administracja i sądownictwo

Fasada rzeszowskiego ratusza
 Osobny artykuł: Polityka w Rzeszowie.

Miasto a region

Rzeszów jest stolicą województwa podkarpackiego, mieszczą się w nim Podkarpacki Urząd Wojewódzki i Podkarpacki Urząd Marszałkowski. Swoją siedzibę ma też tam rada powiatu rzeszowskiego, którego samo miasto nie jest częścią.

Samorząd

Miasto Rzeszów jest miastem na prawach powiatu. Na czele miasta stoi prezydent miasta, od 2002 wybierany w wyborach bezpośrednich co 4 lata. Jest on również organem wykonawczym miasta. Stanowi on jednoosobowy zarząd. Funkcję doradczą dla prezydenta miasta stanowią jego trzej zastępcy (zatrudnieni na podstawie umowy o pracę), mogą oni również wykonywać zadania zlecone przez prezydenta.

Organem stanowiącym jest rada miasta składająca się z 27 radnych (w IV kadencji było ich 25, w III - 47, w II - 45, w I - 46).

Siedzibą prezydenta miasta i rady miasta jest rzeszowski ratusz.

Zarządcy miasta

 Osobny artykuł: Zarządcy Rzeszowa.

Obecnym prezydentem Rzeszowa jest Tadeusz Ferenc, który pełni tę funkcję drugą kadencję. Jest on 29. osobą stojącą na czele rzeszowskiego magistratu. Pierwszą, z tytułem Naczelnika Miasta Rzeszowa, został wybrany Jan Pogonowski herbu Ogończyk (1863). Tytuł ten obowiązywał do roku 1893, kiedy Leon Schott uzyskał miano burmistrza. W okresie międzywojennym rzeszowem władał prezydent, zaś w czasie II wojny światowej gubernator okręgu[potrzebny przypis]. Po wojnie władze zrezygnowały z tytułu prezydenta na rzecz przewodniczącego Miejskiej Rady Narodowej. Ostatecznie do określenia prezydent powrócono w 1974 roku.

Sądownictwo

Budynek Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie

W mieście siedziby mają wszystkie organy sądów powszechnych (sądy: rejonowy, okręgowy, apelacyjny). Swoją siedzibę ma tu również wojewódzki sąd administracyjny. Rzeszowskie sądy swoją historią sięgają najdawniejszych czasów, jednak pierwsze usystematyzowanie i określenie zwierzchności danych instytucji nad innymi przyniósł zabór austriacki (1772). W 1812 roku na Zamku w Rzeszowie rozpoczęły się prace adaptacyjne budynku, które miały na celu przystosowanie go do pełnienia funkcji Sądu Obwodowego i więzienia. Zamek po dziś dzień pozostaje siedzibą sądów Rejonowego i Okręgowego, jednak ze względu na małą powierzchnię i trudności lokalowe w 2007 rozpoczęto budowę nowego gmachu dla Sądu Rejonowego przy ul. Kustronia.

W czasach Galicji Rzeszów należał do apelacji krakowskiej, jednak w 1944 siedzibę sądu apelacyjnego przeniesiono czasowo z Krakowa do Rzeszowa. Doprowadziło to do konfliktu władz lokalnych o to, gdzie ma stałe ma znaleźć się sąd apelacyjny znajduje odzwierciedlenie w nomenklaturze instytucji, kiedy to używano 2 pieczęci (Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, lub zamiennie Sąd Apelacyjny w Krakowie z tymczasową siedzibą w Rzeszowie). 3 marca 1945 "apelacja" powróciła ostatecznie do Krakowa, a 29 marca tego samego roku wydzielono obszar pod jurysdykcją nowo powstałego Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie (zlikwidowano do w 1946 roku i ponownie powołano w 1949). W 1950 wszystkie sądy apelacyjne zostały zlikwidowane. Wskutek reformy sądownictwa z 1990 w całej Polsce powstało 7 nowych Sądów Apelacyjnych, w tym jeden w Rzeszowie. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie powstał po przekształceniu delegatury Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Okręg wyborczy Rzeszów

Okręg wyborczy Rzeszów składa się z 13 powiatów: dębickiego, kolbuszowskiego, leżajskiego, łańcuckiego, mieleckiego, niżańskiego, ropczycko - sędziszowskiego, rzeszowskiego ziemskiego, stalowowolskiego, strzyżowskiego, tarnobrzeskiego ziemskiego oraz miast Rzeszów i Tarnobrzeg. W wyborach do Sejmu nosi numer 23, a w wyborach do Senatu numer 22. Wybiera się w nim 15 posłów (do 2005 10) i 3 senatorów.

W wyborach do Parlamentu Europejskiego miasto jest siedzibą obwodowej Komisji Wyborczej w okręgu wyborczym Rzeszów. Okręg ma nr 9 i obejmuje całe województwo podkarpackie. Wybieranych z niego jest 2 eurodeputowanych.

Podział administracyjny miasta

Podział na osiedla według Straży Miejskiej w 2007 roku (bez Zwięczycy i części Przybyszówki)

Rzeszów jest oficjalnie podzielony na 27 osiedli[17]. Występujący często podział na dzielnice nie ma charakteru administracyjnego i jest czysto historyczny.

Rzeszów jako miasto, którego ludność nie przekracza 300 tys. mieszkańców, nie ma formalnego prawa do wytyczenia autonomicznych dzielnic[potrzebny przypis]. Dlatego podział ten jest podziałem zwyczajowym, używanym przez mieszkańców miasta, podobnie jak nazwa dzielnica. Jest powodem niedokładnego i czasami niemożliwego wręcz ustalenia przebiegu granic rzeszowskich "dzielnic"[potrzebny przypis].

Rzeszowskie osiedla:

Osiedla Rzeszowa
Osiedla
(jednostki pomocnicze
gminy Miasto Rzeszów)

Herb Rzeszowa

Rzeszów
Części miasta wg TERYT
Inne części
Osiedla (jednostki pomocnicze gminy)

Herb Rzeszowa

Rozwój terytorialny

Rozwój terytorialny Rzeszowa
początek XIV wieku ? Staromieście Rzeszów jako gród obronny zlokalizowany na północ od dzisiejszego centrum miasta
1354 ? Śródmieście "przeniesienie miasta" na południe, lokacja miasta przez króla Kazimierza Wielkiego na prawie magdeburskim; niewiele możemy powiedziec o granicach tamtego Rzeszowa, wiadomo jedynie że miasteczko ulokowano wraz z Rynkiem i ul. Farną (dzisiejsza Kościuszki) na lessowym wzgórzu otoczonym wokół jeziorami i bagnami pełniącymi funkcje obronne, w skład miasta wchodziły też na pewno fragmenty późniejszych ulic 3 Maja i Mickiewicza - która wiodła przez rzekę Wisłok na wschód, w stronę Jarosławia.
XVI wiek ok. 2 km^(2) Śródmieście miasto przejmuje Mikołaj Spytek Ligęza, rozwija on je na północ (budowa klasztoru bernardynów), południe (rejon ulic Baldachówka i Grodzisko) oraz na wschód (dzisiejsza ulica Słowackiego, tzw. Różanka) i w kierunku rzeki (budowa kościoła św. Ducha i szpitala). Na prawym brzegu Wisłoka, należącym do miasta tzw. Czekaju funduje "domy czynszowe dla ubogich mieszczan". Rozpoczyna również budowę zamku na południe od centrum miasta
XVII i XVIII 2,9 km^(2) Śródmieście w rejonie dzisiejszego Placu Wolności powstaje żydowska osada zwana Nowym Miastem z tzw. "Nowym Rynkiem" (dzisiejszy Plac Wolności), ostatecznie łączy się ona z Rzeszowem pod koniec XVIII wieku
XIX wiek 2,9 km^(2) północne Śródmieście rozwijają się okolice dzisiejszego dworca PKP, formalnie jeszcze na terenach należących do gminy Ruska Wieś
1902 7,68 km^(2) Ruska Wieś (dziś część śródmieścia w rejonie dworca głównego PKP i ulicy Króla Augusta oraz Krakowskiej), część Staroniwy i Drabinianki w wyniku starań ówczesnego burmistrza Stanisława Jabłońskiego Sejm Galicji wyraża w 1901 roku zgodę na przyłączenie do miasta w całości gminy-wsi Ruska Wieś obejmującej tereny pomiędzy dotychczasowym Rzeszowem a Staromieściem oraz rejon dzisiejszych ulic Króla Augusta oraz Krakowskiej aż po skrzyżowanie z ul.Ustrzycką, a także części pobliskich wsi Staroniwy - część do torów kolejowych na Jasło z niewielkim fragmentem za nimi w rejonie ul.Langiewicza i Drabinianki (tzw.Maćkówka - dzisiaj zwana Podpromiem - enklawa Drabinianki na zachodnim brzegu rzeki Wisłok)aż po granice wsi Zwięczyca na południu. To wydarzenie upamiętnia tablica znajdująca się po dziś dzień w ratuszu miejskim.
1918 - 1939 7,68 km^(2) rozwija się część Śródmieścia (osiedla Dąbrowskiego i Śródmieście-Południe) W wyniku włączenia Rzeszowa do COP-u następują gwałtowne zwiększenie populacji miasta i kłopoty lokalowe. Zresztą już w 1928 roku rada miasta zgłasza wniosek o powiększenie obszaru Rzeszowa do ok. 40 km^(2), co ma umożliwić jego planową i czytelną rozbudowę, jednak w okresie międzywojennym żadne decyzje rządowe w tym zakresie nie zapadają, jedynie w roku 1933 w wyniku reformy administracji roku miasto zostaje wydzielone z powiatu jako powiat grodzki i dotychczasowy burmistrz otrzymuje miano prezydenta miasta (pierwszym prezydentem Rzeszowa zostaje dotychczasowy burmistrz Roman Krogulski) i uprawnienia starosty powiatowego na teren miasta Rzeszowa. Pod koniec lat 30-tych powstają nowe kamienice i pierwsze osiedla bloków mieszkalnych (ulice Hetmańska, Curie-Skłodowskiej, Bohaterów Westerplatte. Środek ciężkości zabudowy przesuwa się znacznie na południe w kierunku fabryk PZL i filii Zakładów Cegielskiego (dzisiejszy Zelmer) tj. wzdłuż ulic Dąbrowskiego i Hetmańskiej. Ludności szybko przybywa i tuż przed wybuchem II wojny światowej ilość mieszkańców Rzeszowa przekracza 41 tys.
1951 39,06 km^(2) W Wyniku decyzji Rady Ministów przyłączone zostają w całości Pobitno, większa część Staromieścia (Miłocin pozostaje wtedy jeszcze częścią Staromiescia (zob.Baranówka), reszta Drabinianki (zob.Nowe Miasto) i Staroniwy, część Zalesia, część Słociny i część Zwięczycy (po rejony obecnej ul.Wetlińskiej na południu) po odbudowie Śródmieścia powstają lub są rozbudowane: 1950 - 1955 nieco socrealistyczne w formie Osiedle Dąbrowskiego z charakterystycznym, dziś już zabytkowym, osiedlowym domem kultury, zwane do lat 70-tych Osiedlem WSK, 1960 - 1963 os. Grota-Roweckiego oraz os. Króla Augusta, 1960 - 1965 os. Piastów, 1962 - 1971 os. gen. Andersa (dawniej Baranówka I, II i III), 1963 - 1975 os. Tysiąclecia, 1973 - 1975 os. Pułaskiego, w latach 1965 - 1974 rozbudowywane jest os. Dąbrowskiego
1971 40,03 km^(2) korekta głównie południowej granicy Rzeszowa w związku z budową zapory i zalewu na rzece Wisłok (z Rzeszowa wyłączono kilkanaście domów w rejonie Zwięczycy na południe od ul.Wetlińskiej (tzw. Żabnik) oraz skorygowano (wyprostowano) przebieg linii granicy w rejonie Drabinianki odłączajac zakole tzw. Dębiny (przyłączone następnie do Budziwoja) a wchłaniając teren w rejonie dzisiejszych ulic Gościnnej i Makuszyńskiego; zamianie też uległy niewielkie tereny w rejonie Miłocina (wyłączenie skrawka terenu na północnej linii granicy w zamian za właczenie niewielkiej enklawy wzdłuż ul. Borowej). Brak jest natomiast w mapach topograficznych i dokumentach potwierdzenia zmian granic w rejonie Słociny potrzebne źródło[potrzebny przypis] - jeszcze w roku 1976 park w Słocinie na podkładach map stosowanych w miejskich pracowniach urbanistycznych zlokalizowany jest poza granicami miasta. równolegle w latach 1963 - 1968 prowadzone są intensywne prace planistyczne nad zagospodarowaniem prawobrzeżnej części miasta; ambitne plany budowy nowoczesnej dzielnicy zostają jednak zarzucone z braku środków i w drugiej połowie lat 70-tych po wyburzeniu znacznej części zabudowy dawnej Drabinianki (obszary pomiędzy ulicami Rejtana i Podwisłocze) powstaje tu w atmosferze centralnego nacisku na szybką realizację dużej ilości nowych mieszkań kilkadziesiąt monotonnych i długich, ustawionych w jednym kierunku 11-piętrowych bloków osiedla, z którego dawnych planów pozostaje tylko szumna nazwa Nowego Miasta
1977 53,7 km^(2) W wyniku uchwały ówczesnej Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z czerwca 1976 roku, od stycznia 1977 do Rzeszowa przyłączone zostają w całości Zalesie i Wilkowyja, część Przybyszówki i fragment Białej, niewielki fragment Miłocina - rejon dzisiejszej ulicy Ślusarczyka. W latach 80. i 90. na Pobitnym i Wilkowyi powstaje osiedle bloków Pobitno-Północ, powstaje również duże osiedle w zachodniej części miasta (os. Krakowska-Południe) oraz rozbudowywane jest osiedle Baranówka, (część zwana dzisiaj oficjalnie "4B" a nieoficjalnie "piątką" w pobliżu Technikum Rolniczego).
2006 68 km^(2) pozostała część Słociny i Załęże z powodu braku powierzchni pod inwestycje, wskazywanego od wielu lat przez urbanistów dalekiego wykraczania granic funkcjnalnych miasta poza jego granice administracyjne oraz z powodu jednej z największych gęstości zaludnienia Rzeszowa pośród miast polskich, władze miasta decydują się na rozpoczęcie procedury przyłączenia okolicznych sołectw. 1 stycznia 2006 roku przyłączone zostają pozostała część Słociny i Załęże
2007 77,2 km^(2) wschodnia część Przybyszówki
2008 91,5 km^(2) zachodnia Przybyszówka, Zwięczyca
2009 97,6 km^(2) zostaje przyłączona do Rzeszowa reszta Białej

Ludność

Stare Miasto, Deptak 3 Maja
 Osobny artykuł: ludność Rzeszowa.

Według danych na 1 stycznia 2009 pod względem ludności Rzeszów jest 23. co do liczby mieszkańców miastem polskim [18] i liczy ok. 174 tys mieszkańców. Pod względem powierzchni plasuje się na 26. miejscu w Polsce.

Demografia

  • Wykres liczby ludności Rzeszowa na przestrzeni ostatniego stulecia

Struktura demograficzna mieszkańców miasta Rzeszowa wg danych z 31 grudnia 2006 (wg wieku produkcyjnego)[19]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 163 510 100 86 345 52,81 77 165 47,19
Wiek przedprodukcyjny (0–17 lat) 29 803 18,23 14 605 8,93 15 198 9,29
Wiek produkcyjny (18–65 lat) 109 591 67,02 55 542 33,97 54 049 33,06
Wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat) 24 116 14,75 16 198 9,91 7918 4,84

Społeczność

 Osobny artykuł: Honorowi Obywatele Miasta Rzeszowa.

Rzeszów ma odsetek ludności z wykształceniem wyższym wynoszący ponad 20%[potrzebny przypis]. Miasto w 2007 roku mogło się pochwalić drugim najniższym poziomem przestępczości spośród wszystkich stolic polskich województw[20].

Poziom życia

Prowadzone są intensywne remonty i rewitalizacja wielu rejonów[21]. Duża część ze środków na rozwój miasta ma swe źródło w funduszach strukturalnych Unii Europejskiej. Według danych UM w latach 2006-2008 największą część miejskich funduszy przeznaczonych na inwestycje pochłonęła infrastruktura drogowa (ok.260 mln zł). Wykonywane jest powiększenie miasta, rozbudowa i modernizacja portu lotniczego oraz wzmacnianie pozycji ośrodka akademickiego. Miasto charakteryzuje niski poziom bezrobocia (5,7% we wrześniu 2008[22]). Rzeszów, jako pierwsze miasto w Polsce, udostępnił mieszkańcom darmowy szerokopasmowy Internet (sieć ResMan). Według rankingu "Przekroju" - Gdzie się żyje najlepiej? opublikowanego 18 czerwca 2009[23] Rzeszów zajął 2 miejsce, po Poznaniu.

Rzeszowski Obszar Metropolitalny

ROM na mapie województwa
 Osobny artykuł: Rzeszowski Obszar Metropolitalny.

Rzeszowski Obszar Metropolitalny (ROM) to według projektu Narodowego Planu Rozwoju opracowanego przez rząd oraz Podkarpackie Biuro Planowania Przestrzennego zurbanizowany obszar w centrum regionu podkarpackiego obejmujący miasto Rzeszów i przyległe tereny. W jego skład wchodzą miasto Rzeszów oraz powiat rzeszowski i przyległe powiaty ziemskie (tj. łańcucki, kolbuszowski, strzyżowski, ropczycko-sędziszowski), a także powiat dębicki. W ROM znajdują się następujące miasta (wg liczby ludności):

Urodzeni w Rzeszowie

Lista osób urodzonych w Rzeszowie, które posiadają biogram na Wikipedii:

Sieć głównych ulic i kolei
Międzynarodowy Port Lotniczy Rzeszów-Jasionka
Międzynarodowy Port Lotniczy Rzeszów-Jasionka
Aleja Cieplińskiego
Most Zamkowy

Komunikacja

 Osobny artykuł: komunikacja w Rzeszowie.

Lotnisko

W ostatnim czasie rozbudowany i zmodernizowany został Międzynarodowy Port Lotniczy Rzeszów-Jasionka, gdzie trwają prace nad konstrukcją nowego terminala pasażerskiego, i gdzie ruch lotniczy w 2006 wzrósł o 126% w porównaniu z 2005 - przewieziono 206 tys. osób[potrzebny przypis]. Także w 2007 roku zanotowano wzrost ilości odprawionych pasażerów do 273 638 pax. W kolejnym 2008 roku lotnisko obsłużyło 321 034 pax[potrzebny przypis]. Ilość odprawionych pasażerów wzrosła o 17,05% w porównaniu do roku 2007 [potrzebny przypis] Ryanair obsługuje regularnie loty Rzeszów-Dublin, Rzeszów-Londyn (Port lotniczy Londyn-Stansted), Rzeszów-Londyn (Port lotniczy Londyn-Luton) Rzeszów-Bristol. Rzeszów-Birmingham. Oprócz tego funkcjonują regularne połączenia Rzeszów-Warszawa (PLL LOT) i Rzeszów-Frankfurt (Lufthansa). Od czerwca 2009 wznowione zostaną tym razem całoroczne połączenia Rzeszów-Nowy Jork (PLL LOT, Port lotniczy John F. Kennedy i Port lotniczy Newark Liberty). W ofercie lotniska są też loty czarterowe do Tunezji, Egiptu i Turcji.

W obrębie lotniska funkcjonują: Aeroklub Rzeszowski oraz Ośrodek Kształcenia Lotniczego Politechniki Rzeszowskiej (jedyna w kraju cywilna szkoła pilotów). W bezpośrednim sąsiedztwie lotniska powstanie autostrada A4 (Berlin-Kijów) z węzłami komunikacyjnymi na wysokości początku i końca drogi startowej.

Komunikacja miejska obsługuje regularne połączenia pomiędzy portem lotniczym i centrum miasta.

Tranzyt

Oprócz modernizacji dróg w regionie podkarpackim planowana jest w najbliższych latach budowa autostrady A4 (Drezno-Kijów) i drogi ekspresowej S19 (Suwałki-Barwinek). Inwestycje drogowe realizowane w ostatnich latach sprawiły, że Rzeszów dysponuje drogami dobrej jakości i dobrze rozwiniętą siecią komunikacyjną.[potrzebny przypis] Rzeszów jest jedynym obok Dublina miastem w Europie dysponującym tzw. inteligentną sygnalizacją świetlną - systemem SCATS. W latach 2005-2006 zrealizowano projekt modernizacji dróg powiatowych w centrum miasta.

Kolej

Historia rzeszowskiej kolei sięga połowy XIX wieku, kiedy to powstał dworzec na trasie Wiedeń–Kraków–Lwów. W drugiej połowie lat 50. wybudowano linię kolejową Kraków-Rzeszów-Przemyśl, uruchomioną 4 listopada 1860 (2-torowa linia o długości 244,3 km; zelektryfikowana w latach 1959-1963)[24]. Nieco później, 12 października 1890, otwarto linię kolejową do Jasła przez Strzyżów (1-torowa linia o długości 70,2 km; niezelektryfikowana)[25]. W I połowie lat 60. XX w. budowano linię kolejową do Tarnobrzega przez Kolbuszową. Pierwszy 29,4 km 1-torowy niezelektryfikowany odcinek Rzeszów-Kolbuszowa oddano do użytku 22 lipca 1964 (w okresie: kwiecień 2000 - luty 2007 zawieszono na niej przewozy pasażerskie)[26].

Obecnie Rzeszów jest ważnym podkarpackim węzłem kolejowym i posiada bezpośrednie połączenia m.in. z: Gdańskiem, Kijowem, Lwowem, Szczecinem, Warszawą, Wrocławiem i Zieloną Górą.

W Rzeszowie istnieje dwie stacje kolejowe:

  1. Rzeszów Główny
  2. Rzeszów Staroniwa

oraz trzy przystanki osobowe:

  1. Rzeszów Osiedle
  2. Rzeszów Załęże
  3. Rzeszów Zwięczyca

Transport miejski

Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne obsługuje 49 linii autobusowych, w tym 25 miejskich, 21 podmiejskich, 2 nocne i specjalną linię do portu lotniczego. Obecnie władze miasta postawiły na ekologiczne autobusy zasilane gazem ziemnym (Jelcz M125M/4 CNG, Jelcz M121M/4 CNG, Jelcz M120M/4 CNG i Solaris Urbino 12 CNG). Autobusy kursują nie tylko w ciągu dnia, lecz także w nocy.

Mosty


Gospodarka

 Osobny artykuł: gospodarka Rzeszowa.

Przemysł

Rzeszów jest ważnym ośrodkiem przemysłowym. W Rzeszowie rozwija się produkcja sprzętu domowego, przemysł spożywczy, odzieżowy, budowlany, meblarski i telekomunikacyjny, natomiast najlepiej rozwinięty jest tutaj przemysł lotniczy oraz farmaceutyczny. Miasto jest europejskim centrum koncernu United Technologies Corporation, światowego potentata w przemyśle lotniczym. Rzeszów jest głównym ośrodkiem stowarzyszenia przedsiębiorców Dolina Lotnicza (Aviation Valley). W skład stowarzyszenia wchodzą przedsiębiorstwa z całego kraju. W Rzeszowie swoją siedzibę ma również Spółka Zelmer SA - największy polski producent sprzętu AGD oraz jeden z liczących się na świecie producentów odkurzaczy. Rzeszów jest jedynym na świecie miastem obok amerykańskiego Middletown, w którym produkowane są silniki do samolotów F-16. Jednak w Rzeszowie dominuje mała i średnia przedsiębiorczość[potrzebny przypis].

W ostatnim czasie utworzony został Podkarpacki Park Naukowo-Technologiczny. Podstawą tego przedsięwzięcia jest przemysł lotniczy i farmaceutyczny. Nowe pomysły i rozwiązania powiązane z parkiem technologicznym powstawać będą w preinkubatorze akademickim Politechniki Rzeszowskiej. W PPNT w przyszłym roku powstaną zakłady m.in. MTU Aero Engines, Borg Warner, Ultratech (przemysł lotniczy). Działający w mieście Valeant Pharmaceuticals International (dawniej ICN Polfa Rzeszów) jest największym polskim eksporterem leków. W Rzeszowie działa też koncern Sanofi Aventis, producent leków. Swą siedzibę ma tu także Alima Gerber SA - największa spółka polskiej części koncernu Novartis. Jest producentem pożywienia i soków dla niemowląt i dzieci. Podkarpaccy przedsiębiorcy działający w sektorze informatycznym powołali Stowarzyszenie Informatyka Podkarpacka. Po połączeniu firm Asseco i Softbank Rzeszów jest centralą największego w kraju przedsiębiorstwa z sektora IT - Asseco Poland.

Opieka zdrowotna

Na terenie miasta Rzeszowa zarejestrowanych jest obecnie 132 zakładów opieki zdrowotnej. Realizują one usługi medyczne na rzecz mieszkańców miasta i regionu w 182 placówkach ochrony zdrowia, takich jak: szpitale, przychodnie, stacje pogotowia ratunkowego. Podmioty te dzielą się na komórki organizacyjne placówek ochrony zdrowia, czyli poradnie, oddziały szpitalne, pracownie, których łącznie w mieście jest 1459.

Najważniejsze placówki to[potrzebny przypis]:

  • Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Fryderyka Chopina w Rzeszowie
  • Szpital Wojewódzki nr 2 w Rzeszowie
  • Szpital Miejski im. Jana Pawła II w Rzeszowie
  • Szpital Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w Rzeszowie
  • Szpital Specjalistyczny - Zespół Gruźlicy i Chorób Płuc w Rzeszowie
  • Szpitał Specjalistyczny im. Świętej Rodziny w Rzeszowie-Rudnej Małej
  • Obwód Lecznictwa Kolejowego w Rzeszowie

Edukacja

Uniwersytet Rzeszowski (Wydział Pedagogiczno-Artystyczny)
 Osobny artykuł: Edukacja w Rzeszowie.

Obecnie w Rzeszowie działają 32 szkoły podstawowe, 18 gimnazjów, 18 liceów ogólnokształcących i 48 średnich szkół technicznych i zawodowych oraz 32 szkoły policealne i 4 szkoły artystyczne (plastyczne i muzyczne II stopnia)[potrzebny przypis].

Teatr Miejski im. Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie (główny budynek)
Siedziba Biura Wystaw Artystycznych - dawna Synagoga Nowomiejska
Muzeum Okręgowe

Kultura i rozrywka

Rzeszów jest miastem bogatym w wydarzenia o charakterze kulturalnym i rozrywkowym, odbywa się wiele imprez i festiwali, kilka spośród nich ma charakter międzynarodowy. W mieście często mają miejsce festyny, przedstawienia, koncerty i happeningi.

Lista wydarzeń kulturalnych odbywające się cyklicznie:

  • Światowy Festiwal Polonijnych Zespołów Folklorystycznych
  • Rzeszowskie Spotkania Teatralne
  • Wieczory Muzyki Organowej i Kameralnej w Katedrze Rzeszowskiej i Kościołach Rzeszowa
  • Międzynarodowe Biennale Sztuki Komputerowej
  • Międzynarodowe Biennale Plakatu Teatralnego
  • Carpathia Festival
  • Festiwal Chórów Młodzieżowych
  • Wielokulturowy Festiwal Galicja
  • Ogólnopolski Festiwal Carpathia

Rzeszów posiada modernistyczny gmach filharmonii w użytku od stycznia 1974 z dwiema salami: kameralną na 200 osób i główną na 800 osób[27]. Filharmonia Rzeszowska im. Artura Malawskiego organizuje Festiwal Muzyczny w Łańcucie.

Miasto dysponuje jedną z największych w kraju hal sportowo-widowiskowych (Hala Podpromie). Halę oddano do użytku w roku 2002. Jej budowa trwała rekordowo ponad 20 lat[potrzebny przypis]. Odbywają się tu liczne imprezy sportowe, kulturalne, koncerty i różnorodne coroczne targi.

Teatry

Filharmonia

Kina

Muzea

Galerie

  • Biuro Wystaw Artystycznych (BWA)
  • Galeria Fotografii Miasta Rzeszowa
  • Galeria Miejska Zespołu Szkół Plastycznych
  • Galeria "Szajna"
  • Galeria "Pod Ratuszem"
  • Galeria "z Podwórza"
  • Galeria Fotografii OPe

Biblioteki

  • Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie (Główna i 20 filii)
    • Wypożyczalnia Główna (ul. Dąbrowskiego)
    • Czytelnia Główna (ul. Sokoła)
  • Biblioteka Uniwersytetu Rzeszowskiego (ul. Cegielniana), osobne dla:
    • Wydziału Prawa (ul. Dąbrowskiego)
    • Wydziału Ekonomii (ul. Ćwiklińskiej)
    • Instytutu Archeologii (ul. Hoffmanowej)
    • Instytutu Muzyki (ul. Dąbrowskiego)
  • Biblioteka Politechniki Rzeszowskiej (ul. M. Skłodowskiej-Curie)
  • Biblioteka Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania (ul. Sucharskiego)
  • Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka (ul. Gałęzowskiego)
  • Oddział Głównej Biblioteki Lekarskiej (ul. Dąbrowskiego)
  • Biblioteka rzeszowskiego oddziału KOBiDZ (ul. Hetmańska)

Architektura

Rzeszowski zamek jest budynkiem wzniesionym praktycznie od podstaw w latach 1902-1906 wg barokowych planów zrekonstruowanych przez Z. Hendla i F. Skowrona. Konstrukcja osadzona jest jednak na autentycznych XVII-wiecznych fortyfikacjach bastionowych projektu Tylmana z Gramen.
Fragment ulicy Dąbrowskiego z zabudową z lat powojennych, w tle widoczne Sanktuarium Matki Bożej Saletyńskiej, którego budowę ukończono w 1999 roku oraz fragment 10-cio piętrowej "szafy".
Obecny Instytut Muzyki URz (socrealizm) to dawny budynek Domu Kultury WSK i Kina "Mewa". Budynek ten pierwotnie miał stanąć na łódzkich Bałutach, jednak ostatecznie jego architekt, Józef Polak wybrał Rzeszów jako miejsce odpowiednie dla swojego dzieła. Inwestycję zrealizowano w latach 1953 - 1956.
"Mała" Synagoga zbudowana została w 1610 roku w zgodzie ze stylem renesansowym. Około sto lat później budynek przebudowano i włączono w obręb miejskich fortyfikacji, czego świadectwem jest istniejąca do dziś baszta.

Zabudowa śródmieścia Rzeszowa pochodzi w większości z przełomu XIX i XX wieku, można tu odnaleźć style takie jak secesja, neogotyk, modernizm czy art déco.

Reprezentacyjnym deptakiem Rzeszowa jest ulica 3 Maja, w ostatnich latach dawną świetność przywrócono też innym deptakom a obecnie zakończyła się przebudowa i modernizacja rynku, który jest głównym placem i sercem miasta.

W ostatnim czasie struktura miasta uległa przemianom i Rzeszów przemienia się w ośrodek bardziej przestrzenny, zielony i estetyczny. Centrum miasta zostało w ostatnich latach odrestaurowane, wyeksponowano zabytki i wartościowe obiekty. Sporo obiektów odbudowano lub zmodernizowano, przywracając im przedwojenny charakter, poprzednio zatarty przez przebudowy w czasach socjalizmu. Dotyczy to np. fasada budynku Teatru Miejskiego. Na wielu osiedlach powstają nowoczesne bloki mieszkalne, apartamentowce, a także nowa zabudowa jednorodzinna i szeregowa. Na poprawę estetyki miasta wpływa ogłaszanie konkursów na projekty rozmaitych obiektów (np. Millennium Hall, nowy budynek Uniwersytetu Rzeszowskiego).

Obecnie ma miejsce odbudowa zniszczonych dawno temu kamienic w śródmieściu, co uzupełnia zabudowę w centrum Rzeszowa.

Urbanistyka

Ogólnie tereny zabudowane stanowią ponad 40% powierzchni całego miasta. Wyraźnie widoczny jest plan opierający się na promieniście rozchodzących się od centrum ulic (na północy Marszałkowska, Warszawska i Lubelska; na zachód Krakowska, na wschód Lwowska, obie połączone aleją Piłsudskiego. Na południe od ścisłego centrum ruch wyprowadzają ulice Dąbrowskiego i Hetmańska, a na wschodnim brzegu Podwisłocze i Rejtana, łączy je przecinająca równoleżnikowo miasto na południu aleja Powstańców Warszawy; Aleja ta łączy się z kolejnymi - Armii Krajowej, Batalionów Chłopskich i Witosa tworząc rodzaj wewnętrznego pierścienia, na który składają się 2 obwodnice południowa i będąca jeszcze częściowo w budowie północna. Na południe ruch wyprowadzają ulice Podkarpacka i Sikorskiego. Rzeszowska starówka ograniczona jest Placem Śreniawitów na południu ulicami Chopina, Targową i Placem Targowym od wschodu, od północy Placem Wolności i aleją Piłsudskiego, a od zachodu Cieplińskiego i Lisa-Kuli.

Zabudowę centrum miasta cechuje duże zagęszczenie ludności. W szczególności jeżeli chodzi o lewostronny brzeg (według planów urbanistycznych z lat międzywojennych tzw. dzielnica centralna projektowana była dla 80 tys. ludzi i obejmowała tereny od dworca Rzeszów Główny do Zwięczycy). Na terenie starego miasta dominuje zabudowa niepełnych kwartałów, raczej niskich 2- do 4-piętrowych kamienic, głównie XIX-wiecznych. W kierunku południowym na wzdłuż Hetmańskiej i Dąbrowskiego widoczne jest niskie budownictwo z lat 30. i powojennych XX wieku, tworzące również regularne kwartały (np. odcinek ulicy Dąbrowskiego na wysokości miedzy W. Pola, a Powstańców Warszawy - zdjęcie obok). W latach późniejszych (między 1960, a 1980) podjęto budowę osiedli mieszkaniowych z wysokimi blokami. Nowo przyłączone dzielnice Rzeszowa mają charakter postruralistyczny i powstały wskutek przyłączenia okolicznych wsi do miasta. Na terenie miasta można dodatkowo wyróżnić kilka dzielnic.[28]

Zabytki i miejsca historyczne

Zamki, dwory i pałace

Synagogi


Religia

Katedra Najświętszego Serca Pana Jezusa
 Osobny artykuł: Religia w Rzeszowie.

Obecnie większość rzeszowian wyznaje religię katolicką. W mieście znajduje się także kilka zborów kościołów ewangelikalnych (min. zielonoświątkowców, baptystów i adwentystów) i in.

Od 1992 roku Rzeszów jest siedzibą władz diecezjalnych i biskupa, którym obecnie jest ks. bp Kazimierz Górny. Diecezja rzeszowska podlega pod metropolię przemyską. Tradycje chrześcijańskie sięgają czasów średniowiecza, a dokładniej XIV wieku, kiedy Kazimierz III Wielki w liście do Urbana V wspomina o rzeszowskiej parafii św. Feliksa i św. Adaukta, czyli rzeszowskiej farze[potrzebny przypis]. Z czasem wezwanie zmieniono na św. Wojciecha i św. Stanisława. W mieście istniała wówczas parafia na Staromieściu (dawnym grodzisku), który obecnie funkcjonuje pod wezwaniem św. Józefa Robotnika. Obecnie w mieście znajduje się ponad 20 kościołów rzymskokatolickich, w tym niektóre w budowie (kościoły: św. Jadwigi, św. Sebastiana Pelczara, czy przy ulicy Krakowskiej). W miescie funkcjonuje również wiele zgromadzeń zakonnych, z których najstarsze to bernardyni (od 1610 i pijarzy (od 1658)[potrzebny przypis].

Początki rzeszowskiego prawosławia sięgają podobnie jak katolicyzmu rzymskiego czasów średniowiecznych. Należy to łączyć bezpośrednio z osadnictwem ruskim na tych terenach, którego zachodnia granica opierała się na Wisłoku, bądź tez nieznacznie ją przekraczała. Świadczą o tym nieużywane już nazwy części miasta, np. Powyhrna (Pobitno), czy Ruska Wieś (Staromieście). Wedle zapisów sądu grodzkiego z Przemyśla z 1499 roku na terenie Rzeszowa istniały 3 cerkwie i 2 monastyry (klasztory). W XVI wieku Katarzyna Wapowska doprowadziła do procesu latenizacji Rusi, częściowo proces ten objął Rzeszów i okolicę[29]. Najdłużej, bo do 1945 roku funkcjonowała unicka cerkiew w Zalesiu, przekształcona, następnie w parafie rzymską. Po 1989 roku powiększająca się społeczność prawosławna w Rzeszowie (obecnie ok. 100 osób), wynajmowała prywatne mieszkania, lub biura, w których odbywały się nabożeństwa. Ostatecznie w 2007 roku wybudowano nowy tymczasowy budynek cerkwi przy ulicy Cienistej. Docelowo powstać ma tam budynek projektu Andrzeja Wojtowicza analogiczny do cerkwi w Gorlicach[30].


Widok na Zamek Lubomirskich oraz Most Zamkowy
Centrum - Pomnik Czynu Rewolucyjnego
Centrum - Sąd Apelacyjny
Centrum - Podkarpacki Urząd Wojewódzki
Stare Miasto, Deptak 3 Maja - Gmach banku PKO BP wybudowany na przełomie XIX i XX wieku jako Kasa Oszczędnościowo-Pożyczkowa.

Współpraca międzynarodowa

 Zobacz więcej w artykule Lista urzędów konsularnych w Polsce, w sekcji Rzeszów.

Miasta partnerskie

Głównym celem partnerstwa miast jest współpraca ekonomiczna, społeczna, oświatowa, kulturowa oraz wymiana doświadczeń. Miasta partnerskie Rzeszowa to:

Miasto Kraj Data podpisania umowy
 Klagenfurt  Austria 4 lutego 1975
 Buffalo  Stany Zjednoczone 2 czerwca 1975
 Bielefeld  Niemcy 17 października 1991
 Koszyce  Słowacja 23 listopada 1991
 Lwów  Ukraina 4 kwietnia 1992
 Nyíregyháza  Węgry 20 sierpnia 1996
 Stanisławów  Ukraina 19 września 2000
 Łuck  Ukraina 20 listopada 2001
 Lamia  Grecja 8 lutego 2005
 Satu Mare  Rumunia 12 grudnia 2007

Media

Telewizja

W Rzeszowie drogą naziemną odebrać można 6 różnych stacji telewizyjnych (wszystkie z RTON Baranówka: TVP1, TVP2, TVP Info, Polsat, TVN, TV 4

Telewizje z siedzibą w mieście:

Radio

Stacje radiowe w Rzeszowie odbierane są z kilku różnych obiektów[potrzebny przypis]:

Prasa


Sport

Michał Bębenek na trasie 15. Rajdu Rzeszowskiego

Rzeszowskie tradycje sportowe sięgają roku 1888, kiedy to w mieście powstało Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół". Jego siedzibę stanowił wybudowany specjalnie na potrzeby towarzystwa budynek przy ulicy Sokoła, w którym obecnie mieści się Teatr Miejski im. Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie. W 1905 roku powstał tu nieformalny klub sportowy Resoviacy, który w cztery lata później doczekał się oficjalnej rejestracji jako Resovia Rzeszów. Jeszcze w czasie trwania II wojny światowej w Rzeszowie powstała przyzakładowa drużyna Stali Rzeszów. W 1951 ruszyła budowa Stadionu Miejskiego przy ulicy Hetmańskiej. W latach powojennych rozwinęły się także sporty motorowe takie jak wyścigi samochodowe (w 1946 zostaje założony Automobilklub Rzeszowski) oraz żużel (sekcja żużlowa Stali Rzeszów w zostaje powołana w 1948).

W ostatnich latach bardzo dynamicznie rozwijają się szkoły sztuk walki, przede wszystkim taekwondo i karate. Działają 2 akademickie kluby sportowe (przy Politechnice Rzeszowskiej i Uniwersytecie Rzeszowskim).

Obecnie w Rzeszowie są organizowane ważne mecze i zawody sportowe z uwagii na obecność jednej z największych hal widowiskowo-sportowych w Polsce, Hali Podpromie. W mieście organizowane są też Międzynarodowy Maraton Rzeszowski i Rajd Rzeszowski.

Piłka nożna

Piłka siatkowa

Sekcję piłki siatkowej założono w 1937 roku przy Resovii, istnieje ona do dziś. Obecnie klub gra pod nazwą Asseco Resovia Rzeszów (4-krotny mistrz Polski i wicemistrz, zdobywcy Pucharu Polski) w Polskiej Lidze Siatkówki, ponadto sekcję siatkówki zarówno kobiet, jak i mężczyzn (III liga) prowadzi rzeszowski AZS. Obecnie największą areną siatkówkowych zmagań jest Hala Podpromie.

Koszykówka

Rzeszowską koszykówkę na polskiej scenie sportowej reprezentuje męska sekcja koszykarska KKS Resovii (często zwani bieszczadzkimi wilkami). W sezonie 2007/2008 klub występował pod nazwą Millennium Resovia Rzeszów. Do największych sukcesów drużyny należą mistrzostwo Polski z 1975 roku i trzy wicemistrzostwa kraju - 1974, 1976 i 1979. Macierzystą halą sportową jest 750-miejscowa hala Rzeszowskiego Ośrodku Sportu i Rekreacji (ROSiR) przy ulicy Pułaskiego, wyposażona w min. centrum odnowy biologicznej.

Łucznictwo

W dniach od 4 do 8 marca 2009 r. Rzeszów był gospodarzem Halowych Łuczniczych Mistrzostw Świata. Impreza rozgrywana była w Hali na Podpromiu[potrzebny przypis].

Speedball

Rzeszowski speedball reprezentowany jest na arenie ogólnopolskiej, przez drużynę Rzeszów Intoxicated. 24 czerwca 2007 roku, drużyna zadebiutowała w Polskiej Paintballowej Lidze Hopperball zajmując wysoką 7 pozycję. Największe sukcesy drużyny to zajęcie 4 miejsca na turnieju ligi PPLH, oraz 7 miejsce w Poznaniu, podczas targów Poznań Game Arena. W 2009 roku, drużyna będzie reprezentować Rzeszów na arenie międzynarodowej m.in. w lidze Centurion[potrzebny przypis].

Obiekty sportowe

Hala Podpromie
  • Hale sportowe
  • Pływalnie kryte
  • Pływalnie odkryte
    • Kompleks basenów ROSIR - ul. Pułaskiego
  • Kąpieliska
    • Kąpielisko "Żwirownia" - ul. Kwiatkowskiego
  • Stadiony
  • Lodowiska
    • Lodowisko ROSIR - ul. Wyspiańskiego / al. Witosa
  • Korty tenisowe
    • Korty ROSiR - ul. ks. Jałowego
    • Rzeszowskie Towarzystwo Tenisowe - ul. Niedzielskiego oraz ul. Wyspiańskiego
    • Klub Sportowy "Czarni" - ul. Szopena

Turystyka i rekreacja

Szlaki rzeszowskiego oddziału PTTK[31]
szlak turystyczny żółty
"Dookoła Rzeszowa"		 120,5 km
Kościół Marii Magdaleny na wzgórzu "Magdalence"

Cały szlak podzielony jest na 5 tras:

Jest to stosunkowo łatwy, prowadzi zarówno dorgami asfaltowymi (w niewielkiej części), jaki bocznymi, mało uczęszczanymi dróżkami. Na jego trasie znajduje się zabytki architektury (Słocina, Malawa), tarasy widokowe (Malawa) oraz fragmenty lasów (Słocina). Z każdego początkowego i końcowego punktu poszczególnych tras można swobodnie dojechać do Rzeszowa.[32]

szlak turystyczny zielony
Śladami gen. W. Sikorskiego		 100 km Szlak podzielony jest na 2 części, w taki sposób, aby ominąć Rzeszów, aby istniejące szlaki nie dublowały się[potrzebny przypis]:
szlak turystyczny czerwony
Śladami płk. L. Lisa-Kuli		 39 km Kosina - Markowa - Husów - Albigowa - Cierpisz - Malawa - Słocina - rzeszowski Rynek

Trasa została opracowana w 2002 na prośbę Podkarpackiego Związku Piłsudczyków.[potrzebny przypis]

szlak turystyczny niebieski
Szlak nizinny		 42 km
Pałac w Julinie
Rzeszów - Łańcut - Czarna - Brzóza Stadnicka - Wola Zarczycka - Nowa Sarzyna

Jest to jeden ze szlaków nizinnych stosunkowo łatwy do przejścia i niedługi. Rozpoczyna się w rzeszowskim rynku, następnie wzdłuż DK nr 4 do Łańcuta, gdzie można podziwiać pałac wraz z założeniem parkowym i storczykarniom oraz synagogę z unikalnymi zachowanymi polichromiami. W dalszej kolejności kieruje się na północ wzdłuż starorzecza Wisłoka. Wzdłuż trasy znajdują się obszary chronione takie jak Wydrze i Kołacznia, a także pałac myśliwski Potockich w Julinie.[potrzebny przypis]

  • szlak rowerowy zielony Matysówka - Maria Magdalena - Borówki - Matysówka
  • szlak turystyczny czarny Rzeszów (Zalesie) – Matysówka Łany - 2 km
  • szlak turystyczny zielonyBór koło Rzeszowa - Przewrotne - Kolbuszowa - Niwiska - Przyłęg - Tuszów Narodowy - 65 km/18 godz.
  • szlak turystyczny zielonyRzeszów Rynek – Słocina – Cierpisz – Albigowa – Łańcut – Brzóza Stadnicka – Julin – Wola Żarczycka – Nowa Sarzyna - 77 km
  • szlak turystyczny zielony Rzeszów - Słocina - Magdalenka (391 m) - Cierpisz - Łańcut - 26 km

Zobacz też

Szablon:Portal

  1. ↑ a b Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2009-05, s. 42. ISSN 1734-6118. [dostęp 2009-06-24].
  2. ↑ Tab. 2. Liczba ludności w badanych obszarach wokół wielkich miast Polski (2002). W: Paweł Swianiewicz, Urszula Klimska: Społeczne i polityczne zróżnicowanie aglomeracji w Polsce – waniliowe centrum, mozaika przedmieść. Warszawa: Prace i Studia Geograficzne, 2005, s. 53.
  3. ↑ Lach, J., Michalik A. Środowisko geograficzne [w:] Dzieje Rzszowa t. I, Rzeszów, 1994
  4. ↑ j.w.
  5. ↑ Encyklopedyczny zarys Polski, Warszawa 1979, opis woj. rzeszowskiego
  6. ↑ http://www.si.podkarpackie.pl/D22/K1/
  7. ↑ Lach J., Michalik A. Środowisko geograficzne [w:] Dzieje Rzeszowa t. I, Rzeszów 1994
  8. ↑ http://si.podkarpackie.pl/Pliki/2007/Mapa%20osuwisk.jpg
  9. ↑ http://borek-st.republika.pl/aktualia.html
  10. ↑ http://miasta.gazeta.pl/rzeszow/1,34975,4285707.html
  11. ↑ http://www.wiadomosci24.pl/artykul/lecznicze_wlasciwosci_wody_z_rzeszowa_32647.html
  12. ↑ j.w.
  13. ↑ http://www.rzeszow.pl/turystyka/szlaki-trasy-i-sciezki-turystyczne/szlaki-i-sciezki-turystyczne/sciezka-przyrodnicza-im-wladyslawa-szafera
  14. ↑ Kotula F., Tamten Rzeszów, Rzeszów 1997
  15. ↑ http://74.125.77.132/search?q=cache:7hLbYWAkZGwJ:pzmiuw.pl/mambo/index2.php%3Foption%3Dcom_content%26do_pdf%3D1%26id%3D2842+%22Stary+Wis%C5%82ok%22&cd=1&hl=pl&ct=clnk&gl=pl&client=firefox-a
  16. ↑ http://rzeszow2.tvp.pl/wedrowki/inc/rozwiniecie.asp?art=39
  17. ↑ Serwis informacyjny Urzędu Miasta Rzeszowa nowy.erzeszow.pl/dane-statystyczne/ilosc-mieszkancow-na-poszczegolnych-osiedlach
  18. ↑ Miasta w Polsce (statystyki)
  19. ↑ Bank Danych Regionalnych GUS
  20. ↑ Przestępczość kryminalna w miastach wojewódzkich w 2007 roku. [dostęp 2009-01-20].
  21. ↑ http://nowy.erzeszow.pl/mieszkancy/inwestycje-w-miescie/najwazniejsze-inwestycje-miasta-rzeszowa-w-latach-2006-08
  22. ↑ http://74.125.77.132/search?q=cache:YZ2SWVToVOoJ:www.wup-rzeszow.pl/files/285_listopad_2008.doc+gus+bezrobocie+w+polsce+2008+rzesz%C3%B3w&cd=9&hl=pl&ct=clnk&gl=pl&client=firefox-a
  23. ↑ http://www.przekroj.pl/wydarzenia_kraj_artykul,4898.html
  24. ↑ Ogólnopolska Baza Kolejowa. [dostęp 23 stycznia 2009]. (Błąd! Nieznany kod języka: polski. Sprawdź listę kodów.).
  25. ↑ Ogólnopolska Baza Kolejowa. [dostęp 23 stycznia 2009]. (Błąd! Nieznany kod języka: polski. Sprawdź listę kodów.).
  26. ↑ Ogólnopolska Baza Kolejowa. [dostęp 23 stycznia 2009]. (Błąd! Nieznany kod języka: polski. Sprawdź listę kodów.).
  27. ↑ Filharmonia Rzeszowska im. Artura Malawskiego - Oferta komercyjna. [dostęp 13 maja 2009]. (pol.).
  28. ↑ bip.erzeszow.pl/file/1947/załącznik+85.pdf
  29. ↑ http://www.pporthodoxia.com.pl/artykul.php?id=1514
  30. ↑ http://209.85.129.132/search?q=cache:EFpVQAyFM1kJ:www.procarpathia.pl/download/Z2Z4L3Byb2NhcnBhdGhpYS9wbC9kZWZhdWx0X29waXN5LzQwLzEvMQ/ekowedrowki1.pdf+prawos%C5%82awie+rzesz%C3%B3w+extra&cd=1&hl=pl&ct=clnk&gl=pl&client=firefox-a
  31. ↑ http://www.pttk.rz.pl/oddzial/strona.html
  32. ↑ http://www.pttk.rz.pl/oddzial/page20.htm - dokładny opis szlaku

Linki zewnętrzne

Szablon:Linki do map Polski

Województwo podkarpackie
Miasta na prawach powiatu
Powiaty
Inne zagadnienia

Szablon:Miasta wojewódzkie Szablon:Unia Metropolii Polskich

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rzeszów&oldid=17537729”