Sogdiana: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m drobne redakcyjne, szablon |
|||
(Nie pokazano 38 wersji utworzonych przez 25 użytkowników) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{ |
{{Dopracować|więcej przypisów=2010-05}} |
||
[[Plik:Sogdiana-300BCE.png|thumb |
[[Plik:Sogdiana-300BCE.png|thumb|200px|Sogdiana]] |
||
⚫ | '''Sogdiana''' ([[język staroperski|staropers.]] ''Suguda''; [[język grecki klasyczny|gr.]] Σογδιανή; {{w języku|zh|粟特}}, ''Sùtè'', [[język perski|pers.]] سغد, ''Sōġd'') – kraina w [[Azja Środkowa|Azji Środkowej]] leżąca nad rzeką [[Zarafszan]], między rzekami Oksos (lub Oksus – obecnie: [[Amu-daria]]) i Jaksartes (ob. [[Syr-daria]]), na północ od [[Margiana|Margiany]] i [[Baktria|Baktrii]], a od wschodu [[Fergana (kraina)|Fergana]]. Przez teren Sogdiany biegł [[Jedwabny Szlak|jedwabny szlak]]. Obecnie tereny te leżą na obszarze [[Uzbekistan]]u i [[Tadżykistan]]u i mają charakter pustynny. W czasach starożytnych, według przekazów antycznych, była obficie pokryta lasami. Słowo „Sogd” pochodzi albo od irańskiego rdzenia oznaczającego błyszczeć, świecić, płonąć, albo od perskiego oznaczającego nizinę, na której gromadzi się woda. |
||
⚫ | W [[Starożytność|starożytności]] najpierw należała do państwa [[Iran|perskiego]], w czasach panowania dynastii [[Achemenidzi|Achemenidów]]. Następnie została zdobyta przez [[Aleksander Macedoński|Aleksandra Wielkiego]] i wcielona do jego imperium. Krótko po jej podboju Aleksander musiał stłumić groźny bunt jej [[satrapa (Persja)|satrapy]] [[Spitamenes]]a. |
||
⚫ | '''Sogdiana''' ([[język staroperski|staropers.]] ''Suguda''; [[język grecki klasyczny|gr.]] Σογδιανή; |
||
⚫ | Po śmierci Aleksandra Wielkiego Sogdiana weszła w skład państwa [[Seleucydzi|Seleucydów]], następnie należała do [[Królestwo Greko-Baktryjskie|państwa Greków Baktryjskich]], a później panowali tam [[Królestwo Partów|Partowie]], [[Persowie]], [[Arabowie]], [[Turcy]], [[Mongołowie]], [[Uzbecy]] i [[Rosjanie]]. |
||
⚫ | W [[Starożytność|starożytności]] najpierw należała do państwa [[Iran|perskiego]], w czasach panowania dynastii [[Achemenidzi|Achemenidów]]. Następnie została zdobyta przez [[Aleksander Macedoński|Aleksandra Wielkiego]] i wcielona do jego imperium. Krótko po jej podboju Aleksander musiał stłumić groźny bunt jej [[ |
||
⚫ | Po śmierci Aleksandra Wielkiego Sogdiana weszła w skład państwa [[Seleucydzi|Seleucydów]], następnie należała do [[ |
||
Ważniejszymi miastami w czasach antycznych były: [[Marakanda]] (obecna [[Samarkanda]]), Cyropolis i [[Aleksandria Eschate]] (Aleksandria Kresowa). |
Ważniejszymi miastami w czasach antycznych były: [[Marakanda]] (obecna [[Samarkanda]]), Cyropolis i [[Aleksandria Eschate]] (Aleksandria Kresowa). |
||
W Sogdianie osiedlono około 10 tysięcy |
W Sogdianie osiedlono około 10 tysięcy Rzymian, wziętych do niewoli przez Partów w trakcie [[Bitwa pod Carrhae|bitwy pod Carrhae]]. |
||
⚫ | W późniejszych czasach (X–XIII wiek) pojęcie Sogdiany stosowano w różnych aspektach. W szerszym znaczeniu Sogdianą były całe tereny zamieszkane przez [[Sogdyjczycy|Sogdyjczyków]], którzy mówili wschodnioirańskim [[Język sogdyjski|językiem sogdyjskim]] zapisywanym w zmodyfikowanym [[alfabet aramejski|alfabecie aramejskim]]. W węższych znaczeniach mówiono o „Sogdianie samarkandzkiej”, rozumianej jako okręg Samarkandy, oraz „Sogdianie bucharskiej” – jako okręg [[Buchara|Buchary]]. Ów podział odnosił się nie tylko do wieków X–XIII, ale także wcześniejszych, choć trudno określić dokładnie o ile wcześniejszych. |
||
Do najważniejszych źródeł dotyczących historii Sogdiany należą teksty [[Dewaszticz]]a, odszukane przez archeologów w [[Mug (zamek)|Mugu]]<ref>{{Cytuj stronę | url = https://edoc.bbaw.de/frontdoor/index/index/docId/408 | tytuł = Sogdiana Bericht über eine Reise nach Uzbekistan und Tadschikistan | nazwisko = Durkin-Meisterernst | imię = Desmond | data = 2007/01/24 | praca = Lecture | opublikowany = [[Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften]] | język = de | data dostępu = 2015-09-28|cytat=Auf Mug hinterließ Δēwaštīč um die 80 sogdische Texte auf Holzstäben und Leder – eine der wichtigsten Quellen für sogdische Texte aus der Sogdiana}}</ref>. |
|||
== Zobacz też == |
|||
* [[Jagnobczycy]] |
|||
== Przypisy == |
|||
{{Przypisy}} |
|||
== Linki zewnętrzne == |
|||
⚫ | W późniejszych czasach ( |
||
* {{Cytuj książkę | tytuł = History of the Civilizations of Central Asia | wydawca = [[UNESCO]] Publishing | miejsce = [[Paryż|Paris]] | data = 1996 | isbn = 978-92-3-103211-0 | inni = [[Boris Litwinski|Litvinsky B. A.]], Zhang Guang-da, R. Shabani Samghabadi, eds | tom = III | tytuł tomu = The Crossroads of Civilizations: A.D. 250 to 750 | rozdział = [http://web.archive.org/web/20141029195600/https://ru.unesco.org/silkroad/sites/silkroad/files/knowledge-bank-article/vol_III%20silk%20road_sogdiana%20BIS.pdf Sogdiana] | adres rozdziału = | autor r = B. I. Marshak| autor r link = Boris Marszak | autor2 r = N. N. Negmatov | url = http://unesdoc.unesco.org/images/0010/001046/104612e.pdf}} |
|||
{{Kontrola autorytatywna}} |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[bg:Согдиана]] |
|||
[[de:Sogdien]] |
|||
[[en:Sogdiana]] |
|||
[[fa:سغد]] |
|||
[[fr:Sogdiane]] |
|||
[[nl:Sogdianië]] |
|||
[[ja:ソグディアナ]] |
|||
[[pt:Sogdiana]] |
|||
[[ru:Согдиана]] |
|||
[[sv:Sogdiana]] |
Aktualna wersja na dzień 19:34, 2 lis 2023
|
Ten artykuł od 2010-05 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. |
Sogdiana (staropers. Suguda; gr. Σογδιανή; chiń. 粟特, Sùtè, pers. سغد, Sōġd) – kraina w Azji Środkowej leżąca nad rzeką Zarafszan, między rzekami Oksos (lub Oksus – obecnie: Amu-daria) i Jaksartes (ob. Syr-daria), na północ od Margiany i Baktrii, a od wschodu Fergana. Przez teren Sogdiany biegł jedwabny szlak. Obecnie tereny te leżą na obszarze Uzbekistanu i Tadżykistanu i mają charakter pustynny. W czasach starożytnych, według przekazów antycznych, była obficie pokryta lasami. Słowo „Sogd” pochodzi albo od irańskiego rdzenia oznaczającego błyszczeć, świecić, płonąć, albo od perskiego oznaczającego nizinę, na której gromadzi się woda.
W starożytności najpierw należała do państwa perskiego, w czasach panowania dynastii Achemenidów. Następnie została zdobyta przez Aleksandra Wielkiego i wcielona do jego imperium. Krótko po jej podboju Aleksander musiał stłumić groźny bunt jej satrapy Spitamenesa.
Po śmierci Aleksandra Wielkiego Sogdiana weszła w skład państwa Seleucydów, następnie należała do państwa Greków Baktryjskich, a później panowali tam Partowie, Persowie, Arabowie, Turcy, Mongołowie, Uzbecy i Rosjanie. Ważniejszymi miastami w czasach antycznych były: Marakanda (obecna Samarkanda), Cyropolis i Aleksandria Eschate (Aleksandria Kresowa).
W Sogdianie osiedlono około 10 tysięcy Rzymian, wziętych do niewoli przez Partów w trakcie bitwy pod Carrhae.
W późniejszych czasach (X–XIII wiek) pojęcie Sogdiany stosowano w różnych aspektach. W szerszym znaczeniu Sogdianą były całe tereny zamieszkane przez Sogdyjczyków, którzy mówili wschodnioirańskim językiem sogdyjskim zapisywanym w zmodyfikowanym alfabecie aramejskim. W węższych znaczeniach mówiono o „Sogdianie samarkandzkiej”, rozumianej jako okręg Samarkandy, oraz „Sogdianie bucharskiej” – jako okręg Buchary. Ów podział odnosił się nie tylko do wieków X–XIII, ale także wcześniejszych, choć trudno określić dokładnie o ile wcześniejszych.
Do najważniejszych źródeł dotyczących historii Sogdiany należą teksty Dewaszticza, odszukane przez archeologów w Mugu[1].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Desmond Durkin-Meisterernst: Sogdiana Bericht über eine Reise nach Uzbekistan und Tadschikistan. [w:] Lecture [on-line]. Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften, 2007/01/24. [dostęp 2015-09-28]. Cytat: Auf Mug hinterließ Δēwaštīč um die 80 sogdische Texte auf Holzstäben und Leder – eine der wichtigsten Quellen für sogdische Texte aus der Sogdiana (niem.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- B. I. Marshak, N. N. Negmatov: Sogdiana. W: History of the Civilizations of Central Asia. Litvinsky B. A., Zhang Guang-da, R. Shabani Samghabadi, eds. T. III: The Crossroads of Civilizations: A.D. 250 to 750. Paris: UNESCO Publishing, 1996. ISBN 978-92-3-103211-0.