Sogdiana: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 19:34, 2 lis 2023

Sogdiana (staropers. Suguda; gr. Σογδιανή; chiń. 粟特, Sùtè, pers. سغد, Sōġd) – kraina w Azji Środkowej leżąca nad rzeką Zarafszan, między rzekami Oksos (lub Oksus – obecnie: Amu-daria) i Jaksartes (ob. Syr-daria), na północ od Margiany i Baktrii, a od wschodu Fergana. Przez teren Sogdiany biegł jedwabny szlak. Obecnie tereny te leżą na obszarze Uzbekistanu i Tadżykistanu i mają charakter pustynny. W czasach starożytnych, według przekazów antycznych, była obficie pokryta lasami. Słowo „Sogd” pochodzi albo od irańskiego rdzenia oznaczającego błyszczeć, świecić, płonąć, albo od perskiego oznaczającego nizinę, na której gromadzi się woda.

W starożytności najpierw należała do państwa perskiego, w czasach panowania dynastii Achemenidów. Następnie została zdobyta przez Aleksandra Wielkiego i wcielona do jego imperium. Krótko po jej podboju Aleksander musiał stłumić groźny bunt jej satrapy Spitamenesa.

Po śmierci Aleksandra Wielkiego Sogdiana weszła w skład państwa Seleucydów, następnie należała do państwa Greków Baktryjskich, a później panowali tam Partowie, Persowie, Arabowie, Turcy, Mongołowie, Uzbecy i Rosjanie. Ważniejszymi miastami w czasach antycznych były: Marakanda (obecna Samarkanda), Cyropolis i Aleksandria Eschate (Aleksandria Kresowa).

W Sogdianie osiedlono około 10 tysięcy Rzymian, wziętych do niewoli przez Partów w trakcie bitwy pod Carrhae.

W późniejszych czasach (X–XIII wiek) pojęcie Sogdiany stosowano w różnych aspektach. W szerszym znaczeniu Sogdianą były całe tereny zamieszkane przez Sogdyjczyków, którzy mówili wschodnioirańskim językiem sogdyjskim zapisywanym w zmodyfikowanym alfabecie aramejskim. W węższych znaczeniach mówiono o „Sogdianie samarkandzkiej”, rozumianej jako okręg Samarkandy, oraz „Sogdianie bucharskiej” – jako okręg Buchary. Ów podział odnosił się nie tylko do wieków X–XIII, ale także wcześniejszych, choć trudno określić dokładnie o ile wcześniejszych.

Do najważniejszych źródeł dotyczących historii Sogdiany należą teksty Dewaszticza, odszukane przez archeologów w Mugu^[1].

Zobacz też

Jagnobczycy

Przypisy

↑ Desmond Durkin-Meisterernst: Sogdiana Bericht über eine Reise nach Uzbekistan und Tadschikistan. [w:] Lecture [on-line]. Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften, 2007/01/24. [dostęp 2015-09-28]. Cytat: Auf Mug hinterließ Δēwaštīč um die 80 sogdische Texte auf Holzstäben und Leder – eine der wichtigsten Quellen für sogdische Texte aus der Sogdiana (niem.).

Linki zewnętrzne

B. I. Marshak, N. N. Negmatov: Sogdiana. W: History of the Civilizations of Central Asia. Litvinsky B. A., Zhang Guang-da, R. Shabani Samghabadi, eds. T. III: The Crossroads of Civilizations: A.D. 250 to 750. Paris: UNESCO Publishing, 1996. ISBN 978-92-3-103211-0.

[1] Desmond Durkin-Meisterernst: Sogdiana Bericht über eine Reise nach Uzbekistan und Tadschikistan. [w:] Lecture [on-line]. Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften, 2007/01/24. [dostęp 2015-09-28]. Cytat: Auf Mug hinterließ Δēwaštīč um die 80 sogdische Texte auf Holzstäben und Leder – eine der wichtigsten Quellen für sogdische Texte aus der Sogdiana (niem.).

[1]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
-{{Dopracować|źródła=2010-05}}
+{{Dopracować|więcej przypisów=2010-05}}
-[[Plik:Sogdiana-300BCE.png|thumb|right|200px|Sogdiana]]
+[[Plik:Sogdiana-300BCE.png|thumb|200px|Sogdiana]]
+'''Sogdiana''' ([[język staroperski|staropers.]] ''Suguda''; [[język grecki klasyczny|gr.]] Σογδιανή; {{w języku|zh|粟特}}, ''Sùtè'', [[język perski|pers.]] سغد, ''Sōġd'') – kraina w [[Azja Środkowa|Azji Środkowej]] leżąca  nad rzeką [[Zarafszan]], między rzekami Oksos (lub Oksus – obecnie: [[Amu-daria]]) i Jaksartes (ob. [[Syr-daria]]), na północ od [[Margiana|Margiany]] i [[Baktria|Baktrii]], a od wschodu [[Fergana (kraina)|Fergana]]. Przez teren Sogdiany biegł [[Jedwabny Szlak|jedwabny szlak]]. Obecnie tereny te leżą na obszarze [[Uzbekistan]]u i [[Tadżykistan]]u i mają charakter pustynny. W czasach starożytnych, według przekazów antycznych, była obficie pokryta lasami. Słowo „Sogd” pochodzi albo od irańskiego rdzenia oznaczającego błyszczeć, świecić, płonąć, albo od perskiego oznaczającego nizinę, na której gromadzi się woda.
+W [[Starożytność|starożytności]] najpierw należała do państwa [[Iran|perskiego]], w czasach panowania dynastii [[Achemenidzi|Achemenidów]]. Następnie została zdobyta przez [[Aleksander Macedoński|Aleksandra Wielkiego]] i wcielona do jego imperium. Krótko po jej podboju Aleksander musiał stłumić groźny bunt jej [[satrapa (Persja)|satrapy]] [[Spitamenes]]a.
-'''Sogdiana''' ([[język staroperski|staropers.]] ''Suguda''; [[język grecki klasyczny|gr.]] Σογδιανή; [[język chiński|chin.]] 粟特, ''Sùtè'', [[język perski|pers.]] سغد, ''Sōġd'') – kraina w [[Azja Środkowa|Azji Środkowej]] leżąca  nad rzeką [[Zarafszan]], między rzekami Oksos (lub Oksus - obecnie: [[Amu-daria]]) i Jaksartes (ob. [[Syr-daria]]), na północ od [[Margiana|Margiany]] i [[Baktria|Baktrii]], a od wschodu [[Fergana]]. Przez teren Sogdiany biegł [[jedwabny szlak]]. Obecnie tereny te leżą na obszarze [[Uzbekistan]]u i [[Tadżykistan]]u i mają charakter pustynny. W czasach starożytnych, według przekazów antycznych, była obficie pokryta lasami. Słowo "Sogd" pochodzi albo od irańskiego rdzenia oznaczającego błyszczeć, świecić, płonąć, albo od perskiego oznaczającego nizinę, na której gromadzi się woda.
+Po śmierci Aleksandra Wielkiego Sogdiana weszła w skład państwa [[Seleucydzi|Seleucydów]], następnie należała do [[Królestwo Greko-Baktryjskie|państwa Greków Baktryjskich]], a później panowali tam [[Królestwo Partów|Partowie]], [[Persowie]], [[Arabowie]], [[Turcy]], [[Mongołowie]], [[Uzbecy]] i [[Rosjanie]].
-W [[Starożytność|starożytności]] najpierw należała do państwa [[Iran|perskiego]], w czasach panowania dynastii [[Achemenidzi|Achemenidów]]. Następnie została zdobyta przez [[Aleksander Macedoński|Aleksandra Wielkiego]] i wcielona do jego imperium. Krótko po jej podboju Aleksander musiał stłumić groźny bunt jej [[Satrapa (w Persji)|satrapy]] [[Spitamenes]]a.
-Po śmierci Aleksandra Wielkiego Sogdiana weszła w skład państwa [[Seleucydzi|Seleucydów]], następnie należała do [[Baktria (królestwo)|państwa Greków Baktryjskich]], a później panowali tam [[Królestwo Partów|Partowie]], [[Persowie]], [[Arabowie]], [[Turcy]], [[Mongołowie]], [[Uzbecy]] i [[Rosjanie]].
 Ważniejszymi miastami w czasach antycznych były: [[Marakanda]] (obecna [[Samarkanda]]), Cyropolis i [[Aleksandria Eschate]] (Aleksandria Kresowa).
 W Sogdianie osiedlono około 10 tysięcy Rzymian, wziętych do niewoli przez Partów w trakcie [[Bitwa pod Carrhae|bitwy pod Carrhae]].
-W późniejszych czasach ([[X wiek|X]]-[[XIII wiek]]) pojęcie Sogdiany stosowano w różnych aspektach. W szerszym znaczeniu Sogdianą były całe tereny zamieszkane przez [[Sogdyjczycy|Sogdyjczyków]], którzy mówili wschodnioirańskim [[Język sogdyjski|językiem sogdyjskim]] zapisywanym w zmodyfikowanym [[alfabet aramejski|alfabecie aramejskim]]. W węższych znaczeniach mówiono o "Sogdianie samarkandzkiej", rozumianej jako okręg Samarkandy, oraz "Sogdianie bucharskiej" - jako okręg [[Buchara|Buchary]]. Ów podział odnosił się nie tylko do wieków X-XIII, ale także wcześniejszych, choć trudno określić dokładnie o ile wcześniejszych.
+W późniejszych czasach (X–XIII wiek) pojęcie Sogdiany stosowano w różnych aspektach. W szerszym znaczeniu Sogdianą były całe tereny zamieszkane przez [[Sogdyjczycy|Sogdyjczyków]], którzy mówili wschodnioirańskim [[Język sogdyjski|językiem sogdyjskim]] zapisywanym w zmodyfikowanym [[alfabet aramejski|alfabecie aramejskim]]. W węższych znaczeniach mówiono o „Sogdianie samarkandzkiej”, rozumianej jako okręg Samarkandy, oraz „Sogdianie bucharskiej” – jako okręg [[Buchara|Buchary]]. Ów podział odnosił się nie tylko do wieków X–XIII, ale także wcześniejszych, choć trudno określić dokładnie o ile wcześniejszych.
+Do najważniejszych źródeł dotyczących historii Sogdiany należą teksty [[Dewaszticz]]a, odszukane przez archeologów w [[Mug (zamek)|Mugu]]<ref>{{Cytuj stronę | url = https://edoc.bbaw.de/frontdoor/index/index/docId/408 | tytuł = Sogdiana Bericht über eine Reise nach Uzbekistan und Tadschikistan | nazwisko = Durkin-Meisterernst | imię = Desmond | data = 2007/01/24 | praca = Lecture | opublikowany = [[Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften]] | język = de | data dostępu = 2015-09-28|cytat=Auf Mug hinterließ Δēwaštīč um die 80 sogdische Texte auf Holzstäben und Leder – eine der wichtigsten Quellen für sogdische Texte aus der Sogdiana}}</ref>.
+== Zobacz też ==
+* [[Jagnobczycy]]
+== Przypisy ==
+{{Przypisy}}
+== Linki zewnętrzne ==
+* {{Cytuj książkę | tytuł = History of the Civilizations of Central Asia | wydawca = [[UNESCO]] Publishing | miejsce = [[Paryż|Paris]] | data = 1996 | isbn = 978-92-3-103211-0 | inni = [[Boris Litwinski|Litvinsky B. A.]], Zhang Guang-da, R. Shabani Samghabadi, eds | tom = III | tytuł tomu = The Crossroads of Civilizations: A.D. 250 to 750 | rozdział = [http://web.archive.org/web/20141029195600/https://ru.unesco.org/silkroad/sites/silkroad/files/knowledge-bank-article/vol_III%20silk%20road_sogdiana%20BIS.pdf Sogdiana] | adres rozdziału = | autor r = B. I. Marshak| autor r link = Boris Marszak | autor2 r = N. N. Negmatov | url = http://unesdoc.unesco.org/images/0010/001046/104612e.pdf}}
+{{Kontrola autorytatywna}}
 [[Kategoria:Geografia historyczna starożytnego Iranu]]