Wrocław: Różnice pomiędzy wersjami

{{{nazwa}}}

{{{nazwa oryginalna}}}

[[Plik:{{{zdjęcie}}}|240x240px|alt=Ilustracja|{{{opis zdjęcia}}}]] {{{opis zdjęcia}}}
[[Plik:{{{flaga}}}| 100x130px| alt=Flaga | class=mw-no-invert]] Herb Wrocławia Flaga
Dewiza: Wrocław - miasto spotkań
Państwo	{{{państwo}}}
Zarządzający	Prezydent miasta
Powierzchnia	293 km²
Wysokość	od 105 do 155 m n.p.m.
Populacja (2007) • liczba ludności • gęstość	{{{liczba ludności}}} {{{gęstość zaludnienia}}} os./km²
Nr kierunkowy	{{{numer kierunkowy}}}
Kod pocztowy	{{{kod pocztowy}}}
Tablice rejestracyjne	{{{tablice rejestracyjne}}}
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie brak Brak mapy: {{państwo dane {{{państwo}}} | mapa/core | wariant = {{{państwo}}} }} Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark}
Strona internetowa

{{Miejscowość infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | opis zdjęcia = | numer kierunkowy = | państwo = | gęstość zaludnienia = | commons = | dopełniacz nazwy = | kod pocztowy = | liczba ludności = | współrzędne = | zdjęcie = | flaga = | nazwa oryginalna = | nazwa = | tablice rejestracyjne = Nieznane pola: "fax_um", "flaga_miasta", "Miasto", "miejska", "gęstość", "grodzki", "tel_um", "mail_um", "województwo", "kod_poczt", "populacja", "tablica_rej", "gmina", "nr_kier", "powiat", "prawa_miejskie", "założone", "minutN", "aglomeracja", "stopniN", "kod_poczt_um", "TERYT", "mapa_miasta", "stopniE", "minutE", "rodzaj_gminy", "SIMC", "herb_miasta", "dopełniacz_miasta", "mail", "miasta_partnerskie", "prezydent" oraz "adres_um".

Szablon:Wrocław

Ratusz wrocławski

Wrocław (łac. Wratislavia lub Vratislavia, niem. Breslau^ⓘBreslau, czes. Vratislav lub Vroclav, węg. Boroszló) – miasto na prawach powiatu (wrocławski powiat grodzki), stolica województwa dolnośląskiego, oraz siedziba władz wrocławskiego powiatu ziemskiego grupującego 9 okolicznych gmin.

Miasto jest położone na Nizinie Śląskiej, w Pradolinie Wrocławskiej, nad rzeką Odrą i czterema jej dopływami, które zasilają ją w granicach miasta: Bystrzycą, Oławą, Ślęzą i Widawą.

Jest historyczną stolicą Śląska, członkiem Nowej Hanzy, głównym miastem aglomeracji wrocławskiej. Czwarte pod względem liczby ludności miasto w Polsce - 634 630 mieszkańców, piąte pod względem powierzchni - 293 km². Wrocław jest również jednym z najstarszych miast Polski.

Historia

Miasto po raz pierwszy wzmiankowane w sposób jednoznaczny w roku 1000 w związku z założeniem biskupstwa, jednak osadnictwo słowiańskie na Ostrowie Tumskim istniało co najmniej 150 lat wcześniej. Od końca X wieku znajdowało się pod panowaniem Piastów. W 1035 roku, w okresie tzw. Reakcji Pogańskiej, źródła informują o budowie świątyni pogańskiej w mieście. W XIII wieku dokonano lokacji miasta na prawie magdeburskim, w 1335 miasto przeszło pod panowanie królów Czech, później (po krótkim epizodzie panowania węgierskiego) wraz z Koroną Czeską zostało włączone do Monarchii Habsburskiej. W 1741 wraz z większością Śląska zostało zdobyte przez Fryderyka II, króla Prus, w związku z czym od roku 1741 oficjalna nazwa miasta brzmiała Królewskie Stołeczne i Rezydencjalne Miasto Wrocław (niem. Königliche Haupt- und Residenzstadt Breslau).

Od 6 grudnia 1806 roku Wrocław oblegany był przez wojska napoleońskie. Po miesięcznym oblężeniu, 5 stycznia 1807 roku, generał francuski Vendamme (jego imieniem nazwano plac w Paryżu ze słynnym hotelem Ritz i kamienicą, w której mieszkał Fryderyk Chopin) zdobywa Wrocław. Miasto staje się punktem organizacyjnym polskich legionów, których liczbę określono na 8400 rekrutów. W 1807 roku Vendamme zarządził rozbiórkę fortyfikacji okalających miasto. Wrocław na tym skorzystał, bo bastiony i mury ograniczały rozwój przestrzenny centrum. Pod panowaniem Francji Wrocław pozostawał do roku 1813, w którym Napoleon poniósł klęskę, a miasto wróciło ponownie pod panowanie Prus.

W czasie I wojny światowej Wrocław nie był oblegany. W latach 1918-45 Miasto Stołeczne Wrocław (Hauptstadt Breslau). 25 sierpnia 1944 roku miasto zostało ogłoszone twierdzą (Festung Breslau), 19 stycznia 1945 roku na rozkaz gauleitera Śląska Karla Hankego dokonano przymusowej pieszej ewakuacji większości pozostającej jeszcze w mieście ludności cywilnej. 13 lutego 1945 roku Armia Czerwona, rozpoczyna oblężenie "Festung Breslau". 8 marca dowództwo Festung Breslau przejmuje Hermann Niehoff. Jego poprzednik, Hans von Ahlfen, opuszcza miasto samolotem dwa dni później. 16 marca robotnicy przymusowi rozpoczynają wyburzanie kamienic i budowę lotniska na placu Grunwaldzkim. W nocy 1/2 kwietnia 750 samolotów rosyjskich rozpoczyna masowe bombardowania Wrocławia. 6 maja w godzinach wieczornych, w willi Colonia przy ul. Rapackiego 14 podpisano akt kapitulacji Wrocławia. Podpisują go gen. Niehoff oraz gen. Władimir Aleksiejewicz Głuzdowski. W wyniku walk między Armią Czerwoną i Wehrmachtem zostało zniszczone 70% miasta, a zabudowa niektórych dzielnic została zrównana z ziemią.

2 sierpnia 1945 na konferencji poczdamskiej zapadła decyzja o przyznaniu Wrocławia Polsce. Większość niemieckich mieszkańców miasta została przymusowo przesiedlona do radzieckiej strefy okupacyjnej Niemiec. Do Wrocławia natomiast zaczęła napływać ludność polska, głównie z centralnej Polski (kielecczyzna, łódzkie) oraz wysiedleni mieszkańcy wschodnich rubieży przedwojennej Polski, głównie ze Lwowa i okolic, a także z Wileńszczyzny.

Ludność od początku XIX wieku

Na początku XIX wieku miasto zamieszkane było przez 78 tysięcy osób (dane z 1819). W połowie wieku liczba ludności przekroczyła 150 tysięcy, w 1870 – 200 tysięcy, pół miliona osiągając na początku XX wieku (wg zestawienia Heinza Rogmanna z roku 1937 w 1910 mieszkało w mieście 512.105 osób, natomiast wg suplementu encyklopedii Orgelbranda liczba ta wynosiła 510.929 osób).

Tuż przed II wojną światową liczba mieszkańców sięgnęła prawie 630 tysięcy, a 1 grudnia 1940 wynosiła 638.905; w styczniu 1945 wraz z uciekinierami ze wschodnich terenów Rzeszy przekroczyła milion. Między połową stycznia a początkami lutego na rozkaz gauleitera Hanke przymusowo ewakuowano na zachód około siedemset tysięcy osób. Rok po zakończeniu wojny w spisie powszechnym zanotowano 170 tysięcy mieszkańców. Poziom zaludnienia sprzed roku 1939 miasto osiągnęło w 1983 i od tego czasu utrzymuje się na poziomie pomiędzy 630 a 645 tysięcy osób.

Podział administracyjny

Wrocław dzieli się administracyjnie na osiedla, stanowiące jednostki pomocnicze miasta. Niegdyś miasto składało się z 5 dzielnic: Psie Pole, Śródmieście, Stare Miasto, Krzyki, Fabryczna, które obecnie nie posiadają własnej osobowości prawnej, stanowią jednak nadal kryterium organizacji wielu urzędów i instytucji.

Kultura

Wrocław jest jednym z najważniejszych ośrodków kulturalnych i intelektualnych w Polsce, o wielowiekowej tradycji. Prestiż miasta określa nie tylko duża liczba teatrów, muzeów, kin i galerii sztuki działających w zakresie kultury, lecz także pokaźna liczba rozmaitych i oryginalnych wydarzeń artystycznych, często rangi międzynarodowej. Wrocław zapewnia swym mieszkańcom i turystom możliwie szeroką ofertę kulturalną – od muzyki dawnej do projektów z obszaru sztuki nowoczesnej. Wizytówką kulturalną Wrocławia stały się festiwale muzyczne o międzynarodowym znaczeniu jak choćby Wratislavia Cantans, Festiwal Jazz nad Odrą, Dni Muzyki Starych Mistrzów, Przegląd Piosenki Aktorskiej, Międzynarodowe Zaduszki Jazzowe, Wrocławskie Spotkania Teatrów Jednego Aktora i Małych Form Teatralnych, Międzynarodowy Festiwal Dialog Wrocław. Słynne już w Europie stały się przygotowywane z rozmachem widowiska operowe organizowane we wrocławskiej Hali Ludowej lub bezpośrednio pod gołym niebem.

Wrocław gościł wiele międzynarodowych sław muzycznych, zarówno muzyki estradowej, jak i poważnej, m.in. Joe Cocker, Anastacia, Sonique, Plácido Domingo, José Cura, Garou, The Rasmus, Tommy Emmanuel.

Muzea

Wrocław charakteryzuje się dużym zagęszczeniem obiektów muzealnych. Należy do nich Muzeum Narodowe we Wrocławiu, zawierające między innymi zbiory przeniesione ze Lwowa i Kijowa, jedyne w Polsce Muzeum Architektury, Muzeum im. Lubomirskich i Muzeum Sztuki Mieszczańskiej w Ratuszu. Do atrakcji kulturalnych należy też zaliczyć Panoramę Racławicką - rotundę, w której mieści się panoramiczne malowidło o wymiarach: 120x15 metrów przedstawiające bitwę pod Racławicami z 4 kwietnia 1794 r. będącą oddziałem Muzeum Narodowego.

Teatry

Opera Wrocławska

W dzisiejszym Wrocławiu działa kilkanaście teatrów i grup teatralnych. Do ważniejszych zaliczyć można Teatr Polski złożony z trzech scen, Teatr Współczesny powstały w początkach lat 70. XX wieku we Wrocławiu, będący inicjatorem Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego DIALOG-WROCŁAW odbywającego się co 2 lata. Tradycje operowe we Wrocławiu, sięgające pierwszej połowy XVII w., podtrzymuje Opera Wrocławska wzniesiona w latach 1839-1841. Dla melomanów ważna jest również Filharmonia Wrocławska utworzona w 1954 r., m.in. z inicjatywy hr. Wojciecha Dzieduszyckiego.

Kina

We Wrocławiu znajduje się 5 multipleksów: 2 kina należą do Heliosa - przy ul. Kazimierza Wielkiego i w Centrum Handlowym "MAGNOLIA", również 2 kina osiada Multikino - w Centrum Handlowym "ARKADY" i w Centrum Handlowo-Rozrywkowym "PASAŻ GRUNWALDZKI" natomiast jedno kino należy do sieci Cinema City i mieści się w Centrum Handlowym "KORONA". Oprócz nich Wrocław może pochwalić się także kameralnymi kinami o znacznie dłuższej historii, jak Lwów, Lalka czy Warszawa.

Kąpieliska

We Wrocławiu znajduje się największy w Polsce aquapark - Wrocławski Park Wodny oraz Kąpielisko Morskie Oko i kąpielisko Glinianki.

Gospodarka

We Wrocławiu produkowane są autobusy, wagony, sprzęt AGD, środki chemiczne i elektronika. Od kilku lat dynamicznie rozwija się sektor IT (oprogramowanie wewnętrzne firm, oprogramowanie na zamówienie), również wiele zagranicznych firm np. WAGO Elwag, Siemens, LG (LG Philips + 6 podwykonawców + LG Electronics), Volvo, HP, Google, Opera Software, QAD, Bombardier Transportation (dawniej Pafawag), DeLaval, Whirpool (dawniej Polar), Bosch, Wabco, FagorMastercook (były Wrozamet), Toshiba, TietoEnator i inne). Siemens właśnie przenosi swoje centra programistyczne do Wrocławia. Swoje siedziby mają tu następujące banki: BZ WBK, Lukas Bank, AIG Bank, Eurobank, Santander Consumer Bank (dawniej PTF Bank), Bank Współpracy Europejskiej oraz centra finansowo-księgowe: Volvo, Hewlett-Packard, KPIT Cummins, UPS, GE Money Bank, Credit Suisse. W mieście działa największa liczba firm leasingowych oraz windykacyjnych w kraju, w tym największy Europejski Fundusz Leasingowy, znajduje się tu również siedziba firmy American Restaurants, właściciela sieci KFC, Pizza Hut, Burger King i Rodeo Drive. Duży ośrodek przemysłu farmaceutycznego; US Pharmacia, Hasco-Lek, Galena, 3M, Labor, S-Lab, Herbapol.

Edukacja

Uniwersytet Wrocławski

Wrocław należy do największych w Polsce ośrodków uniwersyteckich. Życie umysłowe skupia się wokół wyższych uczelni z uniwersytetem liczącym 47.000 studentów i politechniką (ponad 40,000 studentów) na czele.

Założona w 1950 roku Akademia Medyczna we Wrocławiu posiada tradycje kształcenia sięgające 1811 roku.

Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu – powołany w 1947 r. gromadzi ponad 18 000 studentów. Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu założony w 1951 roku jest jednym z największych tego typu w kraju, z liczbą ponad 13 000 studentów.

Oprócz licznych placówek państwowych we Wrocławiu mieści się ogromna liczba uczelni prywatnych i ośrodków badawczych.

Klimat

Wrocław jest położony w strefie klimatów umiarkowanych szerokości geograficznej, w typie klimatu przejściowego, podlegającego wpływom oceanicznym i kontynentalnym.

Kształtuje się głównie pod wpływem centrów działalności atmosfery : stały Niż Islandzki i Wyż Azorski, zimowy Wyż Azjatycki i wyże powstające nad północną i północno-wschodnią Europą oraz letni Niż Południowoazjatycki.

W mieście przeważają masy powietrza polarno-morskiego (46%) i polarno-kontynentalnego (38%), masy arktyczne stanowią 10%. Fronty atmosferyczne przemieszczają się przez 220 dni w roku z przewagą frontów chłodnych, najczęściej występują typy cyrkulacji północno-wschodniej antycyklonalnej i północno-zachodniej cyklonalnej. Średnie miesięczne ciśnienie atmosferyczne waha się od 999,6 (IV) do 1003,6 hPa (X), przy czym największa zmienność ciśnienia z dnia na dzień jest w miesiącach zimowych (największy zanotowany wzrost ciśnienia 28 hPa, największy spadek 26 hPa).

Dominują kierunki wiatru z sektora zachodniego, średnio 51% w roku, w okresie od września do stycznia wzrasta częstość kierunków południowo-zachodnich, kierunki z sektora wschodniego, których najwięcej jest w kwietniu, stanowią średnio 32% w roku, najrzadziej pojawiają się kierunki północno-wschodnie i północne (ok. 7%).

Największa prędkość wiatru towarzyszy kierunkom zachodnim, od 4,4m/s w zimie do 3,4m/s w lecie. Najmniejsze zachmurzenie osiąga 61% (IX), największe 81% (XI), średnie roczne 70%; dni pogodnych jest ok. 32 w roku, najwięcej IX, pochmurnych ok. 169, najwięcej XI.

Usłonecznienie wynosi średnio 1523 godziny w roku, tj. 4,2 godziny dziennie, co stanowi 34% długości dnia; najmniejsze usłonecznienie 1,4 godziny dziennie (XII), największe 6,9 (VI). Średnia roczna temperatura powietrza osiąga 8,40°C przy czy najchłodniejszy (6,60°C) był 1940, najcieplejszy (10,30°C) 1934. W przebiegu rocznym najchłodniejszy jest styczeń (-1,50°C), najcieplejszy lipiec (18,10°C).

Istnieje duża zmienność średniej miesięcznej temperatury z roku na rok: najcieplejszy styczeń był w 1921 (4,40°C), a najchłodniejszy w 1940 (-11,20°C), najcieplejszy lipiec w 1994 (22,10°C), a najchłodniejszy w 1898 (14,90°C). Najwyższą maksymalną temperaturę zanotowano 31 VII 1994 (37,90°C), najniższą temperaturę minimalną 11 II 1956 (-30,40°C).

Absolutna amplituda temperatury powietrza osiągnęła 67,20°C. Okres wegetacyjny trwa przeciętnie 234 dni, okres bezprzymrozkowy około 270. W ciągu roku występują 33 dni gorące. Najdłuższą, trwającą 98 dni, termiczną porą roku, jest lato, zima trwa 79 dni, przedwiośnie i przedzimie odpowiednio 22 i 30 dni, wiosna i jesień po ok. 70 dni. Przeważają typy pogody ciepłej. Wilgotność względna powietrza jest najmniejsza wiosną z minimum 70% (IV), najwyższa na przełomie jesieni i zimy 84% (XI, XII), średnia roczna 78%. Średnia roczna suma opadu wynosi 588 mm, ekstremalne zanotowano w 1941 (892 mm) i 1943 (392 mm).

Największe średnie miesięczne sumy opadu 82 mm (VII), najmniejsze 27 mm (II). Absolutnie najwyższa suma miesięczna 223 mm (VII 1997), najmniejsza 0mm (X 1949, 1951). Ok. 158 dni z opadem w roku (z maksimum w zimie). Burze występują średnio ok. 20 dni w roku, pokrywa śnieżna zalega przez ok. 45 dni.

Warunki klimatyczne Wrocławia wykazują cechy typowe dla dużych aglomeracji miejsko-przemysłowych, w których wpływ gospodarczej działalności przejawia się zmianą cech fizycznych podłoża, zanieczyszczeniem atmosfery, a także emisją ciepła sztucznego, wytwarzanego w procesach komunalnych i przemysłowych. W stosunku do obszarów niezurbanizowanych wartości poszczególnych elementów klimatu charakteryzują się znacznymi odchyleniami.

Natężenia promieniowania słonecznego są osłabione, liczba godzin nasłonecznienia zmniejszona, w nocy występuje mniej intensywne ochładzanie w stosunku do terenów pozamiejskich. Efektem jest podwyższenie temperatury powietrza, określane jako "miejska wyspa ciepła", co najwyraźniej zaznacza się podczas pogodnych nocy letnich, dając dodatkowo ponad 50°C.

Średnia roczna wilgotność względna powietrza w centrum miasta jest o ok. 6% mniejsza niż poza nim, podczas pogodnych nocy w lecie nawet o 40%, a średnia roczna suma opadu o 30-50 mm większa.

Większe jest zachmurzenie, zwłaszcza w lecie w godzinach okołopołudniowych.

Miesiąc	Styczeń	Luty	Marzec	Kwiecień	Maj	Czerwiec	Lipiec	Sierpień	Wrzesień	Październik	Listopad	Grudzień
Najwyższa temperatura (°C)	-1.2	0.3	8.6	13.6	19.4	22.0	23.8	23.9	19.1	13.8	7.0	3.6
Najniższa temperatura (°C)	-7.5	-6.6	-0.3	2.8	7.4	10.8	12.4	12.0	8.8	4.6	0.2	-2.4
Opady atmosferyczne w mm	27	23	30	37	57	79	91	64	51	38	37	34
Liczba deszczowych dni	14	12	14	11	13	14	13	12	12	11	15	16
Źródło: Światowa Organizacja Meteorologiczna

Znani wrocławianie

Nobliści

• Theodor Mommsen (1902) – historyk, poeta oraz prawnik niemiecki
• Phillip Lenard (1905) – fizyk, nagrodę otrzymał dzięki swej pracy nad promieniowaniem katodowym.
• Eduard Buchner (1907) – niemiecki profesor chemii. Prowadził badania z dziedziny związków cyklicznych (odkrycie pirazolu), nad alkoholową fermentacją drożdżową i procesami fermentacyjnymi.
• Paul Ehrlich (1908) – chemik i bakteriolog, wynalazł salwarsan – lekarstwo przeciwko kile stosowane przed wynalezieniem antybiotyków.
• Gerhart Hauptmann (1912) – dramaturg i powieściopisarz, był przedstawicielem nurtu naturalistycznego w teatrze.
• Fritz Haber (1918) – chemik niemiecki pochodzenia żydowskiego, w latach 20. XX wieku opracował produkcję Cyklonu B
• Friedrich Bergius (1931) – Prace badawcze nad wysokociśnieniowym uwodornianiem węgla do węglowodorów ciekłych – benzyna syntetyczna (metoda Bergiusa), scukrzaniem drewna (hydroliza celulozy)
• Otto Stern (1943) – fizyk, nagrodę otrzymał za swój wkład w rozwój metody wiązki molekularnej i odkrycia momentu magnetycznego protonu.
• Max Born (1954) – sformułował standardową obecnie interpretację kwadratu funkcji falowej (ψ*ψ) w równaniu Schrödingera jako gęstości prawdopodobieństwa znalezienia cząstki.
• Reinhard Selten (1994) – ekonomista niemiecki, Nagrodę Nobla otrzymał za osiągnięcia w dziedzinie teorii gier.

Architektura i urbanistyka

Rynek wrocławski

Wejście główne do Hotelu Monopol

Wrocław mimo zniszczeń wojennych (70% budynków) zachował wiele budowli bądź w stanie oryginalnym, bądź odrestaurowanych czy odbudowanych po wojnie. Do wyróżniających się należą: gotycki ratusz na Rynku, gotyckie kościoły: katedra pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela na Ostrowie Tumskim (przy niej barokowa kaplica Elektorska według projektu Fischera von Erlacha), Św. Krzyża, NMP na Piasku; barokowy zespół głównych budynków Uniwersytetu Wrocławskiego z Aulą Leopoldina; neogotycki budynek Dworca Głównego; modernistyczne: Hala Ludowa (proj. Max Berg na Wystawę Stulecia, 1913; używana dziś jest także nazwa "Hala Stulecia", tłumaczenie pierwotnej niem. nazwy Jahrhunderdhalle), dom handlowy zaprojektowany przez Ericha Mendelsohna, budynki wystawy "Mieszkanie i miejsce pracy" (1929, m.in. dom projektu Hansa Scharouna). Oprócz tego w mieście zachowało się osiem tysięcy zabytkowych kamienic czynszowych, które władze samorządowe starają się w ramach specjalnych programów rewitalizacyjnych sukcesywnie poddawać renowacjom. Jest to największe tego typu skupisko zabytkowego budownictwa na obecnym terytorium Polski. Kamienice te prezentują style począwszy od baroku poprzez klasycyzm, historyzm, secesję aż po modernizm. Wiele kamienic prezentuje wysokie walory architektoniczno-estetyczne.

Ważniejsze miejsca

• wyspy odrzańskie:
  • Kępa Mieszczańska – we Wrocławiu, w zachodniej (dolnej) części miejskiego odcinka Odry.
  • Ostrów Tumski (dawniej osobna wyspa) – najstarsza, zabytkowa dzielnica Wrocławia zasiedlona co najmniej od IX wieku swój rozwój zawdzięcza dogodnemu położeniu, gdyż był to najwygodniejszy punkt przekraczania Odry.
  • Wyspa Piasek znajduje się w obrębie historycznego starego miasta. Znajduje się tu Kościół Najświętszej Marii Panny. Już we wczesnym średniowieczu przebiegał przez wyspę główny trakt w kierunku północ-południe.
  • Wyspa Słodowa – niewielka wysepka Odrzańska w obrębie wrocławskiego Starego Miasta.
  • Wielka Wyspa na niej znajdują się osiedla Bartoszowice, Biskupin, Dąbie, Sępolno, Szczytniki, Zacisze, Zalesie.

Wyspy odrzańskie we Wrocławiu

Zespół wschodnich wysp odrzańskich we Wrocławiu

Kępa Mieszczańska

• Stare Miasto – najstarsza i najciekawsza część lewobrzeżnego Wrocławia, wywodząca się z trzynastowiecznego miasta lokacyjnego.
  • Rynek – jeden z największych rynków staromiejskich w Europie o wymiarach 205 na 175 m. 50. pod względem wielkości plac na świecie (28. w Europie, 3. w Polsce). Otaczające budynki reprezentują style różnych epok.
  • plac Solny – dawny średniowieczny plac targowy, swym narożnikiem styka się z Rynkiem. Prawdopodobna data powstania to koniec XIII wieku.
  • Nowy Targ jeden z trzech historycznych placów targowych Wrocławia powstał prawdopodobnie już około 1214 roku.
  • ulica Świdnicka o łącznej długości ok. 1050 m jest jedną z głównych ulic Wrocławia.
  • ulica Szewska – będąca częścią strefy pieszej. Jest jedną z reprezentacyjnych ulic miasta.
• Ogród botaniczny – powołany w 1811 roku na terenie Ostrowa Tumskiego. Obszarem obejmuje 7,4 ha (i 0,33 ha pod szkłem), znajduje się w nim około 7,5 tysiąca gatunków roślin.
• Park Szczytnicki z Ogrodem Japońskim – zajmuje powierzchnię około 100 ha co sprawia, że jest jednym z największych parków Wrocławia. Park ma charakter krajobrazowy i duże walory kompozycyjne oraz dendrologiczne (około 400 gatunków drzew i krzewów).
• Ogród zoologiczny (założony w roku 1865 – największa w Polsce liczba gatunków – 565, łącznie około 7100 zwierząt)
• Stary Cmentarz Żydowski ten zabytkowy cmentarz stanowi obecnie Muzeum Sztuki Cmentarnej, które jest oddziałem Muzeum Miejskiego Wrocławia. Jego łączna powierzchnia wynosi 4,6 ha.

Mosty i kładki

Most Grunwaldzki i Most Pokoju

Przed II wojną światową w mieście istniały – licząc według obowiązujących wówczas niemieckich kryteriów definiujących budowle drogowe – 303 mosty. Obecnie wszystkie przedwojenne mosty, które uległy zniszczeniu podczas oblężenia w roku 1945 zostały odbudowane, powstało też kilka całkiem nowych, pomimo tego według kryteriów używanych współcześnie, uznaje się, że jest ich tylko od 117 (w tym 27 kładek) do 220 przy czym powierzchnia miasta od roku 1945 wzrosła ze 175,1 km² do 292,8 km². Największe i najważniejsze z mostów przerzucone są nad głównym i pobocznymi nurtami rzeki Odry (Stara Odra, Odra Północna i Południowa) i kanałów: Powodziowego, Żeglugowego, Bocznego, Miejskiego, Granicznego, Odpływowego i kilku pozostałych.

Przez obszar Wrocławia przepływa też kilka innych, mniejszych rzek, na ogół są to dopływy Odry: Ślęza, Oława (rozdzielająca się tu na dwa nurty – Oławę Górną i Dolną), Bystrzyca, Widawa, Dobra (dopływ Widawy), a z pomniejszych – Ługowina, Kasina, Oporówka, Łękawica, Piskorna, Młynówka, Trzciana, Czarna Woda, Zielona, Rogożówka, Olszówka Krzycka, Grabiszynka i inne. Rzeki te i strumienie oraz przekopane sztuczne kanały tworzą liczne naturalne i kilka sztucznych wysp (zależnie od poziomu wody w rzece oraz od kryterium wielkości można się ich doliczyć do około 25), niektóre rzeki (prócz Odry – np. Widawa) mają swoje "stare" nurty płynące nieco inną trasą, niż nurty główne; w wielu miejscach przedzielone są śluzami – niektóre ze śluz pełnią też rolę mostów lub kładek. Ponadto Wrocław jako jedno z nielicznych miast w Europie (poza Holandią), ma zachowaną i stale wypełnioną wodą fosę miejską nad którą również przerzucone są ciągi komunikacyjne – piesze i kołowe. Ostatnią, wcale nie najmniej ważną kategorią mostów i kładek wrocławskich są kładki piesze i wiadukty drogowe ponad jezdniami ulic bądź torami kolejowymi.

Kamienice

Kamienice Jaś i Małgosia

Wrocław odznacza się niepowtarzalnym i oryginalnym stylem architektonicznym. Uroku miastu z pewnością dodają kolorowe i stylowe kamieniczki. Cenny zespół stanowi zespół renesansowych domów w bloku śródrynkowym, w którym przebiegają trzy wąskie uliczki. Należą do nich Sukiennice, domy przy przejściu Garncarskim oraz przejściu Żelaźniczym.

Liczne zabytkowe kamienice otaczają płytę Rynku, ponadto na terenie Starego Miasta zachowały się pojedyncze dzieła tego typu. Przykładami są:

• Kamienica Heinricha von Rybischa (ul. Ofiar Oświęcimskich 1)
• Kamienica Pod Gryfami (Rynek 2)
• Kamienica Dwór Polski (Rynek 5)
• Kamieniczka Pod Złotym Słońcem (Rynek 6)
• Kamienica Pod Błękitnym Słońcem (Rynek 7)
• Kamienica Pod Siedmioma Elektorami (Rynek 8)
• Kamienica Pod Starą Szubienicą (Rynek 19)
• Kamienica Pod Złotym Dzbanem (Rynek 22)
• Kamienica Pod Zieloną Dynią (Rynek 23)
• Kamienica Pod Złotym Pucharem (Rynek 26)
• Kamienica Pod Złotym Psem (Rynek 41 róg ul. Wita Stwosza 1)
• Kamienica Jaś i Małgosia (ul. św. Mikołaja 1 róg ul. Odrzańskiej 40)

Transport

Układ drogowy

Wrocław Główny

Przez Wrocław przebiegają drogi krajowe i europejskie 5E261 , 8E67 , 94, na krótkim odcinku granicy miasta przebiega autostrada A4E40 , a w Bielanach Wrocławskich bezpośrednio przy granicy miasta znajduje się węzeł autostrady A4E40 , i dróg nr 5E261 , 8E67 i 35.

Struktura sieci drogowej Wrocławia jest silnie zorientowana na centrum miasta, mając kształt promienisty. Do końca XX wieku wszystkie mosty na głównej odnodze Odry skupiały się na jej odcinku długości około 2500 m. Komunikacja między dzielnicami peryferyjnymi jest dodatkowo utrudniona przez rozległe urządzenia kolejowe, wcinające się w głąb miasta. Od lat 80 etapami budowana jest obwodnica śródmiejska. W roku 2008 rozpoczęła się natomiast budowa Autostradowej Obwodnicy Wrocławia (AOW) A8, której rolą będzie przejęcie ruchu tranzytowego z obecnych dróg nr 5E261 i 8E67 i wyprowadzenie go poza istniejący układ ulic miejskich. Obecnie jednak zarówno droga nr 5E261 jak i 8E67 przebiega przez miasto, w tym przez dzielnicę Starego Miasta. W planie jest także budowa obwodnicy wschodniej i obwodnicy staromiejskiej

Transport szynowy, lotniczy i wodny

Wrocław jest ważnym węzłem kolejowym (Wrocław-Brochów – 2. największy węzeł kolejowy-stacja towarowa w kraju), z Wrocławia wychodzą linie kolejowe w kierunkach: Leszno – Poznań, Opole – Lubliniec, Legnica – Zgorzelec, Głogów – Zielona Góra, Kłodzko – Kudowa-Zdrój, Kłodzko – Międzylesie, Wałbrzych – Jelenia Góra, Oleśnica – Ostrów Wlkp/Gniezno/Kluczbork. Miasto posiada międzynarodowe lotnisko na Strachowicach "Copernicus Airport Wrocław" oraz port rzeczny na Odrze.

Miejski transport zbiorowy

Niskopodłogowy tramwaj Škoda 16 T

Miejski transport zbiorowy we Wrocławiu korzysta z 23 linii tramwajowych i 74 autobusowych (w tym 13 nocnych). Rozległa sieć tramwajowa jest jedną z większych w kraju, jednak nie obsługuje wielu gęsto zamieszkanych osiedli takich jak Nowy Dwór,Kozanów, Psie Pole, Gaj czy Zakrzów, linie autobusowe stanowią zatem równorzędny środek transportowy, obsługiwany przez MPK Wrocław oraz kilku mniejszych prywatnych przewoźników. Obecnie planuje się rozbudowę sieci tramwajowej, także w ramach szybkiego tramwaju miejskiego – Tramwaj Plus

Służba zdrowia

Szpital Pediatryczny

Wrocław posiada około 15 szpitali oraz ogromną liczbę państwowych i prywatnych przychodni i ośrodków zdrowia. Dzięki współpracy z tutejszą Akademią Medyczną 12 lutego 1958 dokonano tu pierwszej w Polsce operacji na otwartym sercu, a 31 marca 1966 r. pierwszą operację przeszczepienia nerki od żywego dawcy. Były to wówczas osiągnięcia o znaczeniu europejskim. III Klinika Chirurgii, kierowana przez prof. Z. Jeziorę, w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych wyspecjalizowała się w operacjach wytwórczych przełyku, uzyskując czołowe miejsce w kraju.

Religia

Archikatedra Wrocławska

Obecność wielu grup religijnych jest rezultatem złożonej przeszłości miasta, w której Wrocław zamieszkiwały przeróżne narodowości. Wszystkie grupy pozostawiły po sobie nie tylko kulturę, ale także wiarę. Pozostałością po tworzących niegdyś większość mieszkańców niemieckich protestantach jest po dzień dzisiejszy mała niemieckojęzyczna wspólnota ewangelicka. Jednocześnie istnieje polskojęzyczna wspólnota ewangelicka, której członkowie pochodzą w większości spoza Wrocławia. Na terenie miasta działa również kilkanaście protestanckich wspólnot o charakterze ewangelicznym - do tej grupy należą między innymi wrocławskie zbory Kościoła Chrześcijan Baptystów, Kościoła Zielonoświątkowego, Kościoła Wolnych Chrześcijan czy Wspólnoty Kościołów Chrystusowych. Po czterdziestu pięciu latach swą greckokatolicką wiarę w obrządku ukraińsko-bizantyjskim mogą również bez przeszkód wyznawać Ukraińcy i Łemkowie, którzy do miasta zostali przesiedleni ze wschodniej Polski w ramach tzw. akcji Wisła. Tuż po wojnie, jako skutek przesiedleń mniejszości narodowych ze wschodnich terenów kraju, powstały tu również dwie wspólnoty prawosławne. Obecnie są one odwiedzane przez Ukraińców wyznających Prawosławie, a także niewielką liczbę Rosjan i Polaków. Na życie religijne dolnośląskiej stolicy wpływ ma także dziewiętnastowieczna emigracja Polaków do Ameryki. Utworzyli oni w nowej ojczyźnie własny Kościół polskokatolicki, który z kolei w okresie międzywojennym trafił do Polski. Innym Kościołem starokatolickim działającym we Wrocławiu jest Reformowany Kościół Katolicki. Najwięcej wiernych ma jednak Kościół rzymskokatolicki mający w swych rękach najwięcej świątyń. W mieście obecne są także świątynie religii dharmicznych. Działa tu jedna z największych społeczności buddyjskich w Polsce. Znaczącą grupę stanowią również Świadkowie Jehowy zgromadzeni w 33 zborach. Są drugą co do wielkości grupą wyznaniową we Wrocławiu (3.500 wiernych).

Sport

Wrocławskie drużyny sportowe

Nazwa klubu	Sekcje sportowe
Śląsk Wrocław, Ślęza Wrocław, Wulkan Wrocław, AZS Wrocław	piłka nożna
Śląsk Wrocław, WTK Ślęza Wrocław	koszykówka
Śląsk Wrocław	piłka ręczna
Gwardia Wrocław	siatkówka
MKS Juvenia Wrocław, WKS Śląsk Wrocław, AZS AWF Wrocław, UKS Koral Wrocław	pływanie
Gwardia Wrocław	boks
The Crew Wrocław, Devils Wrocław	futbol amerykański
KS Baseball Wrocław	baseball
UKS Milenium, KSWiR Pegaz, AZS Politechnika Wrocławska	wioślarstwo
Śląsk Wrocław	strzelectwo sportowe
http://www.xenocomp.wroc.pl/wroclaw/sekcje_sportowe_pl.htm	inne

Ciekawostki

• We Wrocławiu na Thanks Jimi Festival 2006 został pobity Gitarowy Rekord Guinessa, który został poprawiany później na Thanks Jimi Festival 2007 oraz Thanks Jimi Festival 2008.
• We Wrocławiu dwa razy gościł papież Jan Paweł II (raz rozpoczął swą pielgrzymkę do Polski właśnie od tego miasta), który wygłaszając tu homilię powiedział: Wrocław jest miastem położnym niemal na styku trzech krajów, które historia bardzo ściśle ze sobą połączyła. Jest poniekąd miastem spotkania, miastem, które jednoczy. Tutaj w jakiś sposób spotyka się tradycja duchowa Wschodu i Zachodu.
• Miasto ma czwartą największą liczbę mostów (i kładek) w Europie, plasuje się zaraz za Amsterdamem, Wenecją i Sankt Petersburgiem.
• We Wrocławiu zadebiutowali m.in. Andrzej Wajda, Krzysztof Kieślowski, Sylwester Chęciński i powstało wiele filmów, które weszły do historii polskiego kina, m.in.:Popiół i diament, Sami swoi, Rękopis znaleziony w Saragossie, Lalka; niektóre odcinki seriali: Czterej pancerni i pies i Stawka większa niż życie były kręcone we Wrocławiu (w "Stawce" Wrocław występował jako Berlin, m.in. dworzec główny, a Teatr Lalek występował jako Teatr Roma); we Wrocławiu ma być kręcona wielka produkcja Śmierć w mieście Breslau, z mocną zagraniczną obsadą, której budżet szacowany jest na blisko 20 milionów dolarów.
• Miasto jest jednym z czterech polskich miast, które organizują Mistrzostwa Europy w piłce nożnej mężczyzn w 2012 roku (Euro 2012).
• Miasto kandydowało do wystawy EXPO 2010, lecz musiało uznać wyższość Szanghaju.
• W rywalizacji o EXPO 2012 miasto przegrało z Yeosu (Korea Południowa).
• Wrocław posiada dwa obiekty (najwięcej w Polsce, wraz z Gdańskiem) na liście Pomników Historii – najcenniejszego wyróżnienia przyznawanego w kraju, bo na liście znajduje się tylko 30 (wkrótce 31) obiektów uznanych za szczególnie wartościowe dla kultury, będących pod patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej. Są nimi: zespół historycznego centrum i Hala Ludowa.
• Tutaj Fryderyk Chopin dał krótki koncert po opuszczeniu na zawsze Polski.
• Wrocław ma Stadion Olimpijski, choć nie był nigdy organizatorem Igrzysk.
• Jako jedno z nielicznych miast w Europie (poza Holandią), ma zachowaną i stale wypełnioną wodą fosę miejską.
• Ostrów Tumski we Wrocławiu oświetlany jest co noc przez ręcznie obsługiwane gazowe latarnie uliczne.
• W budynku Banku Zachodniego na rogu Rynku i placu Solnego działa jedyny we Wrocławiu paternoster, czyli winda bez drzwi, która jeździ ze stałą prędkością, nie zatrzymując się na poszczególnych piętrach.
• Wrocławskie ZOO, choć wcale nie największe w Polsce, może się pochwalić jednak największą w Polsce liczbą gatunków.
• Miasto posiada tor wyścigów konnych (w Polsce są tylko 3 takie), mieści się on na Partynicach; na jego terenach w 1983 Jan Paweł II odprawił mszę.
• Wrocławska PTV Echo była pierwszą prywatną telewizją w Polsce.
• Na wrocławskich drogach można napotkać jedyny w Polsce, zarejestrowany na wrocławskich numerach najdroższy obecnie samochód świata - Bugatti Veyron.
• We Wrocławiu, wśród licznych pomników upamiętniających znane osobistości i doniosłe wydarzenia kilka zasługuje na szczególną uwagę ze względu na ich niezwykłą formę i wymowę. Należą do nich:
  • pomnik Pomarańczowej Alternatywy w formie niewielkiego krasnala,
  • "Powodzianka" (na pamiątkę powodzi tysiąclecia w 1997),
  • pomnik na pamiątkę masakry na placu Tiananmen w Pekinie 4 czerwca 1989,
  • niezwykły pomnik "Pamięci Zwierząt Rzeźnych", ustawiony w zaułku Stare Jatki (przed wojną Große Fleischbänke – "Wielkie Ławy Mięsne"), historycznym miejscu sprzedaży mięsa z pobliskich nadodrzańskich ubojni (obecnie znajdują się tam galerie artystyczne).
• W roku 2003 prezydent Wrocławia, kontynuując zapoczątkowaną przez Pomarańczową Alternatywę tradycję związaną z krasnoludkami – odsłonił na ścianie kamieniczki "Jaś" pomiędzy Rynkiem a kościołem garnizonowym św. Elżbiety miniaturową tabliczkę-szyld "Muzeum Krasnoludków". Tabliczka znajduje się przy drzwiach do kamieniczki, na wysokości ludzkich kolan. W sierpniu 2005 pojawiły się w różnych punktach miasta miniaturowe brązowe rzeźby krasnoludków wg projektów Tomasza Moczka, absolwenta wrocławskiej ASP: "szermierz" przy Uniwersytecie, "rzeźnik" na Starych Jatkach, dwa "Syzyfki" na ul. Świdnickiej oraz "pracz odrzański" przy moście Piaskowym. Ten ostatni krasnoludek nawiązuje swą nazwą do peryferyjnego wrocławskiego osiedla Pracze Odrzańskie. W kolejnych latach także w innych częściach miasta ustawiono kilkadziesiąt innych takich miniaturowych rzeźb, wśród nich – w fontannie koło Teatru Lalek – "aktor", "parasolnik", "puszczający kaczki" i kilka innych. Pod koniec roku 2007 w całym mieście wrocławskich krasnali było około pięćdziesięciu.

• 
  Krasnal – rzeźnik
• 
  Krasnal – Syzyfek
• 
  Tiananmen: Pekin/Wrocław 1989/1999
• 
  Powodzianka

Panoramy miasta

Panorama północno-wschodnia (180°) z 23. piętra nieistniejącego już budynku "Poltegoru" przy ul. Powstańców Śl. 95 (czerwiec 2005)

Panorama południowa (~90°) z tego samego miejsca i w tym samym czasie

Panorama Starego Miasta we Wrocławiu, widok z wieży kościoła św. Elżbiety

Zobacz też

• ścieżki rowerowe we Wrocławiu
• Związek Miast Polskich
• lista polskich wysp

Bibliografia

• Norman Davies, R. Moorhouse Mikrokosmos. Portret miasta środkowoeuropejskiego. Vratislavia. Breslau. Wrocław, Kraków 2002
• Tadeusz Drankowski, Olgierd Czerner Wrocław z lotu ptaka, Ossolineum, 1992
• Ryszard Majewski Wrocław godzina zero, Krajowa Agencja Wydawnicza, Wrocław 1985
• Karol Jonca, Alfred Konieczny Upadek "Festung Breslau", Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, 1963
• K. Maleczyński, M. Morelowski, A. Ptaszycka Wrocław. Rozwój urbanistyczny, Warszawa 1956
• W. Długoborski, J. Gierowski, K. Maleczyński Dzieje Wrocławia do roku 1807, Warszawa 1958
• Gregor Thum: Die Fremde Stadt Breslau 1945. Siedler, Berlin 2003. ISBN 3-88680-795-9 (Frankfurt (Oder), Univ., Diss., 2002)
• Till van Rahden, Juden und andere Breslauer: Die Beziehungen zwischen Juden, Protestanten und Katholiken in einer deutschen Großstadt von 1860 bis 1925, Getynga: Vandenhoeck & Ruprecht, 2000. ISBN 3-525-35732-X
• Mariusz Urbanek Dolny Śląsk. Siedem stroń świata, Wydawnictwo MAK, Wrocław 2003, s. 240 + CD-ROM
• Waldemar Fydrych Żywoty Mężów Pomarańczowych, Wydawnictwo Pomarańczowa Alternatywa, 2001

Linki zewnętrzne

• Mapa Wrocławia z wyszukiwarką

Oficjalnie i ogólnie o mieście

• Strona internetowa Wrocławia
• Portal informacyjny miasta
• WikiWrocław
• Strona internetowa o dzisiejszym Wrocławiu i jego historii
• Wirtualna wycieczka po Wrocławiu (panoramy QTVR)
• Wirtualna ulica Świdnicka

Historia, zdjęcia historyczne i współczesne

• Wratislaviae Amici – Wrocław na starej i nowej fotografii
• Wrocław dawniej – dziś
• Secesyjny Wrocław
• breslau1930 – Industrialny Wrocław
• Dolnośląski portal Wrocławia