Choroba

	Informacje w projektach siostrzanych
	Cytaty w Wikicytatach
	Definicje słownikowe w Wikisłowniku

Ten artykuł od 2019-12 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Michael Ancher, *Chora dziewczyna*, 1882

Choroba – jedno z podstawowych pojęć medycznych; ogólne określenie każdego odstępstwa od pełni zdrowia organizmu. Zdefiniowanie stanu chorobowego jest tak samo trudne, jak sprecyzowanie stanu pełni zdrowia (zob. dobrostan subiektywny). Patofizjologia odróżnia chorobę od procesu patologicznego oraz stanu patologicznego^[1].

Naukami zajmującymi się diagnozowaniem, badaniem i leczeniem chorób są medycyna, weterynaria oraz fitopatologia. Choroba polega na zaburzeniu funkcji lub uszkodzeniu struktury organizmu. O zaistnieniu choroby można mówić wtedy, gdy działanie czynnika chorobotwórczego wywołuje niepożądane objawy, różniące się od czynności zdrowego organizmu.

Definicja

Definicja dotychczasowa

Do niedawna definiowano chorobę jedynie jako odwrotność zdrowia. Posługiwano się definicją sformułowaną w Konstytucji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) zatwierdzonej przez Międzynarodową Konferencję Zdrowia w roku 1946^[2]. Stwierdza ona, że:

Zdrowie jest stanem pełnego dobrego samopoczucia („dobrostanu”) fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko nieobecnością choroby czy niedomagania.

Fitopatologia

Zdefiniowanie choroby w fitopatologii nastręcza wielu problemów. Chociaż wśród specjalistów z tej dziedziny panuje zgoda co do tego, że choroba jest zakłóceniem harmonijnych procesów fizjologicznych, to procesy takie zachodzą nieustannie w zmieniającym się środowisku. Dlatego za warunek konieczny uznaje się silne lub patologiczne zakłócenie procesów fizjologicznych. Dodatkowym warunkiem stwierdzenia choroby roślin jest długotrwałość zaburzenia prowadząca do trwałych zmian struktury, zmian w rozwoju lub śmierci organizmu^[3].

W praktyce rolnej stosowana jest tak zwana definicja ekonomiczna. W tym ujęciu chore rośliny dają mniejszy lub mniej wartościowy plon w stosunku do typowego dla danego gatunku lub odmiany przy takich samych warunkach środowiska^[4].

Miary rozpowszechnienia chorób

Czynniki chorobotwórcze

biologiczne
- wirusy
- bakterie
- pierwotniaki
- płazińce
- stawonogi
- obleńce
- priony
fizykochemiczne
społeczne
- nacisk społeczny
- nieodpowiednie warunki życia
- brak akceptacji
- stres
genetyczne

Liczba śmierci

Niektóre czynniki chorobotwórcze według śmiertelności w 2016 roku w milionach (w nawiasie podano wskaźnik DALY w milionach lat)^[5]^[6]:

wszystkie poniższe – 32,8 (1080)
- czynniki środowiskowe i czynniki w miejscu pracy – 9,3 (312)
  - skażona woda i brak higieny osobistej – 2,2 (76)
  - zatrute powietrze – 6,1 (163)
  - ekspozycja na radon i ołów – 0,5 (15)
  - czynniki w miejscu pracy (zobacz: choroby zawodowe) – 1,4 (76)
- czynniki behawioralne – 22,3 (781)
  - niedożywienie dzieci i matek – 4,3 (275)
  - dym papierosowy – 6,9 (177)
  - alkohol i narkotyki – 3 (131)
  - niezdrowa dieta – 9,3 (229)
  - molestowanie i przemoc seksualna – 0,1 (8)
  - niebezpieczny seks – 1,8 (55)
  - zbyt niska aktywność fizyczna – 1,2 (24)
- czynniki metaboliczne – 14,8 (402)

W porównaniu z 2006 rokiem liczba śmierci z powyższych przyczyn wzrosła o 2,9% (wskaźnik DALY spadł o 8,6%). Największy procentowy wzrost liczby śmierci zanotowano w kategorii „zbyt niska aktywność fizyczna” (o 18%), a największy spadek w kategorii „molestowanie i przemoc seksualna” (spadek o 51%).

Powszechność

Zobacz też: Globalne obciążenie chorobami.

Choroby według liczby chorujących ludzi w 2016 roku w milionach (w nawiasie podano wskaźnik YLD w milionach lat oraz liczbę zgonów w milionach)^[7]^[8]:

wszystkie przyczyny – 7123 (805; 54,7)
- infekcje, choroby matek i noworodków i choroby związane z odżywianiem – 4943 (101; 10,6)
  - AIDS i gruźlica – 2051 (7; 2,2)
  - powszechne infekcje – 435 (21; 4,8)
  - malaria i zaniedbane choroby tropikalne – 1822 (14; 0,8)
  - choroby matek – 9 (1; 0,2)
  - choroby noworodków – 80 (14; 1,7)
  - niedożywienie – 1673 (41; 0,4)
  - inne – 1728 (4; 0,3)
- choroby niezakaźne – 6682 (649; 39,5)
  - nowotwory – 43 (5; 8,9)
  - choroby układu krążenia – 469 (33; 17,6)
  - przewlekłe choroby układu oddechowego – 571 (31; 3,5)
  - przewlekłe choroby wątroby – 46 (2; 1,3)
  - choroby trawienne – 262 (7; 1,1)
  - choroby neurologiczne – 2596 (69; 2,8)
  - choroby psychiczne i uzależnienia – 1111 (150; 0,3)
  - cukrzyca, choroby układu moczowego, krwi i endokrynne – 2927 (62; 3,2)
  - bóle mięśniowo-szkieletowe – 1271 (138; 0,1)
  - inne (wady wrodzone, choroby skóry, choroby narządów zmysłu, choroby jamy ustnej) – 5292 (150; 0,6)
- urazy – 1493 (55; 4,6)
  - urazy w wypadkach komunikacyjnych – 241 (12; 1,4)
  - niezamierzone urazy – 1128 (38; 1,8)
  - autoagresja i przemoc – 230 (4; 1,2)
  - katastrofy naturalne i wojny – 54 (1; 0,2)
- niepełnosprawność – wiele miliardów ludzi (nieznany; 0)

Klasyfikacja chorób

Najogólniejszą klasyfikacją chorób jest ich podział na choroby somatyczne i psychiczne. Choroby psychiczne to takie, które wiążą się z nieprawidłowym funkcjonowaniem psychiki organizmu, a somatyczne to wszystkie te, które są odpowiedzialne za nieprawidłowe działanie fizycznych funkcji ustroju.

Obecnie nie używa się określenia choroby psychicznej, zostało ono zastąpione zaburzeniem psychicznym i zachowania; czasami jednak chorobami psychicznymi nazywa się te zaburzenia, w których jako objawy występują halucynacje oraz urojenia.

Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-10^[9] podaje następujący podział chorób:

Przebieg choroby

Okres utajenia (dla chorób zakaźnych okres wylęgania). Trwa od zadziałania czynnika chorobotwórczego do wystąpienia objawów.
Okres zwiastunów (prodromalny). Trwa od pojawienia się pierwszych objawów do pełnego rozwoju objawów klinicznych. Okres ten może kończyć się wyzdrowieniem, ponieważ mechanizmy obronne ustroju mogą być bardzo silne i zahamować rozwój choroby.
Okres jawny. Okres, w którym występują podstawowe objawy choroby: podmiotowe (odczuwane przez pacjenta), przedmiotowe (widoczne), ogólne oraz miejscowe. Przebieg tego okresu zależy od reakcji ustroju na bodziec patologiczny. Pod względem nasilenia procesu chorobotwórczego dzieli się na: ostre, podostre i przewlekłe.
Zejście choroby. Możliwy jest: powrót do zdrowia, przejście postaci ostrej w przewlekłą, wyzdrowienie z upośledzeniem sprawności oraz śmierć.

Zobacz też

Przypisy

↑ Fizjologia patologiczna. Pod redakcją Andrieja Ado i in.. Moskwa: Триада-Х, 2000, s. 8, seria: podręcznik akademicki dla studentów medycyny. ISBN 5-8249-0023-X. (ros.).
↑ Konstytucja Światowej Organizacji Zdrowia zatwierdzona przez Międzynarodową Konferencję Zdrowia, Nowy Jork, czerwiec-lipiec 1946. [dostęp 2013-04-23].
↑ Mańka Karol: Fitopatologia leśna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Rolnicze i Leśne, 2005, s. 23–20. ISBN 83-09-01793-6.
↑ Fiedorow Zofia, Gołębiak Barbara, Weber Zbigniew: Ogólne wiadomopści z fitopatologii. Poznań: Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, 2006, s. 15. ISBN 83-7160-433-5.
↑ Gakidou, Emmanuela, et al. „Global, regional, and national comparative risk assessment of 84 behavioural, environmental and occupational, and metabolic risks or clusters of risks, 1990-2016: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2016.” Lancet 390.10100 (2017): 1345-1422.
↑ Jedna śmierć może mieć więcej niż jedną przyczynę.
↑ Hay, S. I. „Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 328 diseases and injuries for 195 countries, 1990–2016: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2016”. (2017): 1211-1259.
↑ Steel, Nicholas. „Global, regional, and national age-sex specific mortality for 264 causes of death, 1980–2016: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2016”. Lancet 390.10100 (2017): 1151-1210.
↑ International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems – 10th, Revision Version for 2007.

Linki zewnętrzne

Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 (pol.)
Światowa Organizacja Zdrowia (ang.)
Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 (ang.)
Smith B., Brogaard B.: Embryontology (ang.)
Bodily systems and the modular structure of the human body (ang.)
DominicD. Murphy DominicD., Concepts of Disease and Health, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, CSLI, Stanford University, 22 stycznia 2015, ISSN 1095-5054 [dostęp 2020-03-01] (ang.).

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[1] Fizjologia patologiczna. Pod redakcją Andrieja Ado i in.. Moskwa: Триада-Х, 2000, s. 8, seria: podręcznik akademicki dla studentów medycyny. ISBN 5-8249-0023-X. (ros.).

[Konstytucja_WHO-2] Konstytucja Światowej Organizacji Zdrowia zatwierdzona przez Międzynarodową Konferencję Zdrowia, Nowy Jork, czerwiec-lipiec 1946. [dostęp 2013-04-23].

[Manka-2005-3] Mańka Karol: Fitopatologia leśna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Rolnicze i Leśne, 2005, s. 23–20. ISBN 83-09-01793-6.

[Fiedorow-2006-4] Fiedorow Zofia, Gołębiak Barbara, Weber Zbigniew: Ogólne wiadomopści z fitopatologii. Poznań: Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, 2006, s. 15. ISBN 83-7160-433-5.

[5] Gakidou, Emmanuela, et al. „Global, regional, and national comparative risk assessment of 84 behavioural, environmental and occupational, and metabolic risks or clusters of risks, 1990-2016: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2016.” Lancet 390.10100 (2017): 1345-1422.

[6] Jedna śmierć może mieć więcej niż jedną przyczynę.

[7] Hay, S. I. „Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 328 diseases and injuries for 195 countries, 1990–2016: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2016”. (2017): 1211-1259.

[8] Steel, Nicholas. „Global, regional, and national age-sex specific mortality for 264 causes of death, 1980–2016: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2016”. Lancet 390.10100 (2017): 1151-1210.

[9] International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems – 10th, Revision Version for 2007.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]