Nicolaus Olahus

{{{imię i nazwisko}}}
	[[Plik:{{{grafika}}}\|240x240px\|alt={{{alt grafiki}}}\|{{{opis grafiki}}}]]; {{{opis grafiki}}}
Data i miejsce urodzenia	{{{data urodzenia}}} ; {{{miejsce urodzenia}}}
Data i miejsce śmierci	{{{data śmierci}}} ; {{{miejsce śmierci}}}
	Odznaczenia
	{{{odznaczenia}}}
	[[commons:{{{commons}}}\|Multimedia w Wikimedia Commons]]

Nicolaus Olahus, węg. Oláh Miklós (ur. 10 stycznia 1493 w Sybinie, zm. 15 stycznia 1568 w Pożoniu lub Trnavie) – węgierski historyk, poeta i humanista pochodzenia wołoskiego; był spokrewniony z niektórymi hospodarami wołoskimi.

Życie

Olahus od 1505 roku studiował łacinę, teologię, retorykę, muzykę i astronomię na uczelni w Wielkim Waradynie (dziś Oradea). Był ulubieńcem na dworze węgierskiego króla Ludwika II, dzięki czemu piastował wiele wysokiej rangi urzędów państwowych i kościelnych. Po bitwie pod Mohaczem, w której poległ Ludwik II, osobiście odprowadził królową Marię na emigrację. W Brukseli nawiązał znajomość z Erazmem z Rotterdamu, z którym prowadził intensywną korespondencję (do dzisiaj zachowało się 29 listów). Po powrocie na Węgry, w 1542 roku został radcą króla, w 1543 królewskim kanclerzem a w roku 1562 zarządcą Węgier. Od 1553 roku był także arcybiskupem ostrzyhomskim. Wspierał rozwój katolickiego i świeckiego szkolnictwa. W 1566 roku założył seminarium duchowne w Trnavie.

Dzieła

Twórczość naukowa Nicolausa Olahusa ogranicza się do pięciu prac napisanych w łacinie. Dokładny opis państwa węgierskiego, pt. Hungaria (dokończony w 1536) został napisany na polecenie królowej Marii. Praca ta cieszyła się dużą popularnością w kręgach naukowych ówczesnej Europy. Historyczno-geograficzno-etnograficzna monografia jest zbudowana z 19 działów, z czego 8 zostało poświęconych ziemiom, które dzisiaj stanowią część Rumunii. Nicolaus Olahus był pierwszym autorem, który twierdził, że ludność wołoska pochodzi od starożytnych Rzymian. Jego teoria wszak nie znalazła kontynuatorów wśród wołoskich lub mołdawskich historyków. Dopiero ok. 1642 roku kronikarz Grigore Ureche (prawdopodobnie nieznający dzieła Olahusa) stworzył podobną teorię, którą później rozwinęli Miron Costin i Dymitr Kantemir. Inna praca, pt. Attila z 1537 roku została napisana "ku pokrzepieniu serc" Węgrów, po poniesionej przez nich klęsce w wojnie z Imperium Osmańskim.

1536 - Hungaria
1537 - Attila
Genesis filiorum Regis Ferdinandi
Ephemerides
Brevis descriptio vitae Benedicti Zerchsky
1763 - Hungaria et Attila sive de originibus gentis regni Hungariae (...) emondato coniumctim editi (Wiedeń).

Ciekawostki

Przydomek "Olahus" jest zlatynizowaną wersją węgierskiego "Oláh", co oznacza "Wołoch" i wskazuje na pochodzenie etniczne. Na podobnej zasadzie nazwano jednego z polskich kronikarzy Gallem Anonimem.

Źródła

Artykuł "Nicolaus Olahus", w: Wikipedia rumuńska
Valentová, Libuše: Nicolaus Olahus, w: Slovník rumunských spisovatelů (Praga: Nakladatelství Libri, 2001; strona 174).