Świętoszów
Świętoszów (do 1945 niem. Neuhammer am Queis[4]) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie bolesławieckim, w gminie Osiecznica, na terenie Borów Dolnośląskich, nad rzeką Kwisą, 120 km od centrum Wrocławia.
wieś | |
Willa będąca dawniej siedzibą dowódcy garnizonu | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (III 2011) |
2036[2] |
Strefa numeracyjna |
69 |
Kod pocztowy |
59-726[3] |
Tablice rejestracyjne |
DBL |
SIMC |
0191833 |
Położenie na mapie gminy Osiecznica | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego | |
Położenie na mapie powiatu bolesławieckiego | |
51°28′30″N 15°23′29″E/51,475000 15,391389[1] | |
Strona internetowa |
Podział administracyjny
edytujW latach 1945–1954 wieś była siedzibą gminy Świętoszów. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa jeleniogórskiego. 1 stycznia 2001 administracyjnie zmieniła typ z osady na wieś[5].
Demografia
edytujJest największą miejscowością gminy, liczącą 2036 mieszkańców (III 2011 r.).
Edukacja i sport
edytujW Świętoszowie znajduje się Zespół Szkół im. Unii Europejskiej (publiczna szkoła podstawowa i gimnazjum) oraz działa, od roku 2000, Piłkarski Klub Sportowy Twardy Świętoszów, który rozgrywał mecze w III lidze dolnośląsko-lubuskiej[6] i wycofał się z rozgrywek po 3. kolejce sezonu 2011/12[7].
Historia
edytujPoczątki miejscowości nie są do końca wyjaśnione, jednak można się domyślać, że powiązane były z rozwojem hutnictwa. W prymitywnych piecach hutniczych wytapiano tutaj już od wczesnego średniowiecza. Pod koniec XIX w. nastąpiła zmiana charakteru miejscowości. Za sprawą rodu Dohnów w 1898 w rejonie Świętoszowa powstał poligon wojskowy, który dynamicznie rozwijał się do końca I wojny światowej. W latach 1914–1941 funkcjonował tu obóz jeniecki, w którym przetrzymywano żołnierzy Cesarskiej Armii Rosyjskiej, a po 1918 powstańców śląskich[8].
Wiek XX
edytujPo dojściu NSDAP do władzy w roku 1933 teren poligonu powiększono do tego stopnia, że w czasie II wojny światowej należał do największych na terenie Niemiec.
W okolicach Świętoszowa utworzono w czasie I wojny światowej obóz dla jeńców rosyjskich. Według źródeł w roku 1919 było ich 33 000. Kilkakrotnie więcej jeńców przetrzymywano podczas II wojny światowej (samych Rosjan było ok. 120 tys.) w Stalagu VIII E Neuhammer. Stalag był utworzony dla jeńców polskich i francuskich. Następnie byli tu jeńcy radzieccy, z których co najmniej 50 000 zmarło z głodu i chorób. W momencie wyzwolenia obozu, 13 lutego 1945, przy życiu zostało ich zaledwie 200. Dziesięć dni później zostali rozstrzelani przez funkcjonariuszy NKWD jako rzekomi zdrajcy ZSRR[potrzebny przypis]. Dawny niemiecki obóz jeniecki do 1954 funkcjonował jako więzienie NKWD o zaostrzonym rygorze.
W pierwszej połowie kwietnia 1945 nastąpiło przegrupowanie 2 Armii WP z rejonu Brzeg Dolny-Żmigród-Oleśnica nad Nysę Łużycką. Jednostki armii posuwały się trzema marszrutami. Północna prowadziła przez Żmigród-Chobienię-Polkowice-Przemków-Świętoszów. Od 9 do 15 kwietnia w Świętoszowie znajdowało się Kwatermistrzowskie Stanowisko Dowodzenia 2 Armii, a w rejonie tej miejscowości 64 Armijny Skład MPS.
Po zakończeniu działań wojennych garnizon zajęła Armia Czerwona. Do 1992 stacjonowała w nim 20 Zwienigorodzka Dywizja Pancerna.
Na podstawie dekretu PKWN z 31 sierpnia 1944 zostały utworzone miejsca odosobnienia, więzienia i ośrodki pracy przymusowej dla „hitlerowskich zbrodniarzy oraz zdrajców narodu polskiego”. Obóz pracy nr 175 Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego utworzyło w Świętoszowie[9].
Wieś jest siedzibą Nadleśnictwa Świętoszów Lasów Państwowych.
Od stycznia 2017 w Świętoszowie stacjonują wojska NATO z amerykańskiej 3 Pancernej Brygadowej Grupy Bojowej.
Garnizon Świętoszów
edytuj1 stycznia 2011 w garnizonie Świętoszów stacjonowały następujące jednostki i instytucje Wojska Polskiego:
- 10 Brygada Kawalerii Pancernej im. gen. broni Stanisława Maczka w Świętoszowie,
- Placówka Żandarmerii Wojskowej w Świętoszowie,
- Węzeł Łączności Świętoszów - Regionalny Węzeł Łączności we Wrocławiu,
- Parafia wojskowa św. Floriana w Świętoszowie,
- Wojskowa Administracja Koszar Świętoszów,
- Klub Garnizonowy Świętoszów,
- Ośrodek Szkolenia Poligonowego Wojsk Lądowych Żagań im. gen. dyw. Zbigniewa Ohanowicza w Dobrem nad Kwisą.
Dowódca 10 BKPanc był dowódcą garnizonu Świętoszów. Terytorialny zasięg właściwości dowódcy garnizonu obejmował południową część powiatu żagańskiego (gmina Iłowa oraz obręby: Trzebów, Dobre nad Kwisą, Łozy, Żaganiec z gminy Żagań) i północną część powiatu bolesławieckiego (gmina Osiecznica oraz obręby: Golnice, Parkoszów, Krępnica, Kliczków, Trzebień Mały, Pstrąże, Kozłów z gminy Bolesławiec).
W połowie 2011 został sformowany 43 Wojskowy Oddział Gospodarczy w Świętoszowie, który między innymi przejął zadania zlikwidowanych Wojskowych Administracji Koszar w Świętoszowie i w Dobrej nad Kwisą. 30 czerwca 2011 została rozformowana Placówka Żandarmerii Wojskowej w Świętoszowie. Z dniem 1 stycznia 2012 Regionalny Węzeł Łączności Wrocław został przeformowany w Region Wsparcia Teleinformatycznego we Wrocławiu. W strukturze organizacyjnej nowo powstałej jednostki znalazł się Węzeł Łączności Świętoszów.
1 czerwca 2012 weszło w życie rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 25 kwietnia 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie utworzenia garnizonów oraz określenia zadań, siedzib i terytorialnego zasięgu właściwości ich dowódców. Na mocy tego rozporządzenia między innymi zniesiony został garnizon Świętoszów. Dowódca garnizonu Świętoszów został zobowiązany do przekazania, w terminie 30 dni, swoich obowiązków dowódcy garnizonu Żagań[10].
Aktualnie w Świętoszowie mają swoją siedzibę następujące instytucje i jednostki wojskowe:
- 10 Brygada Kawalerii Pancernej im. gen. broni Stanisława Maczka, (JW 2399) w Świętoszowie przy ul. Sztabowej 1,
- Klub 10 BKPanc w Świętoszowie przy ul. Ułańskiej 8,
- 43 Wojskowy Oddział Gospodarczy (JW 5350) w Świętoszowie przy ul. Sztabowej 1,
- Region Wsparcia Teleinformatycznego Wrocław, Węzeł Teleinformatyczny Świętoszów przy ul. Sztabowej 9,
- Parafia Wojskowa pw. św. Floriana w Świętoszowie przy ul. Kościelnej 2.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 138327
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1291 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
- ↑ Dz.U. z 2000 r. nr 109, poz. 1163 Dz.U. z 2000 r. nr 109, poz. 1163 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 27 listopada 2000 r. w sprawie ustalenia i zmiany urzędowych nazw oraz rodzaju niektórych miejscowości
- ↑ 90minut.pl: Piłkarski Klub Sportowy Twardy Świętoszów. [dostęp 2011-03-25]. (pol.).
- ↑ 90minut.pl
- ↑ Waldemar Bena opis do mapy "Bory Dolnośląskie, Przemkowski Park Krajobrazowy" Wydawnictwo Turystyczne Plan, Jelenia Góra 2004 ISBN 83-88049-83-6
- ↑ Okupacja w imię sojuszu. Armia sowiecka w Polsce 1944-1956 (fragmenty), „forumemjot”, 9 maja 2012 [dostęp 2018-10-13] [zarchiwizowane z adresu 2018-10-13] (pol.).
- ↑ Dz.U. z 2012 r. poz. 533
Bibliografia
edytuj- Kazimierz Kaczmarek, Druga Armia Wojska Polskiego, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1978
- Wiesław Chłopek , Świętoszów wczoraj i dziś, Żagań: „Monogram”, 1999, ISBN 83-912506-0-1, OCLC 749219273 .
- Horyń Jerzy, Historia obozów jenieckich w Świętoszowie, Świętoszów 2004.
Linki zewnętrzne
edytuj- 10 Brygada Kawalerii Pancernej im. gen. broni Stanisława Maczka
- Oficjalna strona Świętoszowa [online], swietoszow.pl [zarchiwizowane z adresu 2010-08-08] .