Atleta (posąg z Efezu)
Atleta – starożytna rzeźba grecka, datowana na I wiek n.e., wykonana w brązie, przedstawiająca Apoksyomenosa oczyszczającego skrobaczkę, znajdująca się w zbiorze antyków Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu.
| |
| Autor |
nieznany |
|---|---|
| Data powstania | |
| Medium | |
| Wymiary |
ok. 192 cm |
| Miejsce przechowywania | |
| Lokalizacja | |
Historia
edytujWykonany w brązie posąg Atlety został w końcu XIX wieku znaleziony w Efezie[1], koło miasta Selçuk w prowincji Izmir w zachodniej Turcji. W 263 roku n.e zostało ono zniszczone przez Gotów, a w 614 roku przez trzęsienie ziemi. Posąg, w postaci kilkuset fragmentów, odkryto w 1896 roku podczas wykopalisk prowadzonych przez młodego archeologa Rudolfa Heberdeya (1864–1936), kierującego ekspedycją austriacką[2]. Znaleziono go w palestrze na terenie gimnazjonu[1].
Opis
edytujRzeźba przedstawia nagiego młodego mężczyznę, atletę czyszczącego kciukiem i palcem wskazującym lewej dłoni dopiero co użytą skrobaczkę, którą uczestnicy ćwiczeń i zmagań oczyszczali ciało z oliwy i pyłu (samo narzędzie nie zachowało się). Posąg mierzy 192 cm[1].
Rekonstrukcja
edytujAtletę (we fragmentach) ofiarował cesarzowi Franciszkowi Józefowi I sułtan turecki Abdülhamid II. Dopiero w Wiedniu posąg został zrekonstruowany z 234 elementów, które zamocowano na mosiężnych taśmach przy pomocy 1800 śrub i zamontowano na żelaznej ramie. W celu stabilizacji wypełniono go zaprawą murarską[2]. Po rekonstrukcji posąg został w 1911 roku zinwentaryzowany (nr kat. VI 3168)[1]. Później jednak rzeźba była wystawiona w świątyni Tezeusza, znajdującej się w wiedeńskim parku Volksgarten, gdzie wskutek warunków atmosferycznych oraz wyziewów przesyconych kwaśnym winem ze znajdującej się poniżej starej piwniczki, zaprawa zaczęła się rozpuszczać. Następnie, wskutek korozji, na brązie pojawiły się wykwity[2].
Rzeźba jest wykonaną w czasach rzymskich kopią zaginionego, a pochodzącego z około 330 roku p.n.e.[1] posągu Apoksyomenosa, młodzieńca czyszczącego wygiętą skrobaczkę strygilis[2]. Posągu nie można przypisać żadnemu greckiemu artyście, jednak liczne jego przedstawienia rzymskie, zarówno w marmurze, jak i powtórzenia na glinianych lub kamiennych płaskorzeźbach, świadczą o dużej popularności oryginału[1]. Odwołując się do analogii z odnalezionym w 1996 roku w Chorwacji posągiem Apoksyomenosa, można przypuszczać, iż autorem greckiego pierwowzoru był Dedal z Sykionu[3].
Światowa ekspozycja
edytujPrzed planowaną wystawą objazdową obiektów sztuki z epoki hellenistycznej, organizowaną w 2015 roku wspólnie z Muzeum J. Paul Getty’ego, posąg atlety badano przez dwa lata we współpracy z ekspertami z tego muzeum. Po analizie chemicznej i badaniach endoskopowych, którym poddano zaprawę wypełniającą, oraz badaniach konstrukcji przy pomocy rentgena stwierdzono, że rzeźba jest w dobrym stanie i może „podróżować”[2]. Obydwa posągi, zarówno wykopany w Efezie, jak i wydobyty z morza (z głębokości prawie 50 m w pobliżu wysp Lošinj i Vele Orjule), były razem prezentowane podczas wspólnego tournée – wystawy objazdowej prezentowanej w Wiedniu, Florencji, Los Angeles i Waszyngtonie[2].
Galeria
edytuj-
-
Apoksyomenos „chorwacki”
-
Atleta „efeski”
-
Atleta w bocznym ujęciu
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c d e f Athlet. Das Kunsthistorische Museum khm.at. [dostęp 2018-01-17]. (niem.).
- ↑ a b c d e f Michael Vosatka: Fit im hohen Alter: Ein Sportler geht auf Reisen. derstandard.at, 2015-03-04. [dostęp 2018-02-17]. (niem.).
- ↑ Paolo Moreno: Nuova storia dell’arte antica. paolomoreno.com. [dostęp 2018-01-17]. (wł.).