Julian Nowak
Julian Ignacy Nowak (ur. 10 marca 1865 w Okocimiu, zm. 7 listopada 1946 w Krakowie) – polski polityk, premier, lekarz i lekarz weterynarii, mikrobiolog, założyciel Unii Narodowo-Państwowej w 1922 roku[1], zastępca członka Wydziału Stronnictwa Prawicy Narodowej w 1910 roku[2].
| |
| Pełne imię i nazwisko |
Julian Ignacy Nowak |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
10 marca 1865 |
| Data i miejsce śmierci | |
| Prezes Rady Ministrów | |
| Okres |
od 31 lipca 1922 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego | |
| Okres |
od 31 lipca 1922 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujJulian Ignacy Nowak urodził się 10 marca 1865 r. w Okocimiu, pow. brzeskim, w Galicji, w Cesarstwie Austriackim[3]. Rodzicami Juliana byli: Kazimierz (zm. 1922), właściciel gospodarstwa rolnego o powierzchni kilkudziesięciu morgów, które odziedziczył po swoim ojcu Macieju. Matką natomiast była Teodozja z domu Siewakowska (1838–1914)[4]. Pochodziła ona z drobnoziemiańskiej rodziny, która wywodziła się z Królestwa Kongresowego, lecz Teodozja urodziła się w Małopolsce[5]. Julian był najstarszym z dziesięciorga dzieci Kazimierza i Teodozji[6].
W latach 1886–1893 studiował medycynę na UJ, uzyskując tytuł doktora. W 1896 uzyskał habilitację z anatomii patologicznej. Od 1899 piastował stanowisko profesora nadzwyczajnego Uniwersytetu Jagiellońskiego, a od 1906 profesora zwyczajnego. W 1912 uzyskał doktorat z medycyny weterynaryjnej na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. W latach 1911–1912 był dziekanem Wydziału Lekarskiego, a w latach 1921–1922 był rektorem UJ.
Działał w stowarzyszeniach zawodowych. Był prezesem krakowskiego Towarzystwa Lekarskiego[7]. Przyczynił się do budowy siedziby Towarzystwa – Domu Lekarskiego. Od 1931 był członkiem PAU.
W 1905 wszedł z listy „Czasu” do Rady Miejskiej Krakowa, w której pozostawał do 1935. Od 9 do 22 listopada 1914 pełnił funkcję komisarza rządowego dla Krakowa, a od grudnia 1914 do 1916 roku był pierwszym zastępcą prezydenta miasta Krakowa. Od 1903 działał w Krakowskim Towarzystwie Rolniczym, którego w latach 1921–1927 był wiceprezesem. Zastępca kierownika Oddziału Dochodowego Departamentu Skarbowego Sekcji Zachodniej Naczelnego Komitetu Narodowego w 1914 roku[8]. Był członkiem Stronnictwa Prawicy Narodowej.
W 1922 (od 31 lipca do 14 grudnia) był premierem pozaparlamentarnego gabinetu, a także od 31 lipca do 21 sierpnia tegoż roku ministrem Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. 11 grudnia 1922 wbrew protokołowi odmówił towarzyszenia w powozie Gabrielowi Narutowiczowi w drodze na jego zaprzysiężenie do Sejmu[9].
Sympatyzował z PSL „Piast” (nie zrywając jednocześnie kontaktów z konserwatystami krakowskimi), które w latach 1922–1927 reprezentował w Senacie RP. Zasiadał w senackiej komisji ds. Oświaty i Kultury.
Jako naukowiec zajmował się badaniem organizmów i chorób zakaźnych. Wydał m.in. „Atlas Mikrobiologiczny” (był autorem ponad 50 publikacji).
Miał dwie córki Wandę i Krystynę. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim, w pasie 15, płn.[10]
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1936)[11]
- Order Korony Żelaznej III klasy (1914, Austro-Węgry)[12]
Upamiętnienie
edytujTablicę poświęconą pamięci tego wybitnego naukowca odsłonięto 28 marca 2016 przy ul. Czystej 18 w Krakowie. Wmurowano ją w ścianę kamienicy, w której 100 lat temu z inicjatywy prof. Juliana Nowaka otwarto Instytut Weterynarii i Medycyny Doświadczalnej Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Zakład Produkcji Surowic i Szczepionek Weterynaryjnych. Fundatorem tablicy jest Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Okocimskiej[13].
Julian Nowak w filmie
edytujJulian Nowak to jeden z głównych bohaterów filmu Śmierć prezydenta w reżyserii Jerzego Kawalerowicza. Jego rolę grał Czesław Byszewski.
Przypisy
edytuj- ↑ Deklaracja programowa. [Inc.:] Polska jako naród ani na chwilę nie przestawała istnieć [...]: 28 czerwca 1922 r. / [Unia Narodowo-Państwowa].
- ↑ Trzecie walne zgromadzenie Stronnictwa Prawicy Narodowej: odbyte w dniu 7 maja 1910 roku w sali Rady powiatowej w Krakowie / Stronnictwo Prawicy Narodowej, Kraków 1910, s. 34.
- ↑ Lisiewicz, J. Sałkowski, A. Urbanowicz, Nowak Julian Ignacy, [w:] Polski Słownik Biograficzny, T. XXIII, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1978, s. 265.
- ↑ Gazeta Lwowska Nr 173, z 1 sierpnia 1914 r. Kronika. Zmarli, s. 4. [online], jbc.bj.uj.edu.pl [dostęp 2020-01-22].
- ↑ W. Dzwonkowski, Julian Nowak, [w:] Parlament Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1927, red. H. Mościcki, W. Dzwonkowski, Warszawa 1928, s. 204.
- ↑ J. Lisiewicz, J. Sałkowski, A. Urbanowicz, Nowak Julian Ignacy, [w:] Polski Słownik Biograficzny, T. XXIII, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1978, s. 265.
- ↑ Z krakowskiego Towarzystwa lekarskiego Kurier Lwowski 1903 nr 350 s. 4.
- ↑ Dziennik Obwieszczeń Naczelnego Komitetu Narodowego. Sekcya Zachodnia, Kraków 24 sierpnia 1914 roku, rok I, nr 1, s. 4.
- ↑ Paweł Brykczyński: Gotowi na przemoc. Mord, antysemityzm i demokracja w międzywojennej Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 1917, s. 72. ISBN 978-83-65853-20-2.
- ↑ Jan Wiktor Tkaczyński (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803-2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 201, ISBN 978-83-233-4527-5.
- ↑ M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 464 „za wybitne zasługi na polu nauki i wychowywania młodzieży w duchu patriotycznym położone w latach 1905–1918”.
- ↑ Gazeta Lwowska Nr 175, z 4 sierpnia 1914 r. Część urzędowa [online], jbc.bj.uj.edu.pl [dostęp 2019-12-11].
- ↑ Wiadomości – Uniwersytet Jagielloński [online], uj.edu.pl [dostęp 2019-12-11].
Bibliografia
edytuj- „Kto był kim w II Rzeczypospolitej”, pod red. prof. Jacka. M. Majchrowskiego. Warszawa 1994.
- „Poczet sołtysów, wójtów, burmistrzów i prezydentów Krakowa” Kraków 2010 s. 791
Linki zewnętrzne
edytuj- Portret Juliana Nowaka autorstwa Stanisława Wyspiańskiego z 1904 [dostęp 2014-01-09]
- Publikacje Juliana Nowaka w serwisie Polona