Leksykografia
Leksykografia (gr. leksikón „słownik” + gráphõ „piszę”), także: słownikarstwo[1][2] – dział językoznawstwa zajmujący się teorią i praktyką tworzenia różnego rodzaju słowników. Jest ściśle związany z leksykologią[3]. Zakres badawczy leksykografii obejmuje metodologię gromadzenia i opracowania materiałów słownikowych, typologię słowników oraz teorię słownika jako materiału językoznawczego i wytworu kulturalnego[4].
Tradycje słownikarskie rozwinęły się u różnych narodów wraz z rozwojem piśmiennictwa, gdy istniała potrzeba definiowania znaczeń obcojęzycznych słów. Najstarszym sposobem wyjaśnienia sensu nieznanych wyrażeń były tzw. glosy w tekście lub pomiędzy segmentami ksiąg rękopiśmiennych. Później zaczęto tworzyć większe lub mniejsze zbiory słów (np. nazwy roślin leczniczych), tzw. glosariusze[3]. Leksykografia wyodrębniła się jako samodzielna dyscyplina badawcza i teoretyczna w połowie XX wieku[4].
Tradycje leksykograficzne były obecne już u starożytnych Greków i Rzymian, ale do dzisiejszych czasów przetrwało niewiele ich dorobku. Osiągnięcia w leksykografii miały również orientalne ośrodki naukowe: chińskie i indyjskie, dokonania te nie miały jednak wpływu na rozwój słownikarstwa europejskiego[4]. Nowoczesna leksykografia formująca się w epoce odrodzenia umotywowana była przede wszystkim wynalazkiem druku, koniecznością przekazania elicie europejskiej słownictwa języków klasycznych oraz ambicjami kształtujących się nowożytnych narodów[4]. Słownikarstwo nowożytne zaczęło się od słowników dwu- i wielojęzycznych: już w 1477 został wydany w Wenecji pierwszy dwujęzyczny słownik języków nowożytnych: Vocabolista italiano-tedesco. W XVII w. pojawiły się słowniki jednojęzyczne definicyjne, pierwsze inicjatywy w tym zakresie należały do Włochów, którzy sporządzili opis normatywny języka włoskiego[5]. Wielki rozwój leksykografii nastąpił w XIX i XX wiekach, pojawiły się wówczas słowniki etymologiczne, historyczne i frekwencyjne; upowszechniły się również słowniki rzeczowe (tematyczne)[6].
Polscy leksykografowie
edytuj- Mirosław Bańko
- Mieczysław Basaj
- Paweł Beręsewicz
- Andrzej Bogusławski
- Wiesław Boryś
- Aleksander Brückner
- Andrzej Zdzisław Bzdęga
- Jan Antoni Czochralski
- Witold Doroszewski
- Jacek Fisiak
- Tadeusz Grzebieniowski
- Juliusz Ippoldt
- Jan Aleksander Karłowicz
- Grzegorz Knapski
- Władysław Kopaliński
- Adam Kryński
- Samuel Linde
- Andrzej Markowski
- Jan Mączyński
- Piotr Müldner-Nieckowski
- Teresa Zofia Orłoś
- Tadeusz Piotrowski
- Jan Piprek
- Roman Sadziński
- Zygmunt Saloni
- Janusz Siatkowski
- Stanisław Stachowski
- Jan Stanisławski
- Stanisław Szober
- Janusz Taborek
- Piotr Żmigrodzki
Leksykografowie zagraniczni
edytuj- Johann Christoph Adelung
- Bracia Grimm
- Joachim Heinrich Campe
- Konrad Duden
- Hermann Dunger
- Eduard Engel
- Johann Christian August Heyse
- Albert Hornby
- Samuel Johnson
- Josef Jungmann
- Friedrich Kluge
- Pierre Larousse
- Josua Maaler
- Johannes Murmellius
- James Murray
- Friedrich Erdmann Petri
- Daniel Sanders
- Noah Webster
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Władysław Miodunka, Tadeusz Piotrowski Z zagadnień leksykografii (recenzja), „Poradnik Językowy”, z. 1, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1995, s. 71 [dostęp 2024-01-16].
- ↑ Mária Pisárčiková, Alena Anettová, Synonymický slovník slovenčiny, wyd. 2, Bratislava: Veda, 2000, s. 237, ISBN 978-80-224-0585-0, OCLC 611660785 [dostęp 2020-04-08] [zarchiwizowane z adresu 2020-04-08] (słow.).
- ↑ a b Mistrík 1993 ↓, s. 263.
- ↑ a b c d Polański 1999 ↓, s. 331.
- ↑ Polański 1999 ↓, s. 332.
- ↑ Polański 1999 ↓, s. 332–334.
Bibliografia
edytuj- Jozef Mistrík, Encyklopédia jazykovedy, wyd. 1, Bratislava: Obzor, 1993, ISBN 80-215-0250-9, OCLC 29200758 (słow.).
- Kazimierz Polański (red.), Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, wyd. 2, Wrocław: Ossolineum, 1999, ISBN 83-04-04445-5, OCLC 835934897.