Liptowski Gródek
Liptowski Gródek[6] (słow. Liptovský Hrádok, do 1927 Hrádok; niem. Liptau-Hradek, Neuhäusel in der Liptau, węg. Liptóújvár) – miasto na Słowacji w kraju żylińskim, liczące 7,6 tys. mieszkańców (2011). Miasto położone jest w Kotlinie Liptowskiej u podnóży Niżnych Tatr, w miejscu, w którym do Wagu uchodzi Biała Liptowska.
 Ruiny zamku oraz kasztel | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Kraj | |||||
| Powiat | |||||
| Burmistrz |
Branislav Tréger[1] | ||||
| Powierzchnia |
18,32[2] km² | ||||
| Wysokość |
656[3] m n.p.m. | ||||
| Populacja (2023) • liczba ludności • gęstość |
|||||
| Nr kierunkowy |
+421 44[3] | ||||
| Kod pocztowy |
033 01[3] | ||||
| Tablice rejestracyjne |
LM | ||||
Położenie na mapie Słowacji  | |||||
Położenie na mapie kraju żylińskiego  | |||||
 49°02′15″N 19°43′33″E/49,037500 19,725833
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Historia zamku
edytujNiewielki zamek, od którego wzięło nazwę miasto, został prawdopodobnie zbudowany z inicjatywy żupana Doncza na początku XIV w., choć niektórzy przesuwają jego powstanie na koniec poprzedniego stulecia.
W roku 1341 pojawia się w źródłach pierwsza pisemna wzmianka o zamku. Funkcjonował pod nazwą Wywar. W kilku dokumentach określany był jako Novum Castrum. Prawdopodobnie zamek był zbudowany w latach 1316–1340. Chronił drogę handlową określaną jako Via Magna.
Niektórzy historycy zakładają, iż stała tu wcześniej drewniana budowla, prawdopodobnie wieża. Inni badacze skłaniają się do myśli, iż żupan Doncz dobudował zamek do już istniejącej, o wiele starszej kamiennej wieży strażniczej. Wyniki wykopalisk archeologicznych opowiadają się raczej za drugą wersją.
Zamek postawiono na pięciometrowej wapiennej skale. Składał się z budynku mieszkalnego i dwóch wież po jego bokach. Poniżej skały budowlę otaczał dodatkowy mur obronny, a całość była chroniona fosą, zasilaną przez Wag. Później u podnóża skały dobudowano mały dziedziniec ze studnią oraz wieżę obronną.
W 1433 roku zamek opanowali husyci. W kolejnych latach jego załogę stanowili żołnierze Jana Jiskry. Do połowy XV w. należał do majątków królewskich. Później jego właścicielami były, tytułem darowizny lub zastawu, kolejno rodziny Pongráczów, Zápolyów, Thurzonów i Balassich. Z tych ostatnich godzien jest wspomnienia Bálint Balassi (1554-1594), renesansowy poeta węgierski.
Dla przebudowy zamku najbardziej się przyczyniła kobieta – Magdalena Zayova. W latach 1600–1603 wybudowała obok zamku duży renesansowy dwór (kasztel), którego dwa skrzydła obejmowały starszą część budowli od zachodu i północy. Unowocześniła też mury obronne.
W 1709 roku, w czasie powstania Franciszka II Rakoczego, w okolicy Liptowskiego Gródka rozegrała się dwudniowa bitwa. Zamek znalazł się na linii austriackich umocnień i mocno ucierpiał w wyniku ostrzału. Zniszczenia wkrótce jednak naprawiono, a budowla stała się własnością cesarską. W 1762 roku umieszczono tu siedzibę urzędów zajmujących się górnictwem, hutnictwem i gospodarką leśną na Liptowie. Po pożarze w 1803 roku odnowiono już tylko dwór, w którym miała siedzibę administracja państwa hradecko-likawskiego. Później mieściło się tu muzeum.
Obecnie obiekt jest własnością prywatną. Mieści się tu ekskluzywny hotel GrandCastle, restauracja Magdalena Zai oraz winiarnia.
Miasta partnerskie
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí. Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2014. [dostęp 2017-10-06]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: 18,32S_SK, om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter).
- ↑ a b c Statistical Office of the Slovak Republic: Základná charakteristika. 2015-04-17. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7101rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ URZĘDOWY WYKAZ POLSKICH NAZW GEOGRAFICZNYCH ŚWIATA. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej. [dostęp 2017-08-18]. (pol.).
Bibliografia
edytuj- Peter Vítek, Slavko Churý, Andrej Šuba, Z minulosti Liptovského Hrádku, Liptovský Mikuláš 2006
- Arkadiusz Wasielewski, Zamki i zamczyska Słowacji, Pruszków 2008
Linki zewnętrzne
edytuj- Strona hotelu GrandCastle. (słow. • ang. • pol.).