[go: nahoru, domu]
Wikipedia

Stanisław Skibniewski

kapitan rezerwy artylerii Wojska Polskiego

Stanisław Maria Skibniewski, ps. „Cubryna”, „Nelson” (ur. 5 sierpnia 1901 we Lwowie, zm. 3 maja 1958 w Warszawie) – polski inżynier elektryk, absolwent Politechniki Gdańskiej, kapitan artylerii Wojska Polskiego, powstaniec warszawski.

Stanisław Skibniewski
„Cubryna”, „Nelson”
Ilustracja
kapitan artylerii kapitan artylerii
Data i miejsce urodzenia

5 sierpnia 1901
Lwów

Data i miejsce śmierci

3 maja 1958
Warszawa

Siły zbrojne

Wojsko Polskie,
Armia Krajowa

Jednostki

3 Dywizjon Artylerii Konnej,
28 Pułk Artylerii Lekkiej,
Zgrupowanie „Krybar”

Multimedia w Wikimedia Commons

Ochotniczo służył w wojsku (1920–1921), a następnie studiował na Politechnice Gdańskiej (1922–1928). Przez kilka następnych lat pracował w prywatnych firmach elektrotechnicznych, a w 1937 roku został zatrudniony w Elektrowni Warszawskiej jako dyrektor techniczny, wkrótce awansował na zastępcę dyrektora. Walczył w kampanii wrześniowej, a po jej zakończeniu powrócił do Warszawy i pracował nadal w miejskiej elektrowni. Od 1942 roku był jej dyrektorem, jednocześnie angażując się w działalność konspiracyjną Armii Krajowej. W pierwszych dniach powstania warszawskiego dowodzony przez niego oddział odniósł duży sukces, bowiem opanował cały kompleks elektrowni, w którym udało się utrzymać produkcję prądu do początku września. Po kapitulacji trafił do niemieckiej niewoli, do kraju wrócił w 1946 roku. Pracował następnie w kilku przedsiębiorstwach elektrotechnicznych i architektonicznych we Wrocławiu oraz Warszawie.

Jego żoną była Maria Skibniewska, znana tłumaczka literatury pięknej.

Życiorys

edytuj

Stanisław Maria Skibniewski urodził się 5 sierpnia 1901 roku we Lwowie. Był synem Jakuba Wacława Skibniewskiego (1864–1951), chemika i właściciela majątku Andrejkowce w powiecie płoskirowskim, i Anny z Załęskich (1859–1937). Ojciec po odzyskaniu przez Polskę niepodległości piastował wyższe stanowiska w administracji państwowej. Bratem stryjecznym Stanisława był Zygmunt Skibniewski[1].

Stanisław początkowo uczęszczał do gimnazjum Naumienki w Kijowie, a następnie (1917–1918) do gimnazjum polskiego w Płoskirowie. Był zaangażowany w działalność Polskiej Korporacji Uczniowskiej (PKU), w latach 1915–1917 należał do jej konspiracyjnej rady w Kijowie. Ponadto przewodniczył kołu klasowemu organizacji i kierował biblioteką PKU. W 1916 roku uczestniczył w tajnym zjeździe korporacji z całej Rosji, który odbył się w Kijowie. W tym samym roku wstąpił do harcerstwa, w Płoskirowie zorganizował drużyny męską (w niej był drużynowym) i żeńską, został także hufcowym w tym mieście. Razem z grupą kolegów organizował akcje wykradania broni, furażu i żywności z płoskirowskich magazynów wojskowych, które następnie przekazywano do polskich oddziałów na Ukrainie i Podolu[1].

Wiosną 1918 roku udał się do Lwowa, a następnie, przez Kraków, do Warszawy. Tam podjął naukę w gimnazjum Rady Głównej Opiekuńczej i w maju 1920 roku zdał maturę. W tym samym roku, w lipcu, zgłosił się do wojska. Skierowano go do Szkoły Podchorążych Artylerii w Poznaniu, a po jej ukończeniu trafił do 3 Dywizjonu Artylerii Konnej. Między marcem a październikiem 1921 roku przebywał w Centrum Wyszkolenia Obrony Przeciwlotniczej, wpierw jako uczeń, a potem w charakterze instruktora. Następnie przeniesiono go do rezerwy w stopniu podporucznika[1]. 1 maja 1922 roku został zweryfikowany jako podporucznik ze starszeństwem z dniem 1 marca 1921 roku i pierwszą lokatą w korpusie oficerów rezerwowych artylerii. Posiadał przydział do 3 Dywizjonu Artylerii Konnej w Wilnie[2]. W 1923 roku zmieniono mu przydział do 10 Dywizjonu Artylerii Konnej w Jarosławiu[3]. W 1934 roku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III. Posiadał przydział w rezerwie kadry 1 Oddziału Służby Uzbrojenia. Był wówczas podporucznikiem rezerwy uzbrojenia[4].

W latach 1922–1928 studiował na Politechnice Gdańskiej, wówczas w granicach Wolnego Miasta Gdańsk. Działał wtedy w Bratniej Pomocy Zrzeszenia Studentów Polskich Politechniki Gdańskiej. Był jednym z założycieli korporacji studenckiej „Helania” (1923). Studia ukończył z tytułem inżyniera elektryka[1].

W czerwcu 1928 roku podjął pracę w Polskich Zakładach Elektrycznych Brown–Boveri Spółka Akcyjna w Warszawie. W sierpniu tego roku rozpoczął praktykę w szwajcarskim Baden, w centralnych zakładach elektrotechnicznych Brown–Boveri Compagne. Po powrocie do kraju w marcu 1930 roku pracował w warszawskiej centrali firmy. Kiedy trzy lata później została przekształcona w Zakłady Elektromechaniczne Rohn–Zieleniewski Spółka Akcyjna, Skibniewski znalazł się w ich zarządzie i objął stanowisko dyrektora technicznego. Jednocześnie od marca 1935 do sierpnia 1936 roku był kierownikiem Inspekcji Elektrycznej miasta stołecznego Warszawy; wśród spraw, którymi się zajmował, był m.in. proces między gminą a Francuskim Towarzystwem Elektryczności. W październiku 1937 roku zmienił pracę i został dyrektorem technicznym Elektrowni Warszawskiej[a], a niedługo potem zastępcą dyrektora naczelnego. Ponadto w latach 30. angażował się w działalność Stowarzyszenia Elektryków Polskich, w ramach którego należał do Komisji Maszyn Elektrycznych i Grupy Przemysłowej, której celem było wspieranie rozwoju przemysłu elektrotechnicznego w Polsce[1].

 
Tablica upamiętniająca walki oddziału Stanisława Skibniewskiego o elektrownię na Powiślu

W kampanii 1939 roku, w stopniu porucznika, służył jako oficer ogniowy 6. baterii 28 Pułku Artylerii Lekkiej. Po zakończeniu walk wrócił do pracy w Elektrowni Warszawskiej. W marcu 1942 roku został jej dyrektorem, po tym jak Niemcy usunęli z tego stanowiska Alfonsa Kühna. Skibniewski zatrudniał wielu ludzi, by tylko zapewnić im bezpieczeństwo (legitymacje elektrowni chroniły przed łapankami i wywózkami na roboty przymusowe)[b]. Zbojkotował też zarządzenie okupanta dotyczące oddawania wyrobów miedzianych na potrzeby przemysłu wojennego. Od 1942 roku w porozumieniu z kierownictwem Armii Krajowej współorganizował na terenie elektrowni oddział Służby Ochrony Powstania, przemianowanej w następnym roku na Wojskową Służby Ochrony Powstania (WOSP). Pierwotnym zadaniem było utrzymanie ciągłości pracy w przypadku wybuchu walk z Niemcami, a następnie przeprowadzenie akcji zbrojnej przeciw niemieckiej załodze w elektrowni[1]. W strukturach konspiracyjnych posługiwał się pseudonimami „Cubryna”[1] i „Nelson”[5], w 1943 roku został awansowany na stopień kapitana[1].

Kiedy 1 sierpnia 1944 roku wybuchło powstanie warszawskie, Skibniewski dowodził zgrupowaniem „Elektrownia”[6], określanym też mianem oddziału WSOP N-9215 „Elektrownia”[7]. Atak na niemiecką załogę zakończył się sukcesem. Powstańcy opanowali główny budynek elektrowni[c], wzięli 50 jeńców i zdobyli duże ilości amunicji oraz broni, w tym 3 karabiny maszynowe[1]. Pierwszego dnia powstania była to jedna z nielicznych udanych akcji zdobycia obiektu o strategicznym znaczeniu[8], która miała też duże znaczenie psychologiczne dla powstańców[9]. Następnie udało się opanować cały kompleks elektrowni[d], powstańcy ponieśli przy tym stosunkowo umiarkowane straty[e][10]. Ostatecznie oddział Skibniewskiego 5 sierpnia wszedł w skład Grupy „Krybar”[f], dowodzonej przez kapitana Cypriana Odorkiewicza ps. „Krybar”[11].

Dzięki wysiłkom pracowników elektrownia wciąż nieprzerwanie produkowała prąd, co pozwoliło także na dostarczanie wody do części miasta objętych walkami. Ponadto jej załoga uczestniczyła w obronie pozycji na Wybrzeżu Kościuszkowskim, a Skibniewski i „Krybar” zainicjowali budowę samochodu pancernego „Kubuś”[12]. 4 września 1944 roku zakład został zbombardowany przez Luftwaffe[13]. Produkcja energii elektrycznej została przerwana i z powodu skali zniszczeń nie mogła zostać wznowiona[14]. Po ciężkich walkach 5 września powstańcy wycofali się z terenu elektrowni w górę ulicy Tamka[15], oddział „Cubryny” trafił w rejon ulicy Pierackiego i następnego dnia wziął udział w obronie barykady zamykającej ulicę Kopernika. Później skierowano go w okolice ulicy Hożej i obsadzał pozycje przy ulicy Widok[16]. 7 września brał udział w walkach o skrzyżowanie Alei Jerozolimskich z ulicą Marszałkowską. Później został włączony w w skład batalionu „Iwo” i skierowany w rejon ulicy Nowogrodzkiej[17].

 
Nagrobek Marii Skibniewskiej i Stanisława Skibniewskiego na Powązkach Wojskowych

Po kapitulacji powstania Skibniewski trafił do niewoli niemieckiej, którą spędził w obozach Bergen-Belsen i Sandbostel. Po wyzwoleniu, od maja 1945 roku przebywał w Brukseli, pracował tam w Polskim Czerwonym Krzyżu[10].

W styczniu 1946 roku powrócił do kraju. Do grudnia tego roku był dyrektorem technicznym Centralnego Zarządu Przemysłu Elektrotechnicznego w Warszawie. Potem przeniósł się do Wrocławia, gdzie podjął pracę kierownika działu elektrycznego w Społecznym Przedsiębiorstwie Budowlanym. Pozostał na tym stanowisku do końca 1948 roku. Oprócz tego został (wrzesień 1947) we wrocławskim Sądzie Apelacyjnym biegłym w kwestiach energetycznych, elektrotechnicznych i mechanicznych. W 1948 roku był krótko więziony, przez około dwa miesiące, zapewne w związku z aresztowaniem żony[10].

W 1949 roku wrócił do Warszawy i podjął pracę w Biurze Projektowania Urządzeń Elektrycznych Centrali Handlowej Przemysłu Elektrotechnicznego jako starszy projektant. W następnym roku został zatrudniony na takim samym stanowisku w Biurze Projektów Architektonicznych i Budowlanych (od 1951 „Miastoprojekt-Specjalistyczne”). Ponadto w roku akademickim 1951/1952 wykładał w Wyższej Szkole Inżynierii w Warszawie[10].

Jego żoną była Maria z domu Skibińska, ślub wzięli 18 września 1928 roku[10]. Skibniewski poznał ją jeszcze podczas swoich studiów. Żona wyjechała z nim na praktykę do Baden i razem powrócili do Polski. Na dłuższy czas rozdzielił ich jego pobyt w niewoli niemieckiej po powstaniu warszawskim. Po wojnie zajęła się przekładami książek, stając się znaną i cenioną tłumaczką. Razem przenieśli się do Wrocławia, by w 1949 roku wrócić do Warszawy. Nie mieli dzieci[18].

Stanisław Skibniewski zapadł na nieuleczalną chorobę nowotworową[19]. Zmarł 3 maja 1958 roku w Warszawie, został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach[g][10].

Odznaczenia

edytuj

Został odznaczony[10]:

Upamiętnienie

edytuj
  • Na Powiślu, w rejonie ulic Lipowej i Wybrzeża Kościuszkowskiego znajduje się Skwer kpt. Stanisława Skibniewskiego „Cubryny”[20].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Grajewski 1979 ↓, s. 167 podaje, że dyrektorem technicznym został w grudniu 1934 roku
  2. ↑ W efekcie tego w 1944 roku elektrownia miała dwa razy więcej pracowników niż jej faktyczne potrzeby, patrz: PSB ↓, s. 145.
  3. ↑ Borkiewicz 2018 ↓, s. 166 podał, że obiekt ten opanowano do godziny 18, natomiast w PSB ↓, s. 145 mowa o kilkunastu godzinach walki.
  4. ↑ Walki zakończyły się 2 sierpnia, wedle Grajewski 1979 ↓, s. 171 i Oddziały powstania 1987 ↓, s. 103 o godzinie 10, natomiast Borkiewicz 2018 ↓, s. 236 podał godzinę 12.
  5. ↑ Relacja Skibniewskiego z walk została wydana pośmiertnie pod tytułem Zbrojne opanowanie Elektrowni Warszawskiej w czasopiśmie „Stolica” (nr 31 z 1960), patrz: PSB ↓, s. 146.
  6. ↑ Wedle Oddziały powstania 1987 ↓, s. 71 pierwotnie należał do Zgrupowania „Róg”, natomiast u Borkiewicz 2018 ↓, s. 143, przyp. [11] mowa o tym, że przed pierwszymi dniami powstania jednostka podległa bezpośrednio szefowi WSOP Okręgu Warszawa i dopiero w trakcie walk podporządkowano ją taktycznie dowództwu na Powiślu.
  7. ↑ W tym samym grobie pochowano w 1984 roku jego żonę. ZCK ↓ lokalizuje go w kwaterze A29-2-14, natomiast Derdziński 2009 ↓, ¶ „Udało mi się...” wskazuje, że w rzeczywistości chodzi o kwaterę A29-2-16.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e f g h i PSB ↓, s. 145.
  2. ↑ Spis oficerów 1922 ↓, s. 262.
  3. ↑ Rocznik oficerski 1923 ↓, s. 810, 868.
  4. ↑ Rocznik oficerski 1934 ↓, s. 195, 724.
  5. ↑ MPW ↓, „Pseudonimy”.
  6. ↑ Grajewski 1979 ↓, s. 171; PSB ↓, s. 145.
  7. ↑ Oddziały powstania 1987 ↓, s. 73; Borkiewicz 2018 ↓, s. 143, przyp. [11].
  8. ↑ PSB ↓, s. 145–146.
  9. ↑ Oddziały powstania 1987 ↓, s. 102.
  10. ↑ a b c d e f g PSB ↓, s. 146.
  11. ↑ Oddziały powstania 1987 ↓, s. 101; Borkiewicz 2018 ↓, s. 271, przyp. [65], s. 472.
  12. ↑ Bartoszewski 2008 ↓, s. 731; PSB ↓, s. 146.
  13. ↑ Nowakowski 1973 ↓, s. 133.
  14. ↑ Nowakowski 1973 ↓, s. 136; Rosłoniec 1989 ↓, s. 178.
  15. ↑ Rosłoniec 1989 ↓, s. 186.
  16. ↑ Grajewski 1979 ↓, s. 171; PSB ↓, s. 146; Borkiewicz 2018 ↓, s. 638–639, 643, 652, przyp. 146.
  17. ↑ PSB ↓, s. 146; Borkiewicz 2018 ↓, s. 657–658.
  18. ↑ Umiński 2022 ↓, s. 196–197, 201–203, 216.
  19. ↑ Umiński 2022 ↓, s. 206.
  20. ↑ Śródmieście ↓.

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanisław_Skibniewski&oldid=75073812”