Szałwia wieszcza
Szałwia wieszcza (Salvia divinorum) – gatunek rośliny z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae Lindl.). Nazywany jest także szałwią proroczą, boską szałwią, szałwią czarownika. Występuje endemicznie w Sierra Mazateca w Meksyku na wysokościach 300–1800 m n.p.m.
| |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
szałwia wieszcza |
| Nazwa systematyczna | |
| Salvia divinorum Epling & Jativa Bot. Mus. Leafl. 20:75. 1962 | |
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Pędy wegetatywne osiągają 0,5–1,5 m wysokości, rozwijający się pęd kwitnący zakończony kwiatostanem osiąga do 3 m.
- Łodyga
- Dęta, krucha, o przekroju kwadratowym. Przy potarciu wydziela charakterystyczny zapach.
- Liście
- Naprzemianległe, eliptyczne z ostrym końcem, o nieregularnych brzegach, osiągające do 30 cm długości i 10 cm szerokości. Błyszczące, w dotyku aksamitne, w smaku bardzo gorzkie.
- Kwiaty
- Zebrane po 3 do 12 w kwiatostany, purpurowobiałe, bądź niebieskobiałe.
Biologia i ekologia
edytujBylina. Kwitnie rzadko, od października do czerwca. Występuje w poszyciu lasu.
- Skład chemiczny
Jej główny składnik aktywny to salwinoryna A – stanowiąca ok. 96% składników psychoaktywnych, zawarta głównie w liściach; poza tym zawiera nieaktywną salwinorynę B (4%) i salwinorynę C (poniżej 1%) oraz szereg innych związków dwuterpenowych (m.in. salwinoryny D – G, diwinatoryny C – E, alkohol preskwalenowy i (E)-fitol[3]). W 2001 r. pojawiły się doniesienia o silnym działaniu salwinoryny C[potrzebny przypis] po wykonaniu badań na szczurach, czego nie potwierdziły późniejsze badania[4].
Historia
edytujPierwszy opis tej rośliny w zachodniej literaturze został sporządzony przez szwedzkiego antropologa Jean Basseta w 1939 r. Badał on grzyby psylocybinowe w otoczeniu Mazateków i jako pierwszy zanotował używanie przez nich szałwii na uroczystościach religijnych[potrzebny przypis].
Dokładniejsze informacje o szałwii zanotował Gordon Wasson i Albert Hofmann podczas podróży do Meksyku. Zdobyli materiał roślinny, który zidentyfikowano jako nowy gatunek, mianowicie Salvia divinorium. Gordon Wasson jako pierwszy biały człowiek zażył szałwię podczas obrzędu w 1961 roku. Mazatecka szamanka przygotowała mu napój, wyciskając do wody sok ze świeżych liści. Efekty opisał jako „tańczące kolory w wyrafinowanych trójwymiarowych wzorach”[potrzebny przypis].
Zastosowanie
edytuj- Roślina lecznicza
Badania na szczurach uzależnionych od kokainy i metamfetaminy wykazały, że umożliwienie im dostępu do salwinoryny A pozwalało na zaprzestanie pobierania przez nie narkotyków. Jednocześnie nie stwierdzono uzależnienia od salwinoryny A. Prowadzący te badania Thomas Prisinzano, specjalista z chemii produktów medycznych i naturalnych na State University of Iowa uważa w związku z tym, że możliwe jest wykorzystanie szałwii wieszczej do leczenia uzależnień narkotykowych. Szałwia ma poza tym działanie przeciwbólowe identyczne z opioidami[5].
Udokumentowany został także przypadek działania antydepresyjnego[6] i w badaniach ankietowych wśród użytkowników szałwii stwierdzono poprawę nastroju i trwające ponad dobę oddziaływanie antydepresyjne u 25,5% korzystających z szałwii[7]. Większe konsekwencje (w tym prowadzące do uznania szałwii przez niektóre państwa za nielegalny środek odurzający) miały rzadsze przypadki działań depresyjnych stwierdzane u 4% użytkowników. Szczególne znaczenie miał nagłośniony przez media amerykańskie przypadek Bretta Chidestera z 2006 roku, u którego prawdopodobnie w związku z używaniem szałwii rozwinęła się depresja, która doprowadziła do samobójstwa[5].
Niektórzy naukowcy nie wykluczają szerokich zastosowań terapeutycznych związków czynnych zawartych w szałwii wieszczej. Potencjalnie mogą mieć one duże znaczenie w leczeniu nie tylko depresji, ale także choroby Alzheimera, schizofrenii, bólów przewlekłych, a nawet AIDS. W tym kontekście zagrożeniem dla rozwoju badań nad zastosowaniami leczniczymi szałwii wieszczej, może być uznanie jej za nielegalny narkotyk[8].
Legalność
edytujNa mocy nowelizacji z dnia 20 marca 2009 r. ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii posiadanie roślin żywych, suszu, nasion, wyciągów oraz ekstraktów z szałwii wieszczej jest od 8 maja 2009 roku nielegalne w Polsce[9].
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
- ↑ David Y.W. Lee i inni, New neoclerodane diterpenoids isolated from the leaves of Salvia divinorum and their binding affinities for human κ opioid receptors, „Bioorganic & Medicinal Chemistry”, 13 (19), 2005, s. 5635–5639, DOI: 10.1016/j.bmc.2005.05.054.
- ↑ Munro TA, Rizzacasa MA. salwinorynas D-F, new neoclerodane diterpenoids from Salvia divinorum, and an improved method for the isolation of salwinoryna A. „J. Nat. Prod.”. 66 (5), s. 703–5, 2003. DOI: 10.1021/np0205699. PMID: 12762813.
- ↑ a b Julie Masis: Mexican drug gains U.S. following. [w:] Reuters AlertNet/bdnews24.com [on-line]. 2007. [dostęp 2012-06-05]. (ang.).
- ↑ Karl R. Hanes: Antidepressant Effects of the Herb Salvia Divinorum: A Case Report. [w:] Journal of Clinical Psychopharmacology [on-line]. 2001. [dostęp 2008-08-05]. (ang.).
- ↑ Matthew Baggott, E. & F. Erowid: A Survey of Salvia divinorum Users. [w:] Erowid Extracts 6: 12–14 [on-line]. 2004. [dostęp 2008-08-05]. (ang.).
- ↑ Sarah Viren: `Magic mint' Salvia drug gains attention. [w:] Houston Chronicle [on-line]. 2007. [dostęp 2008-08-05]. (ang.).
- ↑ Dz.U. z 2009 r. nr 63, poz. 520