Wiesław Gołas
Wiesław Ryszard Gołas[1] (ur. 9 października 1930 w Kielcach, zm. 9 września 2021 w Warszawie[2]) – polski aktor teatralny, filmowy i kabaretowy, wykonawca piosenki aktorskiej.
 Wiesław Gołas (2008) | |
| Data i miejsce urodzenia |
9 października 1930 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
9 września 2021 |
| Zawód | |
| Współmałżonek |
Elżbieta Szczepańska |
| Lata aktywności |
1953–2008 |
| Odznaczenia | |
       
| |
| |
Życiorys
edytujJego ojciec, Teofil (1903 – ok. 1942)[3], był ogniomistrzem w 2. Pułku Artylerii Lekkiej Legionów. W kampanii wrześniowej walczył w Armii Łódź pod Modlinem[4]. Po klęsce września, zbiegł z transportu do oflagu i zaangażował się w działalność konspiracyjną[5]. Ostatecznie został schwytany przez Niemców i zamordowany na Majdanku[4]. Był dwukrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych[4].
Przed wybuchem II wojny światowej Wiesław Gołas uczęszczał do szkoły powszechnej na kieleckim Baranówku, a następnie do Gimnazjum im. Jana Śniadeckiego. W 1943 wstąpił do Szarych Szeregów[6]. Przybrał pseudonim Wilk. Brał udział w akcjach zdobywania broni, a także w rozstrzelaniu konfidenta. W grudniu 1944, podczas nieudanej akcji, został aresztowany, a następnie poddany brutalnemu śledztwu przez Gestapo. Trafił do celi, w której wcześniej więziony był jego ojciec[7].
Po wojnie studiował w warszawskiej Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej, kierowanej przez Aleksandra Zelwerowicza. Studia ukończył w 1954 roku[8]. Debiut w Teatrze Dolnośląskim w Jeleniej Górze[9]. Aktor Teatru Dramatycznego w Warszawie (1955–1985), Teatru Polskiego w Warszawie (1985–1992). Twórca doskonałych kreacji komediowych, a także współtwórca Kabaretu Koń, członek Kabaretu Starszych Panów, członek Kabaretu Dudek, wykonawca piosenki W Polskę idziemy autorstwa Jerzego Wasowskiego i Wojciecha Młynarskiego. Występował również w Teatrze Polskim w Warszawie[10].
W 2016 roku z okazji 85 urodzin aktora powstał film dokumentalny Gołas absolutnie![11].
Życie prywatne
edytujBył dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną była Elżbieta Szczepańska (rozwód na początku lat 70.[12]), a drugą – Maria Krawczyk-Gołas (zm. 2024[13])[14]. Z pierwszego małżeństwa miał córkę Agnieszkę[15][16].
W 2008 roku przeszedł zawał mięśnia sercowego[17], z kolei w 2020 i 2021 roku doznał dwóch udarów mózgu, w wyniku których zmarł[17]. Wiesław Gołas został pochowany 14 września 2021 roku w grobie rodzinnym na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie[18] (kwatera 17/2/30b[19]).
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 2021)[18][1]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1978)
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1963)
- Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju” (1968)
- Medal Komisji Edukacji Narodowej (1975)
- Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2009)[20]
- Złota Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy”[21]
- Doroczna Nagroda Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego za całokształt twórczości (2020)[22]
Pozostałe nagrody
edytuj- 1966 – „Srebrna Maska” w plebiscycie Expressu Wieczornego[11]
- 1967 – Nagroda Ministra Kultury i Sztuki III stopnia
- 1977 – Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego
- 1996 – Nagroda (Opole – XXI OKT – wyróżnienie za role Filipa w Grubych rybach w Teatrze Polskim w Warszawie)
- 2002 – Statuetka Gwiazda Telewizji Polskiej wręczona z okazji 50-lecia TVP „za kreacje aktorskie w filmie i teatrze telewizji” (26.10)
- 2003 – SuperWiktor
- 2006 – Nagroda Honorowa za całokształt twórczości na XIII Ogólnopolskim Festiwalu Sztuki Filmowej Prowincjonalia we Wrześni
Upamiętnienie
edytujWiesława Gołasa upamiętnia popiersie w kieleckiej Alei Sław[23].Od 2024 patronuje Dużej Scenie Kieleckiego Centrum Kultury[24].
Filmografia
edytuj- 1954: Pokolenie jako żandarm niemiecki na patrolu
- 1956: Szkice węglem jako Wawrzon Rzepa
- 1956: Cień jako bojowiec z organizacji podziemnej
- 1958: Dezerter jako Heinrich
- 1958: Miasteczko jako Władek
- 1958: Rancho Texas jako Marcyś
- 1959: Lotna jako ułan kradnący kury
- 1959: Tysiąc talarów jako prowadzący pokaz mody
- 1960: Zezowate szczęście jako ubek
- 1960: Przygoda w terenie jako Stasiek Pietrzak
- 1960: Szklana góra jako kierowca autobusu
- 1960: Ostrożnie Yeti jako gangster w czerni
- 1960: Mąż swojej żony jako bokser Józek Ciapuła
- 1961: Dotknięcie nocy jako kapitan Prokosz
- 1961: Ogniomistrz Kaleń jako ogniomistrz Kaleń
- 1962: Jak być kochaną jako podoficer
- 1962: Dom bez okien jako Robert
- 1963: Przygoda noworoczna jako sprzedawca baloników
- 1963: Naprawdę wczoraj jako szyper
- 1963: Zacne grzechy jako Trzaska
- 1963: Żona dla Australijczyka jako Robert
- 1964: Prawo i pięść jako Smółka
- 1964: Beata jako okularnik
- 1964: Upał jako Albin
- 1964: Rękopis znaleziony w Saragossie jako gitarzysta w gospodzie
- 1965: Kapitan Sowa na tropie jako kapitan Sowa
- 1965: Markiza de Pompadour jako ogrodnik Winnykamień, narzeczony Krystyny (cykl Perły i dukaty, cz. 1)
- 1965: Wózek jako jeniec radziecki
- 1965: Trzy kroki po ziemi jako Szkudlarek (cz. 2)
- 1966: Chudy i inni jako Chudy
- 1967: Cześć kapitanie jako Mundek
- 1967: Kwestia sumienia jako włóczęga Drame Brone
- 1967: Przeraźliwe łoże jako Tom
- 1967: Zamrożone błyskawice jako kolejarz Edward
- 1967: Czas może powrócić
- 1968–1970: Czterej pancerni i pies jako Tomasz Czereśniak
- 1968: Lalka jako baron Krzeszowski
- 1968: Gra jako Franek
- 1969: Piąta rano jako woźna, urzędniczka, urzędnik, naczelnik (4 role)
- 1969: Nowy jako komendant straży pożarnej
- 1970: Dzięcioł jako Stefan Waldek
- 1970: Hydrozagadka jako taksówkarz
- 1970: Mały jako Nijaki, współlokator Małego
- 1970: Dziura w ziemi jako piekarz Kazio
- 1971: Kłopotliwy gość jako komendant straży pożarnej
- 1971: Kareta jako kowboj
- 1971: Niebieskie jak Morze Czarne
- 1972: Poszukiwany, poszukiwana jako Wiesław Karpiel
- 1973: Droga jako kierowca Marian Szyguła
- 1974: Czterdziestolatek jako Ziemia, dowódca plutonu SP (odc. 1)
- 1974: Potop jako Stefan Czarniecki
- 1974: Nie ma róży bez ognia jako Malinowski
- 1975: Kazimierz Wielki jako Maćko Borkowic
- 1975: Dyrektorzy jako brat Adama (odc. 2)
- 1976: Brunet wieczorową porą jako Kazik
- 1976: Zaklęty dwór jako Michał Horawa
- 1977: Wszyscy i nikt jako Twardy, żołnierz LWP wracający z wojny
- 1978: Jarosławna, korolewa Francji jako król Kazimierz
- 1978: Hallo Szpicbródka, czyli ostatni występ króla kasiarzy jako inspicjent
- 1979: Klincz jako Król
- 1979: Ród Gąsieniców jako Józuś Sabała
- 1980: Dzień Wisły jako żołnierz
- 1980: Polonia Restituta jako Józef Dowbor-Muśnicki
- 1980: Alicja jako gangster
- 1981: Filip z konopi jako fryzjer Czesław
- 1981: Miłość ci wszystko wybaczy jako inspicjent
- 1981: Gdzie szukać szczęścia? jako kataryniarz
- 1981: Kto ty jesteś? jako homoseksualista, członek szajki
- 1982: Niech cię odleci mara jako Zalewski
- 1982: Przygrywka jako złodziej Bonanza (odc. 3)
- 1982: Noc poślubna w biały dzień jako chłop Biernacki
- 1982: Latawiec jako Stec
- 1982: Polonia Restituta jako Józef Dowbór-Muśnicki (odc. 6)
- 1982: Oko proroka jako Midopak
- 1983: Kasztelanka jako rybak
- 1983: Tajemnica starego ogrodu jako Mniszek
- 1983: Alternatywy 4 jako Majewski
- 1984: Zabicie ciotki jako oficer dyżurny
- 1984: Przeklęte oko proroka jako kozak Midopak
- 1985: Oko proroka, czyli Hanusz Bystry i jego przygody jako kozak Midopak, wspólnik Semena
- 1985: Dłużnicy śmierci jako Listwa
- 1989: Rififi po sześćdziesiątce jako Wojciech Kukliński „Pulop”
- 1993: Czterdziestolatek. 20 lat później jako mężczyzna przy budce telefonicznej (odc. 2)
- 1996: Szabla od komendanta jako Ignatko
Dubbing
edytuj- 1951: Alicja w Krainie Czarów – Zając
- 1957: Na polu chwały – Paweł Korczagin
- 1960: Trzynastego nocą – Primow
- 1961: Dziewczęta – Filja
Gry
edytuj- 2000: Pompei: Legenda Wezuwiusza – Sekundus Popidiusz
Przypisy
edytuj- ↑ a b Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 września 2021 r. nr rej. 391/2021 o nadaniu orderu (M.P. z 2022 r. poz. 51).
- ↑ Wiesław Gołas nie żyje. Aktor miał 90 lat. kultura.onet.pl. [dostęp 2021-09-09].
- ↑ Gołas Teofil. ompio.pl. [dostęp 2021-09-09].
- ↑ a b c Jacek Cieślak. Tajemnica za uśmiechem. „Rzeczpospolita”, 2021-09-10.
- ↑ Gołas Teofil – Ośrodek Myśli Obywatelskiej i Patriotycznej [online] [dostęp 2023-12-25] (pol.).
- ↑ 85 lat temu urodził się Wiesław Gołas. dzieje.pl, 3 października 2015. [dostęp 2017-11-23].
- ↑ Trafił do tej samej celi co jego ojciec. film.wp.pl, 2015-03-06. [dostęp 2017-11-24].
- ↑ Wiesław Gołas, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-21].
- ↑ Agnieszka Gołas-Ners, Na Gołasa, Warszawa, Świat Książki, 2008, s. 81. ISBN 978-83-247-0821-5.
- ↑ Wiesław Gołas wyznaje: Przestałem chodzić. se.pl, 2017-08-25. [dostęp 2018-01-13].
- ↑ a b Gołas absolutnie! w bazie filmpolski.pl
- ↑ Superexpress nr 217 (9129), 17 września 2021, s. 12.
- ↑ Nekrolog
- ↑ Aleksandra Głowińska: Wiesław Gołas pierwszą żonę odbił w tańcu, w drugiej zakochał się „jak sztubak”. plejada.pl, 9 września 2021. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-09-12)].
- ↑ Teraz nie ma już kabaretów Agnieszka Gołas-Ners – wywiad. ksiazki.onet.pl, 2015-06-09. [dostęp 2017-11-23].
- ↑ Ukochany aktorki „M jak miłość” dostał rozwód z córką Gołasa. fakt.pl, 2016-06-06. [dostęp 2017-11-23].
- ↑ a b Agnieszka Święcicka: Wiesław Gołas w szpitalu. Miał drugi wylew. plejada.pl, 2021-09-04.
- ↑ a b Pogrzeb Wiesława Gołasa: na aktorskim firmamencie zgasła gwiazda. m.niedziela.pl, 2021-09-14. [dostęp 2021-09-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-09-14)].
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: Wiesław Ryszard Gołas, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2023-06-15].
- ↑ Glorie dla przedstawicieli świata rozrywki. mkidn.gov.pl, 20 maja 2009.
- ↑ Kto jest kim w Polsce 1989, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989, s. 337.
- ↑ Łaniewska, Gołas, Dłużewska, Wencel, Lorenc i Roszkowski laureatami Nagrody Ministra 2020. gov.pl, 2020-11-25. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-12-26)].
- ↑ Upamiętnienie Wiesława Gołasa w kieleckiej Alei Sław - Oficjalna strona internetowa Miasta Kielce. kielce.eu, 2022-03-18. [dostęp 2023-09-19]. (pol.).
- ↑ Wiesław Gołas patronem Dużej Sceny Kieleckiego Centrum Kultury [online], dzieje.pl [dostęp 2024-04-28] (pol.).
Bibliografia
edytuj- Agnieszka Gołas-Ners, Na Gołasa, Wydawnictwo „Świat Książki”, Warszawa 2008. ISBN 978-83-247-0821-5.
Linki zewnętrzne
edytuj- Wiesław Gołas w bazie filmpolski.pl
- Wiesław Gołas, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy) [dostęp 2022-07-14].
- Wiesław Gołas w bazie IMDb (ang.)
- Wiesław Gołas w bazie Filmweb
- Wiesław Gołas na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
- Wiesław Gołas w bazie Akademii Polskiego Filmu
- Wiesław Gołas o sobie, wirtualny album [dostęp 2019-10-08]
- biogram na stronie Ośrodka Myśli Patriotycznej i Obywatelskiej