Georg Christoph Lichtenberg

Georg Christoph Lichtenberg (1742–1799) – niemiecki satyryk, aforysta i krytyk sztuki.

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O Ó P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż

A

Georg Christoph Lichtenberg

• Angielscy geniusze wyprzedzają modę, niemieccy idą za nią.
  • Zobacz też: Anglicy, geniusz, moda

• Arystoteles zauważył, że spośród wszelkiego rodzaju autorów najbardziej swe dzieła lubią poeci.
  • Zobacz też: autor, Arystoteles, dzieło, poeta

B

• Barbarzyńska dokładność; skomląca pokora.
  • Źródło: Niemcy w opinii własnej i świata, oprac. Joachim Glensk, Instytut Zachodni, 1994, s. 89.
  • Zobacz też: dokładność

• Bardziej majestatycznego zastoju umysłu nie zaobserwowano dotychczas.

• Bardzo mnie zawsze boli, gdy umiera utalentowany człowiek, świat bowiem bardziej ludzi takich potrzebuje niż niebo.
  • Zobacz też: śmierć

• Bardzo wielu, a może większość ludzi, aby coś znaleźć, musi najpierw wiedzieć, że to istnieje.
  • Zobacz też: wiedza

• Berthold Schwarz to wedle wszelkiego prawdopodobieństwa pierwszy człowiek, który sparzył sobie palce prochem strzelniczym; znaleźli się obecnie ludzie, chcący odmówić mu tego wątpliwego zaszczytu.

• Biblia mówi, że Bóg stworzył człowieka na swe podobieństwo; filozofowie odwracają ten proces i tworzą Boga na swoje.

• Bojaźliwie ślęczeć i rozmyślać, co można było zrobić, jest najgorszym, co można robić.
  • Ängstlich zu sinnen und zu denken, wie man es hätte tun können, ist das übelste, was man tun kann. (niem.)

• Boże, nie pozwól mi tylko napisać książki o książkach.

• Bóg, który nakręca nasze słoneczne zegary.
  • Zobacz też: Bóg

• Bóg stworzył człowieka na obraz i podobieństwo swoje – znaczy przypuszczalnie: człowiek stworzył Boga na obraz i podobieństwo swoje.

• Bóg tworzy zwierzęta, człowiek – sam siebie.

• Był okres w starożytnym Rzymie, w którym lepiej wychowywano ryby niż dzieci. My wychowujemy lepiej konie.
  • Zobacz też: koń, ryba

• Był tak skrupulatnym szperaczem, że spostrzegał zawsze raczej ziarenko piasku niż dom.

• Byłoby szczęściem móc uszy i inne zmysły tak zamykać jak oczy.
  • What a blessing it would be if we could open and shut our ears as easily as we open and shut our eyes! (ang.)
  • Zobacz też: ucho, oczy

C

• Cała ta teoria jest do niczego, nadaje się jedynie do dyskutowania.

• Cały rodzaj ludzki chwali tylko dobro; jednostka (często) – zło.
  • Zobacz też: dobro, zło

• Charakterystyczne dla Niemca: kilka doświadczeń natychmiast uporządkować w system; Anglik tego nie uczyni. Nic bowiem bardziej nie hamuje postępu nauki – co stwierdził już Bacon i setki innych.

• Chciałbym odzwyczaić się od wszystkiego, móc wszystko od nowa widzieć, od nowa słyszeć, od nowa czuć. Przyzwyczajenie psuje naszą filozofię.
  • Zobacz też: filozofia

• Chciałbym wiedzieć, czy wszyscy, którzy piszą przeciw równości stanów i uważają tę równość za coś śmiesznego, właściwie wiedzą, co piszą.

• Chciałbym znać tytuł ostatniej w świecie książki.
  • Zobacz też: książka

• Chełpimy się często w podeszłym wieku młodzieńczą wrażliwością, której nie posiadaliśmy nigdy.

• Chodzi mu, tak jak każdemu wielkiemu filozoficznemu gadule, nie tyle o prawdę, ile o brzmienie jego prozy.

• Co wieczór stawiać sobie poważnie pytanie, czegośmy się w danym dniu nowego nauczyli.

• Co wielki dureń napisze w książce, byłoby może znośne, gdyby potrafił wyrazić to w trzech słowach.

• – Córeczko, gdy cię kuszą źli chłopcy, nie słuchaj ich.
  – Ale co mam uczynić, ojcze, gdy będą mnie kusić dobrzy chłopcy?

• Czas jest skarbem uczonych.

• Często zarzuca się wielkim, że mogliby wiele dobrego uczynić, a nie dokonali tego. Mogliby na to odpowiedzieć: Zastanówcie się chociaż nad złem, które mogliśmy spowodować.

• Częściej słyszymy pouczenia niż pocieszenia.

• Człowiek stoczył się do roli zwierzęcia domowego, dlatego jest tak zepsuty.
  • Zobacz też: człowiek

• Człowiek ten posiadał tyle rozumu, że nie nadawał się już prawie do niczego.

• Czy sądzicie, że Bóg jest katolikiem?

• Czy wykonując wyrok na mordercy nie popadamy w błąd, jak dziecko, co bije krzesło, o które się uderzyło?

• Czym jestem? Co powinienem robić? W co mogę wierzyć i czego mogę się spodziewać? Do tego sprowadza się wszystko w filozofii.

• Czyż nie często powstaje sytuacja, w której filozofia zakazuje komuś filozofowania?

• Czyż nie jest dziwne, że ludzie tak chętnie walczą o religię, a tak niechętnie żyją zgodnie z jej przepisami.
  • Ist es nicht sonderbar, daß die Menschen so gern für die Religion fechten und so ungern nach ihren Vorschriften leben?. (niem.)
  • Źródło: Vermischte Schriften, tom II, wyd. C. Kaulfuss u. C. Armbruster, Wiedeń 1817, s. 135.

D

• Dałbym coś za to, by dokładnie wiedzieć, dla kogo właściwie zostały dokonane te czyny, o których publiczności mówi się: dla ojczyzny.

• Dla biedaka myśl o niebie jest dlatego tak przyjemna, bo wierzy w panującą tam większą równość stanów.
  • Zobacz też: bieda, niebo

• Dla wielu ludzi cnota polega raczej na żalu za grzechy niż na niepopełnianiu grzechów.
  • Źródło: Leksykon złotych myśli, wyboru dokonał Krzysztof Nowak, Warszawa 1998.
  • Zobacz też: cnota, grzech

• Dlaczego młode wdowy w żałobie są tak piękne? (Zbadać.)

• Długotrwałe szczęście traci już chociażby przez fakt swego trwania.

• Do największych odkryć, na które wpadł rozum ludzki w nowszych czasach, należy moim zdaniem sztuka recenzowania książek bez ich czytania.

• Dobrze znam ludzi, o których myślicie: są wyłącznie duchem i teorią, i nie potrafią przyszyć sobie guzika.

• Dowcipny człowiek zawdzięcza najczęściej więcej niż połowę swego pomysłu durniowi, na którego trafił.
  • Zobacz też: dowcip

• Dowodem na to, że człowiek to najszlachetniejsze stworzenie na Ziemi jest fakt, że żadne zwierzę nigdy temu twierdzeniu nie zaprzeczyło.

• Droga prosta jest najkrótsza, ale na ogół wymaga najwięcej czasu, aby dojść nią do celu.

• Dziś pozwoliłem słońcu, aby wstało wcześniej niż ja.

F

• Francuzi obiecali braterską miłość w zaanektowanych krajach. Ograniczyli się jednak do miłości sióstr.

G

• Gdy kształcimy matki, wychowujemy dzieci w ich łonie.

• Gdy ktoś w Indochinach powie: „Dość” (dość, jestem głodny), ludzie śpieszą, jak do gaszenia pożaru, by dać mu coś do zjedzenia. W niejednej prowincji ubogi Niemiec mógłby wołać: „Jestem głodny”, a odniosłoby to taki sam skutek, jak gdyby mówił: „Dość”.

• Gdy myślał, czuł się tak, jak człowiek używający zwykle prawej ręki zmuszony nagle do użycia lewej.

• Gdy powiem: utrzymuj w czystości zęby i płucz usta co rano, nie będzie to tak chętnie postrzegane niż wtedy, gdy dodam: złóż przy tym dwa palce na krzyż. Skłonność ludzka do mistycyzmu. Należy z niej korzystać.

• Gdy tylko zaczynamy widzieć wszystko we wszystkim, wyrażamy to zwykle w sposób niejasny. Zaczynamy mówić językiem aniołów.

• Gdyby ludzie chcieli szczerze opowiadać, co im się śni, łatwiej byłoby z tego odczytać ich charakter niż z ich twarzy.

• Gdyby ludzie stali się nagle cnotliwi, wiele tysięcy musiałoby zginąć z głodu.

• Gdy tylko poznamy nasze słabostki, przestają nam szkodzić.

• Gdyby nam jakiś anioł opowiedział coś ze swej filozofii, sądzę, że niektóre zdania brzmiałyby tak, jak 2 x 2 = 13.
  • Wenn uns ein Engel einmal aus seiner Philosophie erzählte, ich glaube, es müßten wohl manche Sätze so klingen wie 2 mal 2 ist 13. (niem.)
  • Źródło: Vermischt schriften, tom I, wyd. Verlag der Dieterichschen buchhandlung, Getynga 1853, s. 105.

• Gdyby w lombardzie przyjmowano ludzi, ciekaw jestem, ile by za mnie dano.

• Gdyby w świecie robiono tylko to, co pożyteczne, miliony musiałyby zginąć z głodu.

• Gdybyśmy raz na dziesięć lat zdobywali tylko jedną bezsprzeczną prawdę od każdego filozofa, nasze żniwo byłoby dostatecznie bogate.

• Gdzie umiarkowanie jest błędem, tam obojętność jest zbrodnią.
  • Wo Mäßigung ein Fehler ist, da ist Gleichgültigkeit ein Verbrechen. (niem.)
  • Źródło: Aforyzmy

• Godzina podarowana skazanemu na śmierć warta jest życie.

H

• Homer na pewno nie wiedział, że dobrze pisze, tak samo i Shakespeare. Nasi dzisiejsi pisarze muszą uczyć się fatalnej sztuki: wiedzieć, że dobrze piszą.

I

• Ilu ludzi wyżywiła Biblia – komentatorów, drukarzy, introligatorów?

• Im niewinniejsza i pobożniejsza mina, tym większy drań.

• Istniały właściwie tylko dwie osoby na świecie, które szczerze miłował: jedną był zawsze jego największy pochlebca, drugą – on sam.

• Istnieją ludzie, którzy posiadają tak mało odwagi, by stwierdzić cokolwiek, że boją się nawet oświadczyć, iż wieje wiatr, chociaż wyraźnie to czują, o ile nie usłyszą przedtem, że ktoś już to powiedział.

• Istnieją ludzie, którzy rodzą się z nieczystym sumieniem.

• Istnieją ludzie, którzy sądzą, że wszystko, co czyni się z poważną miną, jest rozsądne.

• Istnieją marzyciele nie posiadający żadnych zdolności, i to są naprawdę niebezpieczni ludzie.

• Istnieją nazwiska, które należałoby powywieszać na wszystkich szubienicach świata.
  • Zobacz też: szubienica

• Istnieją tzw. matematycy, którzy chętnie chcieliby uchodzić za posłów mądrości, tak jak niektórzy teolodzy za posłów Boga. I tak samo oszukują lud algebraiczną paplaniną, którą zwą matematyką, jak ci gadaniną, której dodają przydomek biblijna.
  • Zobacz też: matematyka

• Istnieje obecnie tylu geniuszów, że należy być zadowolonym, gdy niebo obdarzy nas dzieckiem, które nie jest genialne.
  • Zobacz też: geniusz

J

• – Jak ci idzie? – zapytał ślepy chromego.
  – Jak widzisz – brzmiała odpowiedź.

• Jak szczęśliwie żyliby niektórzy, gdyby równie mało troszczyli się o sprawy innych ludzi, co o swoje własne.

• Jak też ludzie doszli do pojęcia wolności? To była wielka myśl.

• Jakże ponure jest wszystko bez ciebie. Świat wydaje mi się zimną, pustą izbą, a najnowsze rzeczy – jak gdybym je już ze trzy razy oglądał.

• Jest bardzo niedobrze, że prawda musi być broniona obecnie fikcją, powieścią, bajką.

• Jest już bardzo źle, jeśli dziś powiedzenie czegoś fałszywego przynosi tyle zaszczytu.

• Jest pewne, że o religię chrześcijańską bardziej walczą ci, którzy z niej żyją, niż ci, którzy są przekonani o jej słuszności.
  • Zobacz też: religia

• Jest rzeczą powszechni znaną, że kwadransiki dłuższe są od kwadransów.

• Jest zawsze lepiej, gdy urząd jest niższy od umiejętności tego, kto go sprawuje.

• Jestem przekonany, że gdyby Bóg stworzył człowieka tak, jak wyobrażają go sobie magistrzy i profesorowie filozofii, trzeba by go pierwszego dnia zamknąć w domu wariatów.

• Jestem przekonany, że nie tylko podziwiamy się w innych, lecz także nienawidzimy się w innych.

• Jeśli przy zderzeniu się książki i głowy powstaje pusty dźwięk, czy jest to zawsze winą książki?
  • Zobacz też: książka

• Już dawno myślałem – filozofia pożre się jeszcze sama. Metafizyka już się częściowo pożarła.

K

• Każdą chwilę życia, pomyślną jak i niepomyślną, uczynić czymś jak najlepszym – oto sztuka życia i właściwy przywilej rozumnej istoty.

• Każdy człowiek posiada moralną backside, której nie pokazuje bez potrzeby i zasłania tak długo, jak to jest możliwe, spodniami przyzwoitości.

• Kiedy spostrzegli, iż nie będą w stanie nałożyć mu katolickiej głowy, ucięli mu przynajmniej jego protestancką.

• Klepsydry uprzytamniają nie tylko szybki bieg czasu, ale i proch, w który się obrócimy.

• Królowie często sądzą, że motywami działalności ich generałów i admirałów są patriotyzm i oddanie koronie. O wiele częściej jednak bywa to jakaś dziewczyna czytująca gazety.

• Książek, które chcemy, by były czytane przez młodzież, nie należy zalecać, lecz chwalić w jej obecności.

• Książka jest lustrem: gdy zajrzy do niej małpa, nie odzwierciedli ona apostoła.

• Książkę tę należałoby wpierw wymłócić.

• Kto mniej posiada, niż pożąda, powinien wiedzieć, że posiada więcej, niż jest tego wart.

• Kto mówi, że nienawidzi wszelkiego rodzaju pochlebstw, i mówi to poważnie, ten zapewne nie poznał jeszcze wszystkich rodzajów.

• Kto potrafiłby dobrze naśladować, niechętnie naśladuje.

L

• Lepiej jest nie badać w ogóle jakiejś sprawy niż uczynić to powierzchownie; zwykły zdrowy rozsądek bowiem nie popełnia tylu błędów, co połowiczna uczoność.

• Listy mądrego człowieka odzwierciedlają charakter ludzi, do których są skierowane.

• Ludzi można oślepić i przekupić, ale człowieka nigdy.

• Ludzie, którzy nigdy nie mają czasu, czynią najmniej.

• Ludzie, którzy wymyślili odpuszczenie grzechów przy pomocy łacińskich formułek, winni są największego zepsucia.

• Luter, jak wiadomo, powiada: kto nie kocha wina, kobiet i śpiewu, ten pozostaje durniem przez całe swoje życie. Nie można jednak zapomnieć o dodaniu do tego: fakt, że ktoś jest przyjacielem kobiet, kielicha i śpiewu, nie stanowi jeszcze wystarczającego dowodu jego mądrości.

M

• Małżeństwo bez drobnych nieporozumień byłoby prawie czymś takim jak wiersz bez „r”.
  • Zobacz też: małżeństwo

• Mamy pokazać na scenie niemieckie charaktery. Znakomicie. A te niemieckie charaktery pokażą nas na szubienicy. Nieprawdaż?

• Mieszkaniec kontynentu amerykańskiego, który pierwszy zobaczył Kolumba, dokonał przykrego odkrycia.
  • Der Amerikaner, der den Kolumbus zuerst entdeckte, machte eine böse Entdeckung. (niem.)

• Milton, wielki głosiciel wolności, miał trzy żony i trzy córki, ale tak niskie pojęcie o kobietach, iż sądził, że ich przeznaczeniem jest słuchanie. I do tego stopnia, że nie pozwolił córek swych uczyć pisania. Sądzę, iż musiałaby to być bardzo zabawna lektura porównywać przemówienia takiego rycerza wolności z historią małej monarchii, na czele której stoi on sam.
  • Milton, der große Freiheitsredner, hatte drei Weiber nach einander und drei Töchter, aber solche erniedrigende Begriffe vom weiblichen Gefchlechte daß er glaubte, sie wären bloß zum Gehorchen da. Dieses ging bei ihm so weit, daß er sogar seine eigenen Töchter nicht schreiben lernen ließ. Ich glaube, es müßte eine sehr unterhaltende Lectüre sein, die Reden eines solchen Freiheitsritters mit der Geschichte des kleinen monarchischen verglichen zu sehen, an dessen Spitze er selbst steht. (niem.)
  • Źródło: Vermischt schriften, tom I, wyd. Verlag der Dieterichschen buchhandlung, Getynga 1853, s. 245–246.

• Miłość jest ślepa, ale małżeństwo przywraca jej wzrok.

• Motto: Chcieć znaleźć prawdę jest zasługą, nawet gdy się błądzi po drodze.

• Można bez zbytniego polotu tak pisać, że trzeba by bardzo wiele polotu, aby to zrozumieć.

• Można równie dobrze śnić nie śpiąc, jak spać nie śniąc.

• Mówi się wiele o oświeceniu i pragnie więcej światła. Mój Boże, cóż jednak pomoże światło, gdy ludzie albo w ogóle nie mają oczu, albo (nawet jeśli je mają) świadomie wyrzekają się patrzenia.

N

• Najbardziej interesującą powierzchnią w świecie jest twarz ludzka.

• Najlepszą warownią przeciwko burzom losu jest zawsze jeszcze grób.

• Najlepsze wśród żon są te, które zawsze wtedy milkną, kiedy chciałyby mówić.

• Najniebezpieczniejsze kłamstwa to prawdy nieco zniekształcone.

• Najniżsi podoficerowie są najdumniejsi.

• Najwyższy stopień wolności politycznej graniczy bezpośrednio z despotyzmem.

• Najzdrowsi i najpiękniejsi, najregularniej zbudowani ludzie to ci, którzy zgadzają się ze wszystkim. Gdy tylko ktoś ma jakąś ułomność, ma także swe własne zdanie.

• Należy do tych, którzy uważają, iż człowiek jest już skończony i sądny dzień może się rozpocząć.

• Naród, który pragnie wszystkim się przypodobać, zasługuje na pogardę wszystkich.

• Nasza cała filozofia jest ulepszaniem języka.

• Nauczyciel nie może wychować indywiduów, wychowuje jedynie rodzaje.

• Nawet i najmędrsi spośród ludzi chętniej widzą tych, którzy im pieniądze przynoszą, niż tych, którzy do nich po pieniądze przychodzą.

• Nawet najbardziej łagodne, skromne i dobre dziewczęta są zawsze łagodniejsze, skromniejsze i lepsze, gdy stwierdzą w lustrze, że są piękne.

• Nawet nasze częste błędy mają ten pożytek, że w końcu przyzwyczajają nas do myśli, iż wszystko może dziać się inaczej, niż to sobie wyobrażamy.

• Nic nie jest tak miękkie i tak twarde jak serce.

• Nic szybciej nie postarza człowieka niż częste myślenie o tym, że się starzeje.

• – Nie chodzi o to, czy słońce w państwie danego monarchy nie zachodzi, czym ongiś chełpiła się Hiszpania, lecz o to, co widzi ono w państwie tym podczas swej drogi.

• Nie daj się zarazić, nie podawaj czyjegoś zdania za własne, myśl lepiej sam.

• Nie kłamstwa, lecz bardzo subtelne fałszywe uwagi wstrzymują pochód prawdy.

• Nie mogę wprawdzie powiedzieć, czy będzie lepiej, gdy będzie inaczej, ale tyle rzec mogę, że musi być inaczej, jeśli ma być dobrze.

• Nie należy sądzić ludzi według ich przekonań, lecz według tego, co przekonania te z nich czynią.
  • Zobacz też: religia

• Nie posiadamy takich słów, by móc z durniami mówić o mądrości.

• Nie pożeramy się nawzajem, zarzynamy się jedynie.

• Nie przemyślany szacunek dla dawnych praw, dawnych zwyczajów i dawnej religii jest przyczyną wszelkiego zła na świecie.

• Nie siła umysłu, lecz wiatru uczyniła go tym, czym dziś jest.

• Nie ufaj ludziom, którzy zapewniając cię o czymś, czynią to z ręką na sercu.

• Nie wiem, skąd to się bierze, ale słowo joński wyraża dla mnie o wiele więcej, niż da się o nim wyczytać w leksykonach.

• Niejednokrotnie bywałem rugany z powodu błędów, na popełnienie których mój mentor nie miał dość siły czy dowcipu.

• Niektórzy lekarze sądzą, że choroby weneryczne i inne spadły na rodzaj ludzki z powodu satyr na lekarzy.

• Niektórzy stają się naukowcami, tak jak inni żołnierzami, dlatego tylko, że nie nadają się do niczego innego.

• Nieposkromioną ambicję i podejrzliwość spotykałem zawsze w ścisłej ze sobą łączności.

• Niewiele rzeczy możemy pojąć wszystkimi pięcioma zmysłami.

• Niewolnicze działanie nie zawsze jest czynem niewolnika.

• Nigdy nie pisać książki, kiedy wystarczy strona, ani rozdziału, gdy starczy słowo.

• Notorycznym błędem mało utalentowanych ludzi o większym oczytaniu niż rozsądku jest to, że wpadają raczej na sztuczne niż naturalne wyjaśnienia.

O

• O, zbyt dobrze znam tych, którzy w upokorzonej dumie lub ślepym zapale zagnieżdżają się zawsze o milę ponad lub pod prawdą.

• Obawiam się, iż nasze zbyt troskliwe wychowanie wydaje skarłowaciałe owoce.

• Oczy kobiety są dla mnie czymś bardzo istotnym, spoglądam w nie często, a myślę przy tym tyle różnych rzeczy, że gdybym był tylko głową, dziewczęta mogłyby, jeśli o mnie idzie, być tylko oczami.

• Ogromne błędy usprawiedliwia się często bardzo uczenie.

• Ojciec: – Córeczko, Salomon powiada, gdy cię źli chłopcy kuszą, nie słuchaj ich.
  Córka: – Ale co mam uczynić, ojcze, gdy będą mnie kusić dobrzy chłopcy?

• Osioł wydaje mi się koniem przetłumaczonym na holenderski.
  • Der Esel kommt mir vor wie ein Pferd ins Holländische übersetzt (niem.)
  • Źródło: Vermischte Schriften, tom II, wyd. C. Kaulfuss u. C. Armbruster, Wiedeń 1817, s. 282.

P

• Padało tak silnie, że wszystkie świnie stały się czyste, a wszyscy ludzie brudni.

• Pater: – Ludożercami jesteście, Nowozelandczycy.
  Nowozelandczycy: – A wy jesteście bogożercami, klechy.

• Pewien król zarządza, aby pod karą śmierci kamień uważano za diament.

• Pewność przekonania – gdybym chciał, to bym mógł – jest przyczyną bierności niejednej dobrej głowy.

• Pierwszy krok do mądrości – wszystko oskarżać, ostatni – pogodzić się ze wszystkim.
  • Źródło: Przykazania etyki prawniczej. Księga myśli, norm i rycin, wyb. Roman Tokarczyk, wyd. Wolters Kluwer Polska, s. 225.

• Pięciogroszówka jest zawsze lepsza od łezki.

• Piękne kobiety wlicza się dziś do talentów ich małżonków.

• Pisarz nadaje metaforze ciało, lecz czytelnik duszę.
  • Der Schriftsteller gibt der Metapher den Leib, aber der Leser die Seele. (niem.)

• Po trzydziestoletniej wojnie z samym sobą doszło wreszcie do ugody; lecz czas został stracony.

• Podobno strzela się bardzo celnie po kilku kieliszkach; zwróćcie uwagę na pokrewieństwo strzelania i poezji.

• Poczucie zdrowia zdobywamy tylko przez chorobę.

• Połączył w sobie cechy największych ludzi. Głowę nosił pochyle jak Aleksander, grzebał ciągle we włosach jak Cezar, kawę pił jak Leibnitz, a gdy usiadł w wygodnym fotelu, zapominał o jedzeniu i piciu jak Newton. Perukę nosił jak dr Johnson i jak Cervantes miał stale otwarty rozporek.

• Popularnym nazywa się dziś często taki wykład, dzięki któremu masy są w stanie mówić o czymś, czego nie rozumieją.

• Porządek prowadzi do wszelkich cnót. Lecz co prowadzi do porządku?
  • Ordnung führt zu allen Tugenden! Aber was führt zur Ordnung? (niem.)
  • Źródło: Vermischte Schriften, tom II, wyd. C. Kaulfuss u. C. Armbruster, Wiedeń 1817, s. 109.

• Powiedzcie, czy istnieje jeszcze poza Niemcami kraj, w którym się raczej uczy nosa zadzierać niż czyścić.

• Powietrze: magazyn światła, ognia i wody.

• Pozostawmy metafizyczne grzebaniny tym, którzy nie potrafią niczego lepszego robić.

• Prawda musi przezwyciężyć tysiące przeszkód, by dostać się na papier, a z papieru do głowy. Kłamcy są jej najsłabszymi wrogami. Entuzjastyczny pisarz, który o wszystkich rzeczach mówi i wszystko widzi tak jak normalni ludzie, gdy dostaną kręćka, dalej hipersubtelny znawca ludzi, który w każdym czynie człowieka, jak anioł w monadzie, widzi i chce widzieć odzwierciedlenie całego jego życia, dobry, pobożny człowiek wierzący z szacunku we wszystko, czego się przed piętnastym rokiem życia nauczył – to są wrogowie prawdy.

• Przede wszystkim rozszerzenie granic nauki; bez tego wszystko jest daremne.

• Przelano już bardzo wiele anonimowej krwi.

• Przytacza się jedynie złe uczynki, których przyczyną jest wino. Jednak przyczynia się ono również do wielu dobrych, o których się nie mówi. Wino podnieca do aktywności: dobrych do dobrej, złych do złej.

• Przyzwyczajaj swój umysł do wątpienia, a serce do zgodności. Poznawaj ludzi i miej odwagę dla dobra twego bliźniego mówić prawdę.

• Przyzwyczajenie powoduje, że bezprawie uważa się za prawo, a fałsz za prawdę.

• Pytasz, przyjacielu, co jest lepsze: być dręczonym przez nieczyste sumienie czy też zupełnie spokojnie wisieć na szubienicy.

R

• Raczący się komplementami wzięliby się niezawodnie za łby, gdyby wiedzieli, co naprawdę o sobie myślą.

• Rousseau zdaje się powiedział: dziecko, które zna jedynie swoich rodziców, nie zna i ich właściwie dobrze. Myśl tę można zastosować do wielu umiejętności, do wszystkich nawet, które nie są zupełnie czystej natury; kto nie rozumie nic prócz chemii, ten i chemii dobrze nie rozumie.

• Równość, której żądamy, to najbardziej znośny stopień nierówności.

S

• Sądzę, iż wiele ludzi zajętych przygotowywaniem się do życia niebieskiego zapomina o wychowaniu do życia na ziemi.

• Sądzę, że niektórzy ludzie, o najwybitniejszych umysłach nie przeczytali nawet połowy tego ani wiedzieli tyle, co niektórzy spośród naszych miernych uczonych. I niejeden z naszych bardzo miernych uczonych mógłby zostać znacznie wybitniejszym człowiekiem, gdyby tak wiele nie przeczytał.

• Sekty nienawidzą się tym silniej, im bliższe są ich poglądy.

• Skłonność ludzka do bardzo poważnego traktowania drobnostek była przyczyną powstania niejednej wielkiej rzeczy.

• Spodziewamy się zbyt wiele po dobrych i obawiamy się zbytnio złych słów.

• Sporządzał stale wypisy i wszystko, co czytał, przechodziło obok głowy z jednej książki do innej.

• Spośród ofiar, które mu składano, najprzyjemniejszą było zawsze dobre imię jednego z wrogów.

• Sprawy, których innych martwią, mnie bolą.

• Stokroć wolę piszącego tak, jak to kiedyś modą stać się może, niż piszącego zgodnie z obowiązującą modą.

• Strzeż się, abyś przez przypadek nie znalazł się w sytuacji, do której nie dorastasz, abyś nie musiał wydawać się czymś, czym nie jesteś; nic bowiem nie jest bardziej niebezpieczne i nie pozbawia tak wewnętrznego spokoju, a kończy się zwykle zupełną utratą zaufania.

Ś

• Śmierć jest wielkością niezmienną, jedynie ból jest wielkością zmienną, która może nieskończenie wzrastać.

• Śruba bez początku.

• Świadomość, że odbiorca naszych listów ma piękną żonę, ułatwia korespondencję.

• Świat stanie się jeszcze tak wykwintny, że równie śmiesznym będzie wierzyć w Boga, jak obecnie w upiory.

T

• – Tak, zakonnice złożyły nie tylko uroczyste ślubowanie czystości, lecz mają też jeszcze mocne kraty przed swoimi oknami.
  – Ach, poradzilibyśmy sobie ze ślubowaniem, gdyby tylko nie było krat.
  • Źródło: Aforyzmy Lichtenberg, tłum. Marian Dobrosielski, s. 44

• Temat wystarczający do milczenia.
  • Źródło: Aforyzmy Lichtenberg, s. 73

• Trudno o dziwniejszy produkt na świecie niż książki. Drukowane przez ludzi, którzy ich nie rozumieją; sprzedawane przez ludzi, którzy ich nie rozumieją; oprawiane, recenzowane i czytane przez ludzi, którzy ich nie rozumieją; a teraz nawet pisane przez ludzi, którzy ich nie rozumieją.
  • Źródło: Aforyzmy Lichtenberg, s. 52

• Trzy puenty i jedno kłamstwo czynią dziś pisarza.
  • Źródło: Aforyzmy Lichtenberg, s. 43
  • Zobacz też: pisarz

U

• Uczynić człowieka takim, jakim chciałaby go widzieć religia, podobne jest do przedsięwzięcia stoików; jest tylko innym stopniem niemożliwości.

• Ujawniać swe wątpliwości – to zawsze jest dozwolone wolnemu człowiekowi.

• Użyźniać czas.

W

• W atmosferze dyktatury myślenia nawet dozwolone myśli rodzą się z onieśmieloną miną.

• W miasteczku, w którym twarz rymuje się z twarzą.

• Wątpić w rzeczy, w które obecnie wierzy się bez żadnego ich zbadania, jest głównym zadaniem.

• Wątpienie nie może być niczym więcej niż czujnością, w przeciwnym razie staje się niebezpieczne.

• Wiadomo, że od przeszło pięciuset lat nikt z radości nie umarł.

• Wielcy ludzie też błądzą, niekiedy nawet tak często, iż prawie ulegamy pokusie, by uważać ich za miernych lub małych.

• Większości przedmiotów na uniwersytecie studenci uczą się tylko po to, żeby ponownie ich uczyć, kiedy sami zostaną nauczycielami.

• Większym jest grzechem ślubować niż ślubowania nie dotrzymać.

• Więzią, która miała połączyć ich serca, zdławili swój spokój.

• Wolność prasy i młynka do kawy.

• Wpierw wierzy się we wszystko bezkrytycznie, potem przez krótki czas wierzy się z zastrzeżeniami, potem nie wierzy się wcale i w końcu wierzy się znowu we wszystko, ale przytacza się powody, dla których się wierzy.

• Wszelka bezstronność jest sztuczna.

• Wszyscy mierzymy, lecz nasze stopy i mile nie są sobie równe.

• Wszystkie słabe rządy opierają się na tym, że kneblują mądrzejszej części narodu usta.

• Wyglądał tak smutnie jak dziobek zdechłej ptaszyny.

• Wyglądało to tak błazeńsko, jak wydawać się musi rakowi, gdy zobaczy człowieka idącego do przodu.

• Wynalazek druku jest swego rodzaju mesjaszem wśród wynalazków.

• Wypił do dna kielich pychy.

Z

• Z dowcipnych pism mądrych ludzi można często nauczyć się więcej niż z poważnych.

• Z kochanki da się wiele wywnioskować o jej kochanku, widzi się w niej jego słabostki i jego marzenia. Ex socio nie jest się do połowy tak dobrze poznanym jak ex socia.

• Z miłości ojczyzny wypisują rzeczy, z powodu których obcy wyśmiewają nasz ukochany kraj.

• Zakochani w sobie mają przynajmniej tę korzyść, że nie posiadają zbyt wielu rywali.

• Zawsze podobało mi się u człowieka to, że on, który zbudował Luwry, wieczyste piramidy i katedry, przygląda się z podziwem pszczelim celkom czy domkom ślimaczym.

• Zbyt wielu ludzi czyta tylko po to, żeby nie myśleć.

• Ze wszystkich powierzchni świata najciekawsza jest powierzchnia twarzy ludzkiej.
  • Źródło: Jerzy Płażewski, Język filmu, Książka i Wiedza, Warszawa 2008, s. 51.

• Zdrowie chętniej widzi, gdy ciało tańczy, niż gdy pisze.
  • Der Gesundheit ist lieber, wenn der Körper tanzt, als wenn er schreibt. (niem.)

• Znałem ludzi, którzy pili po kryjomu, a byli pijani publicznie.

• Zwątp we wszystko przynajmniej raz, nawet w twierdzenie: dwa razy dwa jest cztery.

Ż

• Żyjemy w świecie, w którym jeden wariat tworzy wielu wariatów, lecz jeden rozsądny człowiek tylko niewielu rozsądnych.