Krsto Popović

Krsto Zrnov Popović (1881 — 1947), brigadir crnogorske vojske i jedan od vođa Božićne pobune 1919. godine.

Krsto Popović Крсто Поповић
Biografske informacije
Rođenje	14. rujna 1881. Cuce, Cetinje, Crna Gora
Smrt	14. ožujka 1947. Katunska nahija, Crna Gora
Karijera
Služba	1906.-1922.,1942.-1944.
Čin	general
Ratovi	Prvi balkanski rat, Drugi balkanski rat, Prvi svjetski rat, Božićna pobuna, komitska gerila, Drugi svjetski rat
Vojska	Crnogorska narodna vojska 1879.-1912., Crnogorska vojska 1919.-1921., Crnogorska narodna vojska 1942.-1944.
Zapovijedao	Božićni ustanak, Crnogorska vojska 1919.-1921., Crnogorska narodna vojska 1942.-1944.
Nagrade	Spomenica Božićne pobune

Biografija

Rođen je 14. septembra 1881. godine u selu Lipa u Cucama, od oca Todora (oficira crnogorske vojske) i majke Ćetne (rođene Krivokapić). Poslije završene osnovne škole, iz rodnog mjesta odlazi na Cetinje u Oficirsku školu. Godine 1905. se ženi, Marijom, kćerkom Jovana Radojevića, sa kojom je imao pet kćeri i dva sina.

Vojnik crnogorske vojske

Kao vojnik imao je sjajnu karijeru. Proizveden u čin potporučnika - 10. jula 1906. Unaprijeđen u čin poručnika - 1. jula 1909. Bio šef policije na Cetinju - postavljen 1910. Bio nastavnik u Podoficirskoj školi na Cetinju. Odlikovan Danilovim krstom petog reda. Učesnik Prvog balkanskog rata u borbama oko Skadra 1912 — 1913. Učesnik Drugog balkanskog rata u borbama na Bregalnici - 1913. Unaprijeđen u čin kapetana - 14. septembra 1913. Postavljen za pomoćnika Štaba Pete divizije u Pljevljima - maja 1914. Komandant podoficirske škole regrutske klase. Učesnik Prvog svjetskog rata kao komandant Boljanićkog odreda, gdje se ističe hrabrošću u bitkama od Bosne do Crne Gore, a učestvovao je i u čuvenoj Mojkovačkoj bici.

Godine 1916. je interniran je u Boldogason u Mađarskoj.

Borba za nezavisnost Crne Gore

Kapetan Krsto Zrnov Popović bio je jedan od vođa Božićne pobune 1919. godine, koju su protiv srbijanske dinastije Karađorđević podigli zelenaši, pristalice svrgnutog kralja Nikole i crnogorske dinastije Petrović Njegoš. Iz internacije se vraća 1918. godine i aktivno radi na poništenju odluka Podgoričke skupštine, zalažući se za ravnopravno ujedinjenje, s tim da o obliku vladavine odluči skupština svih Jugoslovena. Upućuje proglase stranim trupama i Izvršnom narodnom odboru, ali bez uspjeha. Uporedo sa pregovorima, kao jedan od vođa, pripremao je i ustanak. Izvještava generala Vanela, komandanta Savezničkih okupacionih trupa, "da su u ratnom sukobu".

Ustanici napadaju Cetinje noću, 5. na 6. januar 1919. godine. Dolazi do vatrenog obračuna i ustanici ne uspijevaju da uđu u grad. Uz posredovanje generala Vanela stanje se normalizuje. Dio pobunjenika se vratio kući, a dio pobjegao u mjesta koja su kontrolisali Italijani. Krsto se sklanja u Kotor, a odatle u Italiju. Iz Italije je nekoliko puta upadao u Crnu Goru, a jedan od upada je bio između Bara i Ulcinja, kada je predvodio 69 oficira iz Gaete. Jedno vrijeme je bio načelnik štaba Crnogorske vojske u Italiji. U Italiji je u vojsci izbjegličke vlade Crne Gore dobio čin komandira, a kasnije i brigadira. Italijanske vlasti su ga hapsile zbog suprotstavljanja rasturanju crnogorske vojske poslije potpisivanja Rapalskog ugovora. Odbio je da se vrati u Kraljevinu SHS.

Izbjeglištvo

Početkom 1922. godine odlazi za Argentinu, sa Vaskom Marojevićem, Živkom Nikčevićem, Milom Matanovićem i drugima. U Argentini ih je dočekao crnogorski počasni konzul Žerve Kazo. Krsto u Argentini ostaje do kraja 1929. godine. Marko Vučeraković mu kao saborcu obezbjeđuje garanciju za boravak u Belgiji. Po dolasku u Belgiju, pridružuje mu se supruga Marija i djeca Savica, Bosiljka, Nikola i Radovan.

Godine 1929. uputio je iz Belgije molbu kralju Aleksandru Karađorđeviću da ga oslobodi odgovornosti za bratoubilačke sukobe u Crnoj Gori od decembra 1918. do smrti kralja Nikole, i u pismu mu iskazao vjernost. U Belgiji mu je 18. oktobra 1929. vlada provincije Lijež, odnosno policija za strance, izdala pasoš. Krsto Zrnov Popović se u tom pasošu izjasnio kao “Serbe, Croate, Slovene”, ali poslije njegove smrti, Slobodan Milošević, i njegovi saradnici, su falsifikovali taj pasoš, i izjasnili ga Srbinom (izbrisali su Croate i Slovene)

Tamo su živjeli do 1934. godine, pripremajući se za povratak u zavičaj. Iskoristio je smrt koja kralja Nikole ga je zvanično razriješila obaveze poštovanja date zakletve, pa zato i piše molbu kralju Aleksandru Karađorđeviću. Procedura povratka je bila pisanje molbe za povratak i u kojoj je napisao: "... da je prilikom sukoba dvije struje u Crnoj Gori 1918. godine ostao vjeran svetinji zakletve položene Vrhovnom Komandantu Njegovom veličanstvu Kralju Nikoli i stupio u borbu protiv onih elemenata, koje je moj Vrhovni Komandant označio kao neprijatelje Crne Gore...". U istoj iskorišćava priliku da se vrati u Crnu Goru (Jer ga drugačije ne bi puštili da se vrati)i u molbi iskazuje punu lojalnost kralju Aleksandru. Povratak mu je bio odobren i nastanio se u Nikšiću.

Pošto se vratio u Jugoslaviju, dobio je oficirsku penziju i živio kao penzioner do početka Drugog svjetskog rata. Bio je član Crnogorske (federalističke) stranke.

Drugi svjetski rat

Početkom Drugog svetskog rata osnovao je svoje zelenaške formacije, neku vrstu milicije u italijanskoj službi i stupio u borbu protiv crnogorskih komunista. Pripadao je grupi crnogorskih federalista koja se protivila oduzimanju teritorija Crnoj Gori i Boki i teritorija pripojenih Velikoj Albaniji. Krstova grupa odbija italijansku rezoluciju o proglašenju suverene Crne Gore. Njihova politička platforma nije isključivala jugoslovensku državu u kojoj bi Crna Gora bila federalna jedinica. Osim Krsta u ovoj grupi su bili i Petar Plamenac, dr Novica Radović i drugi. Grupa je bila distancirana od grupacije oko Sekule Drljevića koja je negirala bilo kakvu jugoslovensku državu.

Krsto Popović je uz pomoć Italijana želio stvaranje Crnogorske vojske. U martu 1942. godine, Pircio Biroli uspijeva da napravi koaliciju između četnika i zelenaša. Pod patronatom okupatora Crna Gora je podijeljena na tri sektora od kojih jedan pripada zelenašima. Po povlačenju partizana za Bosnu, četnici su napali zelenaše i to je bio kraj koalicije. U ovom sukobu su Italijani uzeli zelenaše u zaštitu. Potpomognut Nemcima, ratovao je protiv partizana:

Krsto Popović postavio je zahtjev partizanima, da napuste Čevo i Cuce, u protivnom će stupiti u borbu sa njima — potpomognut Nemcima.

– Izveštaj komandanta Zetskog četničkog odreda komandantu četničkih trupa Crne Gore i Sandžaka (28. septembra 1943).

U vrijeme izvođenja operacije Schwarz, u ratnom dnevniku Vrhovne komande Wehrmachta bilježi se:

Vođa zelenaša (koji se zalažu za samostalnu Crnu Goru) general Popović dao je izjavu, da će zelenaši biti lojalni saradnici sa Nemcima i protiv komunista i četnika.

– Ratni dnevnik Vrhovne komande Vermahta od 24. maja 1943. godine

Nakon kapitulacije italijanskih trupa u Jugoslaviji, Lovćensku brigadu, jedinicu kojom je komandovao Krsto Popović, zahvatilo je rasulo usljed napada partizana. Nijemci su je rasformirali u novembru 1943. godine, a Krsta razoružali.

Partizani su ga više puta pozivali da im se priključi, ali on je odbijao, iako su mu dva sina (Radovan i Nikola) bila u partizanima. Njegovi sinovi bili su partizanski borci od 1941. godine. Radovan je poginuo u bici na Neretvi, a Nikola je proglašen za narodnog heroja.

Pogibija

U Katunskoj nahiji, avgusta 1944. godine pokušava da stvori vojsku, ali bezuspješno. Poslije ovog kraha odmeće se u šumu i skriva se sve do 13. marta 1947. godine. Krsto Popović je ubijen, u svojoj 66. godini, od strane pripadnika OZN-e. Zasjeda je bila organizovana na Bojanjem brdu između Grahova i Nudola. U okršaju gine Rako Mugoša, dok Veljko Milatović i Šaro Brajović ostaju živi. Na sahrani Raka Mugoše, njegova majka oplakuje jednako obojicu - i kori sina što je krenuo na njega jer „Nije Krsto zec iz gore / Nego vitez Crne Gore“.

Literatura

• Mala enciklopedija PROSVETA/PROSVETA/BEOGRAD 1986.
• Istorijski leksikon Crne Gore/Grupa autora/Daily Pres-VIJESTI/Podgorica 2006.
• Aleksandar Stamatović: Istorijske osnove nacionalnog identiteta Crnogoraca 1918-1953, Beograd 2000. (deo teksta)
• Aleksandar Stamatović: O Srpstvu crnogorskih zelenaša i federalista Glas Crnogorca, Podgorica 24. XIX-1. XX 1999. (deo teksta)