Urang Sunda: Béda antarrépisi

Urang Sunda
	; Baris luhur ti kénca ka katuhu:; Déwi Sartika · Juanda Kartawijaya · Ali Sadikin · Umar Wirahadikusumah · Oto Iskandar di Nata; Baris handap ti kénca ka katuhu:; Rieke Dyah Pitaloka · Rhoma Irama · Hassan Wirajuda · Taufik Hidayat · Marty Natalegawa
Populasi total:	30-an juta (itungan kasar tina sénsus 2000)
Populasi utama di:	Jawa Kulon, Banten, Jakarta, Jawa Tengah
Basa:	basa Sunda (kabagi kana sababaraha basa wewengkon), Indonésia, Jawa
Ageman:	Mayoritas Islam, Minoritas aya ogé saeutikna babaraha urang Sunda nu nganut Sunda Wiwitan, Kristen jeung Hindu
Séké sélér nu patali:	Jawa, Betawi

Jelajahi riwayat secara interaktif

← Éditan saméméhna

Konten dihapus Konten ditambahkan

Visual (béta)Téks wiki

Sebaris

Révisi mangsa 31 Juli 2023 04.33

Urang Sunda (ᮅᮛᮀ ᮞᮥᮔ᮪ᮓ) mangrupa salah sahiji séké sélér nu ngeusi utamana bagian kulon pulo Jawa, populasi kadua panglobana di Indonésia. Luyu jeung sajarahna, urang Sunda lolobana sumebar di lemah caina nu kiwari sacara administratif sumebar di propinsi Jawa Kulon, Banten, Jawa Tengah, DKI Jakarta, jeung Lampung kidul. Lian ti éta, program transmigrasi ti Tatar Sunda ka sababaraha wewengkon di Kalimantan jeung Sulawesi ogé ngahasilkeun kantong-kantong masarakat Sunda, katambah ku pribadi-pribadi nu sumebar di sakuliah dunya, nu utamana kadorong ku motif ékonomi.^[rujukan?]

Sajarah

Artikel utama: Sajarah Sunda.

Basa

Umumna mah urang Sunda maké basa Sunda (aya sababaraha basa wewengkon, nu masing-masing boga ciri) dina paguneman sapopoé, ngan ka dieunakeun, basa Sunda téh beuki kadéséh ku basa gaul lianna, utamana ku basa Indonésia salaku basa nasional di Indonésia. Di wewengkon wates atawa nu sacara tradisional loba sélér séjén (Jawa), ilahar ogé dipaké basa campuran (Jawa Réang, Jawa Sérang), gumantung jeung saha ngobrolna. Kadéséhna basa Sunda ku basa Indonésia dipangaruhan ku sababaraha hal, di antarana ku sabab basa Sunda teu kungsi dipakéna sacara formal, ayana béda basa wewengkon nu kadang dianggap nyusahkeun (sieun salah), sarta lobana sélér séjén nu datang ka Tatar Sunda.^[rujukan?]

Budaya

Poto wanoja Sunda dina hiji buku jaman Walanda

Numutkeun sajarahna, cenah mah urang Sunda téh boga dasar budaya huma, antukna condong ka solitér. Titinggal kaadaban kolot kapanggih di wewengkon sisi Situ Bandung Purba, Guha Pawon, sarta sababaraha situs arkéologi mangrupa kabuyutan/pamujaan mégalitik. Di Nusantara/Indonésia, bukti arkéologis nunjukkeun yén kaadaban tulis pangkolotna téh aya di Tatar Sunda. Karajaan-karajaan Sunda nu kacatet dina sajarah atawa katalungtik titinggalna aya sababaraha karajaan, di antarana Salakanagara, Kendan, Tarumanagara, Sunda, Galuh, Sumedanglarang, Cirebon, jeung Banten.^[rujukan?]

Ageman

Numutkeun titinggal arkéologis sarta naskah-naskah Sunda kuna nu tos katalungtik, urang Sunda jaman baheula boga ageman monotéis, nu ka dieunakeun kapangaruhan/katambah ku ajaran Hindu, Buda, Islam, jeung Kristen. Ageman pituin urang Sunda (Sunda Wiwitan) bisa kénéh ditempo di Kanékés, Banten, nu ti jaman baheula ngurung manéh tina kamodérenan. Kiwari, lolobana urang Sunda ngagem Islam.^[rujukan?]

Upajiwa

Alam Sunda nu taneuhna subur ngarojong ka urang Sunda kana hirup tatanén, boh anu mangrupi: sawah, huma, pakebonan sayur, jeung leuweung produksi. Ka dieunakeun, ku mekarna industri jeung dagang, pakasaban urang Sunda jadi rupa-rupa sakumaha ilaharna bangsa lian.^[rujukan?]

Stratifikasi sosial

Urang Sunda mah cenah katelah égalitér, kagambarkeun tina basa nu dipaké ku gegedén karajaan jeung cacah dina carita-carita tradisional nu teu wanoh kana undak-usuk atawa tingkatan basa. Kadieunakeun, utamana ti saprak dijajah Mataram, "kamonésan" Sultan Agung dina nyiptakeun undak-usuk basa ditiron ku para ménak Sunda, nu hasilna mangrupa jungkrang antara ménak jeung cacah. Dina jaman dijajah Walanda, dua tingkat sosial ieu kasambung ku istilah priyayi, golongan pagawé pamaréntahan (birokrat, militér, jeung guru) nu sabenerna mah lolobana kaasup golongan ménak kénéh. Dina awal abad ka-20, strata sosial ieu beuki luntur, komo sanggeus jaman kamerdikaan mah. Najan kitu, nepi ka kiwari, watek féodal téh sakapeung sok kaciri kénéh aya dina kahirupan urang Sunda.^[rujukan?]

Kasenian

Kasenian Sunda anu masih populér di masarakat di antarana Wayang Golék, tembang Cianjuran, penca, rupa-rupa ibing (jaipongan, tari merak, jsb.), calung, degung, angklung, carita pantun, beluk, jsb.^[rujukan?]

Ngaran

Artikel utama: Kangaranan Urang Sunda.

Urang Sunda mah ilaharna maké ngaran anu basajan, kadang cukup ku sakecap, bari jeung pondok. Ku ayana pangaruh Islam anu kuat, urang Sunda loba nu maké ngaran nu nyokot tina 'asma'ul husna' digabung jeung landihan tradisional. Mun dua kecap, kadang sok maké pola "tolong-menolong" (suku kecap nu diulang), misalna Cécép Gorbacép, Asép Gumasép, Didin Saépudin, jsb. Tapi, kitu sotéh ti golongan cacah, sabab pikeun golongan ménak mah (baheula), biasana mah ngaranna diwangun ku dua kecap, antukna rada panjang. Misalna baé Umar Wirahadikusumah, Ginanjar Kartasasmita, Huséin Jayadiningrat, Huséin Sastranegara, jsb.^[rujukan?]

Inohong Sunda

Artikel utama: :Kategori:Inohong Sunda.

Pra-Indonésia
- (can dieusian)
Inohong Nasional (Indonésia)
- (can dieusian)
Seniman
- (can dieusian)
Lianna
- (can dieusian)

Tumbu kaluar

Wikimedia Commons mibanda média séjénna nu patali jeung Sunda .

Sundanét^{[tumbu nonaktif]}, ramatloka nu ngadadarkeun unak-anik budaya Sunda, dikokolakeun ku Wahana Riksa Sunda

@@ Baris ka-1: / Baris ka-1: @@
 {{ethnic group|
 |group=Urang Sunda
+|image=[[File:Notable Sundanese 2.jpg|250px]]<br><center><small>Baris luhur ti kénca ka katuhu:<br>[[Déwi Sartika]] · [[Juanda Kartawijaya]] · [[Ali Sadikin]] · [[Umar Wirahadikusumah|Umar&nbsp;Wirahadikusumah]] · [[Oto Iskandar di Nata]]<br>Baris handap ti kénca ka katuhu:<br>[[Rieke Dyah Pitaloka]] · [[Rhoma Irama]] · [[Hassan Wirajuda]] · [[Taufik Hidayat]] · [[Marty Natalegawa]]</small></center>
-|image=[[Gambar:Urangsunda.png|300px|Urang Sunda]]
 |poptime=30-an juta (itungan kasar tina sénsus 2000)
 |popplace=[[Jawa Kulon]], [[Banten]], [[Jakarta]], [[Jawa Tengah]]
 |langs=[[basa Sunda]] (kabagi kana sababaraha basa wewengkon), [[basa Indonésia|Indonésia]], [[basa Jawa|Jawa]]
+|rels='''Mayoritas'''
-|rels=[[Islam]], [[Kristen]], [[Sunda Wiwitan]]
+[[Gambar:Allah.svg|15px]] [[Islam]],
+'''Minoritas'''
+aya ogé saeutikna babaraha urang Sunda nu nganut [[Sunda Wiwitan]], [[Gambar:Christian cross.svg|12px]] [[Kristen]] jeung [[Gambar:Om.svg|15px]] [[Hindu]]
 |related=[[urang Jawa|Jawa]], [[Betawi]]
 }}
-'''Urang Sunda''' mangrupakeun salah sahiji séké sélér nu ngeusi utamana bagian kulon [[pulo Jawa]], populasi kadua panglobana di [[Indonésia]]. Luyu jeung [[karajaan Sunda|sajarahna]], urang Sunda lolobana sumebar di lemah caina nu kiwari sacara administratif sumebar di propinsi [[Jawa Kulon]], [[Banten]], [[Jawa Tengah]], [[Jakarta|DKI Jakarta]], jeung [[Lampung]] kidul. Lian ti éta, program transmigrasi ti Tatar Sunda ka sababaraha wewengkon di [[Kalimantan]] jeung [[Sulawesi]] ogé ngahasilkeun kantong-kantong masarakat Sunda, katambah ku pribadi-pribadi nu sumebar di sakuliah dunya, nu utamana kadorong ku motif ékonomi.
+'''Urang Sunda''' (ᮅᮛᮀ ᮞᮥᮔ᮪ᮓ) mangrupa salah sahiji séké sélér nu ngeusi utamana bagian kulon [[pulo Jawa]], populasi kadua panglobana di [[Indonésia]]. Luyu jeung [[karajaan Sunda|sajarahna]], urang Sunda lolobana sumebar di lemah caina nu kiwari sacara administratif sumebar di propinsi [[Jawa Kulon]], [[Banten]], [[Jawa Tengah]], [[Jakarta|DKI Jakarta]], jeung [[Lampung]] kidul. Lian ti éta, program transmigrasi ti Tatar Sunda ka sababaraha wewengkon di [[Kalimantan]] jeung [[Sulawesi]] ogé ngahasilkeun kantong-kantong masarakat Sunda, katambah ku pribadi-pribadi nu sumebar di sakuliah dunya, nu utamana kadorong ku motif ékonomi.{{fact}}
 ==Sajarah==
-{{main|Sajarah Sunda}}
+{{utama|Sajarah Sunda}}
 ==Basa==
-Umumna mah urang Sunda maké [[basa Sunda]] (aya sababaraha basa wewengkon, nu masing-masing boga ciri) dina paguneman sapopoé, ngan ka dieunakeun, basa Sunda téh beuki kadéséh ku basa gaul lianna, utamana ku [[basa Indonésia]] salaku basa nasional di Indonésia. Di wewengkon wates atawa nu sacara tradisional loba sélér séjén (Jawa), ilahar ogé dipaké basa campuran (Jawa Réang, Jawa Sérang), gumantung jeung saha ngobrolna. Kadéséhna basa Sunda ku basa Indonésia dipangaruhan ku sababaraha hal, di antarana kusabab basa Sunda teu kungsi dipakéna sacara formal, ayana béda basa wewengkon nu kadang dianggap nyusahkeun (sieun salah), sarta lobana sélér séjén nu datang ka Tatar Sunda.
+Umumna mah urang Sunda maké [[basa Sunda]] (aya sababaraha basa wewengkon, nu masing-masing boga ciri) dina paguneman sapopoé, ngan ka dieunakeun, basa Sunda téh beuki kadéséh ku basa gaul lianna, utamana ku [[basa Indonésia]] salaku basa nasional di Indonésia. Di wewengkon wates atawa nu sacara tradisional loba sélér séjén (Jawa), ilahar ogé dipaké basa campuran (Jawa Réang, Jawa Sérang), gumantung jeung saha ngobrolna. Kadéséhna basa Sunda ku basa Indonésia dipangaruhan ku sababaraha hal, di antarana ku sabab basa Sunda teu kungsi dipakéna sacara formal, ayana béda basa wewengkon nu kadang dianggap nyusahkeun (sieun salah), sarta lobana sélér séjén nu datang ka Tatar Sunda.{{fact}}
 ==Budaya==
+[[Gambar:Soendaneesch schoone Sundanese beauty, KITLV 1404664.tiff|jmpl|Poto wanoja Sunda dina hiji buku jaman Walanda]]
-Numutkeun sajarahna, cenah mah urang Sunda téh boga dasar budaya [[huma]], sahingga condong ka solitér. Titinggal kaadaban kolot kapanggih di wewengkon sisi [[Situ Bandung Purba]], [[Guha Pawon]], sarta sababaraha situs arkéologi mangrupa kabuyutan/pamujaan mégalitik. Di [[Nusantara]]/Indonésia, bukti [[arkéologi]]s nunjukkeun yén kaadaban tulis pangkolotna téh aya di Tatar Sunda. Karajaan-karajaan Sunda nu kacatet dina sajarah atawa katalungtik titinggalna aya sababaraha karajaan, di antarana [[Salakanagara]], [[Kendan]], [[Tarumanagara]], [[karajaan Sunda|Sunda]], [[Galuh]], [[Sumedanglarang]], [[Kasultanan Cirebon|Cirebon]], jeung [[Kasultanan Banten|Banten]].
+Numutkeun sajarahna, cenah mah urang Sunda téh boga dasar budaya [[huma]], antukna condong ka solitér. Titinggal kaadaban kolot kapanggih di wewengkon sisi [[Situ Bandung Purba]], [[Guha Pawon]], sarta sababaraha situs arkéologi mangrupa kabuyutan/pamujaan mégalitik. Di [[Nusantara]]/Indonésia, bukti [[arkéologi]]s nunjukkeun yén kaadaban tulis pangkolotna téh aya di Tatar Sunda. Karajaan-karajaan Sunda nu kacatet dina sajarah atawa katalungtik titinggalna aya sababaraha karajaan, di antarana [[Salakanagara]], [[Kendan]], [[Tarumanagara]], [[karajaan Sunda|Sunda]], [[Galuh]], [[Sumedanglarang]], [[Kasultanan Cirebon|Cirebon]], jeung [[Kasultanan Banten|Banten]].{{fact}}
 ==Ageman==
-Numutkeun titinggal arkéologis sarta [[naskah|naskah-naskah]] Sunda kuna nu tos katalungtik, urang Sunda jaman baheula boga ageman monotéis, nu ka dieunakeun kapangaruhan/katambah ku ajaran [[Hindu]], [[Buda]], [[Islam]], jeung [[Kristen]]. Ageman pituin urang Sunda ([[Sunda Wiwitan]]) bisa kénéh ditempo di [[urang Kanékés|Kanékés]], Banten, nu ti jaman baheula ngurung manéh tina kamodérenan. Kiwari, kalolobaan urang Sunda ngagem Islam.
+Numutkeun titinggal arkéologis sarta [[naskah|naskah-naskah]] Sunda kuna nu tos katalungtik, urang Sunda jaman baheula boga ageman monotéis, nu ka dieunakeun kapangaruhan/katambah ku ajaran [[Hindu]], [[Buda]], [[Islam]], jeung [[Kristen]]. Ageman pituin urang Sunda ([[Sunda Wiwitan]]) bisa kénéh ditempo di [[urang Kanékés|Kanékés]], Banten, nu ti jaman baheula ngurung manéh tina kamodérenan. Kiwari, lolobana urang Sunda ngagem Islam.{{fact}}
 ==Upajiwa==
-Alam Sunda nu taneuhna subur ngarojong ka urang Sunda kana hirup [[tatanén]], boh anu mangrupi: [[sawah]], [[huma]], pakebonan [[sayur]], jeung [[leuweung]] [[produksi]]. Ka dieunakeun, ku mekarna industri jeung dagang, pakasaban urang Sunda jadi rupa-rupa sakumaha ilaharna bangsa lian.
+Alam Sunda nu taneuhna subur ngarojong ka urang Sunda kana hirup [[tatanén]], boh anu mangrupi: [[sawah]], [[huma]], pakebonan [[sayur]], jeung [[leuweung]] [[produksi]]. Ka dieunakeun, ku mekarna industri jeung dagang, pakasaban urang Sunda jadi rupa-rupa sakumaha ilaharna bangsa lian.{{fact}}
 ==Stratifikasi sosial==
-Urang Sunda mah cenah katelah égalitér, kagambarkeun tina basa nu dipaké ku gegedén karajaan jeung cacah dina carita-carita tradisional nu teu wanoh kana undak-usuk atawa tingkatan basa. Kadieunakeun, utamana ti saprak dijajah [[Mataram (Islam)|Mataram]], "kamonésan" Sultan Agung dina nyiptakeun undak-usuk basa ditiron ku para ménak Sunda, nu hasilna mangrupa jungkrang antara ménak jeung cacah. Dina jaman dijajah [[Walanda]], dua tingkat sosial ieu kasambung ku istilah [[priyayi]], golongan pagawé pamaréntahan (birokrat, militér, jeung guru) nu sabenerna mah lolobana kaasup golongan ménak kénéh. Dina awal [[abad ka-20]], strata sosial ieu beuki luntur, komo sanggeus jaman kamerdikaan mah. Najan kitu, nepi ka kiwari, watek féodal téh kadang sok kaciri kénéh aya dina kahirupan urang Sunda.
+Urang Sunda mah cenah katelah égalitér, kagambarkeun tina basa nu dipaké ku gegedén karajaan jeung cacah dina carita-carita tradisional nu teu wanoh kana undak-usuk atawa tingkatan basa. Kadieunakeun, utamana ti saprak dijajah [[Mataram (Islam)|Mataram]], "kamonésan" Sultan Agung dina nyiptakeun undak-usuk basa ditiron ku para [[ménak]] Sunda, nu hasilna mangrupa jungkrang antara ménak jeung cacah. Dina jaman dijajah [[Walanda]], dua tingkat sosial ieu kasambung ku istilah [[priyayi]], golongan pagawé pamaréntahan (birokrat, militér, jeung guru) nu sabenerna mah lolobana kaasup golongan ménak kénéh. Dina awal [[abad ka-20]], strata sosial ieu beuki luntur, komo sanggeus jaman kamerdikaan mah. Najan kitu, nepi ka kiwari, watek féodal téh sakapeung sok kaciri kénéh aya dina kahirupan urang Sunda.{{fact}}
 ==Kasenian==
-Kasenian Sunda anu masih populér di masarakat di antarana [[Wayang Golék]], [[tembang Cianjuran]], [[penca]], rupa-rupa ibing ([[jaipongan]], [[tari merak]], jsb.), [[calung]], [[degung]], [[angklung]], [[carita pantun]], [[beluk]], jsb.
+Kasenian Sunda anu masih populér di masarakat di antarana [[Wayang Golék]], [[tembang Cianjuran]], [[penca]], rupa-rupa ibing ([[jaipongan]], [[tari merak]], jsb.), [[calung]], [[degung]], [[angklung]], [[carita pantun]], [[beluk]], jsb.{{fact}}
 == Ngaran ==
-{{main|Kangaranan Urang Sunda}}
+{{utama|Kangaranan Urang Sunda}}
-Urang Sunda mah ilaharna maké ngaran anu basajan, kadang cukup ku sakecap, bari jeung pondok. Ku ayana pangaruh Islam anu kuat, urang Sunda loba nu maké ngaran nu nyokot tina '[[asma'ul husna]]' digabung jeung landihan tradisional. Mun dua kecap, kadang sok maké pola "tolong-menolong" (suku kecap nu diulang), misalna Cécép Gorbacép, Asép Gumasép, Didin Saépudin, jsb. Tapi, kitu sotéh ti golongan cacah, sabab pikeun golongan [[ménak]] mah (baheula), biasana mah ngaranna diwangun ku dua kecap, sahingga rada panjang. Misalna baé [[Umar Wirahadikusumah]], [[Ginanjar Kartasasmita]], [[Huséin Jayadiningrat]], [[Huséin Sastranegara]], jsb.
+Urang Sunda mah ilaharna maké ngaran anu basajan, kadang cukup ku sakecap, bari jeung pondok. Ku ayana pangaruh Islam anu kuat, urang Sunda loba nu maké ngaran nu nyokot tina '[[asma'ul husna]]' digabung jeung landihan tradisional. Mun dua kecap, kadang sok maké pola "tolong-menolong" (suku kecap nu diulang), misalna Cécép Gorbacép, Asép Gumasép, Didin Saépudin, jsb. Tapi, kitu sotéh ti golongan cacah, sabab pikeun golongan [[ménak]] mah (baheula), biasana mah ngaranna diwangun ku dua kecap, antukna rada panjang. Misalna baé [[Umar Wirahadikusumah]], [[Ginanjar Kartasasmita]], [[Huséin Jayadiningrat]], [[Huséin Sastranegara]], jsb.{{fact}}
 ==Inohong Sunda==
-{{main|:Kategori:Inohong Sunda}}
+{{utama|:Kategori:Inohong Sunda}}
 *Pra-Indonésia
 **(can dieusian)
@@ Baris ka-47: / Baris ka-52: @@
 ==Tumbu kaluar==
+{{Commons category|Sunda}}
-*[http://www.urang-sunda.or.id Komunitas urang Sunda di Internét], ramatloka resmi Kusnét
-*[http://www.sundanét.com Sundanét], ramatloka nu ngadadarkeun unak-anik budaya Sunda, dikokolakeun ku Wahana Riksa Sunda
+*[http://www.sundanét.com Sundanét]{{Dead link|date=April 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, ramatloka nu ngadadarkeun unak-anik budaya Sunda, dikokolakeun ku Wahana Riksa Sunda
-[[kategori:Séké sélér di Asia]]
-[[kategori:Séké sélér di Indonésia]]
-[[kategori:Sunda]]
+[[Kategori:Grup étnis di Asia]]
-[[bg:Сунди]]
+[[Kategori:Grup étnis di Indonésia]]
-[[de:Sundanesen]]
+[[Kategori:Sunda]]
-[[en:Sundanese people]]
-[[fi:Sundalaiset]]
-[[fr:Sundanais (peuple)]]
-[[id:Suku Sunda]]
-[[jv:Wong Sundha]]
-[[ms:Sunda]]
-[[pt:Sundaneses]]
-[[ru:Сунды]]
-[[sh:Sundi]]
-[[uk:Сунданці]]