[go: nahoru, domu]

Jump to content

Maçmū'i mahsuloti doxilī

Az Википедиа
Nominali (arzişi nomi koƣazhoi qimatnoq, pul, tanga va ƣajra) MMD sari har jak nafari aholī bo hisobi dollari IMA (dar soli 2008)

Maçmūi mahsuloti doxilī — arzişi bozoriji mol va xidmathoe meboşad, ki şahrvandoni kişvar dar doxil va berun az kişvar dar muddati jak sol istehsol namudaand. Natiçai fa'olijati iqtisodi milliro mol va xidmathoe taşkil medihand, ki dar muhlati muajjani vaqt istehsol şudaand va onhoro mahsuloti millī menomand.

Maçmūi mahsuloti millī (MMM) va usulhoi hisobkuniji on

[viroiş | edit source]

Nişondihandahoe, ki haçmi mahsuloti millī va umuman, natiçai fa'olijati iqtisodi milliro nişon medihand, bo tavsijai Sozmoni Millali Muttahid (SMM) istifoda karda meşavand va onhoro nişondihandahoi makroiqtisodī niz menomand. Jake az hamin guna nişondihandahoi asosiji makroiqtisodī Maçmūi mahsuloti millī (MMM) meboşad.

Dar nazarijai iqtisod vobasta ba narx va şuƣl, ki omilhoi asosiji afzojandai MMM ba hisob meravand, MMM-ro ba şaklhoi gunogun çudo mekunand. Vobasta ba narx MMM-i nominalī va haqiqiro az hamdigar farq mekunand. MMM-i nominalī arzişi bozoriji molu xidmatho bo narxhoi soli çorī meboşad. MMM-i haqiqī arzişi bozoriji molu xidmatho bo narxhoi soli bazavī meboşad. Munosibati bajni MMM-i nominalī va MMM-i haqiqī zijodşaviji MMM-ro az hisobi narx nişon medihad, ki onro defljatori MMM menomand, ja'ne:

DMMM=(MMM-i nominalī
___________________________x100%

MMM-i haqiqī)

Vobasta ba vaz'i şuƣl MMM-i imkonpazir va MMM-i voqeiro az hamdigar farq mekunand. MMM-i imkonpazir gufta, haçmi istehsoli molu xidmathoro, hangomi çoj doştani şuƣli purra menomand. MMM-i voqeī haçmi istehsoli molu xidmathoro hangomi çoj doştani bekoriji davrī menomand. Maçmūi mahsuloti millī bo usulhoi zerin hisob karda meşavad:
az rūi xaroçotho;
az rūi daromadho;
muvofiqi arzişi ilovaşuda.

Muvofiqi usuli xaroçotho MMM bo formulai zerin hisob karda meşavad:
MMM=C+Jg+G+N Cī tavre ki az in formula barmeojad, tarkibi MMM az rūi xaroçotho az qismhoi zerin iborat ast: xaroçothoi iste'moliji şaxsī (S), mablaƣguzorihoi umumī (Jg), xaroçothoi davlatī (G) va sodiroti sof (Nx).
Ba xaroçothoi iste'moliji şaxsī (S) xaroçotho oid ba xaridani mahsuloti nijozi avvala (xūrokvorī, pūşoka va ƣajra), molhoi istifodaaşon durudaroz va xidmatho doxil karda meşavand.
Ba mablaƣguzorihoi umumī (Jg) xaroçothoe doxil meşavand, ki baroi soxtmon, xaridani taçhizot, qoƣazhoi qimatnok sarf karda şudaand. Dar mamlakathoi mutaraqqī mablaƣguzorihoi umumī 16-19 foizi MMM-ro taşkil medihand.
Ba xaroçothoi davlatī (G) xaroçothoe doxil meşavand, ki baroi ta'mini fa'olijati organhoi gunoguni davlatī sarf meşavand. Masalan: xaroçotho baroi mudofia, maorif, tandurustī, hifzi huquq va ƣajra. Pardoxthoi transferta (subsidijaho, jordampuliho va ƣajra) ba xaroçothoi davlatī doxil karda nameşavand.
Ba sodiroti sof (Nx) farqijati bajni sodirot va voridot (Nx=Ex-Im) doxil meşavad. Agar in farqijat musbī boşad, pas, haçmi MMM zijod va bar'aks, dar surati manfī budani in farqijat haçmi MMM kam meşavad.

Muvofiqi usuli daromadho hisobi MMM az rūi formulai zerin surat megirad:

MMM = daromad az mehnat (muzdi kor) + daromad az molikijat + foidai taqsimnaşudai şirkatho + renta + foizi qarz + andozhoi ƣajrimustaqim + istehlok (amortizatsija) + dividend.
Daromad az mehnat şakli asosiji daromad ba hisob meravad, ki dar şakli muzdi kor zohir gaşta, onro firmaho va muassisahoi davlatī ba korgaronaşon hamcun narxi quvvai korī medihand. Incunin ba muzdi kor mukofotpuliho niz doxil karda meşavand.
Daromad az molikijat daromadi sohai (sektori) xususī az sarmoja meboşad. Foidai şirkatho ba samthoi zerin taqsim karda meşavad: ba buçai davlatī hamcun andoz, ba sohiboni sahmijaho hamcun dividend va foidai taqsimnaşavanda, ki baroi sarmojaguzorī istifoda karda meşavad.
Renta foidae meboşad, ki az istifodai amvol, xususan az istifodai zamin girifta meşavad. Masalan, sohiboni zamin baroi ba içora dodani zaminaşon mablaƣi muajjan megirand. In mablaƣhoro sohibi zamin hamcun daromad az istifodai amvolaş sohib meşavad.
Foizi qarz daromadi sohiboni sarmojai pulī meboşad, ki onro bar ivazi istifodai sarmojaaşon sohib şudaand.
Andozhoi ƣajrimustaqim andozhoe meboşand, ki sohibkoron ba buça ba'di furūşi molu xidmathojaşon pardoxt mekunand.
Dividend daromadi sohiboni sahmijaho meboşad, ki az foidai umumiji şirkatho çudo karda meşavad. Dividend jak qismati asosiji daromadi oilaho niz ba hisob meravad.
Istehlok mablaƣhoe meboşand, ki az daromadi umumiji firmaju muassisaho baroi nav kardani sarmojai asosī çudo karda meşavand.
Usuli hisobkuniji MMM muvofiqi arzişi ilovaşudaro usuli istehsolī niz menomand. Azbaski jak namudi molho baroi namudi digari molho hamcun aşjoi xom baromad mekunand, binobar hamin hangomi hisobi MMM hisobi dubora surat megirad. Az hamin çihat baroi bartaraf namudani hisobi dubora MMM-ro bo usuli istehsolī, ja'ne az rūi arzişi ilovaşuda niz hisob mekunand. In usuli hisobi MMM taqozo menamojad, ki tamomi molu xidmathoi dar jak sol istehsolşuda tanho jak marotiba ba hisob girifta şavand. Ja'ne hangomi hisobgirī mahsuloti nihoī ba hisob girifta şuda, mahsuloti fosilavī, ki jakcand marotiba metavonad xaridu furūş şavad, ba hisob girifta nameşavad.
Mahsuloti nihoī in molu xidmathoe meboşand, ki baroi iste'moli nihoī xaridorī meşavand. Mahsuloti fosilavī in molu xidmathoe meboşand, ki bo maqsadi istehsoli mahsuloti nihoī jakcand marotiba mavridi xaridu furūş qaror megirand.
mafhumi arzişi ilovaşuda farqi bajni arzişi mahsuloti «istehsolşuda» va xaroçotest, ki firma baroi xaridu aşjoi xom (mahsuloti fosilavī) pardoxt namudaast.
Mas'alahoi asosiji hisob namudani MMM inho meboşand:

  1. Hangomi istehsoli mahsuloti millī jak qismi vositahoi istehsolot xūrda meşavand, binobar hamin MMM haçmi haqiqiji natiçai iqtidori istehsoliro nişon namedihad. Az hamin çihat ba çoi MMM nişondihandai digar - maçmūi mahsuloti milliji xolisro (MMMX) istifoda mebarand.

MMMX - in maçmūi mahsuloti millī be darnazardoşti mablaƣi istehlok (amortizatsija) meboşad, ja'ne: MMMX = MMM-A

  1. Haçmi MMM behtarşaviji sifati molu xidmathoro in'ikos namekunad.
  2. Ba MMM zarari ekologī va daromadi iqtisodi sijoh doxil karda nameşavad.
  3. Novobasta az on ki pardoxthoi transfertī az buçai davlat sarf meşavand, onho binobar sababi ba haçmi istehsolot ta'sir nakardanaşon ba MMM doxil nameşavand.

Maçmūi mahsuloti doxilī (MMD) va digar nişon-dihandahoi taraqqijoti iqtisodi millī

[viroiş | edit source]

Dar nazarijai iqtieod va taçribai çahonī dar barobari MMM nişondihandahoi maçmūi mahsuloti doxilī (MMD) va daromadi milliro (DM) niz ba sifati nişondihandahoi makroiqtisodī istifoda mebarand.
Maçmūi mahsuloti doxilī (MMD) arzişi tamomi molu xidmathoe meboşad, ki tanho dar doxili kişvar istehsol karda şudaand.
Sababhoi asosiji farqijati bajni nişondihandai MMM az MMD inho meboşand:
MMM natiçai fa'olijati iqtisodiji sarmojai milliro, ki dar beruni kişvar vuçud dorad in'ikos mekunad, ammo natiçai fa'olijati sarmojai xoriçiji dar doxili kişvar amalkunanda ba MMM doxil karda nameşavad.
MMD natiçai fa'olijati iqtisodiji sarmojai milliro, ki dar beruni kişvar amal mekunad, in'ikos nakarda, bar'aksi MMM, natiçai fa'olijati sarmojai beruniro dar doxili kişvar in'ikos mekunad. Az in ço barmeojad, ki jak qismati MMM-ro mahsulote taşkil mekunad, ki sarmojai millī dar xoriça ba vuçud ovardaast va jak qismi MMD-ro mahsulote taşkil mekunad, ki sarmojai xoriçī dar doxili kişvar ba vuçud ovardaast. Binobar hamin, agar MMM az MMD zijod şavad, pas, in ma'noi onro dorad, ki sohibkoroni doxilī dar beruni kişvar nisbat ba sohibkoroni xoriçiji dar doxili kişvar amalkunanda, beştar molu xidmatho istehsol namudaand.
Nişondihandai digari makroiqtisodī daromadi millī meboşad. Daromadi millī (DM) maçmūi daromadhoi hamai sohiboni omilhoi istehsolotro menomand. Dar nazarijai iqtisod baroi andoza namudani daromadi millī az konsepsijai marksistī va konsepsijai neoklassikī istifoda mekunand.
Muvofiqi konsepsijai marksista daromadi millī gufta arzişi nav bavuçudovardaşudaro menomand. Az hamin çihat Marks baroi hisob namudani daromadi millī formulai zerinro peşnihod kardaast:
DM = V+m
Ja'ne, sarmojai gardon (muzdi kori korgaron) + arzişi ilova.
Muvofiqi konsepsijai neoklassikī daromadi millī in arzişi bozoriji mol va xidmathoe meboşad, ki ba'd az xoriç namudani mablaƣi istehlok va andozhoi ƣajrimustaqim boqī mondaast. Az hamin çihat baroi hisob namudani daromadi millī onho formulai zerinro peşnihod namudaand:
DM = MMMX-AG
dar in co: DM - daromadi millī, MMMX - maçmūi mahsuloti milliji xolis, Ai - andozhoi ƣajrimustaqim.
Asosan du şakli daromadi milliro az hamdigar çudo mekunand: daromadi milliji istehsolşuda va daromadi milliji istifodaşuda.
Daromadi milliji istehsolşuda haçmi arzişi molu xidmathoi nav bavuçudovardaşuda meboşad. Daromadi milliji istifodaşuda daromadi milliji istehsolşuda bo istisnoi (ja'ne minusi) zarar az ofathoi tabiī, zarar hangomi nigohdoriji mol va digar namudi zararho meboşad.
Har guna daromadi millī ba fondi iste'mol (ja'ne qismi DM, ki baroi ta'mini talaboti aholiju davlat sarf meşavad) va fondi andūxt (ja'ne qismi DM, ki baroi vase' kardani istehsolot sarf meşavad) taksim karda meşavad.
Maqsadi asosiji istehsoli beştari molu xidmatho baland bardoştani sathi zindagiji aholi meboşad. Dar baxşi makroiqtisodī baroi nişon dodani sathi zindagiji aholī az nişondihandahoi daromadi şaxsī va daromadi darixtijorbuda istifoda mebarand.
Daromadi şaxsī (DŞ) summai hamai daromadho ast, ki to suporidani andozho dar ixtijori şaxsoni alohida jo oilaho boqī mondaast. Ba daromadi şaxsī hamai daromadhoju pardoxthoi transferta doxil meşavand va on baroi iste'mol, pasandoz va pardoxti andozho sarf karda meşavad. Az hamin çihat daromadi şaxsī (DŞ) az rūi formulai zerin hisob karda meşavad:
DŞ = DM – hissaçudokunī ba fondi suƣurta - andoz az foidai şirkatho - foidai taqsimnaşudai şirkatho + pardoxthoi transfertī
Daromadi darixtijorbuda (DD) daromadest, ki ba'd az suporidani andoz az daromad dar ixtijori şaxsoni alohida va jo oilaho boqī mondaast, ki baroi muajjan kardani on formulai zerinro istifoda kardan mumkin ast:
DD = DŞ - Andoz az daromad
Daromadi darixtijorbuda hamcun nişondihandai asosī hangomi tahlili nekūahvoliji xalq va vaz'i içtimoiji aholī istifoda karda meşavad.

Nigared

[viroiş | edit source]

Sarcaşma

[viroiş | edit source]