Rusija

Federatsijai Rusija
Rossijskaja Federatsija
Russian Federation

Şior: nest
Surudi millī: «[[Surudi milliji Federatsijai Rusija|surudi millī ]]»
Rūzi istiqlolijat
Zaboni rasmī	Rusī
Pojtaxt	Maskav
Şahri kalontarin	Maskav, Sankt-Peterburg
Idorai davlat	Demokratī-Federativī
Prezident	Vladimir Putin
Masohat   • Hamagī   • Foizi ob.	1-um çoj dar çahon 17 125 191 km² 13 %
Aholī   • Hamagī (2020)   • Zicī	9-um çoj dar çahon 146 748 590 nafar 8,58 nafar/km²
MMD   • Hamagī (2009)   • Ba sari aholī	6-um çoj dar çahon 2,109 trln $ 14,919 $
Puli millī	Rubli rusī (RUB, RUR)
Internet-Domen	.ru, .su, .rf az 12 maj 2010.
Kodi telefon	+{{{Kodi telefon}}}
Soat	UTC +2…+11
Anbori Vikipedia dar borai in mavzū' gurūh dorad: Rusija
Imrūz qismi	{{{Imrūz}}}

Rusija (rusī: Rossija) rasmī Federatsijai Rusija (rusī: Rossijskaja Federatsija) — davlatest, ki dar qismi Avrupoi Şarqī va qismi şimoliji Osijo qaror giriftaast va rūzi 7 nojabri soli 1917 hamcun rūzi ta'sisjobiji davlat ba şumor meravad. Solhoi 1922—1991 kişvar RSFSR nom doşt, va jake az 15 çumhurihoi IÇŞS ba şumor meraft. Coli 1991, Federatsijai Rusija nom girift. Az 2 apreli 1997, Rusija — a'zoi ittihodi Rusija va Belorus gaşt. Az hama davlati buzurgtarini dunjo az çihati masohat (17 075 400 km² jo 11,46 % (1/9) majdoni tamomi xuşkiji Zamin. Pojtaxti Rusija — şahri Maskav.

Az mohi maji soli 2012 mansabi Prezidenti Federatsijai Rusijaro Vladimir Vladimirovic Putin işƣol mekunad.

Rusija bo 18 davlat hammarz ast, ba vositai xuşkī: Norvegija, Finljandija, Estonija, Latvija, Litva, Polşa, Belorussija, Ukraina, Abxazija, Gurçiston, Osetijai Çanubī, Ozarbojçon, Qazoqiston, Cin, Muƣuliston, Korejai Şimolī, ba vositai bahr: Ƶopun va IMA, ki in guna holati mavqe', ba ū imkonijat medihad, ki naqşi muhimro ham dar Avrupo, ham dar Osijo bozad.

Ba hajati Federatsijai Rusija — 89 vohidi ma'murī (sub'ekt), az çumla 48 — vilojat, 24 — çumhurī, 9 — kişvar (kraj), 3 — şahri federolī, 4 — havzai muxtor (avtonomnыj okrug) va 1 — vilojati muxtor (Evrejskaja avtonomnaja oblastь) doxil meşavand.

Rusija — davlati gunogunmillat va az çihati etnikī gunogunfarhang meboşad. Aksarijati aholī (taxminan 75 %) ba mazhabi pravoslaviji dini masehī e'tiqod dorad, ki az rūi şumorai aholiji masehijoni mazhabi pravoslavī az bajni davlatho dar çoji avval qaror giriftaast. Musulmonon az rūi şumorai dindoroni Rusija, dar çoji dujum qaror dorand.

Az rūi ma'lumoti Bonki çahonī, Haçmi mahsuloti doxiliji Rusija (HMD-VVP) dar soli 2014 — 3,745 trln dollarro (25 636 dollar ba har jak sari aholī) taşkil medod.

Ta'rix

Dar avval xati istilohi "Rosia» (Gk. Ρωσία) dar mijonahoi asri X zikr şudaast. Vaj dar naviştahoi imperatori vizantī Konstantin Bogrjanorodnij "Dar borai marosimho hamcun bo nomi junonī Rusi vomexūrad. Dar xati kirillī avvalin bor 24 apreli soli 1387 istifoda şuda bud. Maqomi rasmiro pas az ba taxt nişastani Ivan IV soli 1547, vaqte ki davlat Podşohiji Rusija nom girift, işƣol kard. Dar imloi muosiri kalima - bo du harf "s" - dar asri XVI pajdo şuda, dar oxir dar zamoni Pjotri I qaror dodand, ki davlat to oxir bo nomi "Rossija" memonad. Vale dar zaboni toçikī davlatro "Rusija" megūjand.

Çuƣrofija

Federatsijai Rusija dar du qit'ai olam Avrupo va Osijo çojgir buda 1/3 (33%) masohataş dar Avrupo va 2/3 (67%) dar Osijo voqe' gardidast. Qismi şimoli onro bahrhoi Uqjonusi Jaxbastai şimolī, qismi şimolu şarqiaşro obhoi Uqjonusi Orom ihota namudaast. Dar Rusija se qalamravi farrox Avrupoi Şarqī, Sibiri Ƣarbī va pahnkūhhoi Sibiri Mijona çudo şuda meistand. Iqlimi Rusija xelo gunogun buda, mintaqahoi iqlimiaş az şimol ba çanub cunin ivaş meşavand: mintaqai iqlimi arktikī, subarktikī, mu'tadil va subtropikī. Muddati sol dar tamomi qalamravi on havoi arktikī, atlantikī va antisiklni Sibiri Şarqī meboşad. Tobiston boşad sathi Rusija garm, fişor past va massahoi havoī az uqjonus ba xuşkī harakatkunanda hukmronī mekunand. Boriş dar faslhoi bahoru tobiston, dar tiramohu zimiston barf meborad. Dar qalamravi Rusija miqdori zijodi darjoho çorī meşavand, ki onho manbai buzurgī energetikī meboşand. Kalontarini onho Ob, Irtiş, Amur, Volga, Enisej, Lena meboşand. Zaxirahoi obiju energetikī mamlakat behamto meboşad,ki dar qismati zijodi darjoho Nerugohhoi barqiju obī soxta şudaast.

Masohataş 17075 hazor kilometri kvadratī, aholiaş 146 million nafar, dar bajni arzhoi 80°-43° arzi şimol va tūliji 29° va 170° tuli şarqī çojgir şudaast. Sarhadhoi in davlat bahrhoi Uqjonusi Atlantika, Uqjonusi Jaxbastai Şimolī va Uqjonusi Orom. Bahri Baltika, Safed, Barens, Kara, Laptifxo, Oxot, Çopon meşujad, ki jagon davlati digarro cunin bahrhoi zijod ihota nakardaast. Dar qalamravi kişvar buzurgtarin hamvorihoi çahon voqe' ast, ba monandi:

1. Hamvoriji Sibiri Ƣarbī
2. Avrupoi şarqī çojgir şuda ast.

Rusija davlati sermillat buda, az çihati sarvathoi tabiī, masohati çangalzorho, zaxirai naft, gaz, ma'dani ohan va az digar kandanihoi foidanok xele boj ast. Zaboni rusī ba jake az zabonhoi umumiçahonī monandi zaboni inglisī tabdil jofta mavqe'i bonufuz dorad.

Taqsimoti ma'murī

Maqolai asosī: Taqsimoti ma'muriji Federatsijai Rusija

Soxti federativiji Rusija

Iqtisodi Rusija

Maqolai asosī: Iqtisodi Rusija

Aholī

Nisbatī rusho ba mintaqahoi kişvar

Aholiji Rusija — 142 856 536 nafar tan (ba hisobi 1 janvari soli 2010, muvofiqi dodahoi omori davlatiji Rusija, 2,13 % hamai aholiji Zamin dar hamin ço sukunat mekunad). Dar soli 2016 146 748 590 nafar aholī doşt.

Hajati millī

Millat	Nisbat (2002)	Nisbat (2010)
Rusho	80,64 %	80,90 %
Totorho	3,87 %	3,87 %
Ukrainho	2,05 %	1,41 %
Boşqirdho	1,16 %	1,15 %
Cuvaşho	1,14 %	1,05 %
Cecenho	0,95 %	1,04 %
Armanho	0,79 %	0,86 %
Avarho	0,57 %	0,66 %
Mordvaho	0,59 %	0,54 %
Qazoqho	0,46 %	0,47 %
Ozarbojçonho	0,43 %	0,44 %
Darƣinho	0,35 %	0,43 %
Udmurtho	0,44 %	0,40 %
Marijho	0,42 %	0,40 %
Osetinho	0,36 %	0,39 %
Belorusы	0,56 %	0,38 %
Qobordinho	0,36 %	0,38 %
Qumiqho	0,29 %	0,37 %
Joqutho	0,31 %	0,35 %
Lezginho	0,29 %	0,35 %
Burjatho	0,31 %	0,34 %
Inguşho	0,29 %	0,32 %
digaron	3,40 %	3,51 %
millatro nişon nadodand (mln. nafar)	1,46	5,63

Televizion

• RBK

Sarcaşma

• Sajt Prezidenta Rossijskoj Federatsii (rus.)
• Sajt Gosudarstvennoj dumы Rossijskoj Federatsii Bojgonī şudaast 1 apreli 2014  sol. (rus.)
• Sajtы gosudarstvennыx organov Rossijskoj Federatsii. (rus.)

Pajvandho

Vikianbor mavodhoi vobasta ba mavzūi

Rusija dorad