Mangganiso

Ang mangganeso o manganese ay isang elementong kimikal na may simbolong Mn at bilang atomikong 25. Ito ay matatagpuan bilang isang malayang elemento sa kalikasan(na kadalasang kasama ng bakal) at maraming mga mineral. Ang manganeso ay isang metal na may mahalagang industriyal na mga paggamit na metal alloy partikular sa mga hindi kinakalawang na asero. Sa kasaysayan, ang manganeso ay ipinangalan sa iba't ibang mga itim na mineral gaya ng pyrolusite) mula sa parehong rehiyon ng Magnesia sa Gresya na nagbigay ng mga pangalang may katulad na tunog na magnesium, Mg, at magnetite na isang ore ng elementong bakal na Fe. Noong mga gitnang ika-18 siglo, ginamit ng kimikang Swedish na si Carl Wilhelm Scheele ang pyrolusite upang lumikha ng chlorine. May kamalayan sina Scheele at iba na ang pyrolusite (alam ngayong ang manganese dioxide) ay naglalaman ng isang bagong elemento ngunit hindi nila nagawang maihiwalay ito. Si Johan Gottlieb Gahn ang una na maghiwalay ng isang hindi purong sampol ng metal na manganeso noong 1774 sa pamamagitan ng pagpapaliit ng dioksido ng karbono. Ang Manganese phosphating ay ginagamit bilang paggamot para sa pagpipigil ng kalawan at korsyon. Depende sa estadong oksidasyon, ang mga ion na mangganeso ay may iba't ibang mga kulay ay ginagamit pang industriyal bilang mga pigmento. Ang mga is permanganate ng mga alkali at mga alkaline earth metal ay mga makapangyariahang oksidante. Ang dioksiding mangganeso ay ginagamit bilang katodong materyal sa zinc-carbon at mga alkalinong baterya. Sa biolohiya, ang mga manganese(II) ion ay gumagampan bilang mga kopaktor para sa malaking uri ng mga ensaym na may maraming mga katungkulan. Ang mga ensaym na mangganeso ay partikular na mahalaga sa detoksipikasyon ng superoksidong mga malayang radikal sa mga organismo na kailangang makitungo sa elemental na oksiheno. Ang mangganeso ay gumagampan rin ng nag-eebolb na oksihenong komplex ng mga potosintetikong halaman.

Manganese, ₂₅Mn

Pure manganese cube and oxidized manganese chips
Manganese
Bigkas	/ˈmæŋɡəniːz/ ​(MANG-gə-neez)
Appearance	silvery metallic
Standard atomic weight Ar°(Mn)
	54.938043±0.000002 54.938±0.001 (pinaikli)
Manganese sa talahanayang peryodiko
Hydrogen Helium Lithium Beryllium Boron Carbon Nitrogen Oxygen Fluorine Neon Sodium Magnesium Aluminium Silicon Phosphorus Sulfur Chlorine Argon Potassium Calcium Scandium Titanium Vanadium Chromium Manganese Iron Cobalt Nickel Copper Zinc Gallium Germanium Arsenic Selenium Bromine Krypton Rubidium Strontium Yttrium Zirconium Niobium Molybdenum Technetium Ruthenium Rhodium Palladium Silver Cadmium Indium Tin Antimony Tellurium Iodine Xenon Caesium Barium Lanthanum Cerium Praseodymium Neodymium Promethium Samarium Europium Gadolinium Terbium Dysprosium Holmium Erbium Thulium Ytterbium Lutetium Hafnium Tantalum Tungsten Rhenium Osmium Iridium Platinum Gold Mercury (element) Thallium Lead Bismuth Polonium Astatine Radon Francium Radium Actinium Thorium Protactinium Uranium Neptunium Plutonium Americium Curium Berkelium Californium Einsteinium Fermium Mendelevium Nobelium Lawrencium Rutherfordium Dubnium Seaborgium Bohrium Hassium Meitnerium Darmstadtium Roentgenium Copernicium Nihonium Flerovium Moscovium Livermorium Tennessine Oganesson – ↑ Mn ↓ Tc chromium ← manganese → iron
Atomikong bilang (Z)	25
Group	7
Period	4
Block	d-block
Electron configuration	[Ar] 3d5 4s2
Electrons per shell	2, 8, 13, 2
Physical properties
Phase at STP	solido
Melting point	1519 K ​(1246 °C, ​2275 °F)
Boiling point	2334 K ​(2061 °C, ​3742 °F)
Density (at 20° C)	7.476 g/cm3
when liquid (at m.p.)	5.95 g/cm3
Heat of fusion	12.91 kJ/mol
Heat of vaporization	221 kJ/mol
Molar heat capacity	26.32 J/(mol·K)
Vapor pressure P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T (K) 1228 1347 1493 1691 1955 2333
Atomic properties
Oxidation states	−3, −2, −1, 0, +1, +2, +3, +4, +5, +6, +7 (depende sa katayuan ng oksidasyon, isang asidiko, panimla, o anpoterong oksido)
Electronegativity	Pauling scale: 1.55
Ionization energies	1st: 717.3 kJ/mol 2nd: 1509.0 kJ/mol 3rd: 3248 kJ/mol (more)
Atomic radius	empirical: 127 pm
Covalent radius	Low spin: 139±5 pm High spin: 161±8 pm
Mga linyang espektral ng manganese
Other properties
Natural occurrence	primordiyal
Crystal structure	α-Mn: ​body-centered cubic (bcc) (cI58)
Lattice constant	a = 891.16 pm (at 20 °C)
Thermal expansion	23.61×10−6/K (at 20 °C)
Thermal conductivity	7.81 W/(m⋅K)
Electrical resistivity	1.44 µΩ⋅m (at 20 °C)
Magnetic ordering	paramagnetic
Molar magnetic susceptibility	(α) +529.0×10−6 cm3/mol (293 K)
Young's modulus	198 GPa
Bulk modulus	120 GPa
Speed of sound thin rod	5150 m/s (at 20 °C)
Mohs hardness	6.0
Brinell hardness	196 MPa
CAS Number	7439-96-5
History
Discovery	Carl Wilhelm Scheele (1774)
First isolation	Johann Gottlieb Gahn (1774)
Isotopes of manganese
Main isotopes Decay abun­dance half-life (t1/2) mode pro­duct 52Mn synth 5.591 d β+ 52Cr 53Mn trace 3.7×106 y ε 53Cr 54Mn synth 312.081 d ε 54Cr β− 54Fe β+ 54Cr 55Mn 100% stable