Titanyo
(Idinirekta mula sa Titanium)
Ang titanyo o titanyum (Kastila: titanio, Ingles: titanium) ay ang pangdalawangput-dalawa na elementong kimikal sa talaang peryodiko. Ang simbolo nito ay Ti at nagtataglay ng bilang atomiko na 22. Ito ay nangangalawa sa mga transisyong metal ng talaang peryodiko. Ito ay matibay, magaan, makisap at maputing elementong metaliko na matibay sa korosyon. Ginagamit sa pag-gawa ng mga piyesa ng eroplano at mga kasangkapang matibay sa init. Natuklasan noong 1791 ni W Gregor.
Titanium | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Bigkas | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Appearance | silvery grey-white metallic | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Standard atomic weight Ar°(Ti) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Titanium sa talahanayang peryodiko | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Atomikong bilang (Z) | 22 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Group | 4 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Period | 4 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Block | d-block | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Electron configuration | [Ar] 3d2 4s2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Electrons per shell | 2, 8, 10, 2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Physical properties | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Phase at STP | solido | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Melting point | 1941 K (1668 °C, 3034 °F) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Boiling point | 3560 K (3287 °C, 5949 °F) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Density (at 20° C) | 4.502 g/cm3 [4] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
when liquid (at m.p.) | 4.11 g/cm3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Heat of fusion | 14.15 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Heat of vaporization | 425 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Molar heat capacity | 25.060 J/(mol·K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Vapor pressure
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Atomic properties | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Oxidation states | −2, −1, 0,[5] +1, +2, +3, +4[6] (isang anpoterong oksido) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Electronegativity | Pauling scale: 1.54 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ionization energies |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Atomic radius | empirical: 147 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Covalent radius | 160±8 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Mga linyang espektral ng titanium | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Other properties | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Natural occurrence | primordiyal | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Crystal structure | hexagonal close-packed (hcp) (hP2) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Lattice constants | a = 295.05 pm c = 468.33 pm (at 20 °C)[4] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Thermal expansion | 9.68×10−6/K (at 20 °C)[a] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Thermal conductivity | 21.9 W/(m⋅K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Electrical resistivity | 420 nΩ⋅m (at 20 °C) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Magnetic ordering | paramagnetic | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Molar magnetic susceptibility | +153.0×10−6 cm3/mol (293 K)[7] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Young's modulus | 116 GPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Shear modulus | 44 GPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Bulk modulus | 110 GPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Speed of sound thin rod | 5090 m/s (at r.t.) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Poisson ratio | 0.32 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Mohs hardness | 6.0 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Vickers hardness | 830–3420 MPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Brinell hardness | 716–2770 MPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
CAS Number | 7440-32-6 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
History | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Discovery | William Gregor (1791) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
First isolation | Jöns Jakob Berzelius (1825) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Named by | Martin Heinrich Klaproth (1795) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Isotopes of titanium | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Mga sanggunian
baguhin- ↑ "titanium". Lexico UK English Dictionary. Oxford University Press. Inarkibo mula sa orihinal noong 2019-12-20.
{{cite ensiklopedya}}
: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "Standard Atomic Weights: Titanium" (sa wikang Ingles). CIAAW. 1993.
{{cite web}}
: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Prohaska, Thomas; Irrgeher, Johanna; Benefield, Jacqueline; Böhlke, John K.; Chesson, Lesley A.; Coplen, Tyler B.; Ding, Tiping; Dunn, Philip J. H.; Gröning, Manfred; Holden, Norman E.; Meijer, Harro A. J. (2022-05-04). "Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report)". Pure and Applied Chemistry (sa wikang Ingles). doi:10.1515/pac-2019-0603. ISSN 1365-3075.
{{cite journal}}
: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ 4.0 4.1 Arblaster, John W. (2018). Selected Values of the Crystallographic Properties of Elements. Materials Park, Ohio: ASM International. ISBN 978-1-62708-155-9.
{{cite book}}
: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Jilek, Robert E.; Tripepi, Giovanna; Urnezius, Eugenijus; Brennessel, William W.; Young, Victor G., Jr.; Ellis, John E. (2007). "Zerovalent titanium–sulfur complexes. Novel dithiocarbamato derivatives of Ti(CO)6: [Ti(CO)4(S2CNR2)]−". Chem. Commun. (sa wikang Ingles) (25): 2639–2641. doi:10.1039/B700808B. PMID 17579764.
{{cite journal}}
: CS1 maint: date auto-translated (link) CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link) - ↑ Andersson, N.; atbp. (2003). "Emission spectra of TiH and TiD near 938 nm" (PDF). J. Chem. Phys. (sa wikang Ingles). 118 (8): 10543. Bibcode:2003JChPh.118.3543A. doi:10.1063/1.1539848.
{{cite journal}}
: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. pp. E110. ISBN 0-8493-0464-4.
{{cite book}}
: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Kondev, F. G.; Wang, M.; Huang, W. J.; Naimi, S.; Audi, G. (2021). "The NUBASE2020 evaluation of nuclear properties" (PDF). Chinese Physics C. 45 (3): 030001. doi:10.1088/1674-1137/abddae.
{{cite journal}}
: CS1 maint: date auto-translated (link)
Maling banggit (May <ref>
tag na ang grupong "lower-alpha", pero walang nakitang <references group="lower-alpha"/>
tag para rito); $2