Kompjuter

Kompjuter (ing. computer, [kəmˈpjuː.tə(ɹ)] — «hisob kardəkəs», ce lat. computare — ašmarde, hisob karde) — funksionalə diləge, kom zynejdə be odəmi dastəki vej həčmə hisobon karde, končo hisobinə ijən məntyǧinə əməlijoton hestin. Kompjuter bəzyne bənə čojlinə bloki be ijən de čurbəčurə əloǧəjnə hisson be.

Kompjuter de kompjuterə programon idorə kardə bejdə.

Tarix

• 3000 sor ce e.b.n — votejdən ki ǧədimə Babilonədə iminə hisobon soxtəšone — abak.
• 2 əsr erəku bə nav — Junanystonədə «antikiterə mexanizm» — mexanikə diləg, astronomikə hisob kardə cije.

  

  Paskali čəm kardə mašin

• XIII əsrədə — Lullij Rajmund məntyǧinə mašin soxtyše bənə koǧəzinə sulijon.
• 1492 sorədə — Leonardo da Vinci yštə nyvyštəjonədə 13-dərəčəjnə čəm kardə diləgi kəšəše.
• XVI əsr — Rusijədə hisobəkə bə məjdon beše, končo 10 gylə cujə gyrdulə šaron maftulədə.
• 1642 sorədə — Blez Paskal «Paskalina» — imimə mexanilə rəǧəminə ašmardə diləg soxtyše.
• 1840 sorədə — Tomas Fauler cujo ceminəjə hisobə mašini soxtyše.
• 1855 sorədə — Georg ijən Edvard Šuts boon (ing. George & Edvard Scheutz) Stokholmiku iminə fərǧə mašin soxtyšone ce Carlsi Bebbiči əməlon əsosədə

  

  ENIAK kompjuter

• 1927 sorədə — Massacusets texnologikə institutədə mexanikə analogə kompjuter soxtyšone.
• 1941 sorədə — Konrad Tsuze iminə ašmardə mašini Z3 soxtejdə, končo ysətnə kompjuteri həmmə funksijon hestin.
• 1942 sorədə — Čon Atanasov ijən əcəj aspirant Klifford Berri soxtyšone AIŠədə iminə elektronə rəǧəminə komčjuter ABC.
• 1944 sorədə — Konrad Tsuze soxtyše hənijən ve tovinə kompjuter Z4, həmən iminə program nyvyšte zyvon Plankalkul.
• 1946 sorədə — bə čəmati edaštə be iminə universalə elektronə rəǧəminə ašmardə mašin ENIAK.
• 1950 sorədə — Lebedevi dastə Kijevədə soxtəšone iminə sovetə elektronə ašmardə mašin MESM.