Bektaşî Şairleri ve Nefesleri/Azmî
XVI ncı asrın son yarısında yaşadığı tahmin olunan Bektaşî şairlerindendir. Hayatı hakkında hiç bir malûmata sahib değiliz. Hattâ ismi de mecmualarda Fezmî, Kazmî, Azmî gibi muhtelif şekillerle kayıdlıdır. Bay Ahmed Hamdi’nin hususî kitapları arasında 997 (M. 1588) de yazılmış bir mecmuada ise bir manzumesi, harekeli olark Kuzmâ tarzında tesbit edilmiştir. Bir kısım yazmalarda Azmî mahlâsıyle bazı şiirlere de tesadüf olunmaktadır. Fakat bütün bu manzumelerin aynı şaire âid olduğu iddia olunamaz. Biz sadece onun meşhur nefesini buraya dercediyoruz:
Yeri göğü ins ü cinni yarattın
Sen ey mimar başı eyvancı mısın
Ayı günü çarhı burcu var ettin
Ey mekân sâhibi rahşancı mısın
Denizleri yarattın sen kapaksız
Suları yürüttün elsiz ayaksız
Yerleri temelsiz göğü direksiz[1]
Durdurursun aceb iskâncı mısın
Kullanırsın kanadsızca rüzgârı
Kürekle mi yaptın sen bu dağlan
Ne yapıp da öldürürsün sağları
Can verüb alırsın sen cancı mısın
Sekiz cennet yaptın sen âdem içün
Adın büyük bağışla anın suçun
Âdemi cennetten çıkardın niçün
Buğday nene lâzım harmancı mısın
Bir iken bin ettin kendi adını
Görmedim sen gibi iş üstâdını
Yaşardırsın kurudursun odunu
Sen bahçevan mısın ormancı mısın
Cibrîl’e perde altında söylerdin
İnüb Beytullah’da kendin dinlerdin
Bu ateşi cehennemi neylerdin
Hamamın mı vardır külhancı mısın
Hafâya çekilüb seyrâna durdun
Aklı ermezlerin aklını urdun
Kıldan ince köprü yaptın da kurdun
Akar suyun mu var bostancı mısın
Bu kışlara bedel bu yazı yaptın
Evvel bahara karşı güzü yaptın
Mîzânı iki göz terâzi yaptın [2],
Bakkal mısın yoksa dükkâncı mısın
Kazanlarda katranların kaynarmış
Yer altında balıkların oynarmış
On bu dünyâ kadar ejderhan varmış
Şerbet mi satarsın yılancı mısın
Esirci misin koydun cehenneme Arab
Hoca mısın okur yazarsın kitab
Aslın kâtib midir görürsün hisab
İhtisâbın mı var yok hancı mısın
Yüzbin tamun [3] olsa korkmam birinden
Rahmân ismi nâzil değil mi senden
Gaffâr-üz-zünûbum demedin mi sen
Afv et günâhımı yalancı mısın
Beni afv eylesen düşen mi şandan
Şahlar bile geçer böyle isyandan
Ne dökülür ne eksilir haznenden
Afv et günâhımı yalancı mısın
Sânına düşer mi noksan görürsün
Her gönülde oturursun yürürsün
Bunca cam alup gene verirsin
Götürüb getiren kervancı mısın
Bilirsin ben kulum sen sultanımsın
Kalbde zikrim dilde tercemânımsın
Sen benim canımda can mihmanımsın
Gönlümün yârısın yabancı mısın
Beli delîl eyler kendin söylersin
İçerden Azmî'yi pazar eylersin
Yücelerden yüce seyrân eylersin
İşin seyran kendin seyrancı mısın
