[go: nahoru, domu]
İçeriğe atla

Arapgir

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Ermenistan'daki yerleşim yeri için Arabkir sayfasına bakınız.
Arapgir[1]
İlçe
Türkiye'de bulunduğu yer
Türkiye'de bulunduğu yer
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlMalatya
Coğrafi bölgeDoğu Anadolu Bölgesi[2]
İdare
 • KaymakamFikri Badioğlu[3][4][5]
 • Belediye başkanıHaluk Cömertoğlu (CHP)[6]
Yüzölçümü
 • Toplam1143 km²
Rakım1210 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam10.868
 • Kır
-
 • Şehir
-
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu44800
İl alan kodu(+90) 422
İl plaka kodu44

Arapgir, Malatya iline bağlı bir ilçedir. Doğu Anadolu Bölgesi'nin batı kesiminde, Yukarı Fırat Bölümü'nde, Fırat Vadisi'nin batı yakasında, Malatya iline 114 km mesafede yer almaktadır. TÜİK 2023 yılı ADNKS nüfus sayımına göre tüm ilçe nüfusu belde ve köyleriyle birlikte 10.641'dir.[8] Burada 1249 yılında Arapgir Katedrali inşa edilmiştir.

Etimoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çubuk adlı komutan Arapgir'in savaşla alındığı ve iki komutan tarafından kuşatıldığı, komutanlardan birinin adının Cihangir diğerinin Arap Mehmet olduğu, Cihangir'in şehit olduğu ve baştaki üst komutanın Arap Gir diye emir verdiği ve şehrin isminin bundan sonra Arapgir olarak kaldığı rivayeti vardır.

Melikşah'ın Anadolu'ya gelmediği Süleyman Bin Kutlumuş'u memur ettiği tarihi bîr gerçeklik olarak kabul edilir. Kutlumuş oğlu Süleyman bu savaşta bulunsa veya bir üst komutan olsa da olay hikâyede söylendiği gibi olsaydı Arapgir şehri bu ismi daha önce Bizanslılar ve Ermeniler tarafından kullanılmış olması gerekecekti.[9]

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Arapgir'in eski adı Daskuza'dır. Daskuza (Arapgir) civarındaki yerleşim birimlerinin en eskilerinden olup Malatya ili ile yaşıt sayılabilir.[9][10]

Arapgir, 577 yılında Arap Hatem Tai tarafından fethedilmiştir. Bizans İmparatorluğu ile yakın ilişki içerisinde bulunmuştur. 1070 yılından sonra Anadolu Selçuklu Devleti idaresine, Selçukluların Moğollara Kösedağı Savaşı'nda yenilmesinden sonra Moğolların, Anadolu beyliklerinin kurulmaya başladığı dönemde Karakoyunluların eline geçer. 1515 Çaldıran Savaşı'ndan sonra Osmanlı Devleti'nin egemenliği altına girer.[9][11][12]

1518 yılında tutulan ilk Osmanlı Tesnit Tahrir defterinde Diyarbakır eyaletinin 12 sancağı bulunmaktaydı. Bu defterde Arapgir de yer almakta ve 10. sırada bulunmaktaydı. 1928 yılına kadar Elazığ'a bağlı iken, 1927-1928 tarihli devlet salnamesinde ise Arapgir, Malatya'ya bağlı bir kaza olmuştur.[9]

1988 yılına kadar Arapgir ve Arapkir şeklinde her iki yazım şekli de resmî olarak kullanılmıştır. A. Cengiz Sezer'in yaptığı araştırmalar ve başvurular sonucu 22 Temmuz 1988 tarihinde Vejdi Gönül imzası ve İller İdaresi Genel Müdürlüğü’nün 420.208/14-5606 sayılı yazısı ile Arapgir olarak “g” harfi ile kullanılmasına karar verilmiştir.[13]

Konum

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçe, engebeli ve dağlık bir bölgeye sahiptir. Doğu Anadolu Bölgesi'nin batı kesiminde, Yukarı Fırat Bölümü'nde, Fırat Vadisi'nin batı yakasında, Malatya iline 114 km mesafede yer almaktadır. Arapgir'in toprakları doğuda Elazığ'ın Ağın, batıda Malatya'nın Arguvan, kuzeyde Erzincan'ın Kemaliye ve Sivas'ın Divriği, güneyde Elâzığ'ın Keban ilçeleri ile çevrilidir. İlçe merkezinde rakım 1250 metredir. Yüzölçümü 964 km²dir. 2000 genel nüfus sayımına göre ilçe merkezi 10.180, köylerin nüfusu 6.445 olup toplam nüfus 17.070'tir. İlçenin Taşdelen olmak üzere 1 bucağı, merkez olmak üzere 1 belediyesiyle 42 köyü ve 49 mezrası vardır.[12][14]

Coğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçenin yüzölçümü 956 km²dir. İlçeyi yüzey şekilleri bakımından üç bölümde incelemek gerekir.

  1. İlçenin batı ve kuzeyindeki dağlık bölüm.
  2. İlçe merkezinin doğusunda kalan bölüm
  3. Güney bölümünü oluşturan orta yükseklikteki az engebeli "Dişterik" yazısı.
Arapgir Kozluk Çayı

Dağlık bölüm

[değiştir | kaynağı değiştir]

Göldağı: Yüksek, uzun ve devamlı antiklinal durumlu bir sıradağdır. En yüksek tepesi At Kuyruk Sallamaz zirvesinde 2393 m'yi bulur. Arapgir'e doğru birdenbire kesilir. Bu sıradağ diğerleri gibi yayvan ve çok geniş değildir. Arada sert kayalıklar; yer yer derin vadilerle parçalanmıştır. Buna rağmen buralarda arazi çetin değildir. Göldağı ormandan yoksun, ancak, yaylacılığa çok elverişlidir. İlçe merkezinin sulama ve içme suyunun tamamını Göldağı karşılar. Eteklerinden çok sık mesafelerden çıkan kaynak sularla küçük düzlükler, çayır ve meyve bahçelerini oluşturmaktadır. Özellikle vadi boylarınca uzanan yeşilliklerin kavak, çınar, söğüt ve meyve ağaçları ile bunların arasında birkaç dönümden oluşan çok sayıda sebze bahçeleri süsler.

Sarıçiçek Yaylası: Arapgir'in kuzeyinde yer alır, üstü çok geniş dalgalı buna rağmen kenarları diktir. Bünyesinde mezozoik kalkerleri teşkil eden düzgün bir sırt hâlinde, Eğerli Dağı'nı (2275 m) geçtikten sonra Divriği'yi Arapgir'e bağlayan yola geçit veren Mamahar Gediği'ne kadar devam eder.

Doğuda kalan bölüm

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sarıçiçek Yaylası'ndan başlayıp doğuya doğru Fırat Nehri'ne kadar uzanan yayın içinde kalan ve Dutluca (Aşutka) Ovası'nı da içinde bulunduran bölüm, yüksekliği 1000 – 1100 m kadar olan az dalgalı bir arazidir.

Dişterik Yazısı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Arguvan ilçesi ile sınır teşkil eden Söğütlü Çayı'nın kuzeyinde, içinde Taşdelen nahiyesi de bulunan, orta yükseklikte, az engebeli araziye Dişterik Yazısı denir. İlçenin köylerinin çoğu bu bölümde yer alır. Küçük bir ovadır.

İklim

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Yıllık sıcaklık ortalaması: 11,7 °C
  • En soğuk ay: Aralık
    • Sıcaklık ortalaması: -2,0 °C
  • En sıcak ay: Temmuz
    • Sıcaklık ortalaması: 25,0 °C
  • Yağış miktarı (yıllık): 563,3 mm

Ulaşım

[değiştir | kaynağı değiştir]

Malatya-Arapgir Karayolu bir kuşak ya da bağlantı yolu değil, şehirlerarası karayoludur. Malatya'nın Karadeniz Bölgesine açılan kapısı, Erzincan, Sivas ve Elazığ illeri arasında önemli bir şehirlerarası yoldur.[15] Ayrıca 2014 yılında inşaatına başlanan ve hala devam eden Divriği-Arapgir-Keban Yolu Tünelleri Projesi bölgenin ulaşım anlamında zor şartlarını ortadan kaldırıyor. Sarıçiçek-1 Tüneli 1600 metre ve Sarıçiçek-2 Tüneli 1100 metre toplam uzunluğu 2700 metre olan iki tüpten oluşmaktadır.[16] Malatya ile Arapgir Merkez arası mesafe yaklaşık olarak 120 kilometredir. Malatya ile Arapgir Merkez arası süre yaklaşık olarak 1 saat 30 dakika sürmektedir. Malatya Arapgir minibüsleri 7 gün hizmet vermektedir. Arapgir'den Malatya merkeze gidene kadar 25 durak vardır. Yaklaşık 45 dakika sürmektedir.[17]

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yıl Toplam Şehir Kır
1927[18] 21.866 6.782 15.084
1935[19] 30.031 6.810 23.221
1940[20] 24.072 6.843 17.229
1945[21] 23.612 6.684 16.928
1950[22] 24.627 6.739 17.888
1955[23][a] 20.867 6.431 14.436
1960[24] 22.529 6.865 15.664
1965[25] 23.102 7.056 16.046
1970[26] 24.291 7.793 16.498
1975[27] 23.816 8.436 15.380
1980[28] 22.634 8.630 14.004
1985[29] 21.194 8.531 12.663
1990[30] 20.675 10.420 10.255
2000[31] 16.625 10.180 6.445
2007[32] 11.470 6.367 5.103
2008[33] 11.311 6.169 5.142
2009[34] 11.112 6.145 4.967
2010[35] 11.054 6.152 4.902
2011[36] 11.128 6.288 4.840
2012[37] 10.972 6.120 4.852
2013[38] 11.041 11.041 veri yok
2014[39] 10.796 10.796 veri yok
2015[40] 10.623 10.623 veri yok
2016[40] 10.419 10.419 veri yok
2017[40] 10.109 10.109 veri yok
2018[40] 10.868 10.868 veri yok
2019[40] 10.275 10.275 veri yok
2020[40] 10.028 10.028 veri yok
2021[40] 10.119 10.119 veri yok
2022[40] 9.964 9.964 veri yok
2023[40] 10.641 10.641 veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Yönetim ve siyaset

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yerel seçimler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Seçim Belediye başkanı Parti Oy oranı Oy sayısı
1963 Lütfi Kulu Yeni Türkiye Partisi %47,53 1.143
1968 Cumhuriyet Halk Partisi %54,74 1.248
1973 Şevket Dörter Bağımsız %90,66 2.116
1977 Necdet Gömüç Adalet Partisi %53,58 1.341
1984 Mustafa Namık Güzeler Anavatan Partisi %80,14 2.211
1989 %63,7 1.943
1994 %44,87 1.519
1999 Halit Konukçu %35,12 1.149
2004 Adalet ve Kalkınma Partisi %45,47 1.462
2009 Haluk Cömertoğlu %59,3 2.098
2014 %46,9 3.288
2019 Cumhuriyet Halk Partisi %52,9 3.793
2024 %48,8 3.318

Mahalleleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Harita
İlçedeki mahallelerin haritadaki yeri

Arapgir ilçesi 63 mahalleden oluşmaktadır.

Eski belediye başkanları

[değiştir | kaynağı değiştir]
No Yıl Başkan Partisi
1 1923 - 1924 Hacı Mustafa Bey Zade Mehmet Kadir
2 1924 - 1925 Mahfa Zade, Ziyver Efendi
3 1925 - 1929 Mustafa Bey Zade: Cemil Bey
4 1929 - 1946 Nazım Fadıdıllıoğlu
5 1946 - 1949 Rasim Kaşkal
6 1949 - 1957 Bedri Tolga
7 1957 - 1960 Cemal Gafıloğlu
8 1960 - 1961 As. Kaymakam Şevket Dörder, Tevfik Denetçi Bağımsız
9 1961 - 1963 Mehmet Karasarlıoğlu (Kaymakam) Bağımsız
10 1963 - 1973 Lutfi Kulu Yeni Türkiye Partisi
CHP
11 30.07.1973 - 17.12.1973 Rıza Er
12 17.12.1973 - 23.11.1976 Şevket Dörder Bağımsız
13 23.12.1976 - 15.09.1980 Necdet Gömüç

Adalet Partisi

14 15.09.1980 - 30.11.1982 Bayram Öz (Kaymakam) Bağımsız
15 03.03.1983 - 02.04.1984 Kemal Nalçakan
16 02.04.1984 – 18.04.1999 M. Namık Güzeler

ANAP

17 18.04.1999- 29.03.2009 Halit Konukçu ANAP
AK Parti
18 29.03.2009- Halen Görevde Haluk Cömertoğlu AK Parti
CHP

Tarihî eserler

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçenin en önemli tarihî eserleri arasında Ulu Camii bulunmaktadır. Bu eserin 14. yüzyıl yapısı olduğu sanılmaktadır. Yine Yeni Camii'nin Akkoyunlular döneminde (1389-1551) yapıldığı söylenmektedir. Cafer Paşa Camii 1694 tarihinde Cafer Paşa tarafından yaptırılmıştır. Mirliva Ahmet Paşa Camii (şimdiki adı ile Çarşı Camii'dir), Mirliva Ahmet Paşa tarafından yaptırılmıştır. Bu cami 17. yüzyıla aittir. Gümrükçü Osman Paşa Camii 1823/1824 tarihinde yapılmıştır. Çobanlı Camii yapım tarihi 1893 olarak bilinmektedir. Ayrıca Molla Eyüp Camii, Osman Paşa Camii ve Çarşı Hamamı ilçede bulunan diğer tarihî eserler arasındadır.[11]

Ayrıca ilçede birkaç kale kalıntısı, eski mezarlıklar ve de bir gümüş madeni bulunmaktadır.

1915 öncesi Arapgir'de 7 Ermeni kilisesi bulunmakta idi, günümüze sadece bir tanesi kalıntı hâlinde yetişebilmiştir.

Arapgirli tanınmış kişiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Osmanlı İmparatorluğu dönemi ve öncesi[41][42][43]

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Abdullah Cevdet (1869-1932)
  • Cevat Çobanlı (1870-1938)
  • Zehra Bilir (1913-2007)
  • Kavalalı Mehmed Ali Paşa (1769-1849)
  • Yusuf Kamil Paşa (1808-1876)
  • Hamdi Suat Aknar (1873-1936)
  • Cemal Azmi (1868-1922)
  • Fethi Gemuhluoğlu (1923-1977)
  • Rasim Tekin (1877-1939)
  • Çubuk Bey
  • Mehmet Fahri Oral (1911-1980)
  • Aram Açıkbaşyan (1867-1915)
  • Vahagn Davtyan (1922-1996)
  • Hacı İbrahim Paşa (1632-1772)
  • Hacı Mehmet Paşa (Vefatı 1775)
  • Ethem Paşa (1862)
  • Cevat Çobanlı (Orgeneral) (1873-1938)
  • Adnan Çobanlı (1924-1968)
  • Mehmet Şakir Paşa (1844-1903)
  • Mehmet Celal Azmi (1968-1922)
  • Mirliva Ahmet Paşa (14.YY)
  • Dr. Abdullah Cevdet Karlıdağ (1869-1932)
  • Prof. Dr. Osman Nuri Eralp (1878-1940)
  • Prof. Dr. Hamdi Suat Aknar (1873-1940)
  • Gümrükçü Osman Paşa (Vefatı 1938)
  • Prof. Dr. Ahmet Afif Erzen (1913)
  • Karabaş-ı Veli Hazretleri (1604-1681)
  • Süreyya Mustafa Paşa (1878)
  • Hüseyin Avni Karaahmetoğlu (1864-1954)
  • Müderris Hacı Ahmet (1837-1893)
  • Ahmet Fatih Paşa (1844-1903)
  • Abdurrahman Şener Efendi (1853-1925)
  • Abdullah Dilaver Argun (D.1902)
  • Ahmet İzzettin Çağpar (1893-1952)
  • Hattat Hacı Mahmut Yazıcı (1881-1946)
  • Cafer Paşa
  • Ethem Paşa
  • Kara Süleyman Paşa
  • Yusuf Paşa
  • Gümrükçü Osman Paşa
  • Süleyman Paşa
  • Mustafa Süreyya Paşa

Cumhuriyet dönemi[42][43]

[değiştir | kaynağı değiştir]

Siyasetçiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

İş dünyasından ünlüler[43]

[değiştir | kaynağı değiştir]

Şair ve Ozanlar[43]

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • İdraki (1285-1324)
  • Remzi (1848-1907)
  • Rengi (1817-1890)
  • Fehmi Gür (Şair)

Turizm

[değiştir | kaynağı değiştir]

19. yüzyıl ortalarında eski Arapgir terk edilerek bugünkü yerine taşındığından sanat değeri yüksek birçok tarihî yapı, eski Arapgir'de kalmıştır. Bu tarihî eserlerin birçoğu harap hâldedir. Eski Arapgir'de Hanikah, Cafer Paşa Camii, Osman Paşa Hamamı, Çarşı Hamamı, Miran Çayı kıyısındaki Harap Pazar harabeleri, Berenge Deresi boyunca uzanan vadi ile Kaynarca gezilecek ve görülecek yerler olarak sayılabilir. Arapgir ilçesine 15 km uzaklıkta bulunan Onar köyünde Roma döneminden kalma 18 kaya mezarı bulunmaktadır. 28 Nisan 2011 tarihinde bu kaya mezarları 1. derece arkeolojik sit alanı ilan edilmiştir. Ayrıca köyde 1224 yılında inşa edilmiş, tarihin bilinen en eski cemevi bulunmaktadır.[2] Günümüzde Meydan Köprüsü, Gümrükçü Osman Paşa Camii,[44] Millet Hanı ve Çobanlı Konağı restorasyon çalışmaları bitirilerek turizme kazandırılmıştır.

Yine Arapgir'de bulunan kaya arası kanyonu yer yer dik ve sarp kayalıklardan oluşup 17 bin 847 metre uzunluğundadır. Kanyonun doğa sporlarının, balık ve kara avcılığı, dağcılık, turizm ve yaylacılık faaliyetleri için doğal ortam olduğu gözlemlenir. İlçede 2 yıldızlı, 52 kişi kapasiteli turistik otel bulunmaktadır.[45]

27 Kasım 2021'de Arapgir'in Cittaslow (Yavaş Sakin Şehir) üyeliği kabul edildi.[46][47]

Ekonomisi

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçenin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanır. İlçe Tarım Müdürlüğü'nün verdiği bilgiye göre tarım yapılan arazi miktarı 23.910 hektardır. Bu miktarın büyük çoğunluğu güneyde kalan Dişterik yazısı oluşturur. Yağışı az olan bu bölümde tahıl tarımı yapılmaktadır. Buğday, arpa, nohut, mercimek gibi suya fazla ihtiyaç duymayan tahıllar ekilmektedir. Ekin ve hasad işlerinde %75 makineleşme sağlanmıştır. Özellikle Doluca ve Kavaklıdere şarap fabrikalarının tercihi dolayısıyla üzüm sektörü gelişmeye devam etmektedir. Amasya Üzümü, Arapgir'in en büyük geçim kaynağı olmuştur. Her yıl üzümcülüğü geliştirmek için “bağbozumu” adında festivaller düzenlenmektedir. Kozluk çayı vadisi ile mahallelerdeki bahçeler sebzeciliğe müsaittir. Ayrıca kuzeyde ve doğuda bulunan köy arazilerinde sebzecilik yapılmaktadır. Küçük baş hayvanların çoğunluğu Sarıçiçek ve Göldağı yaylalarında barınmaktadır. Ayrıca ilçenin çeşitli yerlerinde arıcılık da yapılmaktadır.[48][49][50][51]

Gelenekler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Düğünler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Arapgir'de yapılan düğünlerin vazgeçilmezleri müzik, folklor ve yemek şölenleridir. Türkü ve halk oyunlarının oldukça yaygın olduğu bu düğünlerde genellikle klarnet, cümbüş, keman, davul, tef ve darbuka gibi müzik enstrümanları çalınır. Düğünden önce ise yerine getirilmesi gereken kız isteme, nişan gibi adetler vardır. Asıl Arapgir'e özgü olan gelenek ise kına ve kebap gecesidir. Düğünün birinci günü, yapılan bu etkinlikte damat hamama götürülür. Hamamdan sonra gelin evinden gelen misafirler ile beraber kebap yenir. Yemek bittikten sonra ise damat kaçar ve sağdıç damadı yakalayıp, kıyafetini giydirir. Tüm bu etkinlikler çalgı eşliğinde yapılır. Daha sonra gelin, aile evinden ayrılıp yeni evine yollanır ve damat gelinin başına para serper. Bu esnada gelinin ayağına kurban kesilir. Düğünün ikinci günü gelinin akrabaları ve damadın davetlileri gelini görmeye giderler. Buna “yüz açma” denir. Bu misafirlik esnasında geline çeşitli hediyeler takılır ve düğün sona erer.[52]

Bağbozumu Şenlikleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk olarak 1970 yılında düzenlenen Arapgir Bağbozumu Şenlikleri'nin temel amaçları ilçeyi tanıtmak, ilçeye hareketlilik kazandırmak, gurbette bulunan hemşerileri bir araya getirmek, ilçenin kültürel özelliklerini gelecek kuşaklara aktarmak, ilçe ekonomisine katkıda bulunmak ve Arapgir'in meşhur siyah üzümünü yurt genelinde tanıtarak insanları üzümcülüğe teşvik etmektir. Eylül ayının 2.cumasında düzenlenen bu şenlikte üzüm teşvik yarışması, sünnet şöleni, gezi ve özel eğlence gecesi gibi çeşitli etkinlikler bulunmaktadır. Sünnet şöleni ile imkanı olmayan ailelerin çocukları sünnet ettirilmektedir, bu çocukların sayısı 50'yi görmektedir. Özel eğlence gecesi sayesinde ise ilçe halkına senede bir kez de olsa canlı konser izleme fırsatı sunulmaktadır. Yaklaşık 10 bin kişinin izlediği bu gecede; parodiler, folklor ekibi, TRT mensubu sanatçılar ve birçok ünlü sanatçı yer almaktadır.[52]

Yemekleri[53][54][55][56]

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Bumbar Dolması
  • Bastuk
  • Çelebi Dolması
  • Ekşili Ekmek
  • Kömbe böreği
  • Elma Galeyesi
  • Tarhana
  • Gelin Hanım Tatlısı
  • Erişte Çorbası
  • Akıtma Biciği
  • Baklava
  • Dilber Dudağı
  • Soğan Dolması
  • Perhiz dolması
  • Lokma
  • Zeytin Yağlı Biber Dolması
  • Gıldirik Köfte
  • Soğanlı Ekmek
  • Dutlu Yumurta
  • Mıhlama
  • Yoğurt Çorbası
  • Gandımalı Çorba
  • Pıdik veya Dzınik Çorbası
  • Özbek Çorbası
  • Pancar Çorbası
  • Çir Çorbası
  • Kaburga
  • Kurban Pilavı
  • Ayranlı Çorba
  • İçli Köfte
  • Tavuk Çorbası
  • Hoşaf
  • Nohutlu Çorba
  • Bumbar
  • Kelle Paça Çorbası
  • Patlıcan Yemeği
  • Bamya Yemeği
  • Topik
  • Sarımsak Yahnisi
  • Yeşil Fasulyeli Yahni
  • Çırçırlı Yahni
  • Kabaklı Çırçırlı Yahni
  • Yeşil Fasulyeli Piyaz
  • Yumurtalı Piyaz
  • Semizotlu Salata
  • Gavud veya Bulamaç
  • Hasirde, Hasuta veya Hişasda
  • Pişi
  • Yuvarlak Kete
  • Patatesli Piyaz

Eğitim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Arapgir'de sadece şehir merkezinde toplam 5 ilkokul, 2 ortaokul, 3 lise, 1 Anaokulu, 1 Halk Eğitim Merkezi ve 1 Öğretmenevi bulunmaktadır.[57][58] Ayrıca Malatya Turgut Özal Üniversitesi'ne bağlı 1 tane de meslek yüksekokulu bulunmaktadır. 1987 yılında ilk önce İnönü Üniversitesi'ne bağlı bir şekilde kurulmuş sonra Malatya Turgut Özal Üniversitesi kurulması ile oraya bağlanmıştır[59][60]

Sağlık

[değiştir | kaynağı değiştir]

Şehirde Arapgir Ali Özge Devlet Hastanesi adında bir devlet hastanesi mevcuttur.[61][62]

Spor

[değiştir | kaynağı değiştir]
Arapgir spor kulübü logosu

5 Nisan 1984 tarihinde kurulan Arapgirspor, bölgesel amatör kümelerde mücadele etmektedir.[63][64] Gençlik ve Spor Kanunu gereğince dernek statüsündeki kulüplerin spor kulübü olma kararı sonrasında 22 Ekim 2023 tarihinde gerçekleşen genel kurul sonrasında Arapgirspor artık bir spor kulübü oldu.[65] Mevcut başkan Metin Akyüz'dür.[66][67]

Dini mekânlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçenin merkez ve köyleri dahil toplam 54 camii bulunmaktadır.[68] Sadece ilçe merkezinde toplam 21 tarihi camii vardır. En eskisi olarak 683 yıllık Mir-i Liva Ahmet Paşa Camii (Müderris Mustafa Efendi Camii) ve 1334 yılında yapıldığı tahmin edilen Arapgir Ulu Camii gelmektedir.[69] Ayrıca sayısı henüz belli olmayan Onar Mahallesi'nde 800 yıllık (Büyük Ocak Cemevi)[70] ve Taşdelen mahallesinde olmak üzere toplam 2 cemevi bulunmaktadır.[71][72][73]

Galeri

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Kayalısu Kulaklar
    Kayalısu Kulaklar
  • Kayalısu Büyükdere
    Kayalısu Büyükdere
  • Kayalısu Bahçeler
    Kayalısu Bahçeler

Kardeş şehirleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Arguvan (eski adıyla Tahir beldesi) ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Kültürüyle sanatıyla Malatya Arapgir belgeseli". 23 Haz 2018. 11 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2024 – YouTube vasıtasıyla. 
  2. ^ a b "Arapgir". www.malatya.gov.tr. 16 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ "Kaymakamımız Sayın Fikri BADİOĞLU'nun desteklediği yeni bir kooperatif kuruldu". Kaymakamımız Sayın Fikri BADİOĞLU'nun desteklediği yeni bir kooperatif kuruldu. 27 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ "Kaymakam". www.arapgir.gov.tr. 30 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "Arapgir'de Yıl Sonu Sergisi Açıldı". https://www.malatyagundemozel.com. 27 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.  |website= dış bağlantı (yardım)
  6. ^ "Bel. Başkanı". 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2012. 
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2012. 
  8. ^ "İlçe Nüfüsu". www.arapgir.gov.tr. 7 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2024. 
  9. ^ a b c d "Arapgir Tarihi". www.arapgir.gov.tr. 7 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2024. 
  10. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 7 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Ağustos 2024. 
  11. ^ a b "Arapgir". www.malatya.gov.tr. 27 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2024. 
  12. ^ a b "Arapgir". malatya.ktb.gov.tr. 8 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2024. 
  13. ^ Sezer, A. Cengiz (Mayıs 2013). Doğunun Batısı Arapgir. ss. 60-83. 
  14. ^ "Coğrafi Durumu". www.arapgir.gov.tr. 7 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2024. 
  15. ^ Odası, Malatya Şoförler ve Otomobilciler. "Keskin, "'Yapılamaz denilen' yollar yapılmış, 'Malatya-Arapgir Karayolu unutulmuştur"". malatyasofodasi.org.tr. 12 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2024. 
  16. ^ "Divriği Arapgir Keban Yolu Tünelleri Projesi". Fermanoğlu İnş. Tur. San. Tic. Ltd. Şti. 13 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2024. 
  17. ^ "Arapgir - Malatya Minibüs Saatleri [2023]". 15 Eyl 2023. 12 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2024. 
  18. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  19. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  20. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  21. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  22. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  23. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  24. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  25. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  26. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  27. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  28. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  29. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  30. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  31. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  32. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  33. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  34. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  35. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  36. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  37. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  38. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  39. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  40. ^ a b c d e f g h i
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Arapgir Nüfusu - Malatya". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Malatya Arapgir Nüfusu". nufusune.com. 
  41. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 14 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Ağustos 2024. 
  42. ^ a b "Arapgirli Paşalar". www.arapgir.gov.tr. 24 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  43. ^ a b c d "..:: Arapgir Postası ::." www.arapgirpostasi.com. 3 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2024. 
  44. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2014. 
  45. ^ "Arapgir Belediyesi". 27 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  46. ^ "cittaslow turkiye". 17 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2022. 
  47. ^ "Sakin şehre akın! İlçeyi 500 bin kişi ziyaret etti". haberglobal.com.tr. 11 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  48. ^ "Yaşam ve Ekonomi – Arapgir Kültür Derneği". 11 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2024. 
  49. ^ Çakar, Enver (11 Mayıs 2020). "19. Yüzyılın Ortalarında Arapgir Esnafı". Fırat Üniversitesi Harput Araştırmaları Dergisi. 7 (13): 1-31 – dergipark.org.tr vasıtasıyla. 
  50. ^ "Zengin Tarihi Birikimi Olan Arapgir'e Yoğun İlgi haber, malatya haber, vuslat haber". https://www.malatyavuslattv.com/. 5 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.  |website= dış bağlantı (yardım)
  51. ^ "Ekonomi". malatya.gov.tr. 26 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2024. 
  52. ^ a b "Arapgir Belediyesi". www.arapgir.bel.tr. 10 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2024. 
  53. ^ "Arapgir Belediyesi". www.arapgir.bel.tr. 7 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2024. 
  54. ^ "Arapgir yemekleri". Habertürk. 10 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2024. 
  55. ^ "Arapgir Yemekleri". www.arapgir.gov.tr. 
  56. ^ "Yemekler". Houshamadyan. 10 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2024. 
  57. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2024. 
  58. ^ "MALATYA ARAPGİR OKULLARI". www.egitimhane.com. 7 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2024. 
  59. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2024. 
  60. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2024. 
  61. ^ "Tarihçemiz". arapgirdh.saglik.gov.tr. 8 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2024. 
  62. ^ "Malatya Arapgir Devlet Hastanesi ek binasının temeli atıldı - [İLKHA] İlke Haber Ajansı". ilkha.com. 8 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2024. 
  63. ^ "Arapgirspor Önümüzdeki Sezon Lig'den Çekilme Kararı Aldı". www.maldiahaber.com. 6 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2024. 
  64. ^ "Arapgirspor'da Hedef Şampiyonluk - Malatya Sonsöz Haber". malatyasonsoz.com.tr. 
  65. ^ "Arapgirspor artık bir spor kulübü". İstanbul Times - Anında Haberin Merkezi. 28 Eki 2023. 6 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2024. 
  66. ^ "ARAPGİR SPOR - Kulüp Bilgileri TFF". www.tff.org. 5 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2024. 
  67. ^ "Arapgir Belediyesi". www.arapgir.bel.tr. 8 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2024. 
  68. ^ "Ankara". camiler.diyanet.gov.tr. 10 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2024. 
  69. ^ Şafak, Yeni. "683 yıllık tarihi cami görenleri hayran bırakıyor | Kültür Sanat Haberleri". Yeni Şafak. 7 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2024. 
  70. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2024. 
  71. ^ "Arapgir'de Cemevi ve Kültür Merkezinin açılışı gerçekleşti". KARAR. 5 Eyl 2017. 12 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2024. 
  72. ^ "Arapgir Belediyesi". www.arapgir.bel.tr. 12 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2024. 
  73. ^ "Arapgir'de Cemevi Ve Kültür Merkezinin Açılışı Gerçekleşti". Milliyet. 5 Eyl 2017. 12 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2024. 
  74. ^ "Mersin Büyükşehir Belediye Başkanı Vahap Seçer: Terör bir insanlık suçudur". Politikyol. 15 Eki 2019. 6 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2024. 
  75. ^ "Kardeş Şehirler - T.C. Karşıyaka Belediyesi - Resmi Web Sitesi". www.karsiyaka.bel.tr. 8 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2024. 
  76. ^ "Karşıyaka ile Arapgir kardeş oluyor". Malatya öz Haber - Tarafsız - Güncel -Doğru Haber. 5 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2024. 
  77. ^ "Arapgir Belediyesi". www.arapgir.bel.tr. 5 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2024. 
  78. ^ "Kardeş Belediyeler | Karabağlar Belediyesi Resmî Web Sitesi". www.karabaglar.bel.tr. 5 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2024. 
  79. ^ "Ataşehir Belediyesi Meclis Gündemi | Ataşehir Belediyesi". www.atasehir.bel.tr. 5 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2024. 
  80. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2024. 
  81. ^ "Mesudiye, kardeş şehirlerini belirledi". https://unyekent.com. 5 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2024.  |website= dış bağlantı (yardım)
  82. ^ Online, Bingol (8 Ağu 2024). "Bingöl-Malatya kardeş şehir olacak". https://www.bingolonline.com/haber/bingol-malatya-kardes-sehir-olacak-77996.html. 8 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2024.  |website= dış bağlantı (yardım)

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Arapgir ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Arapgir&oldid=34128354" sayfasından alınmıştır