Tartışma:Aişe

Şiilik mezhebindeki görüşler

en:Shia view of Aisha maddesinde yer alan bilgiler maddeye eklenmeli, bu konuda ilgisi ve bilgisi olan kullanıcılara duyurulur. --Ahmet Turhan (mesaj) 13.36, 20 Ağustos 2018 (UTC)

Yaş

Hz Ayşe evlendiğinde 9 yaşındaydı .

Doğum yılı

Aişe’nin doğum yılı üzerine bi’set öncesi ve bi’set sonrası olduğunu söyleyenler arasında Vikipedi’de yıllardır bir tartışma bulunmaktadır. Burada genel olarak bi’set sonrası olduğunu söyleyen argümanlar üzerinden gidilecek ve bu tartışmaya bir nokta konulmaya çalışılacak.

Öncelikle bi’set sonrası doğduğunu söyleyenler 3 temel kaynağa dayanmaktadır. Bunlar sırasıyla; İngilizce Vikipedi, TDV İslam Ansiklopedisi ve en önemlisi hadisler.

• İngilizce Vikipedi: İngilizce Vikipedi’de kaynak verilerek 614 doğum tarihli olduğu yazar denmiş, ancak İngilizce maddede not kısmında bunun kesin bir tarih olmadığı belirtilip bu notun kaynağı belirtilmektedir. Kaldı ki seçkin madde olan Arapça maddede doğum tarihi kaynak verilerek 604 olduğu belirtilmiştir.
• TDV İslam Ansiklopedisi: Kullanıcı Eğitmen hem uzunca hem de hadis kaynak vererek bi’setten önce doğduğunu savunan bilgiler aktardı ancak “sadece bir kişinin” öne sürdüğü argüman adeta cımbızlanırcasına öne sürülüp geri kalanlar ile birlikte toptan reddedildi. Daha sonra ise TDV İslam Ansiklopedisi’nde “sadece bir kişinin” yazdığı Hz. Aişe maddesinin bi’setten sonra doğduğuna dair bir argüman olarak sürülmesi ironiktir.
• Hadisler: Bu konudaki en önemli tartışmalar hadisler üzerinden gitmektedir. Bu tartışmada ortaya atılan en önemlisi ise evliliği konusunda kendisinden rivayet edilen bir hadiste (Sahih-i Buhari Nikah Kitabı 38. bab, Sünen-ü Tirmizi, Nikah Kitabı 10. bab, Sünen-ü İbn Mace, Nikah Kitabı 53. bab, Müsned-i Ahmed b. Hanbel 6/42,54,118, 200, Sünen-ü Dârimi, Nikah Kitabı 28. bab) Muhammed ile 6 yaşında nişanlandığı, 9 yaşında evlendiği, 9 yıl evli kaldığı ifade ediliyor. Eğer sadece bu hadisi ele alıp o dönemki öbür kaynaklara bakarsak bu hadisin öbür kaynaklar ile görünüşte uyuşmadığını fark ederiz. Örnek vermek gerekirse Aişe, Keşşaf 4/285, Cevad Ali el Mufassal 3/519 daki beyanında, fillerle gelen ordunun, bozgundan sonra Mekke’de kalan, büyük filinin sürücüsü ve bakıcısı Üneys’in, kör ve kötürüm olduklarını ve oturarak karınlarını doyurduklarını gördüğünü ifade ediyor. Bu iki şahıstan birinin Muhammed’in peygamberlik tarihinden önce öldüğü hesaba katılırsa, Aişe’nin o günlerde en azından 5-6 yaşında olması gerekir.

Aişe, Mekke’de, bi’setin 4. yılında nazil olan Kamer Suresinin:

“Asıl kıyamet onların tehdit edildiği cezalandırılma anıdır. O vakit daha feci ve daha acıdır.” Kur’an-ı Kerim 54/46 ayetiyle ilgili bir rivayette bulunurken “Bu ayet Mekke’de Muhammed s.a. e indirildi. Ben o zaman genç kızlık çağına girmek üzere olan bir kızdım. Oyun çağındaydım.” (Sahih-i Buhari Fedâilülkur’an Kitabı 6. bab, Fethülbâri 11/291,Ayni 20/21) diyor. Farkındaysanız verdiğim örnekler arasında ‘’’hadislerinde kesinlikle kuşku bulunmayan’’’ Buhari de bulunmakta. Peki bu durum bir çelişki oluşturmuyor mu? Tabi ki de hayır. Bunlar arasında bir çelişkinin var olduğunu düşünmemize sebep olan şey Arap geleneklerinden bihaber oluşumuzdur. Arap geleneğinde, kızların yaşı ergenliğe girişleri başlamasından itibaren hesap edilmektedir(örneğin Muhammed Hamidullah ve Louis Ma’luf bu geleneklerin varlığını belirtmişlerdir). Sıcak memleketlerde, çocukların ortalama 9-10 yaşlarında ergenlik çağına girdikleri (Cevad ali, El Mufassal 3/629-644) düşünülürse, Aişe’nin nişanlandığı yaşı 16, evlendiği yaş 19 olur. Bunu Arap dilindeki bir kullanış da teyit etmektedir. Arapça’nın en büyük ve sahih lügatı Lisan'ül-Arab’a bakıldığı takdirde, Arapça’da 11 den 19 a kadar olan sayılar kullanılırken, birler hanesi zikredilerek onlar hanesi de kastedilmektedir. Bir bedevi "vahhid-birle, bir yap" dediği zaman, "cebimde 10 dirhem var, 1 de sen ver de cebimdeki parayı 11 yap." demek istemektedir. Aişe, Arapçayı en edebi konuşan hanımlardan biridir. Arapça’daki bu özelliği kullanarak 6 ve 9 yaşla 16 ve 19 yaşı kastettiği anlaşılmalıdır. Kendisinden yapılan bu rivayetin yanında, yine kendisinin rivayet ettiği başka hadisler de bulunmaktadır: ‘’’Sahih-i Buhâri’’’nin, Kefalet Kitabı 4. bab, Menakıbü’l-Ensar Kitabı 45. bab, Edeb Kitabı 64. bab, Salat Kitabı 86. babda, Müsned-i Ahmed b. Hanbel 6/198 de zikredilen rivayetlerde Aişe: “Anamın-babamın İslâm'a girdikleri sırada, benim kesinlikle onların davranışlarına aklım eriyordu.” diyor. Bu hadis, hadislerin tercüme edildiği yaygın kitaplarda, “Ben bildim bileli anam-babam Müslümandı.” şeklinde yanlış tercüme edilip yanlış anlaşıldığı için, Aişe’nin bi’setten sonra doğduğu konusuna delil kabul edilmiştir. Halbuki doğru tercüme edilip doğru anlaşıldığı takdirde, bu hadis, Aişe’nin bi'setten en az 5-6 yıl önce doğduğuna delil olur. Çünkü ancak 5-6 yaşındaki bir çocuğun, -biraz da kabiliyetli ise-, o yaşlarda ana-babasının davranışlarına aklı erer. Bu hadise göre Aişe’nin 604-605 yılları arasında doğduğu anlaşılır. Ayrıca Aişe‘nin: Arkadaşlarım bana gelir; fakat Resulullah`tan (s.a.s.) utanarak saklanırlardı. Resulullah da (s.a.s.) onları bana gönderirdi." Aynı hadisin başka bir rivâyetinde: "Ben onun evinde kızlarla oynardım, bunlar oyuncaklardı." (Müslim, fedâiüls-sahâbe 81; Ayrıca bk. Buhâri, edep 81) dediği hadis de aynı şekilde verdiğim diğer hadislerle çelişir bir durumda gözüküyor. Öncelikle dikkat çekmek isterim ki “oynadım” dediği kızlar gerçek değil birer oyuncak. Bunların gerçek kızlar olduğu iddia edilse de ‘’’hadislerinde kesinlikle kuşku bulunmayan’’’ Buhari ve Müslim’in ikinci rivayeti bu ihtimali devre dışı bırakmaktadır. Tabi burada, utanarak bu oyuncakların saklandığı kastediliyor. İkinci olarak dikkat çekmek istediğim şey ise Aişe’nin oyuncakları ile oynarken Muhammed’den utanması. Utandığına göre demek ki küçük değilmiş. Yaşına uygun değilmiş ki utanmış, yoksa küçük bir çocuk neden utansın? Ayrıca günümüzde de oyuncak bebeğiyle, ayısıyla birlikte uyuyan binlerce insan var. Dizileri veya filmleri izleyen bile bu realiteyi görür.

• Olayın tarihsel boyutuna bakacak olursak Aişe’nin, ablası Esma’dan 10 yaş küçük olduğu kesin bir bilgidir. Hicret sırasında, Esma Abdullah b. Zübeyr’e hamiledir. 27 yaşında olduğunu belirttiğine göre Esma’nın 595 yılında doğduğu kesinlik kazanıyor (Nevevi, Tehzib’ül-Esma 2/597, Hakim, Müstedrek 3/635). Birçok tarih ve siyer âliminin kitabını temel olarak kabul ettiği İbn İshak da, Ebu Bekir’in müslüman olduğu sırada Esma’nın 15 yaşına girdiğini ve 18. Müslüman olduğunu belirtirken, Aişe’nin de Ebu Bekr tarafından İslama davet edilmiş çocuk yaşında müslüman olduğunu söyler. Aişe’nin adını Habeşistana hicretten önce müslüman olanların arasında sayar (İbn İshak, Sire 124, İbn Hişam Sire 1/83, 271).

Aişe’nin kardeşi Abdurrahman, Aişe’den bir yıl önce doğmuştur. Bedir Savaşı’na katıldığı sırada 20 yaşında olduğu konusunda kesin bilgilere sahibiz. Hudeybiye’den sonra 27 yaşında İslam’a girdiğine göre 604 yılında doğmuş olması gerekir. (İbn’ül Esir, Üsüd’ül Gabe 3/467) Aişe, Bedir Savaşı’ndan sonraki Şevval ayında Muhammed ile evlenmiştir. Muhammed’in öldüğü tarihte 27 yaşında olduğunu Mişkatin müellifi kitabında belirtiyor. Aişe’nin kendi ağzından da Muhammed ile 9 yıl evli kaldıklarını öğreniyoruz. Bu rivayetler de, Aişe’nin doğduğu tarihle ilgili bize ortalama bir yıl vermektedir ki, bu 604-605 yılları arasıdır.

Mevlana Şiblinin Asr-ı Saadet isimli kitabının 2/1010. sayfasında da, Aişe’nin hicret sırasında 17 yaşında olduğu zikredilmektedir. Hicretin 2. yılında evlendiğine göre yaşı 19 dur. Aişe Muhammed ile nişanlanmadan önce, Mutim b. Adinin oğlu Cübeyr b. Mutim (yaşı 19) le nişanlanmıştır. Aişe‘nin Muhammed ile nişanı ikinci nişanıdır ve bu nişan evlilikle sonuçlanmıştır. Demek ki Aişe, içinde yaşadığı toplumun geleneklerine göre nişan takılacak çağa gelmiş bir genç kızdır. İlk nişanı, nişanlısının babası Mutim tarafından bozulduğu için Muhammed ile nişanlanmıştır. Aişe’nin Muhammed ile nişanı uzun sürmüştür. O kadar ki, Ebu Bekir, Muhammed’e niçin evlenmediği konusunu sormak mecburiyetinde kalmıştır. Maddi imkan eksikliğini duyunca da, Muhammed’e borç para vererek, düğünün daha da geciktirilmemesini sağlamıştır. Muhammed döneminin medyası, o günün hiciv şairleridir. Muhammed de dost-düşman herkesin gözünün üzerinde olduğu meydanda bir insandır. Eğer bu konuda örfe uygun olmayan bir şey söz konusu olsaydı, kesinlikle hicvederlerdi. Çünkü Arap toplumunda 9 yaş gibi çok erken bir yaşta evlenmek söz konusu değildi. Ancak bu konuda en ufak bir ima bile söz konusu olmamıştır. Söz örften, gelenekten açılmışken bu konuda, şunları da belirtmemiz gerekir. Aişe’nin emsali olan kızların ve erkeklerin evlendikleri yaşın tesbitinde de fayda var. Hafsa, Safiye, Cevriye ve Aişe’nin Ablası Esma 18 yaşında evlenmiştir. Fatıma 18 yaşında evlenmiştir. Ali 22 yaşında evlenmiştir. Cübeyr b. Mutim 19 yaşında nişanlanmıştır. Muhammed 25 yaşında evlenmiştir. Bunlar, bu konuda söylenilen delilleri teyit etmektedir.

• Kur’an-ı Kerim ise ergenlik yaşı ile rüşt yaşını ayırmaktadır. Çocukların delikanlılık çağına girmelerini veya ergenliğe girmeye başlamalarını büluğ çağı olarak ifadeyle bir yanlışlığa düşülür. Bu halleri ergenlik çağlarıdır. Büluğ çağı ise hukuki ehliyet çağıdır, rüştüne erme çağıdır. Kuran’da rüşt çağı ile evlilik çağını aynı saydığı için yetimlere malları üzerindeki tasarrufun rüşt çağıyla, evlilik çağıyla başlayacağı açıkça ifade ediliyor. Ebu Hanife de rüşt yaşını 18 olarak kabul etmektedir. Diğer mezheplerin imamları bu yaşı indirmeye çalışmışlarsa da, daha sonra onlar da Ebu Hanife’nin dediği noktaya gelmişlerdir.

Kuran‘ın açıkça ifadesi evlilik çağı ile rüşt çağının aynı olduğudur. Muhammed bunları bile bile, Aişe’yi 9 yaşında eş olarak alması, nikahlanması mümkün müdür? Ondan Kur’ana aykırı bir davranış sadır olabilir mi? Bu konuda veya bir başka konuda Kuran’ın hükümlerine aykırı davrandığı konusunda bir örnek gösterilebilir mi?

Aişe geri hizmetlerde bulunmak üzere Uhud savaşına katılmasının kesin, Bedir savaşına katılmasının ise muhtemel olduğu ifade ediliyor. Muhammed’in 16 yaşındaki delikanlıları askere almadığı kesinlikle bilinirken, (Abdullah b. Ömer örneğinde olduğu gibi) Aişe’nin 8 yaşındayken Bedir’e, 10 yaşındayken Uhud’a katılmasını nasıl müsaade edebilir? Bunun izahı mümkün müdür? Bu konuda bir diğer örnek de, Kurayza Oğullarını cezalandırması sırasında, rüştüne ermeyen delikanlıların cezalandırılmamasıdır. Ayrıca yeğeni Urve’den gelen bir rivayette Aişe’nin H. 50 yılında vefat ettiği, 67 yaşında olduğu ifade edilir. Esma’nın H. 73 de 100 yaşında vefat ettiği zikrediliyor. Bu bilgiler de Aişe’nin doğum tarihinin bi’set öncesi olduğuna dair tespitlerin doğru olduğunu gösteriyor.

• Bu ortaya sunduğum sağlam kaynaklara dayalı bilgilere dayanarak Aişe’nin doğum tarihinin 604’e alınması ve bu yöndeki tartışmaların sonlanması gerekir.

MErCiMEG (mesaj) 18.32, 27 Ağustos 2020 (UTC)

Mercimek; oncelikle bir seyin altini cizeyim, yukarida yazdiklarin arasinda saglam bir kaynak yok. Yazdiklarinin cogu ozgun arastirma sonucu olan cikarimlar, ama bunlarin neden yanlis oldugunu orneklerle anlatarak cevaplamaya gerek var mi? Yok. Cunku burasi forum sitesi degil, ansiklopedi. Aysenin dogum yasinin neden geriye cekilmek istendigi belli (zaten bu yeni tartisilan bir sey, eskiden boyle bir mevzubahis yoktu), neyse ben yine de ansiklopediye doneyim. Ayse tam olarak hangi sene, hangi gun dogmustur; bunlari kesin olarak bilmek tabiki de mumkun degil (biz de burada bunun arastirmasina dusmemeliyiz zaten, ansiklopedi yazmak bu degildir). Bir ansiklopedi olarak bizim burada yapmamiz gereken tek sey; genel kabul gormus seyleri aktarmak bununla beraber iddialara da yer vermek. Simdi; aysenin dogum tarihi olarak eger yabanci bir universitenin databasine girip islamik konular hakkinda verdikleri derslere bakarsan veyahut genel kabul gormus (ingilizce vikipedi veya arapca vikipedi degil) bir ansiklopediye bakarsan (mesela bir ornek burada, bir ornek de burada) kendisinin ne zaman dogdunun kabul edildigini gorursun. Biz de bu orneklerde verdigimiz ansiklopediler gibi guvenilir bir ansiklopedi olmak icin genel (akademik) cevreler tarafindan kabul gormus olan bilgileri giriste vermeliyiz, olmus olarak vermeliyiz (614u). Senin dedigin 604 yilini ise, cesitli cevrelerin iddiasi olarak vermeliyiz - ki onlar da maddede mevcut. Bundan dolayi, dogum tarihi hakkinda maddede an itibari ile degistirecek bir sey bulunmamaktadir. Kisisel olarak bir sey danisacaksan, sayfama gelebilirsin, mail de atabilirsin. Ama buradan bu tip ozgun cikarimlar ile tartismaya gerek yok.--Dakmor Tojira 20.21, 27 Ağustos 2020 (UTC)

• Dakmor; öncelikle Arapça Vikipedi dememin sebebi birinin tartışma kısmına İngilizce Vikipedi’yi kaynak olarak gösterip 614 tarihini göstermesydi. Ayrıca, Buhari mi sağlam kaynak değil? İbn İshak mı sağlam kaynak değil? 614 yılı olduğuna dair ortaya atılan kaynakların eksik ve taraflı olarak ortaya atıldığını göstermeye çalıştım. Bunun tartışmasının yeni olduğunu ancak bunu kanıtlayan eski kaynakların (mesela İbn İshak) da bulunduğunu göstermeye çalıştım. Bu ortaya konulan kaynaklar sırf genel akademik çevreler tarafından kabul görmediği için mi iddia sayılıyor? Bunların hiç mi tarihi değeri yok?
• Bu konuda madem akademik çevrelere de dikkat edeceksek, bu tarihi bilgiler ile birlikte verilmesi gerekir (Kaynak olarak siyer ve tarih alimlerinin kitabını temel olarak kabul ettiği İbn İshak var, Buhari var). MErCiMEG (mesaj) 20.57, 27 Ağustos 2020 (UTC)

Ne buhari ne de ibn ishak; ayse 604de dogmustur diyor. biz burada cikarim yapip bir yere varamayiz, genel kabul gormus bilgi ne ise, onu vermemiz gerekiyor. britannicada ve islam ansiklopedilerinde oldugu gibi.--Dakmor Tojira 21.03, 27 Ağustos 2020 (UTC)

614’te doğduğunu da söylemiyorlar ama. Yukarıda verdiğim hadisleri okursanız 610 yılı öncesinde yaşanmış olaylarda yaşayıp gördüğünü ve bunu aklının aldığını söylediğine ve yaş hesaplamasına bakarsanız 610 öncesi çıktığına dair güvenilir tarihi kaynakların bulunduğunu göreceksiniz. Ben akademik bilgilerin yanında bu tarihi bilgilerin de bulunması gerektiğini söylüyorum.Hem bunlar çıkarım değil ortada olan şeyler zaten. MErCiMEG (mesaj) 21.15, 27 Ağustos 2020 (UTC)

Hadislere gore veya cikarimlara gore ansiklopedi yazmiyoruz. Bunlara gore yaziyoruz.--Dakmor Tojira 21.57, 27 Ağustos 2020 (UTC)

• @Dakmor Tojira, yukarıda tartıştığınız kullanıcının yazdıkları arasından ilk yakaladığıma hemen baktım ve özgün araştırma yapmayı bile başaramamış aslında. Kendisi yalnızca "1" (bu bir bildiğimiz anlamda bir, yani 18-20 de değil) beğeni alan Facebook'taki ilgisiz kalan yazıyı kopyala-yapıştır yapmış. Buyrun şuradan bakınız. Yani bahsettiği kaynak olan el-Müsned'i okuyarak ya da inceleyerek değil, orada aslında şöyle yazıyor diye rastgele Facebook paylaşımı yapan bir sayfanın yazdıklarını buraya kendi yazısı gibi sunmuş. Kendi okuduğu şeyleri değil de falanca yerde gördüğü "palavra" ifadeleri gerçekmiş gibi yayan insanlar soluğu burada da alıyor maalesef. Vikipedi'de en çok karşılaşılan şeylerden biri, hiç yok yere zaman kaybetmeyin. Hani derler ya: Yalanın bini bir para diye... :) Ayrıca şuradan da görülebileceği gibi el-Müsned, kullanıcının tam da karşı çıktığı şeyi yazıyor: Aişe evlendiğinde dokuz yaşındaydı. İsmi verilen kaynaklar okunmayınca ortaya çıkan tablolara güzel bir örnek olarak kalsın bu da. Vitruvian (mesaj) 09.52, 28 Ağustos 2020 (UTC)

Facebook’tan çalıntı diye iddia ettiğiniz yazı ilahiyatçı Ahmet Tekin’in yazısıdır. Lütfen bilgileri çarpıtmayınız. MErCiMEG (mesaj) 11.11, 28 Ağustos 2020 (UTC)

Yorum iste tam da bu sebepten dolayi, kaynak secimi cok ama cok onemli bir sey. neden biliyor musun mercimek? ahmet tekin o satirlari 2019da yazmis, ayni satirlar vitruvianin gosterdigi facebook sayfasinda ise 2015te... farkli fikirlere de palavra demiyoruz. burasi fikir tartistigimiz bir yer degil. yalan olan seylere, dogru olmayan seylere de palavra denmesi gayet normal bir sey.--Dakmor Tojira 11.27, 28 Ağustos 2020 (UTC)

Ayrıca sırf kendi fikirlerinize uymuyor diye farklı fikirlere palavra diyemezsiniz MErCiMEG (mesaj) 11.13, 28 Ağustos 2020 (UTC)

Açıkçası 2015 de sırf biir facebookta yazdı diye kaynak yalandır diyemezsiniz. Sonuç olarak alanımda yeterli bir akademisyen bunları doğrulamış MErCiMEG (mesaj) 12.32, 28 Ağustos 2020 (UTC)

Açıkçası 2015 de sırf biri facebookta yazdı diye kaynak yalandır diyemezsiniz. Sonuç olarak alanında yeterli bir akademisyen bunları doğrulamış MErCiMEG (mesaj) 12.33, 28 Ağustos 2020 (UTC)

Aynı zamanda hadihafislere ve çıkarım lara bakmıyoruz dediniz. Fakat gösterdiğiniz ansiklopediler de kaynak olarak hadisleri kullanır. Çünkü o döneme ait yazılı belgeler hadislerdir. Yaş hesaplamaları bunlar üzerinden yapılır. MErCiMEG (mesaj) 12.35, 28 Ağustos 2020 (UTC)