جېمىنەي ناھىيىسى

جېمىنەي ناھىيىسى

جېمىنەي ناھىيىسى شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى دائىرىسى ئىچىدىكى بىر ناھىيە بۇلۇپ مەمۇرى جەھەتتىن ئالتاي ۋىلايىتىتىگە قارايدۇ. جېمىنەينىڭ يەر مايدانى 8،222 كۇۋادىرات كىلومەتەر بولۇپ 2005-يىلدىكى سىتاتىسكىگا ئاساسلاڭاندا، ئۇنىڭ نۇپۇسى 37،733.

تارىخ

جېمىنەي ناھىيىسى خەن سۇلالىسى دەۋرىدە چارۋا باقىدىغان يەر بولغان. سۈي سۇلالىسى دەۋرىدە غەربىي تۈركلىرىگە قارىغان. تاڭ سۇلالىسى دەۋرىدە بېشبالىق قورۇقچىبەگ مەھكىمىسىگە قارىغان. چىڭ سۇلالىسى دەۋرىدە تارباغاتاي خان ئامبىلىنىڭ باشقۇرۇشىدا بولغان. چىڭ سۇلالىسىنىڭ گۇاڭشۈ 32 - يىلى (1906 - يىلى) ئالتاي خان ئامبىلىنىڭ باشقۇرۇشىدا بولغان. مىنگونىڭ 5 - يىلى (1916 - يىلى) جېمىنەي ئامبال ياردەمچىسى تەسىس قىلىنغان، مىنگونى 19 - يىلى (1930) دەرىجىسىنى كۆتۈتۈرۈپ ناھىيە قىلىنىپ، ئىلگىرى - كېيىن بولۇپ ئاشەن ۋىلايىتى، 6 - مەمۇرىي رايون ۋە ئاشەن ۋالىي مەھكىمىسىگە قارىغان. جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى قۇرلغاندىن كېيىن ئىلگىرى - كېيىن بولۇپ ئالتاي ۋالىي مەھكىمىسى ۋە ئالتاي ۋىلايىتىگە قارىغان.

جۇغراپىيە

جىمىنەي ناھىيىسى ساۋىر تېغىنىڭ شىمالىى ئېتىكىگە، ئېرتىش دەرياسىنىڭ جەنۇبىي تەرىپىگە جايلاشقان. شەرقىي تەرىپى بۇرۇلتوقاي ناھىيىسى بىلەن، شىمالىي تەرىپى بۇرچىن ناھىيىسى، قابا ناھىيىسى بىلەن، جەنۇبىي تەرىپى قۇبۇقسار موڭغۇل ئاپتونوم ناھىيىسى بىلەن تۇتىشىدۇ، غەربىي تەرىپى قازاقىستان بىلەن چېگرىلىنىدۇ (چېگرا لىنىيسى 88 كىلومېتىر). شەرقتىن غەربقىچە بولغان ئۇزۇنلۇقى 120 كىلومېتىر، جەنۇبتىن شىمالغىچە بولغان كەڭلىكى 110 كىلومېتىر. ئومۇمىي يەر مەيدانى 6472.8 كۋادرات كىلومېتىر. جېمىنەي ناھىيىسىگە 1 بازار، 5 يېزا، 59 كەنت ئاھالە كومىتېتى قارايدۇ. ئۇنىڭ تەۋەسىدە ئىشلەپچىقىرىش - قۇرۇلۇش بىڭتۇەنى 10 - شىسىنىىڭ بىر تۇەن - مەيدانى بار. ناھىيە بازىرىنىڭ ئۈرۈمچى شەھىرى بىلەن بولغان ئارىلىقى 631 كىلومېتىر. 1995 - يىلىنىڭ ئاخىرىدىكى ئومۇمىي نوپۇسى 33 مىڭ 800، بۇنىڭ ئىچىدە قازاقلار 61.25% نى، خەنزۇلار 35.5% نى، باشقا مىللەتلەر 3.25% نى تەشكىل قىلىدۇ. يەر تۈزۈلۈشى: پەلەمپەيسىمان شەكىلىدە بولۇپ، جەنۇبتىن شىمالغا قىيپاش، جەنۇبىي قىسمى ساۋىر تېغى، ئوتتۇرا قىسمى تىندۇرما تۈزلەڭلىك ۋە ئۇزۇن ئويمانلىق، غەربىي شىمال قىسمى قۇملۇق. بۇنىڭ ئىچىدە تاغ 22.3% نى، ئېدىرلىق، دەريا ۋادىلىر 2.4% نى، چۆللۈك قۇملۇق 73.8% نى، سازلىق سۇ يۈزى 1.5% نى تەشكىل قىلىدۇ. تاستى دەرياسى، ئۇلاستى دەرياسى ۋە ئۈلكۈن ئۇلاستو دەرياسى قاتارلىق دەرياسى بار. يەر ئۈستى سۇ بايلىقى مىقدار 121 مىليون كۇب مېتىر. تۈزلەڭلىك رايونلىرىنى تەمىنلەيدىغان يەر ئاستى سۈيى مىقدارى 99 مىليون كۇب مېتىر. ياۋايى ھايۋان بايلىقىدىن قوڭۇر ئېيىق، ئارقار، ئاق بوغۇز بۆكەن، بوغۇر، ئۇلار قاتارلىقلار بار. ياۋايى دورا ئۆسۈمۈكتىن چىرىمتال، ھاكاندا، چۈچۈكبۇيا، توشقان زەردىكى، ئۇچار چاشقان مايىقى، پاقا يوپۇرماق ئۇرۇقى قاتارلىقلار بار. بايقالغان قېزىلما بايلىقلىرىدىن كۆمۈر، مىس، سىڭىر تاش، ئاق توپا، ھاك تېشى، سودا، تۆمۈر قاتارلىقلار بار. جېمىنەي ناھىيىسى مۆتىدىل بەلۋاغ قۇرغاق ئىقلىم رايونىغا كىرىدۇ. يىللىق ئوتتۇرىچە تېمپېراتۇرسى 3.5℃، ئەڭ يۇقىرى تېمپېراتۇرىسى 37.2℃، ئەڭ تۆۋەن تېمپېراتۇرىسى - 38.5℃. كۈننىڭ يىللىق ئوتتۇرىچە چۈشۈش ۋاقتى 2940.8 سائەت. 10℃ يىغىندا تېمپېراتۇرىسى 2242.5℃. قىروسىز مەزگىلى 137 كۈن ئەتراپىدا. يىللىق ئوتتۇرىچە ھۆل - يېغىن مىقدارى 190 مىللىمېتىر، سۇنىڭ يىللىق ئوتتۇرىچە پارغا ئايلىنىش مىقدارى 2169.9 مىللىمېتىر. بۇ ناھىيە چارۋىچىلىقنى ئاساس قىلىدۇ. ھازىر 13 مىڭ 300 گېكتار (199 مىڭ 500 مىڭ مو) تېرىلغۇ يەر، 535 مىڭ 300 گېكتار (8 مىليون 30 مىڭ مو) ئوتلاق بار. چارۋىچىلىقتا يايلاقتا بېقىشنى ئاساس قىلىدۇ. چارۋىسىدىن قوي، كالا، ئات قاتارلىقلار بار. چارۋىچىلارنىڭ ئولتۇراقلىشىش، يېرىم ئولتۇراقلىشىش دەرىجىسى بىر قەدەر يۇقىرى. دېھقانچىلىق مەھسۇلاتلىرىدىن بۇغداي، پۇرچاق، ياغلىقدان قاتارلىقلار بار. سانائىتىدىن كۆمۈر، ئېلېكتر قۇۋۋىتى، سېمونت ۋە ئاشلىق، ماي پىششىقلاپ ئىشلەش قاتارلىقلار بار. جېمىنەي ناھىيىسىنىڭ ئاساس مۇئەسسەسى ئۈزلۈكسىز مۇكەممەللەشمەكتە. 1995 - يىلى 10 - ئايدا دۆلەت تاشيولىنىڭ 217 - لىنىيىسى تۇتاشتۇرۇلغان جېمىنەي - خېيىشەنتۇ ئاسفالىت يولىدا رەسمىي قاتناش باشلىنىپ، بۇ ناھىيىنىڭ ئۇزاقتىن بېرى قاتنىشى قولايسىز بولۇشتەك تارىخىغا خاتىمە بېرىلدى. 2000 پروگراممىلىق تېلېفون ئورنىتىلىپ مەملىكەت تېلېفون تورى بىلەن تۇتاشتۇرۇلدى. جىمىنەي ئېغىزى شىنجاڭنىڭ قازاقىستان بىلەن سودا قىلىدىغان مۇھىم يولىنىڭ بىرى.

نۇپوس ئىستاتىستىكا

جېمىنەي ناھىيىسىدىكى مىللەتلەرنىڭ نىسبىتى مىللەت پىرسەنت قازاقلار   64.4% خەنزۇلار   32.7% خۇيزۇلار   2.9% ئۇيغۇرلار   0.5% باشقا مىللەتلار   0% نوپۇس ستاتىستىكىسىنىڭ مەنبەسى :

ساياھەتچىلىك

بۇ ناھىيىنىڭ مەدەنىيەت يادىكارلىقلىردىن موڭغۇللارنىڭ شارۋاڭ قەبرىسى، قازاقلارنىڭ جېڭسىقاگوڭ قەبرىسى قاتارلىقلار بار.