yoqmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

yoq-moq

Etimologiyasi

YOQ- I ’alanga hosil qil—’. Hovliga olov yo q i b, childirmangni hizit (Abdulla Qodiriy). Qadimgi tur-kiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu feʼl ya-asosiga -q ortgirma qoʻshimchasini qoʻshib hosil qilin-gan deyiladi (ЭСТЯ, IV, 82); oʻzbek tilida a unlisi â unlisiga almashgan: ya- + q = yaq- > yâq-.

YOQ- II ’didga, taʼbga maʼqul tush-’. Quruh gap hulohha yo h m a s (Maqol). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu feʼl ya- asosiga ’oʻzlik’ maʼnosini ifodalovchi -q qoʻshimchasini qoʻshib hosil qilingan deyiladi (ЭСТЯ, IV, 81); oʻzbek tilida a unlisi â unlisiga almashgan: ya- + q = yaq- > yâq-. Bu feʼl asli ’yaqin boʻl-’ maʼnosini anglatgan, ’didga, taʼbga maʼqul tush-’ maʼnosi shu maʼnodan oʻsib chiqqan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

I 1 Yondirib, oʻt, alanga hosil qilmoq, yondirmoq; kuydirmoq. ◆ Qogʻoz yoqmoq. Axlatni yoqib yubormoq. m ◆ Hovliga olov yoqib, childirmangni qizit. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ \Salimboyvachcha\ Aravaga oʻtirmasdan burun gugurt yoqib, papiros tutatar ekan, Yormatga koʻzi tushdi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Qozi, kallasi ezilgan ilonday toʻlgʻa-nib, ellikboshiga qichqirdi: -Sindir hamma-sini! Tashqariga chiqar! Yoq, oʻt qoʻy! M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ .

2 Nur, yolqin hosil qilmoq, yoritmoq. ◆ Elektrni yoqmoq. yaya Nikolin qoʻl fonarini yoqib, begona hamshira bilan birga yarador ko-mandirga yordam koʻrsatishga kirishdi. Oybek, „Quyosh qoraymas“ . ◆ Zubayda sham yoqdi. "Yoshlik" .

3 Oʻt, olov yordamida qizdirmoq, isit-moq. ◆ Plita yoqmoq. Pechka yoqmoq.

4 Qizdirib harakatga keltirmoq; oʻt ol-dirmoq. ◆ Motorni yoqmoq. Traktorni yoqmoq.

Jonini yoqmoq folk. Hayajonga solmoq; ishq oʻtida kuydirmoq. ◆ Shu elatda bir bola bor, Bay-bay, jonimni yoqadi. "Oq olma, „qizil olma"“ . Urush olovini yoqmoq q. olov. Chirogʻini yoqmoq Ishini davom ettirmoq. ◆ Boshqa farzandim yoʻq, xudo umr bersin, ish-qilib, chirogʻimni oʻsha yoqsin. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . Yuragiga (yoki qalbiga) oʻt yoqmoq Hayajonga solmoq, toʻlqinlatmoq; ruhlan-tirmoq. ◆ Vodiyning manman degan raislari yuragiga oʻt yoqqan kishi Polvon aka Qozoqov boʻladi. "Oʻzbekiston qoʻriqlari" . ◆ Umid oʻsha qalbiga oʻt yoqqan qizga tikilib qoldi. Mirmuhsin, „Umid“ .

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

yoq-moq

Etimologiyasi

II 1 Maʼqul boʻlmoq; did, xo-hish, koʻngilga toʻgʻri kelmoq. ◆ Ashulaning kuyi menga yoqdi. n ◆ Qosimbek yalt etib Avazga boqdi. Unga bu yigitning oʻzini erkin, hatto jinday magʻrur tutishi yoqdi. S. Siyoyev, „Avaz“ . ◆ Oʻtmish haqidagi ikkinchi roman esa juda yoqdi. O. Moʻminov, „Xiyobondagi uch uchrashuv“ . [Dilshodning

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

◆ Bu qiligʻi Yodgorga yoqmadi. Oʻ. Hoshimov, „Qalbingga quloq sol“ .

2 Mijozga toʻgʻri kelmoq. ◆ Menga xamir ovqat yoqmaydi. n [ ◆ Kumush] Yoqmaydigan hech narsa yegani yoʻq. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

Jiniga yoqmaydi Yomon koʻradi, xushla-maydi. ◆ Sattorqul akang uyni tuzattirib bermoqchi. Mayli, oʻshanda tokcha jiniga yoqmasa, shuvatib tashlay qolsin. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . Koʻngliga yoqmoq Diliga, didiga mos kelmoq. ◆ Yulduzxon uchun ku-tilmagan, ammo ayni muddao boʻlgan, koʻngli-ga yoqib tushgan tasodif dugonalari orasida shu zahotiyoq shivir-shivir, mish-mishlarni boshlab yubordi. R. Fayziy, „Choʻlga bahor kel-di“ . Ogʻziga yoqmadi Mazasini xush koʻrmadi, sezmadi. ◆ Sidiqjon bir piyola choyni, xuddi ugra osh ichganday, uzun-uzun xoʻplab ichdi-da, choy ogʻziga yoqmasa ham, bir oz taʼbi ochilgan-day boʻldi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . Xush yoqmoq q. xush 2. Qadami yoqmadi Kelishi sharofatli boʻlib chiqmadi, yaxshilik kel-tirmadi. ◆ Ayrim odamlar oʻrtasida “Kolxozi-mizga Sherbekning qadami yoqmadi ” degan shi-vir-shivir gap yura boshladi. S. Anorboyev, Oqsoy. ◆ Mening qadamim yoqmabdi \ dedi Said\. E. Raimov, „Ajab qishloq“ .

Antonimlari

ЁҚМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

• Chuvashcha: кӑмӑлне кайрӗ

Ruscha _ru

yoqmoq I
1 зажигать; ◆ lampa yoqmoq зажигать лампу;
2 сжигать, уничтожать огнем, предавать огню; axlatlarni yoqib yubormoq сжечь мусор;
3 топить; ◆ pechkani yoqmoq топить печь;
4 перен. зажигать, воспламенять, воодушевлять; Cholning soʻzlari jangchilarning yuragini yoqdi (Ойбек, «О. в. шабадалар») Слова старика зажгли огонь в сердцах бойцов.

yoqmoq II
1 нравиться; быть по душе; notiqning nutqi menga juda yoqdi речь оратора мне очень понравилась; men unga yoqmadim я не понравился ему; mening soʻzim unga yoqmaydi мои слова не нравятся ему, он не переносит моих слов; ◆ quloqqa yoqmoq ласкать слух; ◆ ogʻizga yoqmoq быть приятным на вкус, быть смачным, аппетитным; ◆ jiniga yoqmoq быть по нраву (кому-л.);
2 быть подходящим (для чьего-л. организма - о пище); bu ovqat unga yoqmaydi эта пища не годится для него; он не переносит эту пищу.