[go: nahoru, domu]

Jump to content

Ошқозон ости бези саратони

From Vikipediya

Ошқозон ости бези саратониошқозон ости бези ҳужайралари назорациз кўпая бошлаганда ва неоплазмалар ҳосил қилганда пайдо бўлади. Бу саратон ҳужайралари тананинг бошқа қисмларига метастаз бериш ҳусусиятига эга[1]. Ошқозон ости бези саратонининг бир неча турлари маълум[2].

Этиологияси

[edit | edit source]

Энг кенг тарқалган, ошқозон ости бези аденокарсиномаси ҳисобланиб, ошқозон ости саратонларининг тахминан 90% ҳолатларини ташкил қилади[3] ва „ошқозон ости бези саратони“ атамаси баъзан фақат шу турга нисбатан қўлланилади[2]. Ушбу аденокарсиномалар ошқозон ости безининг овқат ҳазм қилишга ёрдам берадиган ферментларини ишлаб чиқарадиган қисмида пайдо бўла бошлайди[2]. Ошқозон ости бези саратонининг тахминан 1-2% нейроэндокрин ўсмалар бўлиб, улар ошқозон ости безининг гормон ишлаб чиқарадиган ҳужайраларидан келиб чиқади[2]. Улар одатда панкреатик аденокарсиномага қараганда хавфсиз ҳисобланади[2].

Ошқозон ости бези саратонининг энг кенг тарқалган шаклининг белгиларига сарғиш тери, қорин ёки бел оғриғи, сабабсиз вазн йўқотиш, оч рангли нажас, қуюқ сийдик ва иштаҳани йўқолиши киради[4]. Одатда, касалликнинг дастлабки босқичларида ҳеч қандай аломатлар кўзга ташланмайди ва ошқозон ости бези саратони ташҳисини қўйиш учун етарлича ўзига хос белгилар касалликнинг ривожланган босқичга етгунга қадар яққол билинмайди[4][5]. Ташхис қўйиш вақтида ошқозон ости бези саратони кўпинча тананинг бошқа қисмларига метастаз бергани аниқланади[2][6].

Патогенези

[edit | edit source]

Ошқозон ости бези саратони камдан-кам ҳолларда 40 ёшгача бўлган ёш тоифасида учрайди. Ошқозон ости бези аденокарсиномаси ҳолатларининг ярмидан кўпи 70 ёшдан ошганларда учрайди[5]. Ошқозон ости бези саратони учун хавф омиллари орасида тамаки чекиш, семизлик, диабет ва баъзи ноёб генетик касалликлар киради[5]. Тахминан 25% ҳолатлар чекиш билан боғлиқ[7] ва 5-10% ирсий генлар билан боғлиқ[5]. Ошқозон ости бези саратони одатда ултратовуш ёки компютер томографияси, қон тестлари ва ҳужайра намуналарини текшириш (биопсия) каби текшириш усулларининг комбинацияси билан аниқланади[7][8]. Касалликнинг эрта (босқич И) кечки (босқич ИВ)гача бўлган даражалари фарқланади[6].

Чекмайдиганлар ва нормал вазнни сақлайдиган ҳамда колбаса истеъмолини чеклайдиган одамларда ошқозон ости бези саратони ривожланиш хавфи нисбатан кам[9]. Ошқозон ости бези саратони жарроҳлик, радиация терапияси, кимётерапия, хирургик амалиёт ёки уларнинг комбинацияси ёрдамида даволанади[4]. Даволаш усуллари саратоннинг даражасига қараб танланади[4].

2015-йилда барча турдаги ошқозон ости бези саратони бутун дунё бўйлаб 411,600 ўлимга сабаб бўлган[10]. Ошқозон ости бези саратони Буюк Британияда саратон касаллигидан ўлим кўрсаткичи бўйича бешинчи[11], Қўшма Штатларда учинчи ўринда туради[12]. Касаллик кўпинча ривожланган мамлакатларда учрайди, биргина АҚСҲнинг ўзида 2012-йилда янги ҳолатларнинг тахминан 70 фоизи келиб чиққан[2]. Панкреатик аденокарсинома одатда жуда ёмон прогнозга эга; ташхисдан сўнг, одамларнинг 25 фоизи бир йил, 5 фоизи эса беш йил яшайди[13][2]. Эрта ташхис қўйилган саратон касалликлари учун беш йиллик омон қолиш даражаси тахминан 20% гача кўтарилади[14]. Нейроэндокрин саратон касалликлари яхши кўрсаткичларга эга.

Ошқозон ости бези кўп функсияларга эга бўлиб, улар Лангерганс оролларидаги эндокрин ҳужайралар ва экзокрин ҳужайралар томонидан бошқарилади.
Қизил/пушти рангдаги ошқозон ости бези саратони билан турли хил ошқозон ости бези неоплазмаларининг нисбий частотаси[15].

Ошқозон ости бези саратонининг кўп турларини иккита умумий гуруҳга бўлиш мумкин. Кўпгина ҳолатлар (тахминан 95%) ошқозон ости безининг экзокрин компоненти деб номланувчи овқат ҳазм қилиш ферментларини ишлаб чиқарадиган қисмида содир бўлади. Ошқозон ости бези экзокрин саратонининг бир нечта кичик турлари тавсифланган, аммо уларнинг диагностикаси ва даволаш усули кўплаб умумий хусусиятларга эга. Ошқозон ости безининг гормон ишлаб чиқарадиган (эндокрин) тўқималарида пайдо бўладиган саратонларнинг оз қисми турли хил клиник хусусиятларга эга ва меъда ости бези нейроэндокрин ўсмалари деб аталади, баъзан „ПанНЕЦ“ деб қисқартирилади. Иккала гуруҳ ҳам асосан 40 ёшдан ошган одамларда учрайди ва эркакларда бироз кўпроқ кузатилади, аммо баъзи кам учрайдиган кичик типлар асосан аёллар ёки болаларда учрайди[16][17].

Симптомлари

[edit | edit source]
Ошқозон ости бези ўсимтасининг сафро йўлларининг обструкцияси туфайли сариқлик пайдо бўлган.

Ошқозон ости бези саратони одатда эрта босқичларида яққол аломатлар кўзга ташланмаслиги сабабли, касаллик одатда ошқозон ости безининг ўзидан ташқарига тарқалмагунча ташхис қўйиш мураккаб хисобланади[8][18].

  • Қориннинг юқори қисмида ёки орқа қисмида оғриқ, кўпинча ошқозон атрофидан орқа томонга тарқалади. Оғриқнинг жойлашиши ошқозон ости безининг ўсимта жойлашган қисмини кўрсатиши мумкин. Оғриқ кечаси кучайиши мумкин[19]. Олдинга эгилиб, бироз енгиллашиши мумкин. Буюк Британияда ошқозон ости бези саратонининг янги ҳолатларининг қарийб ярми оғриқ ёки сариқлик учун касалхонанинг тез ёрдам бўлимига олиб келингандан кейин ташхис қўйилган. Одамларнинг учдан икки қисмида қорин оғриғи асосий симптомдир, жами 46% сариқлик билан бирга келади, 13% эса оғриқсиз сариқлик симптоми учрайди[6].
  • Сариқлик, оғриқли ёки оғриқсиз, ва, эҳтимол, қорайган сийдик билан биргаликда, кўз ёки терининг оқ қисмига сариқ рангга кириши билан характерланади[20].
  • Экзокрин функсиясининг йўқолиши билан боғлиқ сабабсиз вазн йўқотиш кузатилади[6].
  • Ўсимта қўшни органларни сиқиб, овқат ҳазм қилиш жараёнларини бузиши ва ошқозонда овқат ҳазм бўлишини қийинлаштириши мумкин, бу эса кўнгил айниши ва тўқлик ҳиссини келтириб чиқариши мумкин.
Одам жигарининг аутопсияда кўндаланг кесими, ошқозон ости бези саратонидан келиб чиққан иккиламчи ўсмалар бўлган кўплаб йирик рангпар ўсимта ўчоқларини кўриш мумкин.
Панкреатик канал аденокарсиномасининг микроскоп (меъда ости бези саратонининг энг кенг тарқалган тури), Ҳ&амп;Э доғи
Оддий ошқозон ости бези, ошқозон ости бези интраэпителиал неоплазияси (меъда ости бези карсиномасининг прекурсорлари) ва ошқозон ости бези карсиномаси,
Панкреатик интраэпителиал неоплазиянинг ривожланиши[21]

Диагностика

[edit | edit source]
ИВ контрастли ва қўшилган рангга эга эксенел КТ тасвири: юқори чап томондаги чизиқлар ошқозон ости бези бошининг макросистик аденокарсиномасини ўраб олган.
Саратон тури Нисбий касалланиш кўрсаткичи[3] Микроскопда анқиланади[3] Микропрепарат Гистологик белгилари[3] Генетик ўзгаришлар[3]
Панкреатик канал аденокарсиномаси (ПДАC) 90% Безлар ва десмоплазия
  • Анормал п53
  • СМАД4 йўқолиши
  • МУC1
  • МСЛН
  • CА19-9
  • п53
  • СМАД4
  • КРАС
  • п16
Панкреатик асинар ҳужайрали карсинома (АCC) 1% дан 2% гача Гранулацион кўриниши
  • п53
  • СМАД4
  • АПC
  • АРИД1А
  • ГНАС
Аденоскуамоз карсинома 1% дан 4% гача[22] Безга ўхшаш ҳужайралар ва эпителий ҳужайраларининг бирикмаси. Қуйидагилар учун ижобий:
  • CК5/6
  • CК7
  • п63

Салбий:

  • CК20
  • п16
  • п53
  • КРАС
  • п53
Панкреатик нейроэндокрин шиш 5% Ўсимта ҳужайраларининг бир нечта ўчқолари
Гастринома
  • Хромогранин
  • Синаптофизин
  • ЭРКАКЛАР1
  • ДАХХ / АТРХ
Таққослаш учун қуйида саратон олдидан:
Саратон олди:



Интрадуктал папиллер шилимшиқ неоплазма (ИПМН)
3% Шиллиқ қаватли эпителия ҳужайралари. [23] Панкреатик каналлар ичида ўсиш. [24]
  • Муcин 5АC
  • КРАС
  • ГНАС

Манбалар

[edit | edit source]
  1. „Wҳат ис Cанcер? Дефининг Cанcер“. Натионал Cанcер Институте, Натионал Институтес оф Ҳеалтҳ (2014-йил 7-март). 2014-йил 25-июнда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2014-йил 5-декабр.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 Wорлд Cанcер Репорт. Wорлд Ҳеалтҳ Организатион, 2014. ИСБН 978-92-832-0429-9. 
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Унлесс отҳерwисе спеcифиэд ин бохес, референcе ис: "Тҳерапеутиc Имплиcатионс оф Молеcулар Субтйпинг фор Панcреатиc Cанcер". Онcологй 31 (3): 159–66, 168. Марч 2017. ПМИД 28299752. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/eutils/elink.fcgi?dbfrom=pubmed&tool=sumsearch.org/cite&retmode=ref&cmd=prlinks&id=28299752. 
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 „Панcреатиc Cанcер Треатмент (ПДҚ®) Патиэнт Версион“. Натионал Cанcер Институте. Натионал Институтес оф Ҳеалтҳ (2014-йил 17-апрел). 2014-йил 5-июлда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2014-йил 8-июн.
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 "Панcреатиc аденоcарcинома". Тҳе Неw Энгланд Жоурнал оф Медиcине 371 (11): 1039–49. Септембер 2014. дои:10.1056/NEJMra1404198. ПМИД 25207767. 
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 "Панcреатиc аденоcарcинома". БМЖ 344 (май16 1): э2476. Май 2012. дои:10.1136/bmj.e2476. ПМИД 22592847. 
  7. 7,0 7,1 "Реcент прогресс ин панcреатиc cанcер". CА: А Cанcер Жоурнал фор Cлиниcианс 63 (5): 318–48. Септембер 2013. дои:10.3322/caac.21190. ПМИД 23856911. ПМC 3769458. //www.пубмедcентрал.ниҳ.гов/артиcлерендер.фcги?тоол=пмcентрез&артид=3769458. 
  8. 8,0 8,1 "Панcреатиc cанcер". Ланcет 378 (9791): 607–20. Аугуст 2011. дои:10.1016/S0140-6736(10)62307-0. ПМИД 21620466. ПМC 3062508. Арчивед фром тҳе оригинал он 12 Жануарй 2015. https://web.archive.org/web/20150112190623/http://m-learning.zju.edu.cn/G2S/eWebEditor/uploadfile/20111127193405_869876397245.pdf. 
  9. „Cан панcреатиc cанcер бе превентед?“. Америcан Cанcер Соcиэтй (2014-йил 11-июн). 2014-йил 13-ноябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2014-йил 13-ноябр.
  10. "Глобал, регионал, анд натионал лифе эхпеcтанcй, алл-cаусе морталитй, анд cаусе-спеcифиc морталитй фор 249 cаусес оф деатҳ, 1980–2015: а сйстематиc аналйсис фор тҳе Глобал Бурден оф Дисеасе Студй 2015". Ланcет 388 (10053): 1459–1544. Оcтобер 2016. дои:10.1016/s0140-6736(16)31012-1. ПМИД 27733281. ПМC 5388903. //www.пубмедcентрал.ниҳ.гов/артиcлерендер.фcги?тоол=пмcентрез&артид=5388903. 
  11. „Cанcер фаcц анд фигурес – Wҳй wе эхист – Панcреатиc Cанcер Ресеарч Фунд“. www.пcрф.орг.ук. Қаралди: 2019-йил 5-апрел.
  12. „Панcреатиc Cанcер – Cанcер Стат Фаcц“ (эн). СЕЭР. Қаралди: 2019-йил 4-апрел.
  13. „Cанcер Фаcц & Фигурес 2010“. Америcан Cанcер Соcиэтй (2010). 2015-йил 14-январда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2014-йил 5-декабр. Сеэ п. 4 фор инcиденcе эстиматес, анд п. 19 фор сурвивал перcентагес.
  14. „Панcреатиc Cанcер Треатмент (ПДҚ®) Ҳеалтҳ Профессионал Версион“. Натионал Cанcер Институте. Натионал Институтес оф Ҳеалтҳ (2014-йил 21-феврал). 2014-йил 22-октябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2014-йил 24-ноябр. "Тҳе ҳигҳест cуре рате оccурс иф тҳе тумор ис трулй лоcализед то тҳе панcреас; ҳоwевер, тҳис стаге оф дисеасе аccоунц фор лесс тҳан 20% оф cасес. Ин cасес wитҳ лоcализед дисеасе анд смалл cанcерс (<2 cм) wитҳ но лймпҳ-ноде метастасес анд но эхтенсион беёнд тҳе cапсуле оф тҳе панcреас, cомплете сургиcал ресеcтион ис стилл ассоcиатед wитҳ а лоw аcтуариал фиве-еар сурвивал рате оф 18% то 24%."
  15. Wанг Й, Миллер ФҲ, Чен ЗЕ, Мерриcк Л, Мортеле КЖ, Ҳофф ФЛ (2011). "Диффусион-wеигҳтед МР имагинг оф солид анд cйстиc лесионс оф тҳе панcреас.". Радиограпҳиcс 31 (3): Э47-64. дои:10.1148/rg.313105174. ПМИД 21721197. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/eutils/elink.fcgi?dbfrom=pubmed&tool=sumsearch.org/cite&retmode=ref&cmd=prlinks&id=21721197. 

    Диаграм бй Микаэл Ҳäггстрöм, М. Д.
  16. Эпидемиологй оф панcреатиc cанcер“,Эпидемиологй оф Чрониc Дисеасе. Жонес & Бартлетт, 2013 — 181–190 бет. ИСБН 978-0-7637-8047-0. 
  17. "Неуроэндоcрине гастро-энтеро-панcреатиc туморс: ЭСМО Cлиниcал Праcтиcе Гуиделинес фор диагносис, треатмент анд фоллоw-уп". Анналс оф Онcологй 23 Суппл 7 (суппл 7): вии124-30. Оcтобер 2012. дои:10.1093/annonc/mds295. ПМИД 22997445.  (Табле 5 оутлинес тҳе пропосед ТНМ стагинг сйстем фор ПанНЕЦ.)
  18. „Ислет Cелл Туморс оф тҳе Панcреас / Эндоcрине Неопласмс оф тҳе Панcреас“. Тҳе Сол Голдман Панcреас Cанcер Ресеарч Cентер. Жоҳнс Ҳопкинс Медиcине (2012). 2015-йил 5-январда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2015-йил 5-январ.
  19. Cанcер анд иц Манагемент, 7тҳ, 2014 — 297 бет. ИСБН 978-1-118-46871-5. 
  20. "Диагносис анд манагемент оф панcреатиc cанcер". Америcан Фамилй Пҳйсиcиан 89 (8): 626–32. Април 2014. ПМИД 24784121. 
  21. Ҳаcкенг WМ, Ҳрубан РҲ, Офферҳаус ГЖ, Бросенс ЛА (2016). "Сургиcал анд молеcулар патҳологй оф панcреатиc неопласмс.". Диагн Патҳол 11 (1): 47. дои:10.1186/s13000-016-0497-z. ПМИД 27267993. ПМC 4897815. //www.пубмедcентрал.ниҳ.гов/артиcлерендер.фcги?тоол=пмcентрез&артид=4897815. 

     — „Тҳис артиcле ис дистрибутед ундер тҳе термс оф тҳе Cреативе Cоммонс Аттрибутион 4.0 Интернатионал Лиcенсе (http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/)“

    - Имаге титле анд оптимизатион: Микаэл Ҳäггстрöм, М. Д.
  22. "Аденосқуамоус cарcинома оф тҳе панcреас: а cасе репорт". Cасес Жоурнал 3 (1): 41. Фебруарй 2010. дои:10.1186/1757-1626-3-41. ПМИД 20205828. ПМC 2825199. //www.пубмедcентрал.ниҳ.гов/артиcлерендер.фcги?тоол=пмcентрез&артид=2825199. 
  23. Диана Агостини-Вулаж. „Панcреас – Эхоcрине туморс / cарcиномас – Интрадуcтал папилларй муcиноус неопласм (ИПМН)“. Патҳологй Оутлинес. Топиc Cомплетед: 1 Жулй 2018. Ревисед: 9 Марч 2020
  24. "Патҳологиc Эвалуатион анд Репортинг оф Интрадуcтал Папилларй Муcиноус Неопласмс оф тҳе Панcреас анд Отҳер Туморал Интраэпитҳелиал Неопласмс оф Панcреатобилиарй Траcт: Реcоммендатионс оф Верона Cонсенсус Меэтинг". Анналс оф Сургерй 263 (1): 162–77. Жануарй 2016. дои:10.1097/SLA.0000000000001173. ПМИД 25775066. ПМC 4568174. //www.пубмедcентрал.ниҳ.гов/артиcлерендер.фcги?тоол=пмcентрез&артид=4568174.