Ал-Маликия
Ал-Маликия ٱلْمَالِكِيَّة دێرکا حەمکۆ | |
|---|---|
| Шаҳар | |
 | |
| 37°10′00″Н 42°08′00″Э / 37.16667°Н 42.13333°Э | |
| Мамлакат | Сурия |
| муҳофаза | Ал-Ҳасака |
| округ | Ал-Маликия |
| Маркази баландлиги | 500 м |
| Расмий тил(лар)и | араб тили |
| Аҳолиси (2004) |
26,311 |
| Вақт минтақаси | УТC+2 |
Ал-Маликия (арабча: ٱلْمَالِكِيَّة;[1] курдча: دێرکا حەمکۆ;[2] сурёнийча: ܕܪܝܟ), Дерик номи билан машҳур, Суриянинг кичик шаҳри ва Ҳасака муҳофазасидаги округнинг маъмурий маркази. Туман мамлакатнинг шимоли-шарқий бурчагини ташкил қилади ва Сурия демократик кенгаши йиғиладиган жой ҳисобланади. Шаҳар Дажла дарёсидан 20 км (12 миля) ғарбда жойлашган бўлиб, Сурия, Туркия ва Ироқ ўртасидаги уч томонлама чегарани белгилайди. Сурия Марказий статистика бюроси маълумотларига кўра, 2004-йилги аҳолини рўйхатга олиш маълумотларига кўра, Ал-Маликия аҳолиси тахминан 26,311 кишидан иборат. У 125 минг аҳоли истиқомат қиладиган 108 та аҳоли пунктидан иборат ноҳиянинг („кичик округ“) маъмурий марказидир. Аҳоли демографик ва этник хилма-хилликка эга, бу Ал-Ҳасака муҳофазасининг аксарият қисмига хосдир. Шаҳарда курдлар, оссурийлар, араблар ва арманлар истиқомат қилади.
Номланиши
[edit | edit source]Шаҳарнинг маҳаллий сурёний ва курдча номи ҳақида иккита назария мавжуд. Биринчи назарияга кўра, шаҳар унинг яқинида жойлашган қадимий монастир (сурёний тилида „дайр“) шарафига номланган бўлса, иккинчиси „Дêрик“ номи курдча ду рек сўзидан келиб чиққан, „икки йўл“ деган маънони билдиради. 1957-йилда шаҳар Сурия армияси зобити Аднан ал-Малкий шарафига „Ал-Маликия“ деб номланган[3]. 1977-йилда арабча бўлмаган барча жой номларини тақиқлаш тўғрисида фармон чиқарилди. Шунинг учун курд ва сурёний-оромий номлардан фойдаланиш тақиқланди[4].
Тарихи
[edit | edit source]Шаҳар Ҳесинян текислигининг ўртасида Дажла ва Сафан дарёлари оралиғида жойлашган. Минтақа 1848-йилгача курдларнинг Ботан князлиги томонидан назорат қилинган ва асосан курдларнинг Ҳесинян қабиласи истиқомат қилган ва улар бу текисликка ўз номини берган. Шаҳзода Бедирхон Ботаний томонидан Дерик қишлоғи шаҳар катталигига эришмасдан олдин Ботан князлигининг сўнгги йилларида ҳарбий бошлиқ бўлган Ҳемко Ҳесинîга берилган, шунинг учун шаҳарнинг муқобил номи: Дêрка Ҳемко. Биринчи жаҳон урушидан кейин франсузлар Фурот дарёсининг шарқида Дажлагача бўлган бутун ҳудудни назорат қилиш учун курд миллий қабиласидан ёрдам сўрадилар. Франсузлар вилоят маркази сифатида Айн Девор қишлоғини танладилар, аммо 1927-йилда маъмурий марказ Дерик шаҳрига кўчирилди ва шундан бери қишлоқ шаҳарга айланди[5].
2004-йил ҳолатига кўра, Ал-Маликия Ҳасака муҳофазасидаги бешинчи йирик шаҳардир.
Фуқаролар уруши
[edit | edit source]Давом этаётган фуқаролар уруши натижасида Ал-Маликия ҳозирда ААНЕС томонидан назорат қилинади. 2012-йил 21-июлда ЙПГ кучлари Туркия чегарасидан атиги 10 километр узоқликда жойлашган Ал-Маликия шаҳрини эгаллаб олгани хабар қилинган эди, аммо бошқа бир хабарда шаҳарда жанглар ҳали ҳам давом этаётгани айтилган[6]. 22-июл куни курд кучлари Ал-Маликия учун курашни давом эттираётгани ва ҳукумат хавфсизлик кучлари намойишчиларга қарата ўт очиши ортидан бир ёш курд фаоли ўлдирилгани хабар қилинганди[7]. 2012-йилнинг ноябрида Сурия ҳукумат кучлари шаҳарни тарк этган эди.
Курдлар бошчилигидаги расмийлар кейинчалик ал-Маликия шаҳрида асирга олинган Ислом давлати аъзолари учун „Дêрик қамоқхонаси“ни ташкил қилдилар. 2019-йил апрел ойида қамоқхонада 200 га яқин ИШИД маҳбуслари, жумладан бир неча франсуз жиҳодчилари қамоқдан қочишга уринишган. Бироқ, қочиш тўхтатилди ва баъзи маҳбуслар бошқа ҳибсхоналарга жўнатилди[8].
2020-йил май ойида Россия ал-Маликиядан ташқарида жойлашган Қесер Диб қишлоғида янги ҳарбий база қуришни бошлагани ҳақида хабарлар пайдо бўлди[9][10]. 2021-йилда Қўшма Штатлар армияси шаҳардан 3,8 километр жанубда илғор операциялар базасини қурди. База Америка Қўшма Штатларининг махсус кучлари ва Бредли жанговар машиналарида патруллик қилувчи жанговар ҳаракатлар гуруҳи томонидан бошқарилади[10][11][12][13].
2022-йил 2-февралда қуролли турк дронининг шаҳар яқинидаги электр стансиясини бомбалаши оқибатида тўрт нафар тинч аҳоли ҳалок бўлди[14].
Аҳолиси
[edit | edit source]| Йил | Аҳоли | ±% |
|---|---|---|
| 1981 | 13 225 | — |
| 1994 | — | |
| 2004 | 26,311 | — |
2004-йилда Ал-Маликия аҳолиси 26 311 кишини ташкил қилган. Аҳолиси асосан этник курдлар ва оссурийлардан иборат, бундан ташқари кўп сонли араблар ва озроқ арманлар ҳам истиқомат қилади. Шаҳарнинг шимолий ярмида асосан мусулмон курдлар, жанубий қисмида эса оссурийлар ва арманлар яшайди. Туманнинг иқтисодий маркази бўлган шаҳарча одатда, айниқса, эрталабки соатларда атрофдаги қишлоқ ва шаҳарлардан одамлар билан гавжум бўлади. Ал-Маликия сўнгги йилларда шаҳарнинг кескин кенгайиши ва кўчмас мулк ривожланиши кузатилди, бу кўплаб кўчаларни янги маҳаллаларга чўзишга олиб келди, улар ҳозирда доимий равишда ўсиб бораётган шаҳарнинг бир қисмидир.
2014-йил ноябр ҳолатига кўра, шаҳарда фуқаролар урушигача бўлган 450 нафар этник армандан атиги 200 нафари қолган[15].
Шаҳар черковлари
[edit | edit source]- Богоматери Сурия православ черкови (كنيسة السيدة العذراء للسريان الأرثوذكس)
- Авлиё Шмоуни Сурия православ черкови (كنيسة القديسة مارت شموني للسريان الارثوذكس)
- Авлиё Додо Сурия православ черкови (كنيسة القديس مار دودو للسريان الارثوذكس)
- Авлиё Якоб Нисиби Сурия православ мозори (مزار القديس مار يعقوب النصيبيني للسريان الارثوذكس)
- Авлиё Георгий халдеан католик черкови (كنيسة مار جرجس للكلدان الكاثوليك)
- Богоматери арман православ черкови (كنيسة السيدة العــذراء للأرمن الأرثوذكس)
- Миллий евангелия пресвитериан черкови (الكنيسة الإنجيلية المشيخية الوطنية)
- Иусус Дунёга ёруғлик миллий евангелия черкови (كنيسة الاتحاد المسيحي يسوع نور العالم)[16]
Машҳур кишилари
[edit | edit source]- Жаржис Данҳо
- Ҳеврин Кҳалаф
- Фаиа Ёунан
- Шерwан Ҳажи
Галерея
[edit | edit source]-
Асосий ко'чадаги янги сурёний православ черкови
-
Янги черков гумбази
-
Халдеан католик черкови
-
Халдеан католик черкови ва мактаби биноси
-
Шарқ томонидан ко'риниши
Яна қаранг
[edit | edit source]Манбалар
[edit | edit source]- ↑ „سوريا.. توتر بين موسكو وواشنطن في القامشلي“ (ар). Ал Арабия (2020-йил 21-январ). Қаралди: 2020-йил 16-август.
- ↑ „Ли Дêрикê курд, эреб û хирîстиян би ҳев ре дижîн“ (ку). Рûдаw (2017-йил 2-март). Қаралди: 2020-йил 16-август.
- ↑ „А лигҳт он Дерик с ҳисторй анд чурчес“ (эн-УС). нпасйриа.cом. Қаралди: 2019-йил 16-ноябр.
- ↑ Гунтер, Мичаэл. Оут оф Ноwҳере: Тҳе Курдс оф Сйриа ин Пеаcе анд Wар (эн). Лондон: Ҳурст, 2014 — 21-бет. ИСБН 9781849044356.
- ↑ „صقر ابو فخر | التراجع المسيحي في الشرق: مشهد تاريخي :: | جريدة السفير“. Ассафир.cом (2013-йил 19-декабр). Қаралди: 2017-йил 1-май.
- ↑ „Бан: Сйриан региме 'фаилед то протеcт cивилианс'“. Эдитион.cнн.cом (2012-йил 22-июл). Қаралди: 2013-йил 29-август.
- ↑ „Армед Курдс Сурроунд Сйриан Сеcуритй Форcес ин Қамишли“. Рудаw.нет. Қаралди: 2013-йил 29-август.
- ↑ Георгес Брениэр.. „ИНФО ТФ1/ЛCИ - Сйриэ : дес cадрес франçаис де Даэч имплиқуéс данс уне мутинериэ“. ЛCИ (2019-йил 11-апрел). Қаралди: 2019-йил 12-апрел.
- ↑ „Руссиан милитарй ин НЕ Сйриа: Руссиа эстаблишес неw милитарй басе Ал-Маликияҳ (Дайрик)“. СОҲР (2020-йил 28-май).
- ↑ 10,0 10,1 „Америcанс, Руссианс cомпете фор Курдиш суппорт ин нортҳеаст Сйриан бордер ареа“. www.курдистан24.нет.
- ↑ „УС форcес патрол ин Сйриа'с Дерик cоунтрйсиде“ (2021-йил 10-апрел).
- ↑ Сербест.. „Америcан форcес cондуcт патрол ин Сйриа'с Дерик cоунтрйсиде“ (2021-йил 20-апрел).
- ↑ „Анти-Даэш cоалитион то сет уп милитарй басе алонг Туркиш-Сйриан бордер“. Араб Неwс (2021-йил 16-феврал).
- ↑ „Туркиш оффенсиве : Фоур пеопле киллед амид Туркиш аирстрикес он поwер статион неар Ал-Маликияҳ (Дайрек)“. Сйриан Обсерваторй фор Ҳуман Ригҳц (2022-йил 2-феврал).
- ↑ „Деморализед, Сйриан рефугеэс ретурн ҳоме | Миддле Эаст | ДW.CОМ | 17.11.2014“. Дw.де. Қаралди: 2017-йил 1-май.
- ↑ „كنائس المالكية“.
