[go: nahoru, domu]

Jump to content

Алпинизм

From Vikipediya

Алпинизм (Алп тоғи номидан) , спорт тури, турли мураккаб тўсиқлардан ўтиб тоғ чўққиларига кўтарилиш. Алпинизм уч синфдан — траверслар (довон ошиш, тоғ тизмалари ва этакларидан ўтиш), мураккаб чиқиш (тик тоғларга чиқиш) ва баланд тоғларга кўтарилишдан иборат. Алпинизм спорт тури бўлибгина қолмай, кам ўрганилган тоғларни илмий тадқиқ этишга ҳам хизмат қилади. Алпинизм тарихи 1786-йилдан бошланади: ўшанда Швейсариялик Ж. Балма ва М. Паккар Алп тоғининг Монблан чўққисига кўтарилган эдилар. Алпинизм Марказий Европадан бошқа ўлкаларга, шу жумладан Осиёга тарқалди. Алпинистлар бирин-кетин Кавказ, Тянинан, Помир, Олтой тоғларини забт этдилар. 19-асрнинг охирида Туркистон ҳарбий топографлари Чимён тоғига — 3309 м баландликка кўтарилдилар. 20-йилларда Ўрта Осиё давлат унтида, Тошкент телеграфи, алоқа техникуми ва бошқа жойларда алпинизм сексиялари ташкил қилинди. 1938-йил Ўзбекистонда алпиниада ўтказилди, унинг 60 қатнашчиси Пском тоғининг 8 та чўққисини забт этди. 1970-1980-йилларда Ўзбекистонда 1,500 га яқин киши алпинизм билан шуғулланди. Алпинизмнинг оммалашуви ва спортчиларнинг шуҳрат қозонишида В. Абалаков, В. Расек, В. Элчибековларнинг хизмати катта. Кейинги пайтда Тошкент шаҳри, Тошкент, Фарғона, Наманган, Самарқанд, Навоий вилоятларида алпинизмга эътибор кучайди. Биргина Чимёнда ўтказилган алпиниадада 1,000 дан ортиқ спортчи қатнашди. Дунёдаги энг баланд Эверест (Жомолунгма) чўққиси (Ҳимолай тоғида баландлиги 8848 м)ни забт этиш алпинистларнинг эзгу орзуси ҳисобланади. Янги Зеландиялик Эдмунд Ҳилларй ва шерп Норгей Тенсинг 1953-йил унга биринчи марта кўтарилганлар. Ўзбекистонда Эверестни забт этувчи алпинистлар гуруҳи тузилди. Бу гуруҳ 1998-йил майда чўққига чиқди. 22-май куни Рустам Ражабов биринчи бўлиб Эверестни забт этди ва у ерга Ўзбекистон давлат байроғини қадади. Унинг кетидан Олег Григорев, Сергей Соколов, Ханиф Балмагамбетов, Светлана Баскакова, Илёс Тухватуллин, Андрей Фёдоров, Марат Усаев, Роман Мац, Андрей Заикин, Алек-сей Докукин чўққига кўтарилдилар (экспедиция раҳбари Анатолий Шабанов). 1977-йил алпинистларимиз Марказий Тяншаннинг „Хонтангри“ (7010 м) ва „Ғалаба“ (7439 м) чўққисини забт этгандилар.

Адабиётлар

[edit | edit source]
  • ЎзМЕ. Биринчи жилд. Тошкент, 2000-йил