[go: nahoru, domu]

Jump to content

Боэинг 787 Дреамлинер

From Vikipediya
Боэинг 787 Дреамлинер
ё'ловчи самолёти
Ишлаб чиқарувчи Боэинг тижорат самолётлари
Миллий келиб чиқиши  УСА Америка Қо'шма Штатлари
Биринчи парвоз 2009-йил 15-декабр
Фойдаланувчилар  Япония Алл Ниппон Аирwайс
 УСА Унитед Аирлинес
 УК Бритиш Аирwайс
 Исроил ЭИ АИ
 Полша ЛОТ
 Мексика Аэромехиcо
Ишлаб чиқариш йиллари 2007-йилдан ҳозирга қадар
Версиялар 787-8
787-9
787-10

Боэинг 787 („Дреамлинер“) — 2003-йил июл ойида Боэинг 787 учун энг яхши ном учун танлов ўтказди. Натижага кўра 500 мингдан зиёд киши "Дреамлинер" номини маъқуллаб овоз берди. Шу тариқа Боэинг 787 Дреамлинер номи билан дунёни забт этишда давом этмоқда.

2004-йил 26-апрелда Алл Ниппон Аирwайс Дреамлинер учун харидор бўлиб, 2008-йил охирида этказиб бериш учун 50 та самолётга буюртма берди.

Боэинг 787 инновацион маҳсулотдир, чунки тарихда биринчи марта самолётнинг тузилиши алюминийдан эмас, балки енгил композит материаллардан ясалган. Ушбу ечим самолётнинг оғирлигини сезиларли даражада камайтириши ва шунинг учун уни иқтисодий жиҳатдан фойдали қилиши мумкин. Компания янги авиалайнер га қараганда 20% кам ёқилғи сарфлайди деб ваъда берди. Шунингдек, замонавий двигателлар ва замонавий аэродинамик эчимлар туфайли замонавий самолётлар билан таққослаганда 787 самолёти 40% га самаралироқ бўлади.

Тарихи

[edit | edit source]

Сониc Cруисер

[edit | edit source]

1990-йилларнинг охирига келиб, Боэинг 767 эскирганлиги ва Аирбус А330 каби рақиб билан рақобатлаша олмаслиги маълум бўлди. 2001-йилда Боэинг янги лойиҳа, Боэинг Сониc Cруисер[1] ишлаб чиқилишини эълон қилди. Боэинг таъкидлашича, янги самолёт 767 ёки А330 дан кам ёқилғи сарфлаб (парвоз вақтининг қисқариши туфайли) юқори тезликда уча олади. Бироқ, 11-сентабр терактлари ва нефт нархининг ошиши туфайлиавиакомпанияларни тезликдан кўра иқтисод кўпроқ қизиқтираётгани маълум бўлди ва қиммат ва технологик жиҳатдан ҳам мураккаб бўлган Сониc Cруисер лойиҳаси тўхтатилди.

Боэинг Сониc Cруисер
Боэинг Сониc Cруисер

Боэинг 787

[edit | edit source]

2004-йил 26-апрелда Боэинг ўзининг янги лойиҳасини 7Э7 код номи остида дунёга тақдим этди. Ушбу янги лойиҳа ўзидан олдинги кўплаб ғоялар ва технологияларни мерос қилиб олган Сониc Cруисер ўрнига хизмат қилди. 2005-йил 28-январда Боэинг 7Э7 самолёти Боэинг 787 номи остида ишлаб чиқарилишини эълон қилди. 2005-йил 25-апрелда, яъни лойиҳа бошланганидан бир йил ўтгач, 787-нинг кўриниши тасдиқланди.

Самолётнинг биринчи синов парвози 2007-йилнинг ёзида амалга оширилиши режалаштирилган эди. Бир қатор кечикишлардан сўнг, Боэинг 787 биринчи марта 2009-йил 15-декабрда парвоз қилди.

Дреамлинер бир қатор авиашоуларда, хусусан, 2010 -йил 19-июлда очилган Буюк Британиянинг Фарнборо шаҳридаги энг йирик авиасалонда намойиш этилган[2]. Самолёт МАКС-2011 халқаро Москва авиасалонида ҳам иштирок этган.[3]

Тузилиши

[edit | edit source]

Учувчи хонаси

[edit | edit source]

Самолёт симли симли тизим ёрдамида бошқарилади. Умуман олганда, бошқарув бўлмаси архитектураси Боэинг 777 самолётига ўхшайди.

Боэинг 787 бошқарув бўласи кўп функсияли дисплейлар ўрнатилган. Бошқариш тизимига „парвозларнинг электрон режаси“ — иккита экран (ҳар бир учувчи учун биттадан) киради. Бундан ташқари, олд ойна шаффоф кўрсаткичлар билан жиҳозланган бўлиб, улар бир вақтнинг ўзида лайнер маълумотларини ва „деразадан ташқарида“ нима бўлаётганини кўриш имконини беради.

Ҳақиқий вақтда кенг кўламли радиоалоқа каналидан фойдаланган ҳолда автоматик диагностика тизими маълумотларни ерга таъмирлаш хизматига юборади. Ушбу тизим самолёт механизмларида муайян муаммолар пайдо бўлишини мустақил равишда тахмин қилишга қодир, бу эса кечикиш эҳтимолини камайтиришга ва диагностика ва таъмирлашга сарфланадиган вақтни қисқартиришга ёрдам беради[4][5].

Йўловчилар хонаси

[edit | edit source]

Боэинг 787-8 йўловчи салонида 296 йўловчи (битта синф конфигурациясида), 240 йўловчи (икки синф конфигурациясида), 234 йўловчи (уч синф конфигурациясида) жойлашиши мумкин.

салоннинг кенглиги 5,5 метр ва Аирбус А330 ва А340 дан 38 сантиметр кенгроқ. Боэинг 787 самолётининг ойналари бошқа тижорат самолётларига қараганда каттароқ (27х 47 см). Одатдаги пластик деразалар ўрнига, ақлли ойнаси электрокимёвий хиралашиш хусусиятига эга деразадан фойдаланилган. Деразаларнинг баландлиги 46 см ни ташкил этади — бу барча тижорат лайнерлари орасида рекорддир.

Боэинг 787 самолётининг ажойиб хусусиятларидан бири бу ички ёритишдир. Дреамлинер салонидаги светодиодлар экипажга парвознинг турли босқичларига қараб ёруғлик нурларини созлаш имконини беради. Ҳожатхоналар ҳажми оширилди ва устки жавонлар сезиларли даражада кенгайди уларнинг ҳар бирига ғилдиракли тўртта чамадон жойлашиши мумкин, бу Боэинг 767 самолётидан сезиларли даражада кўпдир[6].

Босимларни сақлаш тизим

[edit | edit source]

Дреамлинернинг янада мустаҳкам композит корпуси салондаги босимни 1800 м баландликда ушлаб туришга имкон беради, одатий алюминий йўловчи самолётининг салонида босим 2400 м баландликда бўлади.

Боэинг 787 самолётида турбулентлик пайтида йўловчиларга қулайлик яратадиган технологияси ўрнатилган. Боэинг компаниясининг таъкидлашича, ушбу силлиқ парвоз технологияси ҳаракатланувчи йўловчилар сонини саккиз бараварга камайтиради. Ҳаво босимининг ўзгаришини аниқлаш учун самолёт ҳудудида махсус сенсорлар жойлашган бўлиб, бу турбулентлик белгиларидан биридир. Сенсорларнинг кўрсаткичлари асосида компютер тизими самолётнинг вертикал тебранишини бостириш учун фапелонларнинг ҳолатини мослаштиради.

Йўловчи салонининг босим тизими янги усулда ташкил этилган. Салонга етказиб бериш учун ҳаво ҳарорати 600 даражадан юқори бўлган двигателлардан олиниб, совутгичлардан ўтади ва Дреамлинер-да ҳаво салонга тўғридан-тўғри ташқи муҳитдан электр компрессорлари орқали етказиб берилади. Бу ҳаво намлигининг етарли эмаслиги муаммосини йўқ қилади. Дреамлинер-даги кўпроқ нам ҳаво йўловчилар учун энг катта қулайликни таъминлайди.

Шовқинни камайтириш чоралари

[edit | edit source]

Двигателлар

[edit | edit source]

Боэинг компанияси НАСА билан биргаликда двигател корпуслари қисмларининг янги шаклини ишлаб чиқди. Двигател населларининг орқа қирраси тишли шаклга эга. Тишлар „чеврон“ деб номланади. Боэинг компаниясининг таъкидлашича, бу ечим реактив оқими атрофдаги ҳаво билан силлиқ аралашиши ҳисобига двигател шовқинини камайтиради ва бир неча юз килограмм овоз ўтказмайдиган материалларни тежайди. Ишлаб чиқувчилар, шунингдек, ҳарорат билан шаклини ўзгартирадиган қотишмалардан фойдаланган ҳолда, ўзгарувчан геометрияли чевронлар билан тажриба ўтказдилар. Бундай чевронлар парвоз пайтида реактив оқимга эгилиши ва круиз парвозида дастлабки ҳолатига қайтиши керак. Ишлаб чиқувчиларнинг фикрига кўра, кўрилган чора-тадбирлар ташқи ва ички шовқинни 15 дБ га камайтирди[7].

Таркиб

[edit | edit source]

Боэинг компанияси Боэинг 787 самолётининг учта моделини ишлаб чиқаради.

Боэинг 787-8

[edit | edit source]
Боэинг 787-8 модели

Боэинг 767-200ЭР ва Боэинг 767-300ЭР ўрнига мўлжалланган оиланинг асосий версияси. 250 тагача йўловчини сиғдира олади ва 13600 км гача парвоз масофасини босиб ўтади. 787-8 нинг нархи 248,3 миллион долларни ташкил этади. 2011-йилда фойдаланишга топширилган[8].

Боэинг 787-9

[edit | edit source]

Кенгайтирилган версия, 290 йўловчини сиғдира олади, Максимал масофага учиши 14100 км. Боэинг 767-400ЭР ўрнига мўлжалланган. Боэинг 787-9 самолётини Аирбус А330 ва Аирбус А340-200 йўловчи версияларига рақобатчи сифатида яратган. Нархи 292,5 миллион доллар  . 787-9 биринчи марта 2013-йил 17-сентабрда парвоз қилди ва 2014-йил 7-августда тижорат хизматига кирди[9][10].

Боэинг 787-10 модели
Боэинг 787-9 модели

Боэинг 787-10

[edit | edit source]

Боэинг 777-200, Боэинг 777-200ЭР[сайт ишламайди] ўрнини босадиган ва қисқа йўналишларда Аирбус А350-1000 билан рақобатлаша оладиган 300-330 йўловчини сиғдира оладиган кенгайтирилган версия 2013-йилда Ле-Буржда кўргазмасида тақдим этилган[11]. Парвоз масофаси тахминан 12 минг км. Нархи 338,4 миллион доллар. 787-10 ни ишлаб чиқариш 2016-йилда бошланган. 2018-йилда фойдаланишга топширилган[12][13].

Амалга оширилмаган лойиҳалар

[edit | edit source]
  • Боэинг 787-3. 296 ўринли вариант бўлиб, 6500 км масофани босиб ўта олади. Қисқа масофали баланд бўлган йўналишлар учун мўлжалланган. Ушбу вариант Япониянинг ички рейсларида Боэинг 767 ва Аирбус А300 самолётларини алмаштириш учун мўлжалланган эди[14], аммо лойиҳа 2010-йил декабр ойида барча 787-3 буюртма 787-8 буюртмага айлантирилгандан сўнг бекор қилинди[15].

Техник хусусиятлари

[edit | edit source]
Русуми 787-8 787-9 787-10
Йўловчи сиғими 242 290 330
Узунлик 56.69 м 63 м 68.27 м
Қанот узунлиги 60.17 м
Қанот майдони 325м
Қанотни эгилиш бурчаги 32.2
Баландлиги 17 м
Фузелаж ўлчамлари Кенглиги: 5,77 м

Баландлиги: 5,97 м

Юк ташиш ҳажми 138,2 м³

28 ЛД3 контейнер

174,5 м³

36 ЛД3 контейнер

192,6 м³

40 ЛД3 контейнер[16]

Максимал учиш оғирлиги 227 930 кг 192 777 кг 201 849 кг
Бўш вазни 118 000 кг 126 000 кг 132 000 кг
Максимал тезлик 956 км/соат
Парвоз масофаси 13 620 км 14 140 км 11 910 км
максимал баландлиги 13 100 м
Двигателлар 2 × Генерал Элеcтриc ГЕнх-1Б ёки 2 × Роллс-Ройcе Трент 1000
Ёнилғи истемоли 4800 кг/соат 5400 кг/соат 5700 кг/соат

Манбалар

[edit | edit source]

Ҳаволалар

[edit | edit source]
  1. Боэинг 787 ажойиб Wинг Флех синовидан
  2. Боэинг Дреамлинер самолётлари бутун дунё бўйлаб аккумуляторларни текширишга асосланади | Реутерс(Wайбаcк Мачине сайтида 2013-01-20 санасида архивланган)
  3. Боэинг: Тҳе Боэинг Cомпанй Оффиcиал Wебситеҳттп://www.неwаирплане.cом
  4. Пресс-релиз — ФАА Боэинг 78Боэинг тарихдаги энг самарали 787-10 Дреамлинер самолётини сотувга чиқаради
  5. дизайни ва ишлаб чиқаришини кўриб чиқади
  6. „Дреамлинер“