[go: nahoru, domu]

Jump to content

Феминизмнинг биринчи тўлқини

From Vikipediya

Феминизмнинг биринчи тўлқини бутун Ғарб дунёсида 19 ва 20-аср бошларида феминистик фаолият ва фикрлаш давридир. Бу тўлқинда асосий эътибор ҳуқуқий масалаларга, хусусан, аёлларнинг сайлов ҳуқуқини таъминлашга қаратилган.

„Биринчи тўлқин феминизм“ атамаси 1968-йил март ойида Тҳе Неw Ёрк Тимес журналида Марта Лир томонидан киритилган бўлиб, у бир вақтнинг ўзида " иккинчи тўлқин феминизми " атамасини ишлатган[1].Феминизмнинг биринчи тўлқини, асосан, ҳақиқий (норасмий) тенгсизликка қарши эмас, балки аёлларнинг сиёсий ҳуқуқлари учун курашишга қаратилган эди.

Келиб чиқиши

[edit | edit source]

Аёллар ҳуқуқлари учун кураш 20-асрдан анча олдин бошланган. Симоне де Бовуар ўзининг „Иккинчи жинсий алоқа“ китобида „ўз жинсини ҳимоя қилиш учун қалам олган“ биринчи аёл ХВ асрда Пизалик Кристина эканлигини ёзган. ХВИ асрда немис гуманисти ва олими Агриппа Неттесхайм ва венециялик ёзувчи ва шоира Модеста ди Потзо ди Форзи аёллар ҳуқуқлари учун курашдилар.

Америкада илк феминизм

[edit | edit source]

Қўшма Штатлардаги илк феминизм аболиционизм ҳаракати билан бевосита боғлиқ эди ва кўплаб таниқли феминистлар уларни тинглашган. Қўшма Штатлардаги аёллар озодлигининг дастлабки фаоллари орасида қулда туғилган Сожоурнер Трутҳ, социолог ва файласуф Жейн Аддамс, журналист Дороти Дай ва тиббиёт илмий даражасини олган биринчи америкалик аёл Элизабет Блеквелл бор эди[2]. Феминизмнинг биринчи тўлқини асосан ўрта синф оқ танли аёллар томонидан тузилган ва бошқарилган ва феминизмнинг иккинчи тўлқинида рангли аёллар пайдо бўлган[3]. Феминизм атамаси ўша даврнинг сиёсий тасвирий мафкураси сифатида яратилган ва ислоҳот ва демократияни тенг шароитда мустаҳкамлаш ҳақидаги нутқлардан келиб чиққан[4].

Луиза Вайсс парижлик суфражетлар билан 1935-йилда Газета сарлавҳаси: „Франсуз аёли овоз бериши керак“…

Хронология

[edit | edit source]
1809-йил
  • Америка Қўшма Штатлари, Коннектикут: Турмуш қурган аёлларга васиятномаларни бажаришга рухсат берилди[5].
1810-йил
  • Швеция: Парламент турмушга чиқмаган аёлнинг қироллик диспансацияси томонидан ёшни эълон қилиш учун илгари норасмий ҳуқуқини расман тасдиқлади.
1811-йил
  • Австрия: Турмуш қурган аёлларга алоҳида уй хўжалиги юритиш ва касб танлаш ҳуқуқи берилган[6].
  • Швеция: Турмуш қурган тадбиркор аёлларга эрининг розилигисиз ўз ишларини ҳал қилиш ҳуқуқи берилади[7].
1821-йил
  • Америка Қўшма Штатлари, Мейн: Турмуш қурган аёллар, турмуш ўртоғи қобилияциз бўлган тақдирда, ўз номидан мулкка эгалик қилишлари ва бошқаришлари мумкин[8].
1827-йил
  • Бразилия: Қизлар учун биринчи бошланғич мактаблар очилди, мактаб ўқитувчиси касби аёлларга тақдим этилди[9].
1829-йил
  • Ҳиндистон: Бенгал ҳукумати ва губернатор Лорд Уилям Бентинк Сати маросимини (беваларнинг ўзини ўзи ёқиб юбориш) расман та'қиқлади.
  • Швеция: Дояларга жарроҳлик мақомини бериб, жарроҳлик асбобларидан фойдаланишга рухсат берилди[10].
1832-йил
  • Бразилия: Дионйсиа Гонçалвес Пинто, тахаллуси билан „Аёллар ҳуқуқлари ва эркаклар адолацизлиги“ китобини нашр этди. Бу Бразилияда аёлларнинг интеллектуал тенглиги, уларнинг билим олиш ва эркаклар билан тенг равишда жамиятда иштирок этиш қобилияти ва ҳуқуқларига бағишланган биринчи китоб эди. Бу кўпинча Мери Уортли Монтагуга тегишли бўлган „Аёл эркакдан кам эмас“ таржимаси эди.
1833-йил
  • Америка Қўшма Штатлари, Огаё: Оберлин коллежи асос солинган, тарихда аёлларни қабул қилган биринчи олий таълим муассасаси. [11]
  • Гватемала: ажралишга рухсат берилади; Ажралиш 1840-йилда тақиқланган ва 1894-йилда яна рухсат этилган[12].
1835-йил
  • Америка Қўшма Штатлари, Арканзас: Турмуш қурган аёлларга ўз номидан мулкка эгалик қилиш (лекин назорат қилмаслик) мумкин[13].
1838-йил
  • Америка Қўшма Штатлари, Кентукки: Мактаб ёшидаги болалари бўлган бева аёлларга мактаб мажлисларида овоз бериш ҳуқуқи берилди.
  • АҚСҲ, Аёва: АҚШда ажрашган тақдирда онасининг фарзандига фақат васийлик қилишга рухсат берган биринчи штат[14].
  • Питкерн ороллари: аёлларга сайлаш ҳуқуқи берилган[15].
1839-йил
  • Америка Қўшма Штатлари, Миссисипи: АҚШда турмуш қурган аёлларга чекланган бўлса-да мулк ҳуқуқини берган биринчи штат[14].
  • Бирлашган Қироллик: Ажрашган оналарга етти ёшга тўлмаган фарзандларининг васийлик ҳуқуқини олишлари мумкин, лекин фақат лорд-канслер бунга рози бўлган тақдирдагина ва онаси яхши хулқли бўлган тақдирдагина[16].
  • АҚШ, Миссисипи: Турмуш қурган аёлларга ўз номидан мулкка эгалик қилиш (лекин назорат қилмаслик) ҳуқуқи берилган[17].
1840-йил
  • Америка Қўшма Штатлари, Техас: Турмуш қурган аёлларга ўз номидан мулкка эгалик қилишга рухсат берилади[17].
1841-йил
  • Болгария: Қизлар учун биринчи дунёвий мактаб очилди, бу таълим ва ўқитувчилик касбини аёллар учун очиқ қилди[18].
1842-йил
1844-йил
  • АҚШ, Мейн: АҚШда биринчи бўлиб турмуш қурган аёлларга турмуш ўртоғидан алоҳида ўз номига мулкка эгалик қилишига рухсат берган[14].
  • АҚШ, Мейн: Турмуш қурган аёлларга эрларининг розилигисиз бизнес қилишлари мумкин[14].
  • Америка Қўшма Штатлари, Массачусец: Турмуш қурган аёллар мулкка эгалик қилишди[20].
1845-йил
  • Швеция: ўғил ва қизлар учун тенг меросни қонунийлаштирди (васият бўлмаса)[21].
  • Америка Қўшма Штатлари, Ню-Ёрк: Турмуш қурган аёллар патент ҳуқуқларини олдилар[22].
1846-йил
  • Швеция: Барча касблар ва касблар барча турмушга чиқмаган аёллар учун очиқ[23].
1847-йил
  • Коста-Рика: Қизлар учун биринчи ўрта мактаб очилди, айни пайтда аёллар учун ўқитувчилик касби очилди[24].
1848-йил
  • АҚШ, Ню-Ёрк: Турмуш қурган аёлларга мулк ҳуқуқи берилган[25].
  • Америка Қўшма Штатлари: ислоҳотчи, аболиционист ва хайриячи Жеррит Смит президентликка даъвогарлик қилганда, аёлларнинг сайлов ҳуқуқини ўзи бошқарган Озодлик партияси партия платформасининг бир қисмига айлантирди.
  • АҚШ, Ню-Ёрк: Июл ойида Америка Қўшма Штатлари тарихида Сенека шаршараси конференцияси деб номланувчи аёлларнинг тенг ҳуқуқлари бўйича биринчи оммавий конвенция бўлиб ўтди[26].
1849-йил
  • Америка Қўшма Штатлари: Элизабет Блеквелл Америка тарихида МД даражасига эришган биринчи аёл бўлди[27].
1850-йил
  • Бирлашган Қироллик: Инглиз феминизми учун биринчи ташкил этилган ҳаракат 1850-йиллардаги Лангҳам Плейс гуруҳи бўлиб, у инглиз аёллари журналининг ўхшаш фикрли ўқувчиларини бирлаштирди, улар орасида рассом ва ўқитувчи Барбара Бодихон ва шоир, эссеист ва журналист Бесси Райнер Паркс[эн] бор эди[28]. Шу билан бирга, улар аёлларнинг меҳнат ва таълим соҳасидаги ҳуқуқларини яхшилашга қаратилган тарғибот ишларини олиб боришди.
  • Гаити: Биринчи доимий қизлар мактаби очилди[29].
  • Исландия: эркаклар ва аёллар учун тенг мерос[30].
  • Америка Қўшма Штатлари, Калифорния: Турмуш қурган аёлларга алоҳида иқтисодиёт ҳуқуқи берилди[31].
  • Америка Қўшма Штатлари, Висконсин: Турмуш қурган аёлларга алоҳида иқтисодиёт ҳуқуқи берилди[31].
  • Америка Қўшма Штатлари, Орегон: Турмушга чиқмаган аёлларга ерга эгалик қилишга рухсат берилди[6].
  • Дания: Даниядаги феминистик ҳаракат Клара Рафаэл, Матҳилде Фибигернинг Толв Бреве номли феминистик китоби нашр этилиши билан бошланди[32][33].
1851-йил
  • Гватемала: Иқтисодий жиҳатдан мустақил аёлларга тўлиқ фуқаролик берилди (1879-йилда бекор қилинган)[34].
  • Канада, Ню-Брунсвик: Турмуш қурган аёллар алоҳида иқтисодиётга эга бўлиш ҳуқуқига эга.
1852-йил
  • Америка Қўшма Штатлари, Ню-Жерси: Турмуш қурган аёллар алоҳида иқтисодиётга эга бўлиш ҳуқуқига эга[20].
1853-йил
  • Колумбия: ажралиш қонунийлаштирилди; 1856-йилда яна таъқиқланган ва 1992-йилда қайта қонунийлаштирилган[12].
  • Швеция: Бошланғич мактабда ўқитувчилик касби иккала жинс учун ҳам очиқ[35].
1854-йил
  • Норвегия: Эркаклар ва аёллар учун тенг мерос талаб қилинади[6].
  • АҚШ, Массачусец: Турмуш қурган аёлларга турмуш ўртоғидан алоҳида мулкка эгалик қилиш ҳуқуқи берилди[31].
  • Чили: Қизлар учун биринчи давлат бошланғич мактаби очилди[36].
1855-йил
  • АҚШ, Аёва: Аёва университети аёлларни қабул қилган биринчи давлат университети ва давлат университетига айланди[37].
  • Америка Қўшма Штатлари, Мичиган: Турмуш қурган аёллар алоҳида иқтисодиётга эга бўлиш ҳуқуқига эга[18].
1857-йил
  • Дания: Турмушга чиқмаган аёллар кўпчилик ёшига эга[6] ва турмушга чиқмаган аёлларга ҳар қандай ҳунар ёки касбда пул топишга рухсат берилади[33].
  • Буюк Британия: Эр-хотинлар ажрашишни фуқаролик жараёни орқали олишлари мумкин[38][39].
  • Нидерландия: Бошланғич таълим ўғил болалар ва қизлар учун мажбурий бўлди.
  • Испания: Бошланғич таълим ўғил болалар ва қизлар учун мажбурий бўлди.
  • АҚШ, Мен: Турмуш қурган аёлларга ўз даромадларини назорат қилиш ҳуқуқи берилди[20].
1858-йил
  • Россия: Гимназиялар қизлар учун очиқ[40].
  • Швеция: турмушга чиқмаган аёллар мурожаат қилганда, улар катталар сифатида тан олиниши мумкин; 1863-йилдан бошлаб турмушга чиқмаган аёллар автоматик равишда катталар деб тан олинди[21].
1859-йил
  • Канада, Ғарбий Канада: Турмуш қурган аёллар алоҳида иқтисодиётга эга бўлиш ҳуқуқига эга.
  • Дания: Аёллар учун давлат мактабида ўқитувчи лавозими очилди[41].
  • Россия: Аёлларга университет маърузаларида қатнашишга рухсат берилди, аммо 1863-йилда бу ҳуқуқ бекор қилинди[40].
  • Швеция: Коллеждаги ўқитувчилик лавозимлари ва кичик давлат лавозимлари аёллар учун очиқ[42].
  • Америка Қўшма Штатлари, Канзас: Турмуш қурган аёлларга алоҳида иқтисодиёт ҳуқуқи берилди[31].
1860-йил
  • АҚШ, Ню-Ёрк: Аёлларга ўз фарзандларининг қонуний васийлиги берилган, бу уларга васиятномада ўз сўзини айтиш, фарзандларининг иш ҳақини назорат қилиш ва уларга мулк ҳуқуқини бериш имконини беради[43].
1861-йил
  • Австралия, Жанубий Австралия: жинсидан қатъи назар, барча мулк эгалари маҳаллий сайловларда сайлаш ҳуқуқига эга[44].
  • АҚШ, Канзас: Барча аёлларга мактаб мажлисларида овоз бериш ҳуқуқи берилган. 20-аср бошларигача АҚШнинг кўпгина штатлари ҳам шунга амал қилган.
1862-йил
  • Швеция: Турмушга чиқмаган аёлларга маҳаллий сайловларда сайлаш ҳуқуқи берилган. 1919-йилда сайлов ҳуқуқи чекловлар билан таъминланди, 1921-йилда эса барча чекловлар бекор қилинди[45].
1863-йил
  • Финландия: Барча солиқ тўловчиларга қишлоқда маҳаллий сайловларда сайлаш ҳуқуқи берилди ва 1872-йилда шаҳарларда худди шундай ислоҳот жорий этилди.
1869-йил
  • Буюк Британия: Аёлларга маҳаллий сайловларда сайлаш ҳуқуқи берилди[46].
  • АҚШ: Ваёминг аёлларга сайлаш ҳуқуқини берган АҚШдаги биринчи штат бўлди[47].
1870-йил
  • АҚШ, Юта: Аёлларга овоз бериш ҳуқуқи берилди, лекин у 1887- йилда Конгресс томонидан Юта штатини кўплик никоҳидан халос қилиш бўйича миллий саъй-ҳаракатларнинг бир қисми сифатида бекор қилинди. Юта штатида аёллар учун овоз бериш ҳуқуқи 1895-йилда тикланган, ўшанда аёлларнинг сайлаш ва сайланган лавозимларни эгаллаш ҳуқуқи янги штат конституциясига киритилган[48].
  • Буюк Британия: 1874- ва 1882-йилларда аёлларга ўз даромадлари ва мулкларини назорат қилиш ҳуқуқи берилди, чекловлар бекор қилинди.
1871-йил
  • Дания: Матҳилде Баиэр ва унинг турмуш ўртоғи Фредерик асос солган (дат. Данск Квиндесамфунд, дунёдаги биринчи аёллар ҳуқуқлари ташкилоти, бугунги кунда ҳам мавжуд.
  • Нидерландия: Алетта Жейкобс, кейинчалик машҳур шифокор, таржимон ва суффрагет, Голландия университетига (Гронинген университети) қабул қилинган биринчи аёл бўлди.
1872-йил
  • Финландия: Барча солиқ тўловчиларга шаҳарларда маҳаллий сайловларда овоз бериш ҳуқуқи берилган.
1881-йил
  • Мен ороли: Овоз бериш ҳуқуқи турмушга чиқмаган ва мол-мулкка эга бўлган бева аёлларга берилди, натижада 700 аёл, Манкс электоратининг тахминан 10 фоизини ташкил этди[49].
1884-йил
  • Канада, Онтарио: Бевалар ва қизлар маҳаллий сайловларда овоз бериш ҳуқуқини қўлга киритган биринчи аёллар бўлди, 1890-йилларда бошқа вилоятлар ҳам шунга эргашдилар[50].
1886-йил
  • АҚШ: Қўшма Штатлардаги олтита штатдан ташқари барча штатлар суиистеъмоллик асосида ажралишга рухсат берган[14].
  • Корея: Методистлар черкови америкалик миссионер Мери Ф. томонидан асос солинган, мамлакатдаги аёллар учун олий ўқув юрти бўлган Эwҳа аёллар университети . Скрантон[51].
1891-йил
  • Австралия, Янги Жанубий Уэлс: Биринчи сайлов ҳуқуқи ташкилоти (Аёлларнинг сайлов ҳуқуқи лигаси) ташкил этилган[52].
1893-йил
  • Америка Қўшма Штатлари, Колорадо: Аёлларга овоз бериш ҳуқуқи берилди[53].
  • Янги Зеландия: барча аёллар парламент сайловларида овоз бериш ҳуқуқига эга бўлган дунёдаги биринчи ўзини ўзи бошқарадиган мамлакат[54].
  • Кук ороллари: Аёлларга орол кенгашлари ва миллий парламент сайловларида овоз бериш ҳуқуқи берилган[55].
1894-йил
  • Австралия, Жанубий Австралия: Аёлларга овоз бериш ҳуқуқи берилди[55].
  • Буюк Британия: Уйланган аёллар маҳаллий сайловларда овоз бериш ҳуқуқига эга.
1895-йил
  • АҚШ: АҚШнинг деярли барча штатлари турмуш қурган аёлларга эрларининг розилигисиз савдо қилиш, ўз мулкига эгалик қилиш ва/ёки назорат қилиш ҳамда ўз даромадларини назорат қилиш ҳуқуқини берган.
1896-йил
  • Аргентина: Виржиния Болтен бошчилигидаги анархо -феминистлар гуруҳи Лотин Америкасидаги биринчи феминистик газета бўлган Ла Воз де ла Мужерни нашр эта бошлади.
  • Америка Қўшма Штатлари, Айдаҳо : Аёлларга овоз бериш ҳуқуқи берилди[56].
1900-йил
  • Австралия, Ғарбий Австралия: Аёлларга овоз бериш ҳуқуқи берилган[57].
  • Белгия: Турмушга чиқмаган аёллар учун балоғат ёши бор[58].
  • Миср: Қоҳирада аёл ўқитувчилар мактаби ташкил этилган. [59]
  • Франсия: Аёлларга адвокатлик билан шуғулланишга рухсат берилди[60].
  • Корея: Почта касблари аёллар учун очиқ[61].
  • Тунис: Қизлар учун биринчи давлат бошланғич мактаби очилди[59].
  • Германия, Баден: Университетлар аёллар учун очиқ.
  • Швеция: ишлайдиган аёллар учун туғруқ таътиллари жорий этилди.
1901-йил
  • Болгария: Университетлар аёллар учун очиқ[62].
  • Япония: Мамлакатдаги биринчи аёллар университети очилди[63].
  • Куба: Университетлар аёллар учун очиқ.
  • Дания: барча аёллар учун туғруқ таътили жорий этилди[64].
  • Швеция: фабрикаларда ишлайдиган аёллар учун тўрт ҳафталик ота-она таътилини жорий қилди.
  • Австралия: Австралия парламентига биринчи сайловлар штатлар қонунларига мувофиқ ўтказилди. Шундай қилиб, Жанубий ва Ғарбий Австралияда аёллар, Жанубий Австралияда аборигенлар (эркаклар ва аёллар) ҳам овоз бериш ҳуқуқига эга бўлган, Квинсленд ва Ғарбий Австралияда эса аборигенлар овоз бериш ҳуқуқидан маҳрум бўлган[65][66].
1902-йил
  • Хитой: Император фармони билан оёқ боғлаш тақиқланган[67].
  • Эл Салвадор: Турмуш қурган аёлларга алоҳида иқтисодиёт ҳуқуқи берилди[68].
  • Салвадор: турмушга чиққан аёллар учун белгиланган кўпчилик ёши[68].
  • Австралия, Янги Жанубий Уэлс: Аёлларга штат сайловларида овоз бериш ҳуқуқи берилди[69].
  • Буюк Британия: Шимолий Англиядаги тўқимачилик ишчилари аёллар учун овоз бериш ҳуқуқини талаб қилиб, 37,000 имзоси билан парламентга петиция топширдилар[70].
1903-йил
  • Германия, Бавария: Университетлар аёллар учун очиқ.
  • Швеция: Давлат тиббиёт идоралари аёллар учун очиқ[71].
  • Австралия, Тасмания: Аёлларга овоз бериш ҳуқуқи берилди[72].
  • Буюк Британия: Аёллар ижтимоий ва сиёсий иттифоқи ташкил этилган[70].
1904-йил
  • Никарагуа: Турмуш қурган аёлларга алоҳида иқтисодиёт ҳуқуқи берилди[68], турмуш қурган аёллар учун кўпчилик ёшни белгиланг[68].
  • Германия, Вюртемберг: Университетлар аёллар учун очиқ.
  • Буюк Британия: Социалист ва суфрагист Дора Монтафиоре чунки аёллар овоз бера олмайди[73].
1905-йил
  • Австралия, Квинсленд: Аёлларга овоз бериш ҳуқуқи берилган[74].
  • Исландия: таълим муассасалари аёллар учун очиқ[6].
  • Россия: Университетлар аёллар учун очиқ[6].
  • Бирлашган Қироллик: 10-октабр куни сайловчилар Чристабел Панкҳурст ва Энни Кенни аёлларнинг сайлов ҳуқуқи учун курашда ҳибсга олинган биринчи аёллар бўлди[73].
1906-йил
  • Финландия: Эвропада аёлларга овоз бериш ҳуқуқини берган биринчи давлат бўлди[75][76].
  • Гондурас: Турмуш қурган аёлларга алоҳида иқтисодиёт ҳуқуқи берилди[68], турмуш қурган аёллар учун вояга етганлик ёши белгиланди[68], ажралиш қонунийлаштирилди[12].
  • Корея: Ҳамширалик касбига аёллар учун рухсат берилган[77].
  • Никарагуа: Ажралиш қонунийлаштирилди[12].
  • Швеция: Турмуш қурган аёлларга маҳаллий сайловларда овоз бериш ҳуқуқи берилди[78].
  • Германия, Саксония : Университетлар аёллар учун очиқ.
  • Буюк Британия: Аёллар ижтимоий-сиёсий иттифоқи ва аъзоларидан иборат делегация Бош вазир сер Генри Кемпбелл-Баннерман билан учрашди[70].
  • Буюк Британия: Даилй Маил биринчи марта аёллар ижтимоий ва сиёсий иттифоқ фаолларини ҳақорат қилиш учун " суффрагетте " сўзини ишлатган[76].
  • Бирлашган Қироллик: Шотландия суфрагист ва касаба уюшмаси аъзоси Мери Макартур меҳнаткаш аёллар федерациясига асос солди[76].
1907-йил
  • Франсия: Турмуш қурган аёлларга ўз даромадларини назорат қилиш ҳуқуқи берилди[79] ва аёлларга ўз фарзандларига васийлик ўрнатишга рухсат берилди[60].
  • Норвегия: 1913-йилда чекловлар олиб ташланган бўлса-да, аёлларга сайланиш ҳуқуқи берилди[80].
  • Финландия: Дунё тарихидаги биринчи аёл депутатлар сайланади[75].
  • Уругвай: ажралиш қонунийлаштирилди[81].
  • Буюк Британия: Аёлларга мер ва шаҳар кенгашларига сайланишга рухсат берилади;[76] Аёлларнинг сайлов ҳуқуқи жамиятлари миллий иттифоқи ўзининг биринчи миллий намойишини уюштирди;[76] Эммелине Петҳиc-Лауренс ва унинг турмуш ўртоғи Фредерик " Аёллар учун овозлар " деган суфрагист газетани нашр қила бошладилар; аёллар озодлиги лигаси Шарлотта Деспард ва Аёллар ижтимоий-сиёсий иттифоқини тарк этган бошқа фаоллар гуруҳи томонидан яратилган[76].
1908-йил
  • Белгия: Аёлларга судда гувоҳлик беришга рухсат берилди. [6]
  • Дания: Турмушга чиқмаган аёлларга ўз фарзандларининг васийлигини белгилаш ҳуқуқи берилди[64].
  • Перу: Университетлар аёллар учун очиқ[82].
  • Германия, Пруссия, Элзас-Лотарингия ва Гессен : Университетлар аёллар учун очиқ.
  • Дания: 25 ёшдан ошган аёлларга маҳаллий сайловларда овоз бериш ҳуқуқи берилган[83].
  • Австралия, Виктория: Аёлларга штат сайловларида овоз бериш ҳуқуқи берилди[84].
  • Бирлашган Қироллик: 17 январ куни суфрагетлар бош вазирнинг Даунинг-стрит 10 -уйга кираверишдаги панжарага занжирбанд қилишди[76]. Эммелине Панкҳурст биринчи марта қамоққа ташланган[76] „Аёллар“ ижтимоий-сиёсий иттифоқи ҳам тош отиш аксиясини тақдим этди[76].
1909-йил
  • Швеция: Аёллар муниципал кенгашларда қатнашиш ҳуқуқини қўлга киритдилар[78], давлат идораларида ариза бланкаларидан „швед эркак“ ибораси олиб ташланди ва шунинг учун аёллар кўпчилик давлат касбларига даъвогар сифатида тасдиқланди[71].
  • Германия, Мекленбург: Университетлар аёллар учун очиқ.
  • Буюк Британия: Июл ойида Марион Уоллес Даллоп очлик эълон қилган биринчи қамоққа олинган сайловчиларга айланди. Натижада, мажбуран озиқлантириш қўлланилди[76].
1910-йил
  • Аргентина: Элвира Раwсон де Деллепиан Буэнос-Айресда Феминистик марказга асос солган испанча: Cентро Феминиста), юқори синфдан нуфузли аёллар гуруҳига қўшилди[85].
  • Дания: Иккинчи_Халқаро Копенгагендаги 8-Конгрессда аёллар ҳуқуқлари ҳаракатини нишонлаш ва аёлларнинг умумий сайлов ҳуқуқига эришишга ёрдам бериш учун Халқаро хотин-қизлар кунини таъсис этди[86].
  • АҚШ, Вашингтон: Аёлларга овоз бериш ҳуқуқи берилди. [87]
  • Эквадор: ажралиш қонунийлаштирилди[12].
  • Бирлашган Қироллик: 18-ноябр — " Қора жума ", овоз бериш ҳуқуқига эга аёллар сонини кўпайтириш бўйича биринчи уриниш муваффақияцизликка учраганидан кейин сайловчилар ва полиция ўртасидаги шиддатли тўқнашув туфайли номланган. Ўша куни яраланган суфрагетлардан бири Эллен Питфилд 1912 йилда таъсирлардан вафот этди[73].
1911-йил
  • Буюк Британия: Этҳел Смит аёлларнинг сайлов ҳуқуқи ҳаракатининг мадҳиясига айланган „Аёллар марши“ ни яратди[73].
  • Португалия: турмушга чиққан аёллар учун белгиланган катталик ёши (1933-йил бекор қилинган)[88]; ажралишлар қонунийлаштирилади[88].
  • АҚШ, Калифорния: Аёлларга овоз бериш ҳуқуқи берилди[89].
  • Австрия, Дания, Германия ва Швейцария: Халқаро хотин-қизлар куни бу мамлакатларда биринчи марта 19-март куни нишонланди. Аёлларнинг меҳнат қилиш, сайлаш, ўқиш, давлат лавозимларини эгаллаш ва камситишлардан холи бўлиш ҳуқуқлари учун ўтказилган митингларда миллиондан ортиқ аёл ва эркаклар иштирок этди[90].
  • Жанубий Африка: Жанубий Африкалик инглиз тилидаги ёзувчи Оливия Шрайнер " Аёллар ва меҳнат „ китобини нашр этди в таржима Билан Инглиз “Аёл ва меҳнат")[73].
1912-йил
  • Америка Қўшма Штатлари, Орегон, Канзас, Аризона : Аёлларга овоз бериш ҳуқуқи берилган[91].
  • Бирлашган Қироллик: Силвия Панкҳурст Эаст Энд Суффрагетте Федерациясига асос солган[73].
1913-йил
  • Россия: Халқаро хотин-қизлар куни мамлакат тарихида биринчи марта феврал ойининг охирги якшанбасида нишонланди. Муҳокамалардан сўнг Халқаро хотин-қизлар куни 8-мартга кўчирилди ва шундан бери бу кун Халқаро хотин-қизлар кунининг глобал санаси бўлиб қолди[90].
  • Америка Қўшма Штатлари, Аляска : Аёлларга овоз бериш ҳуқуқи берилди[91].
  • Норвегия: Аёлларга овоз бериш ҳуқуқи берилган[92].
  • Япония: давлат университетлари аёллар учун очиқ[93].
  • Бирлашган Қироллик: Суффрагетте Эмили Дависон Дерби Эпсома пайтида қиролга тегишли от билан тўқнашувда жароҳат олди ва тўрт кундан кейин вафот этди[73][94]. Унинг вафоти лаҳзаси[95] филмга туширилган ва Британия жамиятида сезиларли таассурот қолдирган[96]. Аёллар сайлов ҳуқуқи жамиятлари миллий иттифоқи томонидан уюштирилган зиёратда қатнашган 50 000 нафар аёл 26-июл куни Хайд-Паркга етиб келди[73].
1914-йил
  • Россия: Турмуш қурган аёлларга ўз ички паспортини олишга рухсат берилди[40].
  • Америка Қўшма Штатлари, Монтана, Невада : Аёлларга овоз бериш ҳуқуқи берилди[91].
  • Буюк Британия: Суффрагетте Мери Ричардсон Миллий галереяга кириб, " Ойнали Венера " расмини бир неча марта пичоқлади[73][97], кейинчалик бу Эммелине Панкҳурстнинг ҳибсга олинишига қарши норозилик ҳаракати эканлигини ёзди.
1915-йил
  • Дания: Аёлларга барча даражадаги сайловларда овоз бериш ҳуқуқи берилган[83].
  • Исландия: Аёлларга маълум шартлар ва чекловларни ҳисобга олган ҳолда овоз бериш ҳуқуқи берилади[80].
  • АҚШ: Америка Тиббиёт Ассоциацияси аёлларни қабул қилишни бошлади.
  • Уэлс: Буюк Британиянинг биринчи аёллар институти Англиси (Уэлс) оролидаги Лланwире-Пуллгуингилл қишлоғида ташкил этилган ва кейин ҳаракат (Канадада бошланган) Британия ороллари бўйлаб тарқалди[73].
1916-йил
  • Канада, Алберта, Манитоба ва Саскачеван : Аёлларга овоз бериш ҳуқуқи берилган[98].
  • АҚШ: Маргарет Сангер Америкада биринчи туғилишни назорат қилиш клиникасини очди[99].
  • Буюк Британия: Қамоқхонада очлик эълон қилган суфрагистлар учун соғлиғи сезиларли даражада ёмонлашган тақдирда уларни вақтинча озод қилиш имконини берувчи қонун қабул қилинди[73].
1917-йил
  • Куба: Турмуш қурган аёлларга алоҳида иқтисодиёт ҳуқуқи берилди[68]. турмуш қурган аёллар учун кўпчилик ёшни белгилади[68].
  • Нидерландия: Аёллар сайланиш ҳуқуқини қўлга киритдилар[100].
  • Мексика: турмушга чиққан аёллар учун кўпчилик ёши белгиланган[68], ажралиш қонунийлаштирилган[68].
  • АҚШ, Ню-Ёрк: Аёлларга овоз бериш ҳуқуқи берилди[91].
  • Беларусия: Аёлларга овоз бериш ҳуқуқи берилди[101].
  • Россия: Аёлларга овоз бериш ҳуқуқи берилди.
1918-йил
  • Куба: ажралиш қонунийлаштирилди[12].
  • Россия: Янги Совет давлатининг (РСФСР) биринчи конституциясида „аёллар эркаклар билан тенг ҳуқуқларга эга“ деб эълон қилинди[102].
  • Таиланд: Университетлар аёллар учун очиқ.
  • Буюк Британия: Муаллиф ва академик Мери Стопес, никоҳ тенглиги, туғилишни назорат қилиш ва аёллар жинсий алоқасининг аҳамияти тарафдори, "Никоҳдаги севги" жинсий қўлланмасини нашр этди. 1935-йилда америкалик олимлар ўртасида ўтказилган сўровнома китобни Эйнштейннинг Нисбийлик, Гитлернинг " Майн Кампф ", ФрейднингТушлар талқини“ ва Кейнснинг " Иқтисодий натижалар " китобларидан олдинроқ, сўнгги 50 йилдаги энг таъсирли 25 та китобдан бири деб топди. Тинчликдан.
  • Америка Қўшма Штатлари, Мичиган, Жанубий Дакота, Оклахома: Аёлларга овоз бериш ҳуқуқи берилган[91].
  • Австрия: Аёлларга овоз бериш ҳуқуқи берилди[98].
  • Канада: Аёлларга федерал сайловларда овоз бериш ҳуқуқи берилди (аёлларнинг сайлов ҳуқуқини жорий этган охирги вилоят 1940-йилда Квебек эди.)[103].
  • Буюк Британия: 30 ёшдан ошган, мулкий малакага мос келадиган аёлларга овоз бериш ҳуқуқи берилган. Шундай қилиб, 8,5 миллион аёл овоз бериш ҳуқуқини олди, бу уларнинг Буюк Британиядаги умумий сонининг 40 фоизини ташкил этди. Худди шу йили 21 ёшдан ошган барча эркакларга сайлов ҳуқуқи берилди[104].
  • Буюк Британия: аёлларга парламентга сайланиш ҳуқуқи берилди[73].
  • Чехословакия: Аёлларга овоз бериш ҳуқуқи берилди[98].
1919-йил
  • Германия: Аёлларга овоз бериш ҳуқуқи берилди[98].
  • Озарбайжон: Аёлларга овоз бериш ҳуқуқи берилди[105].
  • Италия: Аёлларга кўпроқ мулк ҳуқуқлари, жумладан, ўз даромадларини назорат қилиш ва баъзи қонуний лавозимларга кириш ҳуқуқи берилади[106].
  • Буюк Британия: Жинсий дискриминация тўғрисидаги қонун қабул қилинди. Қонун алоҳида аёлларнинг иш билан таъминланиш имкониятларини яхшилади, бироқ амалда аёллар ҳаракати кутганларга жавоб бермади. Давлат хизматидаги юқори лавозимлар ҳали ҳам аёллар учун ёпиқ эди ва агар далиллар жуда „сезгир“ бўлса, улар ҳакамлар ҳай’атидан чиқарилиши мумкин эди[107].
  • Люксембург: Аёлларга овоз бериш ҳуқуқи берилган[108].
  • Канада: Аёллар федерал сайловларда номзод бўлиш ҳуқуқини қўлга киритдилар[109].
  • Нидерландия: Аёлларга овоз бериш ҳуқуқи берилди. Сайловда қатнашиш ҳуқуқи 1917 йилда берилган[110].
  • Янги Зеландия: Аёлларга парламентга ўз номзодини қўйишга рухсат берилди[111].
  • Бирлашган Қироллик: Ненси Астор Британия парламентининг қуйи палатаси — Жамоатлар палатасига сайланган биринчи аёл бўлди[73].
1920-йил
  • Хитой: Пекин университети ўзининг биринчи қиз талабаларини қабул қилди, Хитой бўйлаб университетлар тез орада бунга эргашдилар.
  • Гаити: Аптека касби аёллар учун очиқ[29].
  • Корея: Телефон оператори ва сотувчи каби бир қатор касблар аёллар учун очиқ[77].
  • Швеция: турмуш қурган аёллар учун балоғат ёши белгиланган, аёллар эркаклар билан турмуш қуриш ҳуқуқига тенг[21].
  • АҚШ: АҚШ Конституциясига барча америкалик аёлларга овоз бериш ҳуқуқини берувчи 19-тузатиш қабул қилинди.
  • Буюк Британия: Оксфорд университети аёлларга ўз илмий даражаларини олишга рухсат берди[76].
1921-йил
  • Бирлашган Қироллик: Леди Рондда аёлларнинг ижтимоий, сиёсий, касбий, ахлоқий, иқтисодий ва ҳуқуқий тенглигини таъминлаш мақсадида Сих Поинт Гроупга асос солган[76].
1922-йил
1923-йил
  • Никарагуа: Элба Очомого мамлакатда университет дипломини олган биринчи аёл бўлди[113].
  • Буюк Британия: Аёлларга зино сабаб ажрашиш учун ариза бериш ҳуқуқи берилган[114].
1925-йил
  • Буюк Британия: Болаларни васийлик қилиш тўғрисидаги қонун оталар ва оналарни болаларга нисбатан тенг ҳуқуқли қилди[76].
1928-йил
  • Буюк Британия: Сайлов ҳуқуқи барча аёлларга эркаклар билан тенг равишда берилади[115].
1934-йил
  • Туркия: Фуқаролик қонунчилигини ислоҳ қилгандан сўнг аёллар[116] сайлаш ва сайланиш ҳуқуқига эга бўлдилар.

Танқид

[edit | edit source]

Биринчи тўлқин феминизм тармоқлараро кесишмаларни таклиф қилмади. Гендер ижтимоий тузилма ҳисобланмади ва ҳар бир жинс ўйнаган роллар сексист деб ҳисобланмади[117]. Бу давр мобайнида феминистлар биологик фарқларга кўпроқ эътибор қаратдилар, чунки аёл деб ҳисоблашнинг ягона йўли биология ёки жинсий алоқа орқали бўлади, деб ҳисоблайдилар[118]. Биринчи тўлқин феминизми рангли аёллар ёки пастроқ ижтимоий-иқтисодий мақомдаги аёллар учун курашмади. Натижада, бу фақат турли мамлакатлардан келган аёлларнинг мустамлака ва эротиклашувини кучайтирди<реф. "Биринчи тўлқин" назариётчилари ҳам рангли аёлларнинг барча фаоллигини ҳисобга олмадилар. Мери Стюарт ва Френсис Э. каби фаоллар. Ҳарпер, бу даврда бекор қилиш ёки суфрагистлар ҳаракати билан боғлиқ ҳолда деярли тилга олинмаган[119][120]. Биринчи тўлқин феминизми эркакларга йўналтирилган ва шунга мос равишда эркаклар аёлларни кўришга одатланган шаклда яратилган. Биринчи тўлқинли феминизм билан боғлиқ яна бир муаммо шундаки, ўрта синф оқ танли аёллар аёл учун нима муаммо эканлигини ва рангдаги аёллар ёки паст ижтимоий-иқтисодий мақомга эга бўлган аёлларни ҳисобга олмаганда, нима муаммо эканлигини ҳал қилишди. Феминистларнинг биринчи тўлқинида эркаклардан фарқли ўлароқ, аёллар орзу қилган, аммо эга бўлолмайдиган жинсий эркинлик йўқ эди[121]. Биринчи тўлқин оқ феминистларининг кўпчилиги рангли аёллар билан иттифоқда эди, лекин улар ўрта синф оқ аёллар учун муваффақиятга эришишлари мумкинлигига ишониб, жим туришди[122].

Манбалар

[edit | edit source]
  1. Вилчез, Женнй. „Wеэк 14: Давис анд Лорде“ (эн). Беркелей Cитй Cоллеге – Феминист Пҳилосопҳй (2012-йил 29-апрел). 2013-йил 19-июлда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2020-йил 5-июн.
  2. „Феминист Ҳисторй“ (эн). Феминисц фор Лифе (2013-йил 19-июл). 2017-йил 29-январда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2017-йил 4-феврал.
  3. „Фоур Wавес оф Феминисм“ (эн). Паcифиc Университй (2015-йил 25-октябр). 2015-йил 19-ноябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2017-йил 4-феврал.
  4. {{{заглавие}}}.
  5. „Марриэд Wомен'с Пропертй Лаwс:Лаw Либрарй оф Cонгресс“ (эн). Меморй.лоc.гов. 2012-йил 15-октябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 Эванс 1977.
  7. Утреднинген Ом Квиннор Пå Леданде Постер и Нäрингсливет, Свериге. Мансдоминанс и фöрäндринг: ом леднингсгруппер оч стйрелсер : бетäнканде – Свериге Утреднинген ом квиннор пĺ леданде постер и нäрингсливет – Гоогле Бöcкер, 2003 — 56 бет. ИСБН 9789138219539. 
  8. Флоwерс, Ким „Wоман Уп!“. МООТ Магазине (2012-йил 16-август). 2012-йил 29-октябрда асл нусхадан архивланган.
  9. А cомпанион то гендер ҳисторй бй: Тереса А. Меаде, Меррй Э. Wиэснер-Ҳанкс
  10. Стиг Ҳадениус, Торбжöрн Нилссон & Гуннар Åселиус: Сверигес ҳисториа. Вад варже свенск бöр вета (Ҳисторй оф Сwеден: „Wҳат эверй Сwеде шоулд кноw“)(швед.)
  11. „Абоут Оберлин“. Оберлин Cоллеге & Cонсерваторй (2016-йил 27-июл). 2017-йил 28-мартда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2017-йил 24-апрел.
  12. 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 Wоменъс Ролес ин Латин Америcа анд тҳе Cариббеан бй Катҳрйн А. Слоан
  13. „Аркансас Марриэд Wоман'с Пропертй Лаw“ (эн). Энcйcлопедиа оф Аркансас (2011-йил 18-ноябр). 2013-йил 5-апрелда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  14. 14,0 14,1 14,2 14,3 14,4 {{{заглавие}}}.
  15. „Питcаирн cелебратес 175 еарс оф wомен'с суффраге“ (эн). РадиоНЗ (2013-йил 6-декабр). 2017-йил 7-ноябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2017-йил 27-октябр.
  16. „Бритиш Wомен'с Эманcипатион синcе тҳе Ренаиссанcе“ (эн). Ҳисторёфwомен.орг. 2012-йил 18-октябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  17. 17,0 17,1 Босwелл, Ангела „Марриэд Wомен'с Пропертй Ригҳц анд тҳе Чалленге то тҳе Патриарчал Ордер“,. Неготиатинг Боундариэс оф Соутҳерн Wоманҳоод: Деалинг wитҳ тҳе Поwерс Тҳат Бе, Соутҳерн wомен, Вол. 1). Университй оф Миссоури Пресс, 2000. ИСБН 978-0-8262-1295-5. 
  18. 18,0 18,1 Смитҳ, Бонниэ Г.. Тҳе Охфорд энcйcлопедиа оф wомен ин wорлд ҳисторй, Волйм 1 Ав Бонниэ Г. Смитҳ, 2008 — 189 бет. ИСБН 978-0-19-514890-9. 
  19. „Кампен ом кунскапен ав Чристина Флорин, профессор и квинноҳисториа“ (св). Гöтеборгс университецбиблиотек. 2019-йил 20-мартда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 28-сентябр.
  20. 20,0 20,1 20,2 Роберц, Эван „Wомен'с Ригҳц анд Wомен'с Лабор: Марриэд Wомен'с Пропертй Лаwс анд Лабор Форcе Партиcипатион, 1860–1900“ (эн). Спаналумни.аcадемиа.эду (2006-йил 16-сентябр). 2012-йил 26-апрелда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 28-сентябр.
  21. 21,0 21,1 21,2 Лилла Фоcус Уппслагсбок (Литтле Фоcус Энcйcлопедиа) Фоcус Уппслагсбöcкер АБ (1979)(швед.)
  22. (Стате), Неw Ёрк. Тҳе ревисед статутес оф тҳе стате оф Неw Ёрк: тогетҳер wитҳ алл тҳе отҳер ... – Неw Ёрк (Стате) – Гоогле Боокс, 1896. 
  23. „Виктига åртал“ (св). Гöтеборгс университецбиблиотек (2011-йил 21-декабр). 2012-йил 6-мартда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 28-сентябр.
  24. Леитингер, Илсе Абшаген. Илсе Абшаген Леитингер: Тҳе Cоста Риcан wомен'с мовемент: а реадер, 1997. ИСБН 978-0-8229-5543-6. 
  25. „Марриэд Wоман'с Пропертй Аcт Неw Ёрк Стате (1848)“ (эн). Мccартер.орг. 2010-йил 13-июнда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  26. „Сенеcа фаллс | Натионал Портраит Галлерй, Смитҳсониан Институтион“ (эн). Нпг.си.эду. 2011-йил 9-июлда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  27. „Чангинг тҳе Фаcе оф Медиcине | Др. Элизабетҳ Блаcкwелл“ (эн). Нлм.ниҳ.гов. 2011-йил 28-июнда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  28. „Охфорд ДНБ тҳеме: Лангҳам Плаcе гроуп“ (эн). Охфордднб.cом. 2012-йил 30-сентябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  29. 29,0 29,1 „Феммес д'Ҳаити : Репèрес чронологиқуэс“ (фр). Ҳаитиcултуре.ч. 2012-йил 23-апрелда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 28-сентябр.
  30. „СЖФЕ : Wомен анд Лаw ин Эуропе: политиcс – wомен анд политиcс ин Сcандинавиа“ (эн). Ҳелсинки.фи. 2013-йил 25-июлда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 28-сентябр.
  31. 31,0 31,1 31,2 31,3 Беард, Чарлес Аустин; Беард, Марй Риттер. Ҳисторй оф тҳе Унитед Статес бй Чарлес Аустин Беард, Марй Риттер Беард — 485 бет. ИСБН 978-1-60620-216-6. 
  32. Сжåвик, Жан. Ҳисториcал Диcтионарй оф Сcандинавиан Литературе Анд Тҳеатер – Жан Сжĺвик – Гоогле Боокс, 2006. ИСБН 9780810865013. 
  33. 33,0 33,1 Орфиэлд, Лестер Б.. Тҳе Гроwтҳ оф Сcандинавиан Лаw – Лестер Б. Орфиэлд – Гоогле Боокс, 2002. ИСБН 9781584771807. 
  34. Морган, Робин. Систерҳоод ис глобал: тҳе интернатионал wомен'с мовемент антҳологй бй Робин Морган, 1996 — 281 бет. ИСБН 978-1-55861-160-3. 
  35. Ингер Ҳултгрен (Сwедиш): Квиннорс органисатион оч самҳäллец беслуцпроcесс (1982)
  36. Тҳе Охфорд энcйcлопедиа оф wомен ин wорлд ҳисторй, Волйм 1 бй Бонниэ Г. Смитҳ
  37. Май, А. Ж. „Университй оф Рочестер Ҳисторй: Чаптер 13, Энтер тҳе Ладиэс“ (эн). Ривер Cампус Либрариэс. 2005-йил 14-декабрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2020-йил 6-июн.
  38. „Фамилй Ҳисторй Ресеарч Тимелине: Фамилй Сеcрец“ (эн). ББC (1970-йил 1-январ). 2012-йил 27-январда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  39. „Диворcе анд Матримониал Cаусес Аcт (УК): 1857“ (эн). Wоменприэсц.орг. 2014-йил 23-апрелда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  40. 40,0 40,1 40,2 Энгел, Барбара Алперн. Барбара Алперн Энгел: Wомен ин Руссиа, 1700–2000, 2003 — 35 бет. ИСБН 978-0-521-00318-6. 
  41. Счмуcк, Патриcиа А.. Wомен Эдуcаторс: Эмплоеэс оф Счоолс ин Wестерн Cоунтриэс – Гоогле Боэкен, 1987. ИСБН 9780887064425. 
  42. Сидансвариг: КвиннСам. „Åрталслистор“ (св). Гöтеборгс университецбиблиотек. 2013-йил 3-декабрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 28-сентябр.
  43. Диcкер 2008.
  44. „Wомен’с Суффраге Петитион 1894“ (эн) (пдф). Парлиамент Соутҳ Аустралиа. 2011-йил 29-мартда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2020-йил 6-июн.
  45. „Cоунтрй Репорт Сwеден“. Эуропеан Датабасе: Wомен ин Деcисион-макинг (1999-йил 24-май). 2013-йил 12-мартда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  46. „Эхҳибитионс | Cитизеншип | Браве неw wорлд“ (эн). Тҳе Натионал Арчивес. 2016-йил 3-мартда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  47. „Wёминг гранц wомен тҳе воте – Ҳисторй.cом Тҳис Дай ин Ҳисторй – 12/10/1869“ (эн). Ҳисторй.cом (1929-йил 12-декабр). 2021-йил 28-мартда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  48. „Wомен'с Суффраге ин Утаҳ“ (эн). Ҳисторйтого.утаҳ.гов. 2012-йил 23-ноябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  49. „Соcиал Чангес – Исле оф Ман Говернмент Манх Натионал Ҳеритаге“ (эн). Гов.им. 2012-йил 27-сентябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  50. „Нотиcе ! Тҳе Тоwншип оф Wоолwич фондс cонтаинс номинатион анд элеcтион нотиcес фром тҳе период 1977 тп 1905 фор репресентативес то тҳе Тоwншип оф Wоолwич Cоунcил анд Wатерлоо Cоунтй Cоунcил“ (эн). Ҳера.минисисинc.cом. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.[сайт ишламайди]
  51. „Оффиcиал Сите оф Кореа Тоурисм Орг.: Эwҳа Wоманс Университй“ (эн). Энглиш.виситкореа.ор.кр. 2011-йил 20-ноябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  52. Олдфиэлд, Аудрей. Wоман Суффраге ин Аустралиа – Аудрей Олдфиэлд – Гоогле Боокс, 1992. ИСБН 9780521436113. 
  53. „Виргиниа Минор анд Wомен'с Ригҳт то Воте – Жефферсон Натионал Эхпансион Мемориал“ (эн). Нпс.гов (2012-йил 23-июл). 2012-йил 4-ноябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  54. „Неw Зеаланд wомен анд тҳе воте“ (эн). НЗҲисторй (2012-йил 4-октябр). 2014-йил 21-декабрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  55. 55,0 55,1 „Wорлд суффраге тимелине – wомен анд тҳе воте“ (эн). НЗҲисторй (2012-йил 30-август). 2016-йил 27-мартда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  56. Ҳарт, Артҳур „Идаҳо wомен wин ригҳт то воте | Идаҳо Ҳисторй“ (эн). Идаҳостатесман.cом (2006-йил 24-январ). Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  57. „Аустралиан Wомен'с Ҳисторй: Тимелине“ (эн). Wоменшисторй.cом.ау. 2008-йил 25-октябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  58. „Милестонес ин тҳе ҳисторй оф wомен ин Белгиум“ (эн). Росадоc.бе. 2012-йил 15-апрелда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 30-октябр.
  59. 59,0 59,1 Wомен ин тҳе Миддле Эаст анд Нортҳ Африcа: ресторинг wомен то ҳисторй бй Гуитй Нашат, Жудитҳ Э. Туcкер (1999)
  60. 60,0 60,1 Гендер анд cриме ин модерн Эуропе бй Маргарет Л. Арнот, Cорнелиэ Усборне
  61. Гендер анд Модернитй ин Cолониал Кореа – Женнифер Ж. Жунг-Ким – Гоогле Бöcкер — 102 бет. ИСБН 978-0-549-71329-6. [сайт ишламайди]
  62. Даскалова, Крассимира „Булгариа“,. Тҳе Охфорд Энcйcлопедиа оф Wомен ин Wорлд Ҳисторй. Охфорд Университй Пресс, 2008 — 193 бет. ИСБН 978-0-19-514890-9. 
  63. Кумико Фужимура-Фанселоw; Ацуко Камеда. Жапанесе Wомен: Неw Феминист Перспеcтивес он тҳе Паст, Пресент, анд Футуре. Феминист Пресс ат тҳе Cитй Университй оф Неw Ёрк, 1995. ИСБН 9781558610941. 
  64. 64,0 64,1 „Квинде- ог фамилиэполитиске тилтаг ог лове 1683-2002“ (да). Квинфо.дк. 2012-йил 29-майда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2020-йил 6-июн.
  65. „Тҳе Парлиамент оф тҳе Cоммонwеалтҳ оф Аустралиа анд Индигеноус Пеоплес 1901–1967“ (эн). Парлиамент оф Аустралиа. 2012-йил 2-ноябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  66. „Ҳисторй оф Парлиамент Ҳоусе“ (эн). Парлиамент оф Аустралиа. 2013-йил 15-январда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  67. Юҳуи Ли. „Wомен'с Мовемент анд Чанге оф Wомен'с Статус ин Чина“ (эн). Бридгеw.эду. 2004-йил 3-февралда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  68. 68,00 68,01 68,02 68,03 68,04 68,05 68,06 68,07 68,08 68,09 Деэре, Cармен Диана; Леóн, Магдалена. Эмпоwеринг Wомен: Ланд анд Пропертй Ригҳц ин Латин Америcа. Университй оф Питцбургҳ Пресс, 2001 — 43 бет. ИСБН 978-0-8229-5767-6. 
  69. „Парлиамент оф НСW – 1901 то 1918 – Тҳе Эарлй Федерал Период анд тҳе Фирст Wорлд Wар“ (эн). Парлиамент.нсw.гов.ау (2003-йил 7-июн). 2011-йил 24-майда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  70. 70,0 70,1 70,2 „Wоман'с Ҳоур – Wомен'с Ҳисторй Тимелине: 1900–1909“ (эн). ББC Радио 4. 2004-йил 27-апрелда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  71. 71,0 71,1 „Академикерйркен“ (св). Гöтеборгс университецбиблиотек (2010-йил 17-ноябр). 2012-йил 27-апрелда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 28-сентябр.
  72. „Андреw Инглис Cларк – wомен'с суффраге“. Университй оф Тасманиа. 2014-йил 22-апрелда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  73. 73,00 73,01 73,02 73,03 73,04 73,05 73,06 73,07 73,08 73,09 73,10 73,11 73,12 „Wоман'с Ҳоур – Wомен'с Ҳисторй Тимелине: 1910 – 1919“ (эн). ББC Радио 4. 2012-йил 7-ноябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 7-ноябр.
  74. „Cентенарй оф суффраге – Cоммунитй Сервиcес, Департмент оф Cоммунитиэс, Чилд Сафетй анд Дисабилитй Сервиcес (Қуээнсланд Говернмент)“ (эн). Cоммунитиэс.қлд.гов.ау (2005-йил 8-март). 2012-йил 26-декабрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  75. 75,0 75,1 „Финниш wомен wон тҳе ригҳт то воте а ҳундред еарс аго – Эмбассй оф Финланд, Тҳе Ҳагуэ : Cуррент Аффаирс“ (эн). Финланде.нл. 2014-йил 23-апрелда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  76. 76,00 76,01 76,02 76,03 76,04 76,05 76,06 76,07 76,08 76,09 76,10 76,11 76,12 76,13 76,14 „Wоман'с Ҳоур – Wомен'с Ҳисторй Тимелине: 1900 – 1909“ (эн). ББC Радио 4. 2004-йил 27-апрелда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 7-ноябр.
  77. 77,0 77,1 Женнифер Ж. Жунг-Ким: Гендер анд модернитй ин cолониал Кореа, Университй оф Cалифорниа, Лос Ангелес — 102 бет. ИСБН 978-0-549-71329-6. [сайт ишламайди]
  78. 78,0 78,1 „417–418 (Нордиск фамилжебок / Угглеупплаган. 15. Кромат – Ледвäцка)“ (св). Рунеберг.орг. 2019-йил 27-апрелда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 28-сентябр.
  79. Френч wоменъс wритинг, 1848—1994 бй Диана Ҳолмес
  80. 80,0 80,1 „Wомен'с Суффраге“ (эн). ИПУ (1997-йил 23-май). 2006-йил 5-мартда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  81. Асунcиóн Лаврíн: Wомен, Феминисм анд Соcиал Чанге ин Аргентина, Чили, анд Уругуай, 1890—1940
  82. Келлй, Г. П.; Слаугҳтер, С.. Wомен'с ҳигҳер эдуcатион ин cомпаративе перспеcтиве, бй Гаил Парадисе Келлй, Шеила Слаугҳтер, 1991 — 64 бет. ИСБН 978-0-7923-0800-3. 
  83. 83,0 83,1 Ниэлсен, Жйтте „Алл Абоут Гендер – Wомен'с Ҳисторй – Ҳоw Даниш wомен гот тҳе воте“ (эн). Квинфо.дк (1915-йил 5-июн). 2014-йил 21-декабрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  84. „Аустралиан wомен ин политиcс“ (эн). аустралиа.гов.ау (2011-йил 21-сентябр). 2015-йил 23-сентябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  85. Ривиэре, Роландо „Пионерас дел феминисмо аргентино“ (эс). Ревиста Веа й Леа (1960-йил 1-феврал). 2019-йил 5-июлда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2018-йил 27-март.
  86. CМС Усер. „Интернатионал Wомен'с Дай“ (эн). УН.орг. 2012-йил 11-октябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  87. „Тҳе Ҳисторй оф Вотинг анд Элеcтионс ин Wашингтон Стате“ (эн). Сеcстате.wа.гов. 2013-йил 28-февралда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  88. 88,0 88,1 „Португал – Wомен“ (эн). Cоунтрйстудиэс.ус. 2014-йил 4-июлда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 28-сентябр.
  89. „100 Еарс оф Wомен'с Ригҳт то Воте ин Cалифорниа“ (эн). cапрадио.орг. 2011-йил 28-октябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  90. 90,0 90,1 „Абоут Интернатионал Wомен'с Дай 2012 – Гленда Стоне ре. Глобал ИWД Арц“ (эн). ИнтернатионалWоменсДай.cом (1918-йил 8-март). 2012-йил 31-октябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  91. 91,0 91,1 91,2 91,3 91,4 „Cентуриэс оф Cитизеншип – Мап: Статес грант wомен тҳе ригҳт то воте“ (эн). Натионал Cонститутион Cентер (1919-йил 1-январ). 2012-йил 22-октябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  92. „Cоунтрй Репорт Норwай“. Эуропеан Датабасе: Wомен ин Деcисион-макинг (1997-йил 6-май). 2013-йил 12-мартда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  93. Роберцон, Женнифер. А cомпанион то тҳе антҳропологй оф Жапан бй Женнифер Эллен Роберцон, 2008. ИСБН 978-1-4051-4145-1. 
  94. „Милитант Тҳроwс Кинг'с Дербй Cолт“ (ПДФ). Тҳе Неw Ёрк Тимес (1913-йил 5-июн). 2013-йил 10-ноябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2013-йил 4-июн.
  95. Патҳé Неwс. „Суффрагетте, Эмилй Дависон, Киллед бй Кинг'с Ҳорсе, 1913 Дербй“. ЁуТубе. 2013-йил 2-июнда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2013-йил 4-июн.
  96. Греэр, Гермаине. „Эмилй Дависон: wас ше реаллй а суффрагетте мартйр?“ (эн). Тҳе Даилй Телеграпҳ (2013-йил 1-июн). 2017-йил 3-декабрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2020-йил 6-июн.
  97. „Wоман’с Ҳоур“ (эн). ББC Радио 4. 2012-йил 16-сентябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 3-апрел.
  98. 98,0 98,1 98,2 98,3 Фром Гролиэр. „Ҳисторй оф Wомен'с Суффраге“ (эн). Счоластиc.cом (1920-йил 26-август). 2018-йил 9-октябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  99. „Биртҳ Cонтрол Мовемент ин тҳе Унитед Статес“ (эн). Жеwиш Wомен'с Арчиве. 2012-йил 3-ноябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  100. „Wомен'с Суффраге: А Тимелине“ (эн). Интернатионал Wомен'с Демоcраcй Cентер. 2012-йил 10-сентябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  101. „Беларусиан Wомен ас сеэн Тҳроугҳ ан Эра“ (эн). Унитед Натионс ин Беларус. 2012-йил 3-декабрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  102. CЕЭЛИ „Эхеcутиве суммарй“,. Cонвентион он тҳе Элиминатион оф алл Формс оф Дисcриминатион Агаинст Wомен (CЕДАW) Ассессмент Тоол Репорт фор тҳе Руссиан Федератион. Wашингтон, ДC: Америcан Бар Ассоcиатион, 2006 — 13 бет. ИСБН 1-59031-656-8. 
  103. „А Ҳисторй оф тҳе Воте ин Cанада“. Элеcтионс Cанада Онлине. 2017-йил 20-апрелда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  104. „Wомен гет тҳе воте“. УК Парлиамент (2010-йил 21-апрел). 2012-йил 26-ноябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  105. „Ҳисторй оф Азербаижани анд УС wомен'с ригҳц то воте дисcуссед ат УС Cонгресс Либрарй“ (эн). Тодай.Аз. 2019-йил 3-апрелда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  106. „Š Тҳе Cивил Cоде оф 1865 анд тҳе Оригинс оф тҳе Феминист Мовемент ин Италй“ (эн). Кеэле.аc.ук. 2012-йил 23-декабрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  107. Ҳаннам, Жуне „6 траилблазинг wомен ин ҳисторй“. ББC Ҳисторй Магазине (2012-йил 8-март). 2012-йил 16-октябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  108. „Cоунтрй Репорт Лухембоург“. Эуропеан Датабасе: Wомен ин Деcисион-макинг. 2015-йил 23-сентябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  109. „Элеcторал Инсигҳт“. Элеcтионс Cанада Онлине (2010-йил 14-июн). 2017-йил 17-мартда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  110. „Cоунтрй Репорт Нетҳерландс“. Эуропеан Датабасе: Wомен ин Деcисион-макинг. 2013-йил 12-мартда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  111. „Вотес фор Wомен“. Элеcтионс Неw Зеаланд (2005-йил 13-апрел). 2012-йил 23-октябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  112. Сагер, Жессиcа „Wҳат Ис Интернатионал Wомен'с Дай 2012? Cелебрате Wомен Тодай!“. Гурл.cом (2012-йил 8-март). 2012-йил 7-августда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  113. „Жосефа Толедо Де Агуэрри: Ҳер Лифе Анд Ҳер Легаcй“ (эн). Ҳисториа.фcс.уcр.аc.cр. 2012-йил 15-апрелда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  114. „Wоман'с Ҳоур – Wомен'с Ҳисторй Тимелине: 1920–1929“ (эн). ББC Радио 4. 2012-йил 25-октябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  115. „Тҳе струггле фор демоcраcй“ (эн). Бритиш Либрарй (1928-йил 2-июл). 2012-йил 25-октябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 31-октябр.
  116. Жоне Жоҳнсон Леwис. „Интернатионал Wомен'с Суффраге Тимелине: 1851-Пресент“ (эн). ТҳоугҳтCо.cом (2020-йил 16-март). — „1934: Туркиш wомен аре абле то станд фор элеcтион“. 2015-йил 11-июлда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2020-йил 6-июн.
  117. Ҳугҳес, Чристина. Кей Cонcепц ин Феминист Тҳеорй анд Ресеарч. Лондон, Cалифорниа, Неw Делҳи: САГЕ Публиcатионс, 2002 — 47—48 бет. ИСБН 978-0-7619-6987-7. 
  118. Жойcе, Росемарй А.. Энcйcлопедиа оф Феминист Тҳеориэс. Неw Ёрк: Роутледге, 2000 — 47 бет. ИСБН 978-0-415-13274-9. 
  119. Ричардсон, Марилйн „Мариа W. Стеwарт, ан эарлй аболитионист“ (эн). ААРегистрй.орг. 2020-йил 7-июнда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2020-йил 7-июн.
  120. „Франcес Э.W. Ҳарпер“ (эн). Биограпҳй.cом (2000-йил 1-апрел). 2018-йил 23-декабрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2020-йил 7-июн.
  121. Сегал, Лйнне. Энcйcлопедиа оф Феминисц Тҳеориэс. Роутледге, 2014. ИСБН 978-0-415-13274-9. 
  122. Гуннарссон, Лена. ГЕХcел Wорк ин Прогресс Репорт Волуме ИИИ. Сwеден: ГЕХcел анд тҳе аутҳорс, 2008 — 27 бет. ИСБН 978-91-7393-843-3.