Қадимги Римда дин

Ғалабани қўлида ушлаб турган бузуқ Деа Рома ва гўшак ва бошқа назрлар солинган қурбонгоҳ ҳақида, қурбонгоҳ ёки ҳайкал пойдеворидаги релеф панели нусхаси

  Қадимги Римдаги динлар турли хил императорлик ва вилоят диний урф-одатларидан иборат бо'либ, уларга Рим аҳолиси ҳам, унинг ҳукмронлиги остида бо'лганлар ҳам амал қилганлар.

Римликлар о'зларини жуда диндор деб билишган ва жаҳон қудрати сифатидаги муваффақиятларини худолар билан яхши муносабатларни сақлашда жамоавий тақводорликлари билан бог'лашган ( пиэталар ). Уларнинг ко'пхудолик дини ко'плаб худоларни улуг'лагани билан машҳур.

Тарихий даврнинг бошидан бошлаб Италия ярим оролида юнонларнинг мавжудлиги Рим маданиятига та'сир ко'рсатади ва ба'зи диний урф-одатларни, масалан, Аполлон култуни жорий бо'лишига олиб келган.. Римликлар о'зларининг асосий худолари ва юнонлар худолари ( интерпретатио граэcа ) о'ртасида умумий тил изладилар, этрусклар каби юнон мифлари ва иконографиясини Лотин адабиёти ва Рим сан'ати учун мослаштирганлар. Этруск дини, айниқса, худолар иродасини излаш учун давлат томонидан қо'лланиладиган авг'орлик амалиётига катта та'сир ко'рсатди. Афсоналарга ко'ра, Римдаги диний муассасаларнинг аксарияти унинг асосчиларига, хусусан, худолар билан то'г'ридан-то'г'ри музокаралар олиб борган Римнинг иккинчи Сабине қироли Нума Помпилиусга тегишли бо'лиши мумкин деб бо'г'ланилади. Ушбу архаик дин мос маиорум, "аждодлар ё'ли" ёки оддийгина "ан'ана" нинг асоси бо'лган. Рим о'зига хослиги учун марказий ҳисобланади.

Август Понтифех Махимус ролида ( Лабиcана Аугустус орқали )

Қуйида батафсилроқ ко'риб чиқиладиган материалларнинг қисқача мазмуни келтирилган.

Аксарият давлат динларида руҳонийлик вакиллари томонидан амалга оширилган. Қадимги Римда черков ва давлатни ажратишга о'хшаш принцип ё'қ бо'лган. Рим республикаси даврида (милоддан аввалги 509-27) давлат амалдорлари этиб сайланган о'ша кишилар авг ва папа бо'либ ҳам хизмат қилишлари мумкин эди. Руҳонийлар турмуш қуришди, оила қуришди ва сиёсий фаол ҳаёт кечиришди. Юлий Цезар консул этиб сайланишидан олдин понтифех махимус бо'лди.

Кибеле тахтга о'тирди, шер, корнукопия ва девор тожи билан. Рим мармар, c. 50-йил ( Гетти музейи )

Империянинг юқори қисмида Римда ко'плаб халқаро худолар ясалган ва ҳатто энг чекка вилоятларга ҳам олиб келинган. Жумладан Кибеле, Исис, Эпона ва қуёш монизми худолари. Масалан, Митра ва Сол Инвиcтус шимолда Рим Британия каби жойларда топилган. Чет динлар империянинг бошқа жойларидан келиб чиққан римликлар орасида тобора ко'проқ диндорларни о'зига жалб қилиб келган. Етказилга сирли динлар, кейинги ҳаётда нажотни таклиф қиладиган динлар, ҳар бир кишининг шахсий танлови бо'либ, оилавий маросимларни о'тказиш ва жамоат динида қатнашишдан ташқари амалда бо'лган. Бироқ, сирлар эксклюзив қасамлар ва махфийликни, консерватив римликлар шубҳа билан " сеҳргарлик ", фитна ( cониуратио ) ёки қо'порувчилик фаолиятига хос бо'лган шартларни о'з ичига олган. Мил.аввалги 186-йилда Сенатнинг Бакчаналларни чеклашга уринишлари сингари, ан'анавий ахлоқ ва бирликка таҳдид соладиган динчиларни бостириш учун вақти-вақти билан ва ба'зан шафқациз уринишлар қилинган. Римликлар ҳеч қачон битта худо ёки фақат битта култни етиштиришга мажбур бо'лмаганлиги сабабли, диний баг'рикенглик монотеистик тизимлар учун муаммо эмас эди. Лудаизмнинг монотеистик қат'ийлиги Рим сиёсати учун қийинчиликлар туг'дирди, бу ба'зида муросага ва махсус имтиёзлар беришга, ба'зан эса ҳал қилиб бо'лмайдиган зиддиятларга олиб келди. Масалан, диний низолар Биринчи яҳудий-Рим уруши ва Бар Кохба қо'зг'олонига сабаб бо'лган.

Мифлар ва илоҳий тақдирни асослаш

Қурбонгоҳдан Венера ва Марсгача бо'лган релеф панелида бо'ри эмизаётган Ромулус ва Ремус ҳамда Тибер ва Палатин тепалиги каби Рим топографиясини ифодаловчи худолар тасвирланган сурат.

Рим мифологик ан'анаси, асосан шаҳарнинг пайдо бо'лиши ва юксалиши ҳақидаги тарихий афсоналар ёки афсоналарга бой. Бу ривоятларда асосий э'тибор инсон актёрларига қаратилган бо'либ, фақат худоларнинг вақти-вақти билан аралашуви аммо илоҳий буюртма қилинган тақдирнинг кенг тарқалган туйг'усидир. Римнинг энг қадимги даври учун тарих ва афсонани ажратиш қийин.

Помпей фрескаси; Иапйх Энейнинг сонидан о'қ учини олиб ташламоқда, уни Венера Велификанлар кузатмоқда (пардали)

Трояннинг юнон та'сири остида ташкил этилганлиги ҳақидаги афсона. Ишлаб чиқилган насабнома ( Лотин шоҳлари Алба Лонга ) орқали Римнинг Ромул ва Ремус томонидан асос солингани ҳақидаги машҳур афсона билан уйг'унлаштирилган. Эгизаклар ҳикоясининг энг кенг тарқалган версияси қаҳрамон афсонасининг бир нечта жиҳатларини акс эттиради. Уларнинг онаси Реа Силвия амакиси қирол отасидан тортиб олган тахтни сақлаб қолиш учун бокира бо'либ қолишни буюрган эди. Илоҳий аралашув орқали, Рҳеа Силвиа Марс худоси томонидан эмдирилган. У эгизакларни туг'ди ва улар подшоҳнинг буйруг'и билан фош қилинган, аммо бир қатор мо'жизавий ҳодисалар туфайли қутқарилган.