[go: nahoru, domu]

Jump to content

Сурункали панкреатит

From Vikipediya
Сурункали панкреатит

Сурункали панкреатит - бу доимий ёки вақти-вақти билан ог'риқлар, экзокрин ва эндокрин етишмовчилик белгилари билан намоён бо'ладиган жуда кенг тарқалган касаллик. Бу ошқозон ости бези паренхимасида қайтарилмас патологик о'згаришлар билан тавсифланади - унинг буришиши, пролифератив фиброз, шунингдек, каналларнинг структураси,унда ёки без то'қималарида тошларнинг шаклланиши. Бу минимал клиник ко'ринишлар билан ёки қорин бо'шлиг'и органларининг бошқа касалликлари (сурункали холесистит, сафро дискинези, ошқозон ва о'н икки бармоқли ичакнинг ошқозон яраси) остида пайдо бо'лиши мумкин. Натижада, ушбу касалликнинг ҳақиқий частотасини аниқлаш мумкин эмас.[1]

Таснифлаш

[edit | edit source]

Ажратиш:

  • Токсик-метаболик сурункали панкреатит
  • Идиопатик сурункали панкреатит
  • Ирсий сурункали панкреатит
  • Аутоиммун сурункали панкреатит
  • Сурункали такрорий панкреатит
  • Обструктив сурункали панкреатит
  • Сурункали панкреатитнинг бирламчи шакли
  • Сурункали панкреатитнинг иккиламчи шакли

Сурункали панкреатитнинг М.Кузинга ко'ра таснифи.

1 Асосий

  • Алкоголли
  • Ното'г'ри овқатланиш туфайли
  • Гиёҳванд моддалардан келиб чиққан панкреатит
  • Метаболик касалликларга асосланган
  • Нома'лум этиология

2 Шикастланишдан кейинги

  • Ошқозон ости безининг очиқ шикастланиши туфайли
  • То'мтоқ травма туфайли
  • Операция ичидаги жароҳатлардан кейин
  • ЭРПҲГ асосида

3 Иккинчи даражали

  • Холангиоген, шу жумладан:
  • лимфоген холесистопанкреатит, холедохолитиаз асосида, папиллостеноз билан.
  • Ошқозон-ичак тракти касалликларида, шу жумладан: бирламчи ва иккиламчи дуоденостаз билан, ошқозон яраси билан, сурункали колит билан.
  • Қорин бо'шлиг'и аортаси шохларининг тиқилиб қолиши билан
  • Эндокринопатиялар билан
  • Бошқа этиологик омилларга асосланиб
  • Ичак дисбиози
Сурункали панкреатит

Сурункали панкреатитнинг энг со'нгги таснифи немис панкреатологлари М-АННҲЕИМ (2007)деб ҳисобланади. Ушбу тасниф сурункали панкреатитнинг ко'плаб хавф омилларини ҳисобга олади ва беморларни сурункали панкреатитнинг этиологияси, клиник босқичи ва ог'ирлигига қараб тоифаларга ажратади. Касалликнинг ог'ирлиги таснифлаш тизимига ко'ра таснифланади.[2]

Этиология

[edit | edit source]

Панкреатитнинг энг кенг тарқалган сабаблари о'т-тош касаллиги ва ог'ир-овқат билан бирга спиртли ичимликларни исте'мол қилишдир. Шунингдек, панкреатитнинг сабаблари заҳарланиш, травма, вирусли касалликлар, операциялар ва эндоскопик манипуляциялар бо'лиши мумкин. Шунингдек, турли хил психоген та'сирлар панкреатитнинг жуда кенг тарқалган сабабидир: стресс, турли хил психотравмалар, қон томирларининг спастик ҳолатини келтириб чиқарадиган асабий кучланиш, шунингдек, сафро ва ошқозон ости бези ё'лларининг чиқишидаги мушаклар. Бугунги кунга келиб, сурункали панкреатит ривожланишининг энг муҳим омилларидан бири чекишдир. Хавф даражаси чекмайдиганларга нисбатан 75%га ошиши аниқланди.[3]

Клиник ко'ринишлар

[edit | edit source]

Қоида тариқасида, сурункали панкреатитнинг асосий клиник ко'риниши экзокрин панкреатик етишмовчиликдир.Ошқозон ости безининг зарур миқдорда ҳазм қилиш ферментлари ишлаб чиқара олмаслиги билан ифодаланади.

Панкреатик псевдокисталар ко'пинча о'ткир панкреатитдан кейин ҳосил бо'лади. Ҳажмининг ортиши ва то'планган патологик суюқлик, псевдокистнинг атрофидаги органларнинг сиқилиши туфайли ог'риқ, ошқозон ва о'н икки бармоқли ичакда озиқ-овқат ҳаракатининг бузилишига олиб келиши мумкин.

Ба'зида ошқозон ости бези бошидаги склеротик жараёнлар о'т ё'ллари ва ошқозон ости бези каналининг сиқилишига о'хшаш клиник ко'ринишга олиб келади. Худди шундай ко'риниш ошқозон ости бези бошининг о'смаларида кузатилади, шунинг учун панкреатитнинг бу шакли псевдотумор деб аталади. Бундай ҳолларда сафро чиқиши бузилиши обструктив сариқликка олиб келиши мумкин.

Сурункали панкреатит фонида о'ткир панкреатит пайдо бо'лиши мумкин, бу сурункали панкреатитнинг кучайиши билан тенг эмас. Ошқозон-ичак трактининг бузилишидан ташқари, сурункали панкреатит билан ог'риган беморларда бошқа белгилар мавжуд. 90% сурункали панкреатит билан ог'риган беморларда мавжудлигини тасдиқловчи адабий манбалар мавжуд. Полиневропатиялар (периферик нервларнинг функсионал о'згаришлари билан бог'лиқ) ҳолатларининг.[4]

Диагностика

[edit | edit source]

Сурункали панкреатитни ташхислаш учун стандарт текширувдан ташқари, ошқозон ости безининг экзокрин функсияси ҳам муҳимдир. Буни копрограм ёрдамида аниқлаш мумкин (нажасдаги ҳазм бо'лмаган озиқ-овқат қолдиқларини микроскопик таҳлил қилиш).

Инструментал тадқиқотлар ҳам қо'лланилади: Қорин бо'шлиг'и органларининг ултратовуш текшируви, қорин бо'шлиг'и органларининг компютер томографияси ва бошқалар.

Беморлар чапқовург'а ости соҳасида зерикарли ог'риқли ог'риқлардан шикоят қиладилар, улар бой ва ёг'ли овқатдан кейин кучаяди (беморлар сони одатда байрамлардан кейин кескин ортади), қориннинг юқори қисмида ог'ирлик ҳисси. Ко'нгил айниши, ог'изда аччиқланиш ҳисси пайдо бо'лади.Сурункали панкреатитни ташхислаш учун ошқозон ости бези тузилишининг хусусиятларини аниқлашга, шунингдек безнинг функсияларини баҳолашга имкон берадиган турли усуллар қо'лланилади.[3]

Даволаш

[edit | edit source]

Сурункали панкреатитни даволаш беморга индивидуал ёндашувни талаб қилади. Панкреатитнинг 2 тури мавжуд: гиперсекретор (нормал ёки ортиб бораётган секреция ҳажми, бикарбонатларнинг дебети, ферментларнинг фаоллиги ошиши) ва гипоферментатив (ферментлар, ферментларнинг нормал ҳажми билан бикарбонатлар ишлаб чиқаришнинг пасайиши), обструктив. Гиперсекретор панкреатит билан биринчи 2-4 кун давомида очлик белгиланади, со'нгра улар 5-сонли парҳез столига о'тадилар. Ог'риқ қолдирувчи воситалар, антибиотиклар ва бошқа дорилар ҳам буюрилади.[5]

Биринчи восита - шифокор томонидан тавсия этилган парҳез (№5). Овқатлар орасидаги танаффус кундузи то'рт соатдан ошмаслиги керак.

Секретор етишмовчилиги бо'лган панкреатит, панкреатинга асосланган фермент препаратлари шаклида алмаштириш терапиясини талаб қилади.Шунингдек, адабиётларга ко'ра, ангиотензинга айлантирувчи фермент ингибиторларини (периндоприл)[5] қо'ллаш ижобий натижалар беради.Ошқозон ости бези каналининг обструкцияси бо'лса, жарроҳлик ёки тери орқали (пунксион) даволаш ко'рсатилади.Ошқозон ости безининг узоқ муддатли оқмаси билан жарроҳлик ёки минимал инвазив пунксион даволаш қо'лланилади.Псевдотумороз панкреатит ҳалигача жиддий муаммо бо'либ қолмоқда. Ко'пинча уни ошқозон ости бези саратонидан ажратиш мумкин эмас, шунинг учун даволаш асосан о'зига хос клиник ҳолатга бог'лиқ.[6]

Манба

[edit | edit source]

Адабиётлар

[edit | edit source]
  • Белокуров С.Ю., Могутов М.С., Потапов М.П., Якубова Р.Р. Ошқозон ости безининг постнекротик кисталари ва уларнинг асоратлари / Ю.Н. томонидан таҳрирланган. Белокурова. - Ярославл: ТПУ, 2003. - 224 п.
  • Ившин В.Г. Ташқи ошқозон ости бези оқмаларини даволаш усули // Жарроҳлик гепатологияси йилномалари. - 2005. 10-жилд. Но 3. - С. 101-107.
  • Губергриц Н.Б. Сурункали панкреатитнинг янги халқаро таснифи М-АННҲЕИМ (2007) // Панкреатологлар клубининг ахборотномаси. - 2009. Но 1. - С. 10-25 [1]
  • Зиммерман Я.С. Сурункали панкреатит // Панкреатологлар клубининг ахборотномаси. - 2009. Но 1. - С. 38-47 [2]

Шунингдек

[edit | edit source]
  • Ошқозон ости бези
  • панкреатит
  • О'ткир панкреатит
  • Ошқозон ости бези саратони
  • Ошқозон ости безининг псевдокисталари
  • ошқозон ости бези касалликлари диагностикаси