Siyovush: Versiyalar orasidagi farq

Siyovush
	Tahmasp „Shohnoma“sida chizilgan Siyovush
Mifologiya	Fors va Markaziy Osiyo mifologiyasi
Ism talqini	Qora ot
Boshqa tillardagi ism	forscha: سیاوش
Jins	erkak
Sulola	Kayoniylar
Otasi	Kaykovus
Onasi	Sudoba (oʻgay onasi)
Turmush oʻrtogʻi	Farangis
Bolalari	Kayxusrav
Bogʻliq personajlar	Rustam, Afrosiyob
Dafn joyi	Buxoro
Birinchi eslatma	Avesto
Boshqa madaniyatlarda	Markaziy Osiyoda umri soʻnayotgan va qayta tirilayotgan maʼbud ramzi

Tarixni interaktiv tarzda koʻrib chiqish

← Avvalgi tahrir Keyingi tahrir →

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi

VizualVikimatn

Inline

13-iyul 2024, 22:36 dagi koʻrinishi

Siyovush (Avestoda Siyovarshan, Siyovaxsh — „qora ot“; forscha: سیاوش, pahlaviycha: Syāvakhš, Siāvaš) — forsiy va turkiy xalqlar folklorida afsonaviy qahramon. Avvaliga maʼbud sifatida koʻrilgan, xalq ogʻzaki ijodiga asonaviy qahramon sifatida koʻchgan. „Shohnoma“ eposi qahramonlaridan biri. Kayoniylar sulolasidan. Markaziy Osiyo xalqlarining mifologik tasavvurlariga koʻra Quyoshga teng qilingan, umri soʻnayotgan va qayta tirilayotgan maʼbud ramzi. Beruniyga koʻra, Xorazmda hukm surgan Afrigʻiylar shajarasi Siyovushdan boshlangan. „Shohnoma“ga koʻra, Siyovush Kaykovusning oʻgʻli boʻlib, uni bahodir Rustam tarbiya qilgan. Turon hukmdori Afrosiyobning qiziga uylangan. Keyinchalik, Afrosiyob tomonidan qatl etilgan.

„Avesto“da

„Avesto“da oʻldirilgan Siyovush uchun uning oʻgʻli Kavi Husravah Fraŋrasyandan oʻch olishi haqida uchta yashtda aytib oʻtiladi^[1]. Shuningdek, u „Avesto“da xvarnoga ega sakkiz Kavidan yettinchisi ekani^[2] va uning fravashlari muqaddas ekani aytib oʻtilgan^[3]

Pahlaviy tilidagi manbalarda

Siyovush (Siāvaš) Kaykovusning oʻgʻlidir^[4].

Xorazmda I—VII asrlarda zarb etilgan tangalardagi chavandoz surati ayrim tadqiqotchilar (S. P. Tolstov va boshqalar) tomonidan Siyovushning tasviri deb qabul qilingan. „Shohnoma“ga koʻra, Siyovush Kaykovusning oʻgʻli boʻlib, uni bahodir Rustam tarbiya qilgan. Oʻgay onasi Sudoba Siyovushga shahvoniy mehr qoʻygan, biroq undan rad javobini olgach, Siyovushni oʻzining nomusiga tajovuz qilganlikda ayblagan. Biroq Siyovush gulxan sinovidan oʻtib oʻzini pok, aybsizligini isbot qilgan. Shundan soʻng Siyovush Turon hukmdori Frangrasan (Afrosiyob) xuzuriga borgan. Afrosiyob dastlab uni yaxshi qabul qilib, qizi Farangisni bergan, soʻngra makkorlik bilan uni oʻldirgan. Siyovushning qasoskori sifatida oʻgʻli Kayxusrav Turonga otlangan. Siyovush Markaziy Osiyo xalqlari orasida katta shuhrat qozongan. U haqida qissalar, qoʻshiqlar (Buxoroda Siyovushga bagʻishlangan turkum qoʻshiqlar Kini Siyovush — Siyovush uchun qasos yoxud Mugʻlar yigʻisi deb atalgan), xalq afsonalari toʻqilgan. Nishopuriyning yozishicha, oʻldirilgan Siyovush jasadi Buxoroning sharqiy darvozasi (Goʻriyon darvozasi — Buxoro arkining hozirda saqlanib qolmagan darvozasi) oldiga koʻmilgan. Har yili Yangi yil kuni quyosh chiqquniga qadar har bir erkak Siyovushga atab xoʻroz soʻyishi lozim boʻlgan. Ajdarho daraxtining mumi „Siyovush qoni“ deb ataladi^[5].

Manbalar

↑ Гэуш-яшт IX 18, 22; Ард-яшт (Яшт XVII 38, 42; Авеста в русских переводах. СПб, 1997. С. 369, 370); Замйад-яшт (Яшт XIX 77; Авеста в русских переводах. СПб, 1997. С. 397)
↑ «Замйад-яшт» (Яшт XIX 71; Авеста в русских переводах. СПб, 1997. С. 396)
↑ Фравардин-яшт (Яшт XIII 132)
↑ Большой Бундахишн XXXV 31
↑ OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil

Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.

Ushbu maqola chaladir. Siz uni boyitib, Vikipediyaga yordam berishingiz mumkin.
Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak.

[1] Гэуш-яшт IX 18, 22; Ард-яшт (Яшт XVII 38, 42; Авеста в русских переводах. СПб, 1997. С. 369, 370); Замйад-яшт (Яшт XIX 77; Авеста в русских переводах. СПб, 1997. С. 397)

[2] «Замйад-яшт» (Яшт XIX 71; Авеста в русских переводах. СПб, 1997. С. 396)

[3] Фравардин-яшт (Яшт XIII 132)

[4] Большой Бундахишн XXXV 31

[5] OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

@@ Qator 1: / Qator 1: @@
+{{thr|[[Foydalanuvchi:Jamshid Nurkulov|Jamshid Nurqul]] ([[Foydalanuvchi munozarasi:Jamshid Nurkulov|munozara]]) 22:36, 13-Iyul 2024 (UTC)}}
 {{Mifologik personaj
  | nomi                     = Siyovush
@@ Qator 50: / Qator 51: @@
  | Boshqa madaniyatlarda    =[[Markaziy Osiyo]]da umri soʻnayotgan va qayta tirilayotgan maʼbud ramzi
 }}
-'''Siyovush''' ([[Avesto]]da Siyovarshan, Siyovaxsh — „qora ot“; {{Lang-fa|{{nq|سیاوش}}}}, {{lang-pal|Syāvakhš, Siāvaš}}) — afsonaviy qahramon. ''„[[Shohnoma]]“'' eposi qahramonlaridan biri. [[Kayoniylar]]dan. [[Markaziy Osiyo]] xalqlarining mifologik tasavvurlariga koʻra, Quyoshga teng qilinib, umri soʻnayotgan va qayta tirilayotgan maʼbud ramzi. [[Beruniy]]ga koʻra, [[Xorazm]]da hukm surgan [[Afrigʻiylar]] shajarasi Siyovushdan boshlangan. Xorazmda [[I asr|I]]—[[VII asr]]larda zarb etilgan tangalardagi chavandoz surati ayrim tadqiqotchilar ([[Tolstov Sergey Pavlovich|S. P. Tolstov]] va boshqalar) tomonidan Siyovushning tasviri deb qabul qilingan. ''„Shohnoma“''ga koʻra, Siyovush [[Kaykovus]]ning oʻgʻli boʻlib, uni bahodir [[Rustam]] tarbiya qilgan. Oʻgay onasi Sudoba Siyovushga shahvoniy mehr qoʻygan, biroq undan rad javobini olgach, Siyovushni oʻzining nomusiga tajovuz qilganlikda ayblagan. Biroq Siyovush gulxan sinovidan oʻtib oʻzini pok, aybsizligini isbot qilgan. Shundan soʻng Siyovush [[Turon (atama)|Turon]] hukmdori Frangrasan ([[Afrosiyob]]) xuzuriga borgan. Afrosiyob dastlab uni yaxshi qabul qilib, qizi [[Farangis]]ni bergan, soʻngra makkorlik bilan uni oʻldirgan. Siyovushning qasoskori sifatida oʻgʻli [[Kayxusrav]] Turonga otlangan. Siyovush Markaziy Osiyo xalqlari orasida katta shuhrat qozongan. U haqida qissalar, qoʻshiqlar ([[Buxoro]]da Siyovushga bagʻishlangan turkum qoʻshiqlar ''Kini Siyovush'' — ''Siyovush uchun qasos'' yoxud ''Mugʻlar yigʻisi'' deb atalgan), xalq afsonalari toʻqilgan. [[Nishopuriy]]ning yozishicha, oʻldirilgan Siyovush jasadi Buxoroning sharqiy darvozasi ([[Goʻriyon darvozasi]] — [[Buxoro arki]]ning hozirda saqlanib qolmagan darvozasi) oldiga koʻmilgan. Har yili Yangi yil kuni quyosh chiqquniga qadar har bir erkak Siyovushga atab xoʻroz soʻyishi lozim boʻlgan. Ajdarho daraxtining mumi ''„Siyovush qoni“'' deb ataladi<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>.
+'''Siyovush''' ([[Avesto]]da Siyovarshan, Siyovaxsh — „qora ot“; {{Lang-fa|{{nq|سیاوش}}}}, {{lang-pal|Syāvakhš, Siāvaš}}) — forsiy va turkiy xalqlar folklorida afsonaviy qahramon. Avvaliga maʼbud sifatida koʻrilgan, xalq ogʻzaki ijodiga asonaviy qahramon sifatida koʻchgan. ''„[[Shohnoma]]“'' eposi qahramonlaridan biri. [[Kayoniylar]] sulolasidan. [[Markaziy Osiyo]] xalqlarining mifologik tasavvurlariga koʻra Quyoshga teng qilingan, umri soʻnayotgan va qayta tirilayotgan maʼbud ramzi. [[Beruniy]]ga koʻra, [[Xorazm]]da hukm surgan [[Afrigʻiylar]] shajarasi Siyovushdan boshlangan. ''„Shohnoma“''ga koʻra, Siyovush [[Kaykovus]]ning oʻgʻli boʻlib, uni bahodir [[Rustam]] tarbiya qilgan. [[Turon (atama)|Turon]] hukmdori [[Afrosiyob]]ning qiziga uylangan. Keyinchalik, Afrosiyob tomonidan qatl etilgan.
+== „Avesto“da ==
+„[[Avesto]]“da oʻldirilgan Siyovush uchun uning oʻgʻli [[Kayxusrav|Kavi Husravah]] [[Afrosiyob (obraz)|Fraŋrasyan]]dan oʻch olishi haqida uchta yashtda aytib oʻtiladi<ref>Гэуш-яшт IX 18, 22; Ард-яшт (Яшт XVII 38, 42; Авеста в русских переводах. СПб, 1997. С. 369, 370); Замйад-яшт (Яшт XIX 77; Авеста в русских переводах. СПб, 1997. С. 397)</ref>. Shuningdek, u „Avesto“da xvarnoga ega sakkiz Kavidan yettinchisi ekani<ref>«Замйад-яшт» (Яшт XIX 71; Авеста в русских переводах. СПб, 1997. С. 396)</ref> va uning fravashlari muqaddas ekani aytib oʻtilgan<ref>Фравардин-яшт (Яшт XIII 132)</ref>
+== Pahlaviy tilidagi manbalarda ==
+Siyovush (Siāvaš) [[Kaykovus]]ning oʻgʻlidir<ref> Большой Бундахишн XXXV 31</ref>.
+Xorazmda [[I asr|I]]—[[VII asr]]larda zarb etilgan tangalardagi chavandoz surati ayrim tadqiqotchilar ([[Tolstov Sergey Pavlovich|S. P. Tolstov]] va boshqalar) tomonidan Siyovushning tasviri deb qabul qilingan. ''„Shohnoma“''ga koʻra, Siyovush [[Kaykovus]]ning oʻgʻli boʻlib, uni bahodir [[Rustam]] tarbiya qilgan. Oʻgay onasi Sudoba Siyovushga shahvoniy mehr qoʻygan, biroq undan rad javobini olgach, Siyovushni oʻzining nomusiga tajovuz qilganlikda ayblagan. Biroq Siyovush gulxan sinovidan oʻtib oʻzini pok, aybsizligini isbot qilgan. Shundan soʻng Siyovush [[Turon (atama)|Turon]] hukmdori Frangrasan ([[Afrosiyob]]) xuzuriga borgan. Afrosiyob dastlab uni yaxshi qabul qilib, qizi [[Farangis]]ni bergan, soʻngra makkorlik bilan uni oʻldirgan. Siyovushning qasoskori sifatida oʻgʻli [[Kayxusrav]] Turonga otlangan. Siyovush Markaziy Osiyo xalqlari orasida katta shuhrat qozongan. U haqida qissalar, qoʻshiqlar ([[Buxoro]]da Siyovushga bagʻishlangan turkum qoʻshiqlar ''Kini Siyovush'' — ''Siyovush uchun qasos'' yoxud ''Mugʻlar yigʻisi'' deb atalgan), xalq afsonalari toʻqilgan. [[Nishopuriy]]ning yozishicha, oʻldirilgan Siyovush jasadi Buxoroning sharqiy darvozasi ([[Goʻriyon darvozasi]] — [[Buxoro arki]]ning hozirda saqlanib qolmagan darvozasi) oldiga koʻmilgan. Har yili Yangi yil kuni quyosh chiqquniga qadar har bir erkak Siyovushga atab xoʻroz soʻyishi lozim boʻlgan. Ajdarho daraxtining mumi ''„Siyovush qoni“'' deb ataladi<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>.
 == Manbalar ==