[go: nahoru, domu]

Jump to content

Темирбетон

From Vikipediya

Темирбетон — бетон ва пўлат арматура бирикмасидан иборат конструксия ва буюмларнинг умумий номи. Темирбетон 19-асрда кашф этилган. Темирбетон буюмларга биринчи патентлар Франсияда (Ламбао, 1850; Куане, 1854; Моне, 1867), Англияда (Уилкинсон, 1854) ва АҚСҲ да (Гиатт, 1855—87) берилган. Ўзбекистонда Темирбетон конструксиялар 19-аср 70й.ларидан татбиқ эта бошланган. Темирбетонда зўриқишларни қабул қилишда ҳар иккала материал (бетон ва пўлат) баравар ишлайди. Бетоннинг чўзилишга мустаҳкамлиги сиқилишга мустаҳкамлигидан анча (10—20 марта) паст. Пўлат арматура эса чўзилишга ҳам, сиқилишга ҳам бирдай ишлайди. Агар бетонга арматура қўшилса, унинг чўзилишга мустаҳкамлиги анча ортади. Бетоннинг пўлат арматурага яхши ёпишуви, пўлат билан оғир бетоннинг тра таъсирида чизикли кенгайиш коэффициентлари бир-бирига жуда яқинлиги (бетон учун аБқ(лсл,5)10~5; арматура учун авқ1,210~5) Темирбетонни ҳосил қилишга имкон беради. Бундан ташқари, бетон арматурага зич ёпишиб, уни занглаш ва ёнғиндан асрайди. Темирбетондан пойдевор блоклар, девор ва қаватлараро панеллар, ёпма плиталар, йиғма зиналар, устун ва тўсинлар, устунқозиклар, арка ва фермалар ва бошқа тайёрланади.

Темирбетоннинг афзалликлари: ўта мустаҳкамлиги; кўпга чидамлилиги; оловбардошлиги; зилзилабардошлиги; маҳаллий материаллардан фойдаланиш имконияти; конструксияга исталган шакл бериш мумкинлиги ва ҳоказо. Вазни оғирлиги, иссиқлик ва товушни осон ўтказиши; мустаҳкамлаш ва тузатишнинг қийинлиги; ёрилиши мумкинлиги; бетон ётқизилгач, арматура ҳолатини текшириш қийинлиги каби омиллар унинг нуқсонларидир. Бетонда ёриқ пайдо бўлишининг олдини олиш учун арматура олдиндан зўриқтирилади.

Илгари бетоннинг мустаҳкамлик даражалари маркалар (М) орқали фаркланар эди. Халқаро стандартларнинг янги тизими бўйича бетон мустаҳкамлиги синфлар (В) орқали белгиланади. Мас., бетон ва Темирбетон учун оғир бетоннинг сиқилиш мустаҳкамлиги бўйича қуйидаги синфлар мавжуд: В3,5; В5; В7,5; В10; В12:5; В15; В20; В25; ВЗО; В35; В40; В45; В50; В55; В60. Оғир бетондан ишланадиган Темирбетон конструксияларда мустаҳкамлик синфи В7,5 дан кам бўлган бетонларни қўллаш мумкин эмас. Такрорий юклар таъсир этадиган конструксияларда синфи В15 дан юқори бўлган бетонлар қўлланади. Сиқилувчи Темирбетон элементлари В15 дан кам бўлмаган, катта юк остида бўладиган конструксияларда эса (мас., кўп қаватли биноларнинг қуйи қават устунларида) синфи В25 дан кам бўлмаган бетонлар қўллаш тавсия этилади. Зўриқтирилган бетон учун В20… В60 бўлган бетон синфлари қабул қилинади.

Темирбетон[сайт ишламайди] конструксияларида қўлланадиган арматуралар, стерженли ва симли арматураларга бўлинади. Сиртининг шаклига қараб текис ва даврий профилли арматуралар бўлади. Даврий профилли арматура текис арматурага Караганда бетон билан мустаҳкамроқ боғланади. Темирбетон элементлар камида 0,05 % ва купи билан 3,5 % миқдорда арматураланади. Механик хоссаларига қараб арматурабоп металл қуйидаги синфларга бўлинади: а) стержен арматуралар: АИ; АП; АСҲ; А1В; АВ; АВИ; б) сим арматуралар: БИ; ВП; Вр ИИ; К7; К19.

Атроф муҳит температураси — 40° дан 60° гача ўзгарганда бетон билан арматуранинг асосий физикмеханик хоссалари ўзгармайди. Тра 60° дан ошганда бетоннинг структураси бузила бошлайди ва мустаҳкамлиги пасаяди, масалан, тра 200° га етганда бетоннинг мустаҳкамлиги 30—40 % пасаяди. Оддий Темирбетон учун 500°—600° иссиклик критик тра ҳисобланади. Шунинг учун оддий Темирбетонни 200° дан паст шароитда ишлатиш тавсия этилади. Юқори (1700° гача) трада ишлайдиган иссиклик агрегатлари учун иссиқбардош Темирбетондан фойдаланилади.

Ҳар қандай қурилиш материаллари сингари, бетон буюмлар[сайт ишламайди] ҳам о'зининг афзалликлари ва камчиликларига эга. Бундан сезиларли афзалликлар мавжуд, улар орасида:

  • Чидамлилик. Темир-бетон конструкциялар (бетон буюмлар) ёнг'инга чидамли ва бардошли, атмосфера та'сирига қарши махсус ҳимоя чораларини талаб қилмайди;
  • Юқори куч ва стрессга қаршилик. Вақт о'тиши билан бетоннинг мустаҳкамлиги ортади ва арматура коррозияга учрамайди, атрофдаги бетон билан ҳимояланган.
  • Темир-бетон юқори юк ко'тариш қобилиятига эга, у статик ва динамик юкларни яхши қабул қилади
  • Ишлаб чиқариш қобилияти, турли хил шакллар. Катта ме'морий экспрессивликка эришадиган темир-бетондан турли шаклдаги конструкциялар ва конструкцияларни яратиш нисбатан осон.
  • Арзон. Темир-бетонда асосий ҳажмни ҳамма жойда мавжуд бўлган материаллар - шаг'ал, шаг'ал, қум эгаллайди.
  • О'рнатиш қулайлиги, қурилишнинг тез сур'ати. Тайёр темир-бетон буюмлар бино ва иншоотларни қуришнинг юқори сур'атларини та'минлайди.
  • Темир-бетон буюмлар[сайт ишламайди]нинг муҳим камчиликлари - юқори зичлик - асосан енгил бетон (сун'ий ва табиий гöзенекли агрегатларда) ва газбетон ёрдамида ё'қ қилинади.

Адабиёт

[edit | edit source]
  • Низомов Ш. Р., Ҳобилов Б. А., Темирбетон конструксиялар, Т., 1992; Қосимов Э., Қурилиш ашёлари. Тошкент, 2004.
  • https://lifetimestones.uz/ru/[сайт ишламайди]