[go: nahoru, domu]
Kontent qismiga oʻtish

Cornell universiteti

Koordinatalari: 42°27′13″N 76°28′26″W / 42.45361°N 76.47389°W / 42.45361; -76.47389
Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Cornell Universiteti
Shiori "Men shunday bir muassasa tashkil etmoqchimanki, unda har qanday inson har qanday fanni o'rganish imkoniyatini topa olsin"[1][2]
Turi Xususiy[3] yer-grant tadqiqot universiteti
Asos solingan sanasi 28-aprel, 1864-yil (160 yil avval) (1864-04-28)
Asoschisi Ezra Cornell, Andrew Dickson White
Akkreditatsiya MSCHE
Endaumenti $10.0 billion (2023)[4]
Byudjeti $5.4 billion (2023)[5]
Rahbari Michael Kotlikoff
Provosti John Siliciano
Fakultetlar 1,639 – Ithaca, New York
1,235 – NYC, New York
34 – Doha, Qatar
Talabalari 26,284 (2023-yil kuz semestri)[6]
Bakalavriat 16,071 (2023-yil kuz semestri)[6]
Magistratura 10,207 (2023-yil kuz semestri)[6]
Joylashuvi
Ithaca
,
New York
,
AQSH

42°27′13″N 76°28′26″W / 42.45361°N 76.47389°W / 42.45361; -76.47389
Kampusi Kichik shahar[7]745 akr (301 ga)
Veb-sayti cornell.edu
1.1

Kornell universiteti' – Cornell Universiteti, 1865-yilda tashkil etilgan va Ithaca, Nyu-Yorkda joylashgan, Amerika Qoʻshma Shtatlarining eng tanilgan akademik oʻquv markazlaridan biri hisoblanadi. Universitet, rivojlanayotgan texnologiyalar va ilmiy tadqiqotlar uchun ajoyib bir maʼruzaga ega.

Cornell, matematika, ilm-fan, inqilobiy tadqiqotlar, texnologiyalar, va ilmiy tadqiqotlar sohasida yangi yoʻnalishlar yaratishda koʻp qatʼi ishlab chiqaradi. Universitet talabalari va oʻqituvchilari global muammolar va yangi yechimlar izlashda akti…

Cornell Universiteti, 1865-yilda tashkil etilgan va Ithaca, Nyu-York shtatida joylashgan, Amerika Qoʻshma Shtatlarining eng mashhur akademik oʻquv markazlaridan biri hisoblanadi. Universitet texnologiyalar, ilmiy tadqiqotlar, va matematika sohasida rivojlanayotgan va yangi yoʻnalishlar yaratishda oʻziga ega. Cornell talabalari va oʻqituvchilari dunyoviy muammolar va yangi yechimlar qidirishda faol ishlab chiqaradilar.

Universitetning asosiy Itaka kampusida sakkizta bakalavr kolleji va yettita magistratura boʻlimi mavjud[8]. Har bir kollej va akademik boʻlim oʻzining qabul qilish standartlari va oʻquv dasturini belgilashda deyarli avtonomiyaga ega. Itakadagi asosiy kampusdan tashqari, universitet uchta qoʻshimcha kampusni boshqaradi, ularning ikkitasi Nyu-York shtatida va bittasi Qatar hududida joylashgan[8].

Cornell Amerika Qo'shma Shtatlaridagi kamdan-kam xususiy universitetlaridan biridir.[a] Universitetning sakkizta bakalavr kollejidan toʻrttasi Nyu-York shtat universiteti tizimi orqali davlat tomonidan qoʻllab-quvvatlanadigan qonuniy yoki shartnomaviy kollejlardir. Bular quyidagilarni oʻz ichiga oladi: Qishloq xoʻjaligi va hayot fanlari kolleji, Inson ekologiyasi kolleji, Sanoat mehnat munosabatlari maktabi va Jeb E. Bruks nomidagi Davlat boshqaruvi maktabi. Cornell magistratura maktablari orasida faqat Veterinariya tibbiyoti kolleji Nyu-York shtati tomonidan qoʻllab-quvvatlanadi. Itakadagi Cornell universitetining asosiy kampusi 745 akr (301 gektar) maydonni egallaydi.

2023-yil oktyabr oyiga kelib, 62 nafari Nobel mukofoti sovrindori, 4 nafari Turing mukofoti sohibi va 1 nafari Fields medali sohibi Cornell bilan aloqador boʻlgan. Cornell 250 000 dan ortiq tirik bitiruvchilarga ega boʻlib, ular orasida 34 nafari Marshall stipendiyasi sohiblari[9], 33 nafari Rhodes stipendiyasi sohiblari, 29 nafari Truman stipendiyasi sohiblari, 63 nafari Olimpiada medallari sovrindorlari, „Fortune“ 500 tarkibiga kiruvchi kompaniyalarning 10 nafari hozirgi bosh ijrochi direktori va 35 nafari milliarder[10][11][12][13][14].


Cornell universitetining asoschilari
Ezra Cornell
Andrew Dickson White

19-asr[tahrir | manbasini tahrirlash]

Cornell universiteti 1865-yil 27-aprelda tadbirkor va Nyu-York shtati senatari Ezra Cornell hamda taʼlim arbobi va shuningdek Nyu-York shtati senatari boʻlgan Andrew Dickson White tomonidan, Nyu-York shtati qonunchilik organi universitetni shtatning yer-grant muassasasi sifatida tasdiqlashidan soʻng tashkil [15]. Ezra Cornell oʻzining Nyu-York shtatining Itaka shtatidagi fermasini universitetning dastlabki joyi sifatida taklif qildi va oʻz shaxsiy boyligidan 500,000 dollar (2023-yildagi qiymatiga koʻra 12,373,000 dollarga teng) miqdorida dastlabki xayriya mablagʻini universitetga ajratdi. White Cornell universitetining birinchi prezidenti boʻlishga rozilik berdi.

Cornell universitetining dastlabki uch yili davomida White birinchi ikkita binoning qurilishini nazorat qildi va istiqbolli talabalar hamda professor-oʻqituvchilarni jalb qilish uchun sayohat qildi[16]. Universitet 1868-yil 7-oktyabrda rasman ochildi va keyingi kuni 412 nafar erkak talaba roʻyxatdan oʻtkazildi[17].

Cornell texnologik jihatdan innovatsion muassasa sifatida rivojlandi, oʻzining akademik tadqiqotlarini oʻz kampusiga va tashqi aloqalarga tatbiq etdi. 1883-yilda u suv bilan ishlaydigan dynamo yordamida elektr energiyasidan kampus hududini yoritish uchun foydalangan ilk universitet kampuslaridan biri boʻldi[18]. 1894-yildan beri Cornell tarkibiga davlat tomonidan moliyalashtiriladigan va davlat qonuniy talablarini bajaradigan kollejlarni kiritib kelmoqda[19]; shuningdek, u Nyu-York shtati va AQSh federal hukumati tomonidan birgalikda moliyalashtiriladigan tadqiqot va kengaytirish faoliyatlarini ham boshqarib kelmoqda[20].

Cornell universiteti oʻzining ilk darslaridan boshlab faol ishtirokchi bitiruvchilarga ega boʻlgan. 1872-yilda universitet mamlakatdagi birinchi universitetlardan biri boʻlib, oʻz vasiylik kengashiga bitiruvchilar tomonidan saylangan vakillarni kiritdi[21].

Cornell universiteti 1869-yilda tashkil etilgan va mamlakatdagi eng qadimgi nashriyot korxonasi hisoblangan Cornell University Press (Cornell universiteti nashriyoti)ga uy hisoblanadi. Cornell dastlab 1868-yilda asos solingan haftalik kampus nashri „Cornell Era“ga uydek boʻlgan. 1880-yilda universitetda mustaqil talabalar tomonidan boshqariladigan „The Cornell Daily Sun“ gazetasi tashkil etildi. „The Cornell Daily Sun“ mamlakat boʻylab eng uzoq vaqt uzluksiz nashr etib kelinayotgan talabalar nashrlaridan biridir.

19-asrda Cornellda yozish, oʻqish va notiqlik koʻnikmalarini ragʻbatlantirish maqsadida bir nechta adabiy jamiyatlar tashkil etilgan. AQSh Ta'lim byurosi ulardan uchtasini „Sharqiy universitetlarning eski adabiy jamiyatlari anʼanalariga rioya qiluvchi sof adabiy jamiyat“ deb taʼriflagan, ammo ularning katta qismi 20-asrga kelib tarqalib ketdi.

20-asr[tahrir | manbasini tahrirlash]

1967-yilda Cornellda Residential Club yotoqxonasida yong'in sodir bo'lib, sakkizta talaba va bitta professor halok bo'lgan. 1960-yillarning oxirida Kornell, boshqa Ivy Ligasi universitetlari qatori, madaniy masalalar, fuqarolik huquqlari va AQShning Vetnam urushidagi ishtirokiga qarshi kuchaygan talabalar faolligini boshdan kechirdi. 1969-yilda qurollangan Vetnam urushiga qarshi namoyishchilar Willard Straight Hallni egallab oldilar. Bu voqea Cornell prezidenti Jeyms Alfred Perkinsning iste'foga chiqishi va universitet boshqaruv tizimining qayta tashkil etilishiga olib keldi[22].

1995-yilda Milliy Tadqiqot Kengashi Cornellning Ph.D. dasturlarini mamlakatda oltinchi eng yaxshi dastur deb baholadi. Shuningdek, u quyidagi Cornell Ph.D. dasturlarini akademik sifati bo'yicha mamlakatdagi eng yaxshi o'ntalikka kiritdi: astrofizika (to'qqizinchi o'rin), kimyo (oltinchi o'rin), fuqarolik muhandisligi (oltinchi o'rin), qiyosiy adabiyotshunoslik (oltinchi o'rin), kompyuter fanlari (beshinchi o'rin), ekologiya (to'rtinchi o'rin), elektr muhandisligi (yettinchi o'rin), ingliz tili (yettinchi o'rin), fransuz tili (sakkizinchi o'rin), geofanlar (o'ninchi o'rin), nemis tili (uchinchi o'rin), tilshunoslik (to'qqizinchi o'rin), materiallar ilmi (uchinchi o'rin), mexanik muhandislik (yettinchi o'rin), falsafa (to'qqizinchi o'rin), fizika (oltinchi o'rin), ispan tili (sakkizinchi o'rin) va statistika/biostatistika (to'rtinchi o'rin). Kengash Kornellning San'at va Gumanitar fanlar fakultetini mamlakatda beshinchi eng yaxshi, uning Matematika va Fizika fanlarini oltinchi eng yaxshi va Muhandislik kollejini beshinchi eng yaxshi dastur deb baholadi[23][24].

21-asr[tahrir | manbasini tahrirlash]

2000-yildan beri Cornell o'zining xalqaro dasturlarini kengaytirib kelmoqda. 2004-yilda universitet Qatarda Weill Cornell Tibbiyot kollejini ochdi[25]. U shuningdek Hindiston, Xitoy Xalq Respublikasi va Singapurdagi akademik muassasalar bilan hamkorlik aloqalarini o'rnatgan[26][27][28].

2002-yil avgustda Cornellda aspirantlarning "Qanday narx evaziga?" (At What Cost?) nomli guruhi tashkil etildi. Bu guruh Qo'shma Avtomobil Ishchilari kasaba uyushmasining bo'linmasi bo'lgan CASE/UAW tomonidan olib borilayotgan aspirantlar kasaba uyushmasini tuzish harakatiga qarshi chiqdi. Kasaba uyushmasini tuzish bo'yicha ovoz berish 2002-yil 23-24 oktyabr kunlari o'tkazildi va kasaba uyushmasi rad etildi. "Qanday narx evaziga?" guruhi ovoz berishda g'ayritabiiy yuqori 90% ishtirok etishida va kasaba uyushmasini tuzish taklifining 2 ga 1 nisbatda mag'lubiyatga uchrashida muhim rol o'ynagan deb hisoblanadi. Amerika aspirantlar kasaba uyushmasi tarixida ilgari kasaba uyushmasini tuzish taklifi ovoz berish orqali rad etilgan holat bo'lmagan[29][30][31].

2004-yil 9-martda Cornell va Stanford universiteti Isroil-Iordaniya chegarasida quriladigan va birgalikda boshqariladigan "Yoriqni ko'priklovchi markaz" (Bridging the Rift Center) uchun poydevor toshini qo'ydilar[32]. 2005-yilda Cornellning sobiq prezidenti Jeffrey S. Lehman universitetni va uning yuqori xalqaro nufuzini "transmilliy universitet"(transnational university) sifatida ta'rifladi[33].

2017-yilda Cornell Nyu-York shahrining Ruzvelt orolidagi Cornell Tech nomli aspirantura kampusi va tadqiqot markazini ochdi. Bu markaz sobiq mer Micheal Bloomberg tomonidan Nyu-York shahrida texnologik tadbirkorlikni rag'batlantirish maqsadida boshlangan tanlov g'olibi bo'lgan.

Kampuslari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ithaca kampusi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Cornellning asosiy kampusidagi San'at kvadrati (The Arts on Quad), orqa fonda McGraw minorasi.
McGraw minorasidan ko'ringan Ho maydoni, orqa fonda Sage Hall va Barnes Hall.
Cornell kampusidagi Sage ibodatxonasi diniy xizmatlar va konsertlarga mezbonlik qiladi hamda universitet asoschisi Ezra Cornellning so'nggi oromgohi hisoblanadi.

Cornell Universiteti asosiy kampusi New-York shtatining Ithaca shahrida, East Hill tepasida joylashgan bo'lib, shahar va Cayuga ko'lining manzarasini taqdim etadi. Tashkil etilganidan beri kampus taxminan 745 akr (301 gektar) gacha kengaygan bo'lib, o'quv binolari, laboratoriyalar, ma'muriy inshootlar, sport markazlari, auditoriyalar, muzeylar va turar-joy hududlarini o'z ichiga oladi[34][35] . 2011 yilda Travel + Leisure jurnali Ithaca kampusini Amerika Qo'shma Shtatlaridagi eng go'zal kampuslardan biri sifatida tan oldi va uning arxitektura uslublarining noyob uyg'unligi, tarixiy yodgorliklar va go'zal atrof-muhitni maqtadi[36].

Ithaca kampusi tartibsiz joylashuvi va arxitektura uslublarining aralashmasi bilan ajralib turadi. Universitetning doimiy o'zgarib turadigan bosh rejalari tufayli bu uslublar vaqt o'tishi bilan rivojlangan. Ko'proq bezatilgan binolar odatda Ikkinchi jahon urushidan oldin qurilgan. Shundan beri kampusdagi so'nggi binolar zamonaviy arxitektura uslublari bilan ajralib turadi[37].

Bir nechta Cornell universiteti binolari Milliy Tarixiy Yodgorliklar deb e'lon qilingan[38]. Cornell universitetining o'nta binosi Milliy Tarixiy Joylar Ro'yxatiga kiritilgan: Andrew Dickson White House, Bailey Hall, Caldwell Hall, Computing va Communications Center, Morrill Hall, Rice Hall, Fernow Hall, Wing Hall, Llenroc, va 13 South Avenue dagi Deke House.[39]. Uchta boshqa tarixiy binolar - original Roberts Hall, East Robert Hall, and Stone Hall - 1980-yillarda yangi kampus binolari va rivojlanish yo'lida buzib tashlangan[40].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Altschuler, Glenn C.; Kramnick, Isaac. Cornell: a history, 1940-2015. Ithaca: Cornell University Press, 2014 — 355 bet. ISBN 9780801471889. 
  2. ↑ Berg, Alex. „C.U. Motto Earns Top Rank“. The Cornell Daily Sun (2007-yil 21-avgust). Qaraldi: 2024-yil 21-mart.
  3. ↑ „Cornell University Mission“. Cornell University. Qaraldi: 2013-yil 26-oktyabr.
  4. ↑ Cornell University News Service (2023-yil 1-noyabr). „University endowment reports 'solid' return in FY 2023“. Press-reliz.
  5. ↑ Cornell University. „Consolidated Financial Statements: June 30, 2023 and 2022“. Press-reliz.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 „Student Enrollment“. Cornell University (2023-yil 1-noyabr). Qaraldi: 2023-yil 1-noyabr.
  7. ↑ „Cornell University“. IPEDS. Qaraldi: 2022-yil 6-mart.
  8. ↑ 8,0 8,1 „Colleges and Schools“. cornell.edu. Cornell University. Qaraldi: 2024-yil 29-may.
  9. ↑ „Statistics“. marshallscholarship.org. Marshall Scholarship. Qaraldi: 2020-yil 2-noyabr.
  10. ↑ „Wealth-X Applied Wealth Intelligence“.
  11. ↑ Hess, Abigail „University of Wisconsin produced the most current Fortune 500 CEOs — here's how 29 other schools stack up“ (en). CNBC (2018-yil 29-noyabr). Qaraldi: 2020-yil 16-iyun.
  12. ↑ „Factbook“. Cornell University (2009-yil oktyabr). 2006-yil 26-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 27-dekabr.
  13. ↑ Cornell News Service. „Nobel laureates affiliated with Cornell University“. Press-reliz.
  14. ↑ „Uncle Ezra“. Cornell University. 2007-yil 2-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 10-yanvar.
  15. ↑ "Laws of New York". Laws of the State of New York Passed at the Sessions of the Legislature 88th sess.: 1188–1194. 1865. ISSN 0892-287X.  enacted 27 April 1865.
  16. ↑ Becker, Carl L.. Cornell University: Founders and the founding. Ithaca, NY: Cornell University Press, 1943. ISBN 978-0-8014-9058-3. 
  17. ↑ „How old is Cornell?“. cornell.edu. Cornell University. 2012-yil 18-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 2-yanvar.
  18. ↑ „The Early History of District Energy at Cornell University“. Cornell University. 2007-yil 4-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 24-noyabr.
  19. ↑ Gelber, Sidney. Politics and Public Higher Education in New York State: Stony Brook: A case history. New York, NY: P. Lang, 2001 — 14 bet. ISBN 978-0-8204-4919-7. 
  20. ↑ „About Us“. Cornell University Cooperative Extension. Qaraldi: 2014-yil 25-mart.
  21. ↑ ; Holmes, Frank R.; Williams, Lewis A.Cornell University: A history. University Publishing Society, 1905 — 278 bet. 
  22. ↑ Downs, Donald Alexander. Cornell '69: Liberalism and the crisis of the American university. Cornell University Press, 1999. ISBN 978-0-8014-3653-6. 
  23. ↑ „National Research Council Report on Quality in Ph.D. Education in the U.S.“. UC Berkeley Graduate Publications. 2006-yil 9-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2006-yil 6-iyul.
  24. ↑ Ronald G., Ehrenberg, and Peter J. Hurst, "The 1995 NRC ratings of doctoral programs" Change: The Magazine of Higher Learning 28.3 (1996): 46-54.
  25. ↑ „Cornell Medical College in Qatar“. Cornell University. 2004-yil 12-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2006-yil 22-may.
  26. ↑ Cornell News Service (2005-yil 21-iyul). „Cornell president joins Indian prime minister to open new chapter in science education“. Press-reliz.
  27. ↑ Cornell News Service. „Hotel School, Singapore university establish joint master's program“. Press-reliz.
  28. ↑ Cornell News Service. „Rawlings heads to China to sign partnership agreement and deliver keynote address at economic summit in Beijing“. Press-reliz.
  29. ↑ Delwiche, Anna. „'At what cost?' Group challenges unilateral actions, exclusivity of grad student union campaign“ (2016-yil 25-oktyabr). Qaraldi: 2021-yil 27-sentyabr.
  30. ↑ „Cornell graduate students would each pay nearly $400 to NYSUT/AFT yearly“. atwhatcost.org (2016-yil 16-oktyabr). 2016-yil 20-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  31. ↑ „Dues without democracy: AFT Unions require extra dues for voting rights?“. atwhatcost.org (2016-yil 24-oktyabr). 2016-yil 4-noyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  32. ↑ Cornell University News Service (2004-yil 9-mart). „Lehman leads CU group to desert to promote education – and peace“. Press-reliz.
  33. ↑ Jaschik, Scott. „Sudden departure at Cornell“ (2005-yil 13-iyun). Qaraldi: 2013-yil 25-iyul.
  34. ↑ „Cornell University“. US News. Qaraldi: 2023-yil 23-avgust.
  35. ↑ „Cornell University – The Ithaca Campus“. Cornell University. Qaraldi: 2006-yil 6-aprel.
  36. ↑ „America's most beautiful college campuses“. Travel+Leisure (2011-yil sentyabr).
  37. ↑ Margulis, Daniel; Schroeder, John. A Century at Cornell. Ithaca, N.Y.: The Cornell Daily Sun, 1980 — 110–111 bet. ISBN 978-0-938304-00-5. 
  38. ↑ „Campus Buildings and Landmarks with Historic Designations“. Cornell University. Qaraldi: 2019-yil 14-yanvar.
  39. ↑ „Historic Designations“. Cornell Campus Planning Department. Qaraldi: 2019-yil 14-yanvar.
  40. ↑ Andoza:NRISref 




"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Cornell_universiteti&oldid=4513226" dan olindi