Armaniston va Eron chegarasi
Armaniston va Eron chegarasi (armancha: Հայաստան–Իրան սահման, Hayastan-Iran sahman, forscha: مرز ارمنستان-ایران) uzunligi 44 km (27 mi) va gʻarbda Ozarbayjonning Naxichevan mintaqasi bilan uch tomonlama chegara nuqtasidan sharqda Ozarbayjon bilan uch tomonlama chegara nuqtasigacha davom etadigan xalqaro chegara[1].
Tavsifi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Chegara gʻarbdan, Ozarbayjonning Naxichevan avtonom respublikasi bilan gʻarbiy uch tomonlama chegara nuqtasidan boshlanib, Araz daryosi boʻylab Sharqiy Ozarbayjon uch tomonlama chegara nuqtasiga oʻtadi. Bundan sharqda chegara Araz boʻylab sharqqa tomon davom etadi.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]19-asrda Kavkaz hududi uchun tanazzulga yuz tutgan Usmonli imperiyasi, Persiya va janubga qarab kengayib borayotgan Rossiya kurash olib bordi[2]. Rossiya-Fors urushi (1804-1813) va undan keyingi Guliston shartnomasiga koʻra Rossiya hozirgi Ozarbayjon hududining asosiy qismini va Armanistonning bir qismini qoʻlga kiritdi; Eron va Ozarbayjon (Naxichevan uchastkasidan tashqari) va Eron va Armaniston oʻrtasidagi zamonaviy chegara boʻlgan Araz daryosi boʻylab chegara chizilgan[2][3][4]. Rus-Fors urushi (1826—1828) va Turkmanchoy shartnomasidan soʻng Persiya Naxichevan va Armanistonning qolgan qismini berishga majbur boʻldi; Araz chegara sifatida Usmonli bilan uch tomonlama chegara nuqtasiga qadar kengaytirildi va shu bilan Ozarbayjon-Eron chegarasiga aylanishini yakunladi[2][5][4].
Birinchi jahon urushi paytida rus kommunistlari 1917-yilda muvaffaqiyatli inqilobni amalga oshirdilar, janubiy Kavkaz xalqlari 1918-yilda Kavkazorti Demokratik Federativ Respublikasini eʼlon qildilar. Ichki kelishmovchiliklar 1918-yil may oyida Gruziyaning federatsiyani tark etishiga olib keldi, koʻp oʻtmay, Armaniston va Ozarbayjon ham undan chiqib ketdi. 1920-yilda Rossiya Qizil armiyasi Ozarbayjon va Armanistonga bostirib kirdi va ikkalasining ham mustaqilligiga chek qoʻydi, keyin esa Gruziya bilan ham shu hodisa takrorlandi. Har uchala davlat 1936-yilda alohida ittifoqdosh respublikalarga aylanishidan oldin SSSR tarkibidagi Kavkazorti SFSR tarkibiga kiritilgan. 1954-yildagi Eron-SSSR chegara konvensiyasi Eron manfaati uchun chegaraning ozarbayjon uchastkalarida chegara boʻylab kichik tuzatishlar kiritdi[2]. 1957-yilda yakuniy kelishuvga erishilgan holda, yerdagi chegaralar belgilandi[2].
1991-yilda SSSR parchalanganidan keyin Armaniston mustaqillikka erishdi va uning Eron-SSSR chegarasidagi qismini meros qilib oldi.
Chegara oʻtish joylari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Asosiy oʻtish joyi Nurduz – Agarakda joylashgan[6].
Chegara yaqinidagi aholi punktlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Armaniston[tahrir | manbasini tahrirlash] |
Eron[tahrir | manbasini tahrirlash]
|
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ CIA World Factbook – Iran, qaraldi: 6 April 2020
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 International Boundary Study No. 25 – Iran-USSR Boundary (PDF), 28 February 1978, qaraldi: 9 April 2020International Boundary Study No. 25 – Iran-USSR Boundary (PDF), 28 February 1978, retrieved 9 April 2020
- ↑ John F. Baddeley, „The Russian Conquest of the Caucasus“, Longman, Green and Co., London: 1908, p. 90
- ↑ 4,0 4,1 USSR-Iran Boundary (PDF), February 1951, January 23, 2017da asl nusxadan (PDF) arxivlandi, qaraldi: 9 April 2020
- ↑ Gavin R. G. Hambly, in The Cambridge History of Iran, ed. William Bayne Fisher (Cambridge University Press, 1991), pp. 145-146
- ↑ Caravanistan – Armenia-Iran border crossings, qaraldi: 9 April 2020