Фонон

Фонон (юн. пҳоне — товуш) — кристалл панжара тебранишлари майдонининг кванти. Кристалл атомларининг тебранишлари ўзаро таъсир натижасида тўлқин шаклида тарқалади. Ҳар бир шундай тўлқинга квазизарра — фононни мое қўйиш мумкин. Фононнинг энергияси е=йю , квазиимпулси р — йк, бунда й — планк доимийси, со — тўлқин частотаси, к— квазитўлқин сони. Фонон бозон бўлиб, Бозе — Эйнштейн статистикасита бўйсунади. Барча қаттиқ жисмлардаги фононлар сони 1CҲ|ф~ температура Т га боғлиқ: Т—>О да 1Чф ~ Т3 ва Т"эД да (8Д Дебай температураси) Иф ~ Т. Фононлар бир-бири билан ва бошқа квазизарралар (ўтказувчанлик электронлари, магнонлар ва ҳоказо) ва кристаллнинг стационар дефектлари билан таъсирлашади. Кристалларнинг иссиқликдан кенгайиши ва ҳоказо шу таъсир туфайли бўлади. Хусусан, ўта ўтказувчанлик электрон — фонон ўзаро таъсир билан тушунтирилади.