[go: nahoru, domu]
Bước tới nội dung

Bút bi

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Đây là một phiên bản cũ của trang này, do JohnsonLee01 (thảo luận | đóng góp) sửa đổi vào lúc 08:33, ngày 10 tháng 9 năm 2020 (Đã lùi lại sửa đổi của 2001:EE0:4598:F640:382C:D6AC:EDDB:61CA (Thảo luận) quay về phiên bản cuối của DreamSeeeeker). Địa chỉ URL hiện tại là một liên kết vĩnh viễn đến phiên bản này của trang, có thể khác biệt rất nhiều so với phiên bản hiện hành.

Bút bi
Các phần của một bút bi
Lắp ráp bút bi
Phát minh bởi
Năm phát hành1938
Công tyNhiều hãng
Tính sẵn cóPhương pháp tổ chức thực hiện công việc theo dây chuyền thế giới
Chú thích
Công cụ viết phổ biến
Đầu bút bi với viên bi lăn dẫn mực

Bút bi (tiếng Pháp: bille), hay còn gọi là bút Bic (theo tên một công ty của Pháp, chuyên sản xuất bút là Société Bic), là một công cụ dùng để viết rất phổ biến ngày nay. Bút bi có chứa một ống mực đặc, khi viết, mực được in lên giấy là nhờ chuyển động lăn của một viên bi nhỏ, với đường kính khoảng từ 0,5 đến 1.2 mm, gắn nơi đầu ống chứa mực. Kim loại dùng cho đầu bi thường là thép, đồng thau, hoặc tungsten cacbua.[1] Nó được hình thành và phát triển như là một giải pháp dùng để viết sạch hơn và đáng tin cậy hơn bút chấm mực và bút máy, và bây giờ nó là dụng cụ dùng để viết phổ biến nhất thế giới[2], với hàng triệu sản phẩm được bán ra mỗi ngày[3]. Kết quả là bút bi đã ảnh hưởng đến nghệ thuật và thiết kế đồ hoạ và sinh ra một thể loại nghệ thuật vẽ bằng bút bi.

Bic Cristal là loại bút bi dùng một lần phổ biến, có thiết kế được công nhận trong bộ sưu tập vĩnh viễn của Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại, New York.[4]

Lịch sử

Khởi đầu

Ở bên trái, một bút bi Birome được Bíró & Meyne sản xuất tại Argentina. Bên phải, quảng cáo Birome trên tạp chí Argentina Leoplán, 1945.

Khái niệm sử dụng một hòn bi trong một dụng cụ viết như một phương pháp áp dụng mực in vào giấy đã tồn tại từ cuối thế kỷ XIX. Trong những phát minh này, mực được đặt trong một ống mỏng, ở đầu bị chặn bởi một bi nhỏ, được đặt để nó không thể trượt vào trong ống hoặc rơi ra khỏi bút.

Bằng sáng chế đầu tiên cho một cây bút bi[5][6] được công nhận vào ngày 30 tháng 10 năm 1888 với tác giả là John J. Loud,[7] người đã tạo ra một công cụ viết có thể viết "trên bề mặt thô, chẳng hạn như gỗ, giấy gói thô và các sản phẩm khác "[8] mà những chiếc bút thông thường không thể làm được. Bút của Loud có một bi thép nhỏ, được giữ chặt bằng khung thép. Mặc dù nó có thể được sử dụng để đánh dấu trên các bề mặt thô như da, nhưng nó quá thô để có thể viết chữ. Do không được thương mại hóa, tiềm năng bút của Loud đã không được khai thác[9] và bằng sáng chế cuối cùng đã hết thời hạn bản quyền.[10]

Việc sản xuất các bút bi rẻ tiền, đáng tin cậy như bây giờ đã xuất phát từ các thử nghiệm, phát triển của hóa học hiện đại và khả năng sản xuất chính xác vào đầu thế kỷ 20.[2] Các bằng sáng chế được đăng ký trên toàn thế giới trong quá trình phát triển sơ khai của bút bi là những bằng chứng cho những nỗ lực thành công trong việc làm cho những chiếc bút bi trở nên hiệu quả về mặt thương mại và được dùng phổ biến.[11] Các bút bi ban đầu cung cấp mực không đều; tràn mực và tắc mực là một trong những trở ngại mà các nhà phát minh phải xử lý để phát triển bút bi.[3] Nếu khe bi quá chặt, hoặc mực quá đặc, mực sẽ không chạm tới giấy. Nếu khe bi quá lỏng, hoặc mực quá loãng, bút sẽ bị rỉ mực hoặc mực sẽ nhòe.[3] Các ống chứa mực nén đã trải qua các phương pháp dùng áp lực bằng piston, lò xo, mao dẫn, và lực hấp dẫn như là những giải pháp cho các vấn đề phân phối và điều chỉnh lưu lượng mực.[12][13]

Vào những năm 1930, László Bíró làm cộng tác viên biên tập cho một tờ báo chí nhỏ. Điều làm ông thất vọng là việc những cây bút máy luôn làm bẩn giấy tờ và thường xuyên bị hỏng. Một hôm, Bíró ra công viên, thấy một bọn trẻ chơi bi.Một viên bi vô tình chạy qua vũng nước, để lại sau một vệt dài. Viên bi đó khiến ông nảy ra một ý tưởng đặt viên bi ở đầu bút để nó truyền mực trong ống ra giấy. Rồi ông lại được mời đi thăm một xưởng in báo. Bíró để ý rằng, loại mực dùng để in báo rất nhanh khô, nhờ đó giấy không bị mực làm bẩn và ông quyết định tạo ra một loại bút sử dụng loại mực giống như vậy. Từ khi đó, được sự giúp đỡ của anh trai tên George, là một nhà hóa học, Bíró bắt đầu công việc thiết kế ra một loại bút mới. Bíró lắp vào đầu bút một viên bi nhỏ, có thể xoay tự do trong một cái hốc. Khi di chuyển đầu bút trên giấy, viên bi đó xoay tròn, và kéo mực xuống in trên giấy. Bíró nhận bằng sáng chế Anh Quốc vào năm 1938, cũng tại năm đó một nhà báo người Hungary mới giới thiệu loại bút bi hiện đại.

Năm 1944, anh em Bíró chạy trốn Đức Quốc Xã sang Argentina và nhận bằng sáng chế khác vào ngày 10 tháng 6, với mẫu Bíró Pens of Argentina. Từ đó bút bi được bán tại Argentina với thương hiệu Birome. Loại bút này được rất ít người biết. Bíró được biết đến ở Agentina với cái tên Lisandro José Bíró. Mẫu bút mới này cũng được nhận bằng công nhận bản quyền Anh Quốc.

Phát triển sau chiến tranh

Sau Thế chiến II, nhiều công ty đã cố gắng để sản xuất ra thiết kế bút bi của mình. Trong thời kỳ hậu chiến tranh Argentina, thành công của bút Birome rất hạn chế, nhưng vào giữa năm 1945, Công ty Eversharp, nhà sản xuất bút chì cơ khí, đã hợp tác với Eberhard Faber Co. để cấp phép cho Birome bán hàng tại Hoa Kỳ.[9][10]

Vào khoảng thời gian này, một nhà kinh doanh người Mỹ tên là Milton Reynolds thấy một chiếc bút bi Bíró được trưng bày tại Buenos Aires[9][10]. Ông mua vài mẫu bút rồi quay về Hoa Kỳ rồi thành lập Công ty Reynolds International Pen để sản xuất bút với nhãn hiệu là Reynolds Rocket. Reynolds bỏ qua bằng phát minh bút Biro với hàng loạt cải tiến về thiết kế để có được bằng phát minh cho riêng ông tại Mỹ. Cuối năm 1945, công ty này chiếm lĩnh thị trường Hoa Kỳ trước Eversharp và các công ty cạnh tranh khác[9][10]. Ngày 29 tháng 10 năm 1945, chiếc bút bi đầu tiên được bán tại khu trưng bày Gimbel, New York[10] với giá mỗi chiếc là 12,50 đôla Mỹ thời đó (bằng khoảng 130 đôla Mỹ ngày nay)[10]. Reynolds Rocket trở thành loại bút bi thành công đầu tiên về mặt thương mại.[3][9][14] Reynolds đã nỗ lực rất nhiều để bán bút bi, với thành công lớn; Gimbel đã bán được hàng ngàn chiếc bút bi trong vòng một tuần. Tại Anh, công ty bút Miles Martin đã sản xuất bút bi thành công thương mại đầu tiên vào cuối năm 1945.[9]

Bút bi của Reynolds và của Eversharp đã không đáp ứng được kỳ vọng của người tiêu dùng ở Mỹ. Doanh số bán bút bi đạt đỉnh điểm vào năm 1946, và sự quan tâm của người tiêu dùng sau đó đã giảm xuống do thị trường đã bão hòa.[10] Vào đầu những năm 1950, cơn bão bút bi đã giảm sút và công ty của Reynolds phải đóng cửa.[9]

Bút bi Paper Mate, một trong số những thương hiệu nổi tiếng của những năm 1950, đã mua bản quyền phân phối bút bi của mình ở Canada.[15] Đối mặt với sự lo lắng về độ tin cậy của mực, Paper Mate đã đi tiên phong trong công thức mực in mới và quảng cáo chúng như là "sản phẩm được các chủ ngân hàng chấp thuận".[10] Năm 1954, Parker Pens tung ra sản phẩm The Jotter— sản phẩm bút bi đầu tiên của công ty với các tính năng phụ trội và công nghệ hiện đại như sử dụng tungsten cacbua làm vật liệu chế tạo khung bi.[9] Trong chưa đầy một năm, Parker đã bán được vài triệu cây bút bi với giá từ ba đến chín đô la Mỹ.[9] Trong thập kỷ 1960, công ty thua lỗ Eversharp đã phải bán mảng bút bi cho Parker và cuối cùng đóng cửa.[9]

Marcel Bich cũng giới thiệu một loại bút bi vào thị trường Mỹ vào những năm 1950, được cấp phép từ Bíró và dựa trên mẫu thiết kế của Argentina.[2][16] Bích rút gọn tên của chính ông thành thương hiệu Bic năm 1953, và đây trở thành thương hiệu bút bi được biết đến trên toàn cầu hiện nay.[3] Bút Bic vật lộn trên thị trường cho đến khi công ty đưa ra chiến dịch quảng cáo "Viết lần đầu tiên, cũng như mọi lần!" trong những năm 1960.[3] Sự cạnh tranh trong giai đoạn này khiến cho giá bút bi giảm đáng kể.[3]

Phân loại

Bút bi Bic Cristal với 4 màu cơ bản.
các loại bút bi có thể nạp mực.

Có hai loại bút bi chính: loại dùng một lần và loại có thể nạp lại mực.

Loại dùng một lần chủ yếu được làm từ vàng dẻo hay nhựa cứng và bỏ đi khi dùng hết mực. Có thể có nắp bút để bọc đầu bi lại khi không dùng, hoặc dùng cơ chế lò xo để đẩy đầu bi ra.[2]

Loại có thể nạp lại mực thường được làm bằng kim loại hoặc nhựa có chất lượng cao và có giá thành cao hơn. Ống mực và đầu bi của loại nạp lại được gắn liền với nhau. Khi dùng hết mực thì cần phải thay đổi cả ống mực và đầu bi này.

Bút rollerball sử dụng cùng một cấu tạo cơ học như bút bi, nhưng sử dụng các loại mực nước thay vì mực có nguồn gốc từ dầu. So với các bút bi mực dầu, bút rollerball được cho là cung cấp lượng mực chảy nhiều hơn, nhưng mực nước sẽ bị thấm nước nếu giữ nguyên đầu bi không đổi trên bề mặt viết. Các loại mực nước cũng được giữ ẩm lâu hơn khi mới sử dụng và do đó có xu hướng "bôi bẩn" - gây phiền toái cho người thuận tay trái (hoặc người thuận tay phải viết từ phải sang trái - và bị nhòe chữ nếu bề mặt giấy bị ướt).

Do bút bi phụ thuộc vào trọng lực để làm ướt bi bằng mực, hầu hết bút bi không thể dùng để viết ngược chiều trọng lực. Tuy nhiên, công nghệ được Fisher phát triển ở Hoa Kỳ cho phép sản xuất loại bút được gọi là "Bút không gian Fisher". Bút không gian kết hợp một loại mực in có độ nhớt cao hơn với một hộp chứa mực in được nén lại[3] đẩy mực tiến về đầu bi. Không giống như các bút bi tiêu chuẩn, phần đuôi cuối của bút này có một bình chứa khí nén được niêm phong, loại bỏ sự bay hơi và rò rỉ khí,[3] do đó cho phép bút viết ngược với trọng lực, trong môi trường không trọng lực, và cả dưới nước[17]. Các phi hành gia đã sử dụng những chiếc bút này trong không gian vũ trụ.[3]

Bút bi với mực in có thể xóa được do công ty bút viết Paper Mate làm ra đầu tiên.[18] Các công thức mực của các bút bi có khả năng xóa được có các tính chất tương tự như xi măng cao su, cho phép mực được lau sạch sẽ khỏi bề mặt giấy trước khi sấy và cuối cùng trở thành vĩnh viễn.[18] Mực có thể xóa đặc hơn nhiều so với các loại mực tiêu chuẩn, đòi hỏi hộp mực phải được nén lại - nghĩa là các loại bút bi này cũng có thể viết ngược với trọng lực. Mặc dù những chiếc bút này có tẩy đi kèm, bất kỳ loại tẩy nào cũng có thể dùng để xóa chữ nó viết ra.[18]

Bút bi rẻ tiền dùng một lần Bic Cristal (tên khác bút Bic hoặc Biro) là loại bút bi được bán nhiều nhất trên thế giới.[16][19] Loại bút bi này là sản phẩm đầu tiên của công ty Bic và đến nay vẫn đồng nghĩa với tên công ty.[20][21] Bút bi Bic Cristal là một phần của kho sưu tập bút vĩnh viễn tại Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại ở Thành phố New York, được ghi nhận do kiểu dáng công nghiệp.

Cấu tạo

Bút bi có cấu tạo 3 phần cơ bản là vỏ, ruột và bộ phận điều chỉnh bút. Vỏ thường được làm bằng chất liệu nhựa tổng hợp nhẹ mà cứng để bảo vệ phần ruột bút bên trong. Ruột bằng nhựa dẻo hình trụ bên trong rỗng để chứa mực, bộ phận điều chỉnh gồm phần bấm và lò xo, ngoài ra còn có thể có nắp. Bộ phận điều chỉnh bút chính là phần ngòi bút. Ngòi bút được làm bằng kim loại không gỉ để tránh bị gỉ sét theo thời gian. Bên trong nó là một viên bi cũng làm bằng kim loại. Viên bi này khi viết sẽ giúp cho mực được ra đều hơn. Độ thanh hay đậm của nét bút là do kích thước của viên bi này. Ngoài ra còn có một số bộ phận khác giúp hoàn thiện chiếc bút hơn như đai cài, lò xo, nút bấm,...

Mực

Mực bút bi thường là một loại bột nhão chứa khoảng 25 đến 40 phần trăm thuốc nhuộm. Các thuốc nhuộm được đình chỉ trong một dung môi "dầu". Các loại dầu phổ biến nhất là rượu benzyl hoặc phenoxyethanol, trộn với thuốc nhuộm để tạo ra một hỗn hợp mịn có khả năng khô nhanh chóng. Thuốc nhuộm được sử dụng trong bút bi màu xanh và đen là thuốc nhuộm cơ bản dựa trên thuốc nhuộm triarylmethane và axit có nguồn gốc từ các hợp chất diazo hoặc phthalocyanine. Thuốc nhuộm phổ biến trong mực xanh lam (và đen) là xanh Phổ, xanh Victoria, tím methyl, tím pha lê và xanh phthalocyanine. Thuốc nhuộm eosin thường được sử dụng cho mực đỏ.

Các loại mực trên có khả năng chống nước sau khi sấy khô nhưng có thể bị mất màu vì một số dung môi bao gồm acetone và các loại rượu khác nhau.

Xem thêm

Tham khảo

  1. ^ “How does a ballpoint pen work?”. Engineering. HowStuffWorks. 1998–2007. Truy cập ngày 16 tháng 11 năm 2007.
  2. ^ a b c d Perry, Romanowsky (tháng 1 năm 1998). “How products are made”. Ballpoint pen. High Beam Research, Inc. Truy cập ngày 30 tháng 3 năm 2017.
  3. ^ a b c d e f g h i j Russell-Ausley, Melissa. “How Ballpoint Pens Work”. Howstuffworks, Inc. Truy cập ngày 30 tháng 3 năm 2017.
  4. ^ “Décolletage Plastique Design Team. Bic Cristal® Ballpoint pen. 1950 - MoMA”. Truy cập ngày 30 tháng 3 năm 2017.
  5. ^ Collingridge, M. R. et al. (2007) "Ink Reservoir Writing Instruments 1905–20" Transactions of the Newcomen Society 77(1): pp. 69–100, p. 69
  6. ^ [Japes P. Mannings, "Reservoir, Fountain, and Stylographic Pens"], Journal of the Society of Arts, ngày 27 tháng 10 năm 1905, p. 1150
  7. ^ Great Britain Patent No. 15630, ngày 30 tháng 10 năm 2008
  8. ^ “Patent US392046 - op weym - Google Patents”. Google.com. Truy cập ngày 8 tháng 3 năm 2014.
  9. ^ a b c d e f g h i j Bellis, Mary. “About ballpoint pens”. About.com. Truy cập ngày 30 tháng 3 năm 2017.
  10. ^ a b c d e f g h Ryan, James Gilbert; Schlup, Leonard C. (2006). Historical Dictionary of The 1940s. M.E. Sharpe, Inc. tr. 40. ISBN 0-7656-0440-X. Truy cập ngày 30 tháng 3 năm 2017.
  11. ^ “Birome Ballpoint Pen Collection”. Bios, Landmarks, Patents – ASME. ASME (American Society of Mechanical Engineers). 1996–2013.
  12. ^ Collingridge, M. R. et al. (2007) "Ink Reservoir Writing Instruments 1905–20" Transactions of the Newcomen Society 77(1): pp. 69–100, page 80
  13. ^ Webshark Ltd. – www.webshark.hu. “A porcelán-arany csoda”. Herend. Bản gốc lưu trữ ngày 12 tháng 10 năm 2007. Truy cập ngày 11 tháng 9 năm 2010. Đã bỏ qua tham số không rõ |deadurl= (gợi ý |url-status=) (trợ giúp)
  14. ^ Stephen Van Dulken; Andrew Phillips (2002). Inventing the 20th century: 100 inventions that shaped the world. NYU Press. tr. 106.
  15. ^ Cresce, Greg. “book review, "Politics, human intrigue flow through ballpoint pen's history"”. Gyorgy Moldova; Ballpoint: A tale of Genius and Grit, Perilous Times, and the Invention that Changed the Way We Write; Winnipeg Free Press. Truy cập ngày 30 tháng 3 năm 2017.
  16. ^ a b Phaidon Design Classics- Volume 2, 2006 Phaidon Press Ltd. ISBN 0-7148-4399-7
  17. ^ “Fisher Space Pen – About Us”. Truy cập ngày 5 tháng 11 năm 2011.
  18. ^ a b c V. Elaine Smay (1979). “New Designs; Ball-point pen uses erasable ink”. Popular Science (July 1979, pg. 20). Truy cập ngày 30 tháng 3 năm 2017.
  19. ^ Humble Masterpieces – The Museum of Modern Art New York, 8 April – ngày 27 tháng 9 năm 2004.
  20. ^ “BIC Corporation – Company History”. Fundinguniverse.com. Truy cập ngày 17 tháng 8 năm 2011.
  21. ^ “History”. Bicworld.com. Truy cập ngày 17 tháng 8 năm 2011.

Liên kết ngoài

Tiếng Anh
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Bút_bi&oldid=63803798”