Deng Xiaoping

Deng Xiaoping

Deng Xiaoping (Guang'an, 22 Augustus 1904 - Beijing, 19 Februarie 1997) was 'n Chinese staatsman en leier. Tydens sy bewind het die land sterk ekonomiese groei beleef, hoewel daar ook baie ongelykheid en 'n groeiende gaping tussen ryk en arm was.

Lewensloop

Deng Xiaoping is gebore in Xiexing in die hedendaagse provinsie Guang'an. Deng se pa was 'n ryk Hakka-grondeienaar en sy ma was 'n byvrou. Sy vader was sterk gekant teen die regerende Qing-dinastie en was 'n liberale en ondersteuner van Sun Yat-sen, wat later die eerste president van die Republiek van China geword het.

In die 1920's studeer Deng in Frankryk waar hy by die Chinese Kommunistiese Studentevereniging aansluit. In 1926 verhuis hy na Moskou. Terug in China word hy lid van die Kommunistiese Party van China (KPC) en lei hy in die laat 1920's 'n kommunistiese guerrillabeweging wat veg teen die nasionalistiese Kuomintang van Chiang Kai-shek.

Deng was deel van die "lang mars" (1930's) en het deelgeneem aan die verset teen die Japanese. In 1945 word hy lid van die Sentrale Komitee van die KPC. In 1949 het die Kommuniste oorgeneem en die Volksrepubliek China gestig. In 1952 word Deng adjunk-premier en lid van die Politburo. In 1956 word hy lid van die Permanente Komitee van die Politburo (die magtigste liggaam van die party) en ook sekretaris-generaal van die KPC. Binne die KPC was hy nou die magtigste man ná Mao Zedong. Tydens die Groot Sprong Voorwaarts was hy die naaste medewerker van Mao.

Deng Xiaoping het tydens die Groot Sprong Voorwaarts (1950's) nou saamgewerk met Liu Shaoqi, die president van die Chinese Volksrepubliek. Na die uitbreek van die Kulturele Rewolusie (1966) val Deng saam met Liu Shaoqi in onguns en word hy as die "kapitalistiese leier nommer twee" ná Shaoqi beskou. Van 1966-1969 het hy geen amp beklee nie. In 1975 het die land so in duie gestort dat Deng nie meer gemis kon word nie en gerehabiliteer is. Danksy die bemiddeling van premier Zhou Enlai, word Deng adjunk-premier en vise-president van die Kommunistiese Party van China, maar na Zhou se dood in Januarie 1976 het hy weer in onguns geval.

Na Mao se dood in September 1976 keer Deng terug na die politieke toneel. In die magstryd tussen die Bende van Vier (waaronder Mao se weduwee Jiang Qing) en die "gematigdes" onder leiding van Deng, het Deng as die oorwinnaar uitgekom. In 1977 word hy weer vise-premier en vise-president van die KPC. 'n Jaar later het hy 'n ekonomiese hervorming met die naam Oop Deur-politiek ingestel. Hy het 'kapitalisme met sosialistiese karaktertrekke' bekendgestel, wat steeds as die hoof ekonomiese beleid in die Volksrepubliek China beskou word. Hierdie hervorming het China in staat gestel om sterk ekonomiese groei te bewerkstellig. Die beleid het die slagspreuk gehad: "ons maak die deur oop vir binnelandse hervorming en vir die buiteland". In 1980 bedank hy as adjunk-premier en in 1982 as vise-president van die KPC.

'Klein Deng' (hy was slegs 1,55 m lank) het geblyk om ten gunste te wees van goeie betrekkinge met die Verenigde State en die Weste. Onder sy bewind het hy die vriendskap tussen China en die Sowjetunie herstel. In 1987 bedank Deng uit sy pos as voorsitter van die Sentrale Advieskomitee van die KPC. In 1989, nadat hy studenteprotes op Tiananmen-plein onderdruk het, het hy sy protégé Jiang Zemin as sy opvolger aangestel en daarna speel hy 'n rol op die agtergrond. Hy het op 21 Maart 1990 uit sy laaste amptelike posisie, voorsitter van die staatskommissie vir die weermag, bedank. Desondanks bly hy China se onbetwiste leier tot sy dood in 1997.

Die hervormings van Deng is saamgevat in die leuse: "Dit maak nie saak of die kat wit of swart is nie, solank hy muise vang." Hiermee bedoel hy om te sê dat die politieke stelsel nie so belangrik is nie, maar dat resultate bereik moet word. Deng Xiaoping is op 19 Februarie 1997 in die ouderdom van 92 oorlede, kort voor die hereniging van Hongkong met die Volksrepubliek China (1 Julie 1997).

Dood en reaksie

Deng Xiaoping is op 19 Februarie 1997 in die ouderdom van 92 oorlede aan 'n longinfeksie en Parkinson-siekte. Alhoewel sy opvolger Jiang Zemin sterk beheer gehad het, het die regeringsbeleid Deng se politieke en ekonomiese filosofieë behou. Deng is amptelik beskryf as 'n 'groot Marxist, groot Proletariese rewolusionêr, staatsman, militêre strateeg en diplomaat, een van die belangrikste leiers van die Kommunistiese Party van China, die Volksbevrydingsleër en die Volksrepubliek van China. 'n Groot argitek van China se sosialistiese oopstelling en gemoderniseerde konstruksie, die grondlegger van die Deng Xiaoping-teorie.'

Alhoewel die publiek grotendeels voorbereid was op die dood van Deng, aangesien gerugte al lank versprei het, is die dood van Deng gevolg deur die grootste openbaar-goedgekeurde vertoon van verdriet vir enige Chinese leier sedert Mao Zedong. Aan die ander kant is Deng se dood in die media sonder enige titel aangekondig (Mao was die 'Groot leier en onderwyser', Deng was bloot 'kameraad'), of enige emosionele ondertoon van die nuuslesers wat die boodskap gebring het.

Om 10:00 die oggend van 24 Februarie word die mense deur premier Li Peng gevra om drie minute lank stil te bly. Die vlae van die land het langer as 'n week op die halfmas gehang. Die nasionale televisiebegrafnis, wat 'n eenvoudige en betreklik private saak was wat deur die leiers van die land en die Deng-familie bygewoon is, is op alle kabelkanale uitgesaai. Die lofprysende toespraak van Jiang aan die oorlede hervormingsleier lui: 'Die Chinese volk hou, bedank, treur en koester die herinnering aan kameraad Deng Xiaoping omdat hy sy lewenslange energie aan die Chinese volk toegewy het en onsterflike prestasies gelewer het vir die onafhanklikheid en bevryding van die Chinese nasie.' Jiang het belowe om Deng se beleid voort te sit.

Na die begrafnis is sy organe aan mediese navorsing geskenk, die oorblyfsels is veras en sy as is toe op see na sy wense versprei. Die daaropvolgende twee weke het die Chinese staatsmedia nuusberigte en dokumentêre films uitgesaai wat verband hou met die lewe en dood van Deng, met die gereelde nasionale aandnuus van 19:00 wat amper twee uur geduur het in vergelyking met die gewone uitsaaltyd.

Sekere dele van die Chinese bevolking, veral die moderne Maoïste en radikale hervormers (heel links en regs), het Deng negatief beskou. In die daaropvolgende jaar is liedjies soos "Die verhaal van die lente" van Dong Wenhua, wat ter ere van Deng gemaak is, weer baie gespeel.

Daar was 'n aansienlike hoeveelheid internasionale reaksie op die dood van Deng: Kofi Annan, sekretaris-generaal van die VN, het gesê dat Deng in die internasionale gemeenskap moet onthou word as 'n belangrike argitek van modernisering en die enorme ekonomiese ontwikkeling van China. Die Franse president Jacques Chirac het gesê: "In die loop van hierdie eeu het min persone, soos Deng, 'n enorme mensegemeenskap gelei deur sulke ingrypende en bepalende veranderinge in te stel"; Die Britse premier, John Major, het kommentaar gelewer op Deng se sleutelrol in Hongkong se terugkeer na Chinese beheer; Die Kanadese premier Jean Chrétien noem Deng 'n 'sentrale figuur' in die Chinese geskiedenis. Die Kuomintang-president in Taiwan het ook sy innige meegevoel gestuur en gesê Taiwan verlang na vrede, samewerking en welvaart. Die Dalai Lama het sy spyt uitgespreek.

Bronne

Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Nederlandse Wikipedia vertaal.