Tierratremo

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Danyos d'o tierratremo de 1995 en Kobe, Chapón.

Un tierratremo u terrentrín ye a liberación de golpe d'enerchía potencial elastica acumulata por a deformación lenta en a superficie d'a Tierra, que ye espardita en forma d'ondas sismicas. Os tierratremos producen una temblor u una secudita d'a superficie d'a Tierra.

Os tierratremos gosan producir-sen por o movimiento d'as placas tectonicas que forman a crosta d'a Tierra. Istas placas se mueven lentament pero de contino, y os tierratremos ocurren cuan a presión sobreixe a capacidat d'os materials d'a tierra ta endurar-la. Ista condición se troba mas a sobén en as mugas entre as placas tectonicas en que ye dividita a litosfera d'a Tierra.

Os tierratremos ocurren cada día en a Tierra, pero a mayor parti son chicoz y no causan danyos. Cada anyada se produce uns 30.000 tierratremos, a población en percibe uns 75, estando-ne 20 os significativos y resultando-ne nomes que 1 u 2 catastroficos.^[1] Os mayors tierratremos pueden causar gran destrucción y perda de vidas por una variedat d'achents que incluyen fallas trencatas, movimiento vibratorio d'o suelo, inundacions (por eixemplo: tsunami, sobreixita d'entibos), diferents clases de crepas en o suelo (por eixemplo: licuefación, chorripatizos), u incendio de materials periglosos). En bels tierratremos en particular, belún d'istos achents pueden predominar, y historicament cadagún d'éls ha causato danyos mayors y gran perda de vidas humanas, pero en a mayor parti d'os tierratremos a temblor d'a tierra ye a causa predominant y prencipal d'os danyos.