Redaktə edilir: Adam Oleari

{{Şəxs
 |adı              = Adam Oleari
 |orijinal adı     = {{Dil-de|Adam Olearius}}
 |şəkil            = Adam-Olearius.jpg
 |şəklin ölçüsü    = 220
 |şəklin izahı     = 
 |digər adı        = 
 |doğum tarixi     = 24.9.1599
 |doğum yeri       = Aşersleben, [[Saksoniya]]
 |vəfat tarixi     = 22.2.1671
 |vəfat yeri       = Qottorf qalası, [[Şlezviq]]
 |vəfat səbəbi     = 
 |dəfn yeri        = 
 |vətəndaşlığı     = 
 |milliyyəti       = alman
 |dini             = 
 |ixtisası         = 
 |təhsili          = 
 |fəaliyyəti       = 
 |fəaliyyət illəri = 
 |tanınır          = 
 |mükafatları      = 
 |imzası           = 
 |imzanın ölçüsü   = 
 |imzanın izahı    = 
 |saytı            = 
 |vikianbar        = 
}}

'''Adam Oleari''' ({{Dil-de|Adam Olearius}}, doğum adı '''Adam Ölşlegel''' (alm. ''Ölschläger''); {{DVTY}}) — məşhur alman alimi, riyazıyyatçı, coğrafiyaşünas və diplomatı. Holşteyn-Qottorp hersoqu III Fridrixin İrana göndərdiyi səfirliyin katibi olmuş və səyahəti zamanı qələmə aldığı hadisələrin təsvir edildiyi 2 kitab nəşr etdirmişdir. Bu kitablarda Rusiya, Azərbaycan və İran haqqında detallı təsvirlər, həmçinin qravürlər yer alır. Bu qravürlərin çoxunu şəxsən Oleari özü çəkmişdir.[https://www.academia.edu/78725185/Adam_Olearinin_Az%C9%99rbaycanda_m%C3%BC%C5%9Fahid%C9%99_etdikl%C9%99ri_bar%C9%99d%C9%99_yazd%C4%B1%C4%9F%C4%B1_tarixi_qeydl%C9%99r_1636_1637] O, Dərbəndin yaxınlığında Dədə Qorqudun qəbrini ziyarət etmiş, Diri Baba türbəsi, Beşbarmaq piri və indiki Xaçmaz rayonunu ərazisindəki Şeyx Yusif məqbərəsində olmuş, Siyəzən-Şabran rayonları ərazisində olarkən Padarlar barədə məlumat vermişdir.[https://www.academia.edu/78725185/Adam_Olearinin_Az%C9%99rbaycanda_m%C3%BC%C5%9Fahid%C9%99_etdikl%C9%99ri_bar%C9%99d%C9%99_yazd%C4%B1%C4%9F%C4%B1_tarixi_qeydl%C9%99r_1636_1637]  

İlkin soyadı Ölşlegel ({{Dil-de|Ölschläger}}) olsa da, sonradan bu soyadın latınlaşdırılmış variantı olan ''Olearius'' soyadını qəbul etmişdir.

== Həyatı və səyahətləri ==
[[Fayl:Shemaha.jpg|thumb|left|"Moskvaya səyahətin təsviri" kitabında [[Şamaxı]]nı təsvir edən qravür (1656)]]
Oleari [[Maqdeburq]] yaxınlığındakı Aşerslebendə doğulmuşdur. [[Leypsiq]]də təhsil aldıqdan sonra, III Fridrixin saray kitabxanaçısı və riyaziyyatçısı olmuşdur. Rus və ərəb dillərini bildiyinə görə 1633-cü ildə hüquqşünas Filip Kruzius fon Kruzenştern və [[Hamburq]]lu tacir Otto Brüggemanın başçılığı altında Rusiya və İrana göndərilən səfirliyə katib təyin edilmişdir. Səfirliyin məqsədi Holşteyn-Qottorp hersoqluğu ilə [[Səfəvilər|Səfəvi]] şahı [[I Səfi]] arasında ipək ticarətinə icazə verilməsinə dair müqavilə imzalamaq idi. Həmçinin, ticarət yolları Rusiya ərazisindən keçdiyinə görə rus çarının da icazəsi tələb olunurdu.

Səfirlik 22 oktyabr 1633-cü ildə yola düşdü və [[Hamburq]], Lübek, [[Riqa]], Dorpat (5 ay burada dayanma), [[Tallin|Reval]], Narva, Ladoqa və [[Novqorod]]dan keçərək 14 avqust 1634-cü ildə Moskvaya çatdı. Burada onlar çar Mixail Fyodoroviçlə sərfəli müqavilə imzalayaraq hersoqun bu müqaviləni təsdiqləməsi üçün dərhal Qottorpa geri qayıtdılar.

[[Fayl:CasanTartarorum by Olearius.jpg|thumb|[[Kazan]] şəhərinin təsvir edildiyi qravür]]
Bu məsələ həll edildikdən sonra, səfirlik İrana getmək üçün 22 oktyabr 1635-ci ildə [[Hamburq]]dan yola çıxaraq, 1636-cı il martın 29-da [[Moskva]]ya çatmışdır. İyunun 30-da buradan ayrılaraq [[Nijni Novqorod]] yaxınlığındakı Balaxnaya yola düşmüş və burada [[Volqa çayı]]nda əvvəlcədən hazırlanmış gəmiylə [[Xəzər dənizi]]nə və oradan cənuba hərəkət etməyə başlamışdır.30 iyul Volqanın aşağısıyla hərəkət edən gəmi güclü fırtınaya görə o zamankı Nizabad kəndində sahilə yan aldı.(Nizabad kəndi [[Xaçmaz]]ın indiki [[Niyazoba]] kəndidir) 14 noyabr 1636-cı ildə [[Dərbənd]]ə hərəkət edən səfirlik, buradan cənuba doğru quru yolu ilə hərəkətə başladı. Dərbənddə olarkən Oleari yerli əhalidən bir sıra maraqlı rəvayətlər yazıya almışdır. [[Dədə Qorqud məzarı]]nı, [[Burlaxatun türbəsi]]ni ziyarət etmiş, hətta məzarların yerləşdiyi ərazini də təsvir etmişdir. [[Şamaxı]]da 3 ay şahın cənuba hərəkət etmələrinə dair icazə verməsini gözləmiş və [[Ərdəbil]], [[Sultaniyyə]] və [[Qəzvin]]dən keçərək 3 avqust 1637-ci ildə şahın paytaxt [[İsfahan]]dakı sarayına çatmışdır. Səfirliyin üzvləri 16 avqustda Şah I Səfi tərəfindən qəbul edilirlər.
[[Fayl:Isfahan olearius.jpg|thumb|left|"Moskvaya səyahətin təsviri" kitabında [[İsfahan]]ı təsvir edən qravür (1656)]]
Buradakı danışıqlar Moskvadakı kimi uğurlu alınmır və səfirlik 21 dekabr 1637-ci ildə İsfahanı tərk edib, [[Rəşt]], [[Lənkəran]], [[Həştərxan]], [[Kazan]], Moskva və s. şəhərləri keçərək geriyə qayıdır.

==Səyahətdən sonra==
[[Fayl:Gottorper Globus 01.JPG|thumb|[[Qottorp qlobusu]] — Adam Oleari tərəfindən düzədilən və ölümündən sonra [[I Pyotr]]a hədiyyə edilən qlobus ]]
İrandan qayıtdıqdan sonra Oleari saray kitabxanaçısı və riyaziyyatçısı kimi Qottorpda məskunlaşdı. 1643-cü ildə yenidən Moskvada olmuş və çar tərəfindən burada qalmaq barədə xahişi qəbul etməyərək Almaniyaya geri qayıtmışdır. 
Oleari öz dövrünün ən yaxşı alman nasirlərindən biridir. O, fars şairi Sədinin "Gülüstan" əsərini alman dilinə tərcümə edərək, "Persianisches Rosenthal" başlığı altında 1654-cü ildə Şlezviqdə nəşr etdirmişdir. Həmçinin o, fars dili lüğəti hazırlasa da, bu yalnız əlyazma şəklində qalmışdır.

== İstinadlar ==
 {{İstinad siyahısı}}

== Ədəbiyyat ==
* Faramarz Behzad: ''Adam Olearius Persianischer Rosenthal: Untersuchungen zur Übersetzung von Saadis "Golestan" im 17. Jahrhundert''. Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 1970
* Elio C. Brancaforte: ''Visions of Persia : mapping the travels of Adam Olearius.'' [[Harvard University Press]], Cambridge, Mass. 2003. ISBN 0-674-01221-6
* F. Prinz: ''Von den Historien fremder Völker: des Adam Olearius Gesandtschaftsreisen durch Russland und Persien". In: ''Damals''. Band 24, 1994, S. 850-866
* Karl Rauch: ''Seidenstraße über Moskau : die große Reise von Adam Olearius nach Moskau und Isphahan zwischen 1633 und 1639.'' Pfeiffer, München 1960
* Gerhard Dünnhaupt: "Adam Olearius (1599-1671)", in: ''Personalbibliographien zu den Drucken des Barock'', Bd. 4. Stuttgart: Hiersemann 1991, S. 2979-3004. ISBN 3-7772-9122-6
* Johann Samuel Ersch - Johann Gottfried Gruber: ''Allgemeine Encyclopädie der Wissenschaften und Künste''. Verlag F. A. Brockhaus, Leipzig, 1832, 3. Sektion, 3. Teil, S. 37 ([http://gdz.sub.uni-goettingen.de/dms/load/img/?PPN=PPN363886397&DMDID=dmdlog8 Online])

== Həmçinin bax ==

[[Kateqoriya:Almaniya səyyahları]]
[[Kateqoriya:Almaniyada doğulanlar]]